Научная статья на тему 'АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ИНСОН ЭҲТИЁЖ ВА МАНФААТЛАРИНИ ЎРГАНИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ'

АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ИНСОН ЭҲТИЁЖ ВА МАНФААТЛАРИНИ ЎРГАНИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
512
38
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборот / жамият / шахс / эҳтиёж / манфаат / мақсад / илм-фан / тараққиёт / глобаллашув / қадрият / тафаккур / зарурият. / информация / общество / личность / необходимость / цель / наука / прогресс / глобализация / ценность / мышление.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Юлдашев Фаррух Абдурахманович

Ушбу мақолада ахборотлашган жамиятда ижтимоий ҳаёт ва ёшлар фаолияти, инсон эҳтиёж ва манфаатларини юзага келиши, унинг муҳим жиҳатлари, омиллари, мақсади ва моҳияти ёритилган, ахборот маконида ёшлар эҳтиёж ва манфаатларини таъминлашдаги зиддиятлар таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСОБЕННОСТИ ЧЕЛОВЕЧЕСКИХ ПОТРЕБНОСТЕЙ И ИНТЕРЕСОВ В ИНФОРМАЦИОННОМ ОБЩЕСТВЕ

В данной статье информация о возникновении социальной жизни и молодежных мероприятий, человеческих потребностей и интересов анализируется в информационном пространстве, обеспечивая конфликты в информационном пространстве.

Текст научной работы на тему «АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ИНСОН ЭҲТИЁЖ ВА МАНФААТЛАРИНИ ЎРГАНИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ»

АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ИНСОН Э^ТИЁЖ ВА

МАНФААТЛАРИНИ УРГАНИШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Юлдашев Фаррух Абдурахманович

Фаргона давлат университети тадкикотчиси https://doi.org/10.5281/zenodo. 7192535

Аннотация: Ушбу мацолада ахборотлашган жамиятда ижтимоий %аёт ва ёшлар фаолияти, инсон эутиёж ва манфаатларини юзага келиши, унинг мууим жиуатлари, омиллари, мацсади ва мощяти ёритилган, ахборот маконида ёшлар э^тиёж ва манфаатларини таъминлашдаги зиддиятлар та^лил этилган.

Калит сузлар: ахборот, жамият, шахс, э^тиёж, манфаат, мацсад, илм-фан, тарацциёт, глобаллашув, цадрият, тафаккур, зарурият.

ОСОБЕННОСТИ ЧЕЛОВЕЧЕСКИХ ПОТРЕБНОСТЕЙ И ИНТЕРЕСОВ В ИНФОРМАЦИОННОМ ОБЩЕСТВЕ

Аннотация: В данной статье информация о возникновении социальной жизни и молодежных мероприятий, человеческих потребностей и интересов анализируется в информационном пространстве, обеспечивая конфликты в информационном пространстве.

Ключевые слова: информация, общество, личность, необходимость, цель, наука, прогресс, глобализация, ценность, мышление.

FEATURES OF HUMAN NEEDS AND INTERESTS IN INFORMATION

SOCIETY

Abstract: In this article, information on the emergence of social life and youth events, human needs and interests is analyzed in the information space, providing conflicts in the information space.

Keywords: information, society, personality, necessity, purpose, science, progress, globalization, value, thinking.

КИРИШ

Жахонда глобаллашув ва ахборотлашув асри ижтимоий унификация жараёнларини тезлаштириб юбормокда. Шу билан бирга хал килувчи омиллари ахборот ва билим булган ахборотлашган жамиятнинг шаклланиши билан тавсифланади. Ахборотлашган жамият мехнат тежамкорлигини ошириш билан бирга, факат моддий манфаат ва эхтиёжларини кондиришга интиладиган, миллий киёфасини йукотган, уз максади йулида хар кандай гояни куллашга тайёр авлодни пайдо булишига асос булмокда. Ижтимоий фаолиятда эхтиёж ва манфаатлар уйгