Научная статья на тему 'ЖАМОАТ ТАРТИБИ: ТУШУНЧАСИ, ТАЪРИФИ ВА ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ'

ЖАМОАТ ТАРТИБИ: ТУШУНЧАСИ, ТАЪРИФИ ВА ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

1375
156
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жамоат хавфсизлиги / жамоат тартиби / маъмурий-ҳуқуқий тартибга солиш / табиий офатлар / қўриқловга олинган объектлар ва мулклар хавфсизлиги / фавқулодда вазиятлар / хавфсизлик / фаолият / давлат органи / қонунчилик. / public safety / public order / administrative and legal regulation / natural disasters / security of protected objects and property / emergencies / security / activities / government agency / legislation.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — А. Ф. Жолдасов

Ушбу мақолада «жамоат тартиби» тушунчаси, унинг объекти ва қамрови ѐритилган. Шунингдек, бу борада олиб борилган тадқиқот ишларнинг натижалари илмий таҳлил қилинган. Жамоат тартибини сақлаш фаолияти мазмунига кўра кўча ва жамоат жойларида инсонларнинг қонун ҳужжатлари ва ахлоқ нормалари талабларига риоя этишларини назорат қилишда намоѐн бўлиши, ушбу фаолият ўз ичига кўплаб ижтимоий, сиѐсий, маънавий, маданий, иқтисодий, табий ва бошқа йўналишларни қамраб олиши хусусида илмий асосланган фикр ва мулоҳазалар берилган. Ўтказилган таҳлиллар асосида маълум даражада ҳуқуқни қўллаш амалиѐтини мураккаблаштириши мумкин бўлган "жамоат тартиби" тушунчасини тушунишга ягона ѐндашув мавжуд эмаслиги келтирилган. Тадқиқот "жамоат тартиби" тушунчасини таърифлашга турли хил илмий ѐндашувлар мавжудлигини кўрсатади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article discusses the concept of "public order", its object and scope. Research results in this area have also been scientifically analyzed. Public order activities are scientifically based on monitoring people's compliance with the requirements of the law and moral norms on the streets and in public places, opinions and comments on this activity are given, covering many social, political, spiritual, cultural, economic, natural and other areas. Based on the analysis, it is stated that there is no unified approach to understanding the concept of "public order", which can, to a certain extent, complicate law enforcement practice. Research shows that there are different scientific approaches to the definition of "public order".

Текст научной работы на тему «ЖАМОАТ ТАРТИБИ: ТУШУНЧАСИ, ТАЪРИФИ ВА ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

ЖАМОАТ ТАРТИБИ: ТУШУНЧАСИ, ТАЪРИФИ ВА УЗИГА ХОС

ХУСУСИЯТЛАРИ

А. Ф. Жолдасов

Узбекистан Республикаси жамоат хавфсизлиги университети магистратураси

тингловчиси, подполковник

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада «жамоат тартиби» тушунчаси, унинг объекти ва камрови ёритилган. Шунингдек, бу борада олиб борилган тадкикот ишларнинг натижалари илмий тахлил килинган. Жамоат тартибини саклаш фаолияти мазмунига кура куча ва жамоат жойларида инсонларнинг конун хужжатлари ва ахлок нормалари талабларига риоя этишларини назорат килишда намоён булиши, ушбу фаолият уз ичига куплаб ижтимоий, сиёсий, маънавий, маданий, иктисодий, табий ва бошка йуналишларни камраб олиши хусусида илмий асосланган фикр ва мулохазалар берилган. Утказилган тахлиллар асосида маълум даражада хукукни куллаш амалиётини мураккаблаштириши мумкин булган "жамоат тартиби" тушунчасини тушунишга ягона ёндашув мавжуд эмаслиги келтирилган. Тадкикот "жамоат тартиби" тушунчасини таърифлашга турли хил илмий ёндашувлар мавжудлигини курсатади.

