Научная статья на тему 'ЖАМИЯТ ТАРАҚҚИЁТИДА ИНСОН МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ КАМОЛОТИНИНГ ЎЗИГА ХОС ТОМОНЛАРИ'

ЖАМИЯТ ТАРАҚҚИЁТИДА ИНСОН МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ КАМОЛОТИНИНГ ЎЗИГА ХОС ТОМОНЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
44
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МАЪНАВИЯТ / ИНСОН / АХЛОқ / ФАН ВА ТЕХНИКА / МАЪНАВИЙ КАМОЛОТ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Облқосимов М.

Мақолада инсон маънавий камолот мазмуни, уни шакллантиришнинг ўзига хос жихатлари ифодаланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SPECIFIC ASPECTS OF HUMAN SPIRITUAL AND MORAL DEVELOPMENT IN THE DEVELOPMENT OF SOCIETY

He article expresses the content of human spiritual perfection, specific features of its formation.

Текст научной работы на тему «ЖАМИЯТ ТАРАҚҚИЁТИДА ИНСОН МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ КАМОЛОТИНИНГ ЎЗИГА ХОС ТОМОНЛАРИ»

UDK 37.02

Облцосимов М.

"Ижтимоий фанлар" кафедраси уцитувчиси Жиззах политехника институти

ЖАМИЯТ ТАРАВДИЁТИДА ИНСОН МАЪНАВИЙ-АХЛОЦИЙ КАМОЛОТИНИНГ УЗИГА ХОС ТОМОНЛАРИ

Аннотация: Мацолада инсон маънавий камолот мазмуни, уни шакллантиришнинг узига хос жихатлари ифодаланган.

Калит сузлар: Маънавият, инсон, ахлоц, фан ва техника, маънавий камолот.

Oblokosimov M. teacher

Department "SocialSciences" Jizzakh Polytechnic Institute

SPECIFIC ASPECTS OF HUMAN SPIRITUAL AND MORAL DEVELOPMENT IN THE DEVELOPMENT OF SOCIETY

Annotation: The article expresses the content of human spiritual perfection, specific features of its formation.

Keywords: spirituality, man, morality, science and technology, spiritual perfection.

Маънавият ва жамият бир-бири билан диалектик боFлик ва жамият маънавиятсиз булмаганидек, маънавият хам жамиятсиз юзага келиши, мумкин эмас. Маънавия инсонга узига хос бетакрор мохият, имконият бахш этиб, жамият аъзоларини бирлаштириб, уюштириб туради, у шахснинг, инсоннинг халкнинг, давлатнинг, жамиятнинг кучи ва кудратидир. "Биз кейинги пайтда, минг афсуски, «маънавият» тушунчасининг обруйини тушириб юбордик. Маънавиятга гуёки кераксиз нарсадек муносабатда булдик. Бугун купчилик ёшлар онгини истеъмолчилик кайфияти, Ватан, эл-юрт такдирига бепарволик, «оммавий маданият» куринишлари эгаллаб олмокда. Узингиз айтинг, уз халкининг тарихини, маънавий ва диний кадриятларини хурмат килмайдиган, уларни химоя килишга кодир булмаган одам ватанпарвар ва элпарвар булиши мумкинми?" [1]. Инсоннинг мохияти унинг жисмоний борлиFи билан эмас, балки маънавияти билан белгиланиб, маънавиятсиз инсон булмагандек, маънавиятдан холи булган маърифатли, ривожланган жамият хам булмайди. Чунки кишилар онгида янгича фикрлаш булмаса, яъни фукаролар дунёкарашида тафаккурида янги дунёкарашни шакллантирмай

туриб, сиёсий-иктисодий амалга ошиши кийин кечади ва режалаштирилган максадларга эришиш кийин кечади.