Таянч сузлар: жамоат хавфсизлиги, жамоат тартиби, маъмурий-хукукий тартибга солиш, табиий офатлар, курикловга олинган объектлар ва мулклар хавфсизлиги, фавкулодда вазиятлар, хавфсизлик, фаолият, давлат органи, конунчилик.

PUBLIC ORDER: CONCEPT, DEFINITION AND FEATURES

ABSTRACT

This article discusses the concept of "public order", its object and scope. Research results in this area have also been scientifically analyzed. Public order activities are scientifically based on monitoring people's compliance with the requirements of the law and moral norms on the streets and in public places, opinions and comments on this activity are given, covering many social, political, spiritual, cultural, economic, natural and other areas. Based on the analysis, it is stated that there is no unified approach to understanding the concept of "public order", which

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

can, to a certain extent, complicate law enforcement practice. Research shows that there are different scientific approaches to the definition of "public order".

Keywords: public safety, public order, administrative and legal regulation, natural disasters, security of protected objects and property, emergencies, security, activities, government agency, legislation.

КИРИШ

Мустакиллик йилларида амалга оширилган кенг куламли ислохотлар натижасида республикамизда куча ва жамоат жойларидаги жиноятларга карши курашувчи ва уларнинг профилактикасини таъминловчи узига хос тизим шаклланди.

Мамлакатда, унинг маъмурий-худудий бирликларида жамоат тартибини саклаш ва хавфсизлигини таъминлаш биринчи навбатда хукукбузарликларнинг, жумладан, жиноятларнинг барвакт олдини олишга хизмат килади. К,олаверса, содир этилган хукукбузарликлар учун жавобгарлик таъминланади ёки жиноятларнинг фош этилишига имкон берадиган маълумотлар тупланади, шахслар аникланади, хатто ушбу фаолиятни олиб борувчи кучлар томонидан ёхуд иштирокида муайян жиноий килмишлар фош этилади, уни содир этган шахслар учун жавобгарликнинг мукаррарлиги таъминланади. Маълумки, хар кандай фаолиятнинг асосида тушунчалар тизими ётади. Жамоат тартибини саклаш ва жамоат хавфсизлигини таъминлаш фаолиятини батафсил урганиш, аввало, «жамоат тартиби» мазмунини ёритиб утишни талаб килади. Тахлиллар натижаси «жамоат тартиби» тушунчасига бирон бир норматив--хукукий хужжатда таъриф берилмаганини курсатади. Бу борада айрим тадкикотларда «Жамоат тартиби - бу жамоат хавфсизлиги, жисмоний ва юридик шахсларнинг нормал фаолият курсатиши, мехнат килиши ва дам олиши учун шароит яратишга, шаъни, кадр-кимматини хамда умуминсоний кадриятларни хурмат килишга йуналштирилган хукукий ва ижтимоий-ахлокий нормалар асосида жамоат жойларида юзага келадиган ва ривожланадиган ижтимоий муносабатлар тизими» [1] деб таърифланган.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Хукукий тузилма "жамоат тартиби" - бу, эхтимол, барча ижтимоий фанлар ва хукукий нормалар томонидан кулланиладиган ижтимоий-хукукий

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

тоифалардан биридир. Демак, масалан, Т.Гоббс фукаролик дунёсини энг катта ижтимоий неъмат деб хисоблаб, уни аслида жамоат тартиби [2] деб тушунган.

Давлат узининг хукукни мухофаза килиш функциясини амалга оширар экан, бутун худудда ахолининг хаётини ташкил килади, шу билан бирга, биринчи навбатда жамоат ахамиятига эга булган жойларда: кучаларда, майдонларда, боFларда, вокзалларда, савдо марказларида ва хоказоларда конун ва тартибни таъминлайди, яъни , бу ерда одамларнинг "коллектив булмаган" хатти-харакатлари шахсга тахдидларни келтириб чикаради ва низолар пайдо булади. "Тартиб", "хавфсизлик", "жамоат тартиби" ва "жамоат хавфсизлиги" тушунчаларининг ахамияти шундан иборатки, улар хукукни мухофаза килувчи булиб, уз мохиятига кура биргаликда ахоли билан бирга давлатнинг мухим белгиларидан бири хокимият ва худудни ташкил килади. Амалий нуктаи назардан, жамиятда тартиб ва хавфсизликнинг йуклиги давлатнинг таркибий инкирозидан далолат беради [3].

Баъзи махаллий ва Fарбий Европа хукукшунослари давлат таърифига "тартиб", "конун ва тартиб", "хавфсизлик" тушунчаларини жуда асосли равишда киритдилар. Шундай килиб, масалан, XIX асрнинг иккинчи ярмидаги таникли Австрия давлатшунос ва социолог олим Л.Гумплович давлатнинг хукукни мухофаза килиш (полиция) функциясининг мухимлигини таъкидлаб, давлатни "маълум бир хукукий тартибни химоя килиш учун яратилган хокимиятнинг табиий ташкилоти" деб таърифлаган [4].

Таникли рус давлатшунос олими А.Д.Градовский хам давлатни одамлар учун ижтимоий ва хукукий тартибни урнатиш зарурати оркали аниклаган, яъни "давлат - маълум бир худудда яшовчи ва битта олий хокимиятга буйсунадиган, конунчилик, суд ва бошкарувнинг хукукий тартиб ва умумий фаровонлик шароитларини таъминлаш хукуклари билан таъминланган уюшган шахслар ва ижтимоий бирлашмалар массаси" деб таъриф берган [5].

Давлатнинг худди шундай хукукни мухофаза килувчи талкинини бошка йирик рус хукукшуноси Н.М.Коркунов хам берган булиб, у хам давлатни тавсифлашда хукук ва тартибни уз ичига олган, яъни "Давлат - бу факат давлат органларига мутлак мажбурлаш хукукини бериш оркали мажбурий урнатилган тинч тартибли эркин одамларнинг жамоат бирлашмасидир" деб таъкидлаган [6].

Жамоат тартиби деганда мохиятан маълум бир жамиятда мавжуд булган ижтимоий нормалар билан давлат томонидан артибга солинадиган, ташкил

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

этилган ва куллаб-кувватланадиган бутун тизим, ижтимоий муносабатларнинг бутун тизими тушунилган [7]. Кенг маънода жамоат тартиби маълум бир тарзда тартибланган ижтимоий муносабатлар тизимини (мажмуини) уз ичига олади: иктисодий, сиёсий, маданий ва ахлокий ва хоказоларни, шу муносабат билан уни конституциявий тузум доирасидаги жамиятдаги шахсларнинг хулк-атвори коидалари мажмуи сифатида белгилаш мумкин [8].

В.В.Лазарев, Л.Л.Попов ва Л.М.Розинлар "жамоат тартиби - ижтимоий муносабатлар тизимининг маълум бир сифати булиб, у ижтимоий муносабатларнинг шундай тартиблилигидан иборат булган, жамият хаётининг уитунлиги ва ритмига, жамоат муносабатлари иштирокчиларининг уз хукук ва мажбуриятларини тускинликсиз амалга оширишига ва уларнинг манфаатлари, жамоат хамда шахсий тинчлигининг химоя килинишига олиб келади" деб таъкидлашади [9].

Б.П.Кондрашовнинг айтишича, жамоат тартибини кенг маънода ижтимоий нормаларга (хукук нормалари, ахлок, урф-одатлар, анъаналар ва бошкалар) риоя этиш натижасида вужудга келган, дахлсизлиги давлатнинг бутун сиёсий тизими томонидан кафолатланган ижтимоий муносабатлар тизими тушунилади [10].

Шундай килиб, "жамоат тартиби" сузининг кенг маъносида жамиятда мавжуд булган, ижтимоий нормаларга, шу жумладан хукук нормалари ва жамият коидаларига мувофик ривожланган муносабатларнинг бутун тизими тушинилади [11].