Жамият тараккиёти ва инсон маънавий камолотининг узига хос куйидаги томонларини кайд килиш мумкин. Биринчи Президентимиз И.А. Каримов таъкидлагандек, маънавият инсон калибига она сути-ю, ота угитлари, авлодлар тажрибаси, жамоатчилик таъсири, маданий мерос, умуминсоний кадриятлар оркали сингади ва хаёт тажрибаси сабоклари асосида мустахкамланиб, унинг шуурига кириб боради. Иркидан, миллатидан, яшаётган аник жуFрофий шаритидан катъий назар, инсон фарзандларининг барчасида, маънавий камолотнинг субъектив имкониятлари бир хилдир. Лекин шахс яшаётган давр, ижтимоий, сиёсий, маданий шароитлар билан такозо килинаётган объектив имкониятлар турлича булиши мумкин. Бу хам маънавий камолотнинг даражаси ва имкониятларига таъсир этади.Биринчидан жамият тараккиёти жараёнида турли мамлакатлар ва халкларнинг маънавий камолоти даражаси турлича булиши хам шу объектив имкониятлар, шароитлар, эхтиёжлар билан белгиланади.

Иккинчидан, инсон маънавий камолоти жамият тараккиётининг мухим таркибий кисми, хал килувчи омилидир. Жамият маънавиятининг доимий равишда тараккий этиб бориши объектив конуният булиб, шахс маънавий камолоти хам тарихий жараён хисобланиб, унинг ривожланиши учун доимо янги имкониятлар, эхтиёжлар пайдо булаверади.

Инсон маънавий камолоти асосида адолатга таяниш ётиб, адолатли жамиятда комил инсонни тарбиялашга имкони яратилиб, комил инсонлари жамият тараккиётини таъминлайдиган асосий омил хисобланади. Учинчидан, инсон акли, ахлоки такомиллашиб, фан ва техника ютукларини, жамият тараккиёти тажрибаларини урганиб, узлаштириб боргани сари маънавий омилларнинг жамият хаётига булган таъсири тобора ортиб бораверади. Дархакикат, жамиятдаги барча катта-кичик муаммоларнинг мохияти ва уларнинг истикболи масалалари даставвал кишилар онгида пишиб етилади, сунгра турмушга тадбик этилади.

Абдулла Авлоний ёзишича, акл-идрокнинг тантана килишига ишонмок лозим, чунки, "Акл инсонларни пири комили, муршиди ягонасидир. Рух ишловчи, акл бошловчидир. Инсон акли ила дин ва эътикодни махкам килур, шариат хукмларига буйсунди... Расули Акрам Набиий саллолох алайхи вассалам шундай деганлар: "Эй инсонлар! Аклингизга тавозе килингиз, Сиз жаноби Хак буюрган ва кайтарган нарсаларни аклингиз ила билурсиз" [4].

Мутафаккирлардан бири: " агар аклиниг кули нафсининг жиловини ушласа, сени ёмон йулларга кирмокдан саклар хар нарса куп булса, бахоси арзон булур, акл эса илм ва тажриба соясида канча купайса, киммат бахо булур"-деган. Инсонни улуFлаш, унинг кадрига етиш, айникса усиб келаётган ёш авлодни акл-идрокли, одобли килиб тарбиялаш, уларни