Бирок, жамоат тартибини кенг тушуниш билан унинг тушунчаси мохиятан хукук тартиботи тушунчаси билан бирлашади. Айни пайтда бу тушунчаларнинг мазмуни бир-биридан кисман фарк килади. Бир томондан, конун устуворлиги жамоат тартибининг факат бир кисмидир, чунки жамоат тартиби нафакат хукук нормалари, балки бошка ижтимоий нормалар: ахлок, маданият, дин билан хам тартибга солинади [12]. Бошка томондан, жамоат тартиби ижтимоий муносабатларнинг кенглик кулами нуктаи назаридан конун устуворлигига караганда анча торрок тушунилади [13].

Бундан ташкари, жамоат тартибини кенг маънода, доктринал нуктаи назардан макбул талкин килиш юридик жавобгарлик талабларига жавоб бермайди, бу эса ушбу сохадаги хукукбузарликларни конун хужжатлари билан расмийлаштириш зарурлигини англатади. Жамоат тартибини кенг тушунган холда, жамият хаётининг кайси сохалари, жамоат тартибини мухофаза

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

килишнинг кайси сохаси химоя килиниши кераклиги ва кайси бири жамоат тартибига тажовуз килувчи хукукбузарликлар деб хисобланиши кераклиги аник эмас.

Тор маънода жамоат тартиби - бу жамоат жойларида одамларнинг хатти-харакатларини тартибга солувчи коидаларга риоя килиш натижасида ривожланадиган муайян муносабатлар тизимидир. Аксарият олимлар ушбу ёндашувни афзалрок деб билишади, гарчи тор маънода жамоат тартиби тушунчаси махсус адабиётларда хам ноаник талкин килинади [14].

Масалан, Д.Н.Бахрах жамоат тартиби деганда жамоат жойларида вужудга келадиган ва ривожланадиган хукук нормалари, ахлок, жамоа ва урф-одатлар коидалари билан тартибга солинадиган ихтиёрий ижтимоий муносабатлар тизимини тушунади [15].

Тор маънода жамоат тартиби ижтимоий нормалар билан тартибга солинадиган ижтимоий муносабатларнинг бутун тизими эмас, балки уларнинг бир кисми - хаётнинг маълум бир сохасида ривожланадиган куйи тизимдир.

Бу соха жамият хаётида осойишталик мухитини, мехнат ва дам олиш учун нормал шароитларни, давлат органлари, махаллий давлат хокимияти органлари, корхоналар ва уларнинг бирлашмалари, муассасалар, жамоат бирлашмалари, шунингдек, давлат ва муниципал ходимлар фаолиятини таъминлаш максадида, одамлар уртасидаги мулокот жараёнида жамоат жойларида ривожланадиган ижтимоий нормалар билан тартибга солинадиган муносабатлар тизими билан чекланади.

Жамоат тартибини урганишга баFишланган махсус адабиётларнинг тахлили, унинг иккита асосий тушунчасини ажратиб курсатишга имкон беради.

Биринчи концепцияга амал килувчи олимлар (масалан, А.В.Серегин [16]) жамоат тартиби деганда нафакат ижтимоий муносабатлар тизимини, балки муайян ижтимоий жамоанинг сифатини (белгисини) хам тушунадилар, бунда тартибланган ижтимоий муносабатлар мажмуи одамларнинг хаёти, хавфсизлиги ва фаровонлиги учун нормал шароитларни таъминлайди. Жамоат жойларида хукукий муносабатлар ва узига хос манфаатларнинг тартиблилиги бевосита объект булиб, уни химоя килиш ва куллаб-кувватлаш учун давлат ва жамият куп куч ва маблаFларни сарфлашга мажбур булади.

Иккинчи концепцияни бирлаштирадиган олимлар (хусусан, М. И. Еропкин [17]) жамоат тартиби мазмунини ташкил этувчи ижтимоий муносабатларнинг келиб чикиш жойига эътибор каратадилар.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бизнинг фикримизча, энг т^риси хам биринчи, хам иккинчи нуктаи назарни хисобга оладиган комбинацияланган ёндашувдир, яъни жамоат тартибини белгилашда уни ташкил этувчи хукукий муносабатларнинг мазмунини хам, уларнинг келиб чикиш ва ривожланиш урнини хам хисобга олиш керак.

Шундай килиб, Н.Ф.Кузнецова жамоат тартибини жамоат жойларидаги муносабатларнинг маълум бир тартиби, фукароларнинг жамиятдаги хатти -харакатларининг муайян турлари ва шакллари мажмуи, жамоат жойларида одамларнинг хулк-атворини тартибга солувчи норматив хужжатларда ифодаланган, хукук ва ахлок нормаларида мустахкамланган деб таърифлайди [18].

Т.М.Кафаров ва Ч.Т.Мусаевлар жамоат тартибини давлат муассасалари ва корхоналари, жамоат ташкилотларининг жамият томонидан тасдикланган фаолият юритиши, нормал ижтимоий-сиёсий, ишлаб чикариш ва бошка ижтимоий фаолият, шунингдек, фукароларнинг нормал хаёт кечириши ва дам олиши учун зарурий шарт деб биладилар [19].

Баъзи олимларнинг фикрича, жамоат тартибини жиноят ва бошка хукукбузарликларнинг объекти сифатида белгилаш туFри эмас. К,онун устуворлигини жамиятдаги тартиб деб тушуниб, улар жамоат тартибини давлатдаги барча хукукий муносабатларнинг келишилган ва тартибланган тизими билан тартибга солинадиган ижтимоий муносабатлар деб хисоблаганлар. Жамоат тартиби тажовуз объекти була олмайди, чунки уларнинг позициясидан хар кандай ноконуний хатти-харакатлар жамиятда урнатилган тартибни бузади [20].

Жамоат тартибини ва хукук-тартиботни аниклашга асосланган ушбу позиция конунчилик сохавий тартибга солиш эхтиёжларига мос келмайди, бу эса химоя килиниши керак булган хукукий тартибга солишнинг мустакил, узига хос ва муайян сохаларини ажратишни талаб килади.

Жамоат тартибини мухофаза килиш сохаси бир катор узига хос хусусиятлар билан тавсифланади:

1) куриб чикилаётган сохадаги ижтимоий муносабатлар жамоат жойларида ривожланади;

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

2) хукук-тартибот сохасидаги ижитмоий муносабатларини химоя килиш объектлари бу, одамлар уртасидаги мулокотнинг нормал шароитлари, уларнинг шаъни, кадр-киммати, хаёти ва соFлиFи, шунингдек, давлат ва жамиятнинг фаолият юритиши учун шарт-шароитлардир;

3) жамоат тартиби бу сохадаги муносабатлар нафакат хукук нормалари, балки ахлок, урф-одатлар ва бошкалар билан хам тартибга солиниши билан тавсифланади;

4) жамоат тартиби муносабатларни тартибга солувчи сифатида фойдаланиладиган турли хукукий воситаларни талаб килади. Улар жамоат тартибини бузганлик учун интизомий, маъмурий ва жиноий жавобгарликни белгиловчи нормалардир.

И.И.Веремеенко юкоридаги жамоат тартиби тушунчаларини хисобга олиб, муаллифларнинг хукук-тартибот сохасида вужудга келадиган муносабатлар доирасини аник белгилаб бера олмаганликларига, шу оркали уларни бошка ижтимоий муносабатлардан ажратиб курсатишга эътибор каратди. Шундай килиб, асосий мезон сифатида ижтимоий муносабатларнинг келиб чикиш жойи сифатида жамоат жойини ажратиш етарли эмаслиги аникланди. Жамоат жойларида уз табиати ва мазмунига кура хеч кандай холатда жамоат тартибини саклаш сохасига боFлик булмайдиган муносабатлар ривожланиши мумкин. Ва аксинча, жамоат жойларидан ташкарида вужудга келадиган ва ривожланадиган ижтимоий муносабатлар хам жамоат тартибини саклаш сохасига киради [21].