камолотга етказиш сохасида Республикамизда бир канча ишларни амалга оширмокда.Дунё, инсон, акл-заковат, маънавият- булар бир-бири билан чамбарчас боFликдир. Демак, инсон уз хаёти ва фаолиятини мазмунли угказиш учун аввало узини ураб турган борликни билши, юксак акл ва тажриба эгаси булиши лозим. Чунки, инсон акли ва унинг хаётида мухим урин тутиш, акл- идрок туфайлигина инсон донолик, теран фикр, ростгуйлик, туFрилик, узокни кура билиш, нафснинг куйига тушмаслик каби хусусиятларни амалга ошириш мумкин. Халкимизнинг "Акл инсоннинг курки,'Акл сувдан тиник, ойнадай равшан" каби накллар бежиз айтилмаган.Шунинг учун хам акл инсон учун FOят олий неъматдир. Акл билан илм-маърифат эгалланади, касб хосил килинади, дунё сирлари урганилади. "Акл- юрак ичидаги нур, бу нур билан хак ёки нохак билиб олинади", "Акл уз сохибини дунё маломатларидан куткаради". Акл кишининг уз иродаси, калби ва фикри асосида дунёвий, хаётий хакикатларни англаш ва уларга уз фаолиятида маънавий-инсоний нуктаи-назардан амал килишдир.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев "Сизлар энг туFри йулни - билим йулини танлагансизлар. Х,еч качон укишдан, изланишдан тухтаманглар. Вакт тез утади, эртага хаётда муносиб урин топишингиз, замонга мос мутахассислар булиб етишишингиз учун бугун укишингиз керак. Мен ишонаман, сизлар мутлако янги авлод ёшлари булиб у^аясизлар, ота-онангиз, эл-юртингиз орзусини руёбга чикарасизлар. Чунки сизларда билим булади. Билим эса, куп бор айтганимдек, утда ёнмайди, сувда чукмайди. Яккаю ягона нажотимиз - илм" - дедиган эдилар. Давлатимиз рахбари ёшлар замонавий илм-фан ва юкори технологияларни мукаммал эгаллаши зарурлиги, бунинг учун барча куч ва имкониятлар ишга солинишини таъкидлаган эдилар.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. ААвлоний. "Туркий гулистон ёхуд ахлок". Т. 1991. Б.28.

2. Абу Наср Форобий " Фозил одамлар шахри". Тошкент.1993.

3. Tajibaev, M. A., & Rashidova, B. Y. (2022). the concepts of sustainability and instability in synergetics are an important principle. Scientific progress, 3(3), 930-933.

4. Kholbekova, M. A. T. U. (2022). Applications and developments of synergetics. Scientific progress, 3(3), 942-945.

5. Tajibaev, M. A., & Rashidova, B. Y. (2022). Content of the concept of synergetics. Scientific progress, 3(3), 938-941.

6. Kulmatov, P. M., & Tajibaev, M. A. (2022). Synergetic aas a factor for the development of modern science. Scientific progress, 3(3), 925-929.

7. Tajibaev, M. A., & Kholbekova, M. U. (2022). Synergetic methodology serves humanity. Scientific progress, 3(3), 934-937.

8. Abdurashidovich, T. M. (2022). Yoshlarda sinergetik dunyoqarashni shakllantirish omillari. integration of science, education and practice. scientific-methodical journal, 3(3), 203-207.

9. Azimova, S. Y., & Tojiboev, M. A. (2021). improvement of spiritual and educational work it is our important task. Scientific Progress, 2(5), 544-548.

10. Melikuziyevich, K. P., & Abdurashidovich, T. M. (2021). State and community management-as a priority task in the appeal. International journal of discourse on innovation, integration and education, 2(2), 133-136.

11. Tursunmuratovich, A. J., & Abdurashidovich, T. M. (2021). Ensuring the rule of law-as an urgent direction in the appeal. International Journal of Discourse on Innovation, Integration and Education, 2(2), 164-169.

12. Kulmatov, P. M., & Tajibayev, M. A. (2021). Interaction of moral, aesthetic and ecological education. Scientific progress, 2(1), 1149-1154.

13. Melikuziyevich, K. P., & Abdurashidovich, T. M. (2021). International peace as a universal value. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 1(02), 73-78.

14. Tajibaev, M. A., & Akhmedov, J. T. (2021). The young spiritual-moral of the global network effects on education. Scientific progress, 1(5), 708-711.

15. Axmedov, J. T., & Tajibayev, M. A. (2021). Young people from different information attacks care is a requirement of the time. Scientific progress, 2(5), 549-553.

16. Ruziyev, A. (2021). Дунёкарашда тарихий хотира ва онгнинг узаро деалектикаси. Научно-просветительский журнал" Наставник", (2), 187-193.

17. Рузиев, А. (2020). Амир Темур карашларида сиёсий-хукукий FOяларнинг акс этиши. Научно-просветительский журнал" Наставник".

18. Rizaev I. Synergetics in Social Systems and its Possibilities //Global Scientific Review. - 2022. - Т. 10. - С. 62-69.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.