Жамоат тартиби тушунчасини тушунишнинг турли ёндашувларини тахлил килиш, биринчидан, жамоат тинчлигини таъминлаш, фукароларнинг хаёти ва соFлиFини химоя килиш, уларнинг шаъни ва кадр -кимматини хурмат килиш билан боFлик муносабатлар доирасини аниклаш талаб тилади, деган хулосага келишимизга имкон беради. Жамоат жойларида юзага келадиган ва ривожланаётган жамоат муносабатлари бузилишининг узига хослиги конун чикарувчи орган учун ушбу муносабатларни жамоат тартиби деб аташ хукукига эга булган алохида гурухга ажратиш имконини берадиган асосий хусусиятдир. Шу билан бирга, бу хусусият урганилаётган ижтимоий муносабатларни фарклаш учун етарли емаслиги аник.

Жамоат тартибини туFри аниклаш учун, иккинчидан, "жамоат жойи" тушунчасини етарли даражада тушуниш керак, бу эса ижтимоий муносабатлар амалга ошириладиган маълум бир жамоатчилик жойини (худудни, объектни)

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

тоифага аник таснифлаш имконини беради. Бирок, хозирги кунга кадар юридик адабиётларда бундай таъриф мавжуд эмас. Жамоат тартибини мухофаза килишни тартибга солувчи энг мухим меъёрий хужжатларда хам улар жамоат жойининг таърифидан фойдаланмайди ёки унинг мухим белгиларини очиб бермайди, балки умумий фойдаланишга тегишли жойларнинг чекланган руйхатини беради.

Сунгги пайтларда жамоат тартибини кенг тушуниш тенденцияси кузатилди. Демак, илгари фукароларнинг ва бошка шахсларнинг ишлаб чикаришдан, мехнат фаолиятидан ташкаридаги хулк-атвори коидалари жамоат тартибига тегишли булган. Буни ушбу сохада фукаронинг жамоадан ташкарида эканлиги ва шунинг учун унинг таъсирисиз эканлиги исботланган [22]. Аммо сунгги йилларда жамоат тартиби тушунчасига сезиларли кушимчалар киритилди ва энди бу тушунча учта ижтимоий жойни уз ичига бошлади:

1) кучалар; майдонлар, боFлар, кунгилочар муассасалар, савдо корхоналари, жамоат транспорти, бозорлар ва одамлар яшайдиган ва дам оладиган бошка жойлар;

2) сузнинг кенг маъносида ишлаб чикариш (яъни, ишлаб чикариш ва ижтимоий максадлардаги корхоналар, муассасалар ва бошка ташкилотлар);

3) оила, квартира, уй, унда одамлар булган бошка бинолар.

Юкорида айтилганлардан келиб чикадики, жамоат тартибини тор маънода, яъни унинг таркалиш майдони маъносида тушуниш хали хам жуда кенг куламли, чунки у уз мохиятига кура инсон хаётининг барча учта асосий сохасини, яъни мехнат килиш, уй, дам олишни камраб олади.

ХУЛОСА

Шуларни хисобга олиб, жамоат тартиби тушунчасига куйидаги таърифни таклиф килишимиз мумкин - бу жамоат жойларида одамлар уртасида вужудга келадиган ва ривожланадиган, конуний амалга оширилиши шахсий ва жамоат хавфсизлигига риоя этилишини, одамларнинг нормал мулокотини, шаъни, кадр-киммати, хаёти ва соFлиFини химоя килиниши, хукукни мухофаза килувчи органлар, биринчи навбатда, ички ишлар органлари, миллий гвардия, прокуратура, давлат хавфсизлик хизмати, фавкулодда вазиятлар вазирлиги ва бошка фукаролик ташкилотлари фаолияти билан таъминланган давлат ва жамиятнинг мувофиклаштирилган ижтимоий-хукукий жамоат муносабатлари тизимидир.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

Жамоат тартибини мухофаза килиш деганда - жамоат жойларида конун устуворлигини таъминлаш, фукароларнинг хукук ва эркинликларини, мулки, шаъни ва кадр-кимматини, давлат ва бутун жамият манфаатларини химоя килиш, хукук-тартиботни, жамоат осойишталигини саклашга, транспорт, алока корхоналари, муассасалари ва ташкилотларининг нормал ишлашини таъминлашга хамда уларни бекарорлаштирувчи сабаблар ва субъектларни бартараф этишга каратилган, давлат ва жамиятнинг хукукий нормалари, чора-тадбирлари хамда воситалари мажмуи шаклида ифодаланган ижтимоий-сиёсий ва хукукий категория тушунилиши керак.

Жамоат тартибини тор маънода - ижтимоий муносабатлар сифатида тушуниш, одамларнинг хукукий ва ижтимоий нормалар асосида, биринчи навбатда, жамоат жойларида мулокот килиши натижасида юзага келадиган -хукукни мухофаза килиш органларининг эхтиёжларини янада аникрок акс эттириб, хукукий тартибга солиш ва химоя килиш объекти сифатида жамоат тартиби тушунчасидан конуний фойдаланиш имконини беради.

REFERENCES

1. Ички ишлар органларининг жамоат тартибини саклаш ва хавфсизлигини таъминлаш фаолияти: Дарслик / И. Исмаилов, М.З. Зиёдуллаев, Ф.Н. Шукуров ва бошк. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2019.

2. Гоббс Т. Соч. 2. М., 1991. С. 96-97.

3. Каранг.: Бельский К.С. Полицейское право: Лекц. курс / Под ред. А.В. Куракина. М.: Дело и сервис, 2004. С. 23.

4. Гумплович Л. Общее учение о государстве. СПб., 1910. С. 36.

5. Градовский А. Курс общего государственного права: Лекции. СПб., 18791880. С. 1.

6. Коркунов Н.М. Русское государственное право. Т. 1. С. 27.

7. Яценко С.С. Уголовно-правовая охрана общественного порядка. Киев, 19786. С. 10.

8. Административное право зарубежных стран: Учебник / Под ред. А.Н.Козырина и М.А.Штатиной. М.: Спарк, 2003. С. 307.

9. Лазарев В.В., Попов Л.Л., Розин Л.М. Правовые основы обеспечения общественного порядка. М., 1967.

10. Кондрашов Б.П. Общественная безопасность и административно -правовые средства ее обеспечения. М., 1998. С. 16.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-806-815

11. Коржанский Н.И. Объект и предмет уголовно -правовой охраны. М., 1980. С. 15.

12. Царанг., напр.: Теория государства и права / Под ред. А.И. Денисова. М., 1972. С. 478-479.

13. Царанг.: Серегин А.В. Советский общественный порядок и административно-правовые средства его укрепления. М., 1978. С. 25.

14. Царанг., напр.: Еропкин М.И. Управление в области охраны общественного порядка. М., 1965. С. 11; Соловей Ю.П. Правовое регулирование деятельности милиции в Российской Федерации. Омск, ВШМ МВД РФ, 1993. С. 127-131.

15. Административная ответственность граждан за правонарушения / Под ред. Д.Н.Бахраха. Пермь, 1978. С. 40.

16. Серегин А.В. Указ. соч. С. 3-15.

17. Еропкин М.И. Сущность и содержание общественного порядка // Труды ВНИИ МВД СССР. М., 1984. С. 3-15.

18. Кузнецова Н.Ф. Уголовная ответственность за нарушение общественного порядка. М., 1963. С. 3.

19. Кафаров Т.М., Мусаев Ч.Т. Борьба с посягательствами на общественный порядок. Баку, 1983. С. 23.

20. Мураметс О.Ф., Шамба Т.М. Правопорядок в развитом социалистическом обществе. М., 1979. С. 15.

21. Веремеенко И.И. Механизм административно-правового регулирования в сфере охраны общественного порядка. Ч. 1: Предмет и понятие. М., 1981. С. 9.

22. Манохин В.М., Адушкин Ю.С., Багишаев З.А. Российское административное право: Учебник. М.: Юристъ, 1996. С. 416

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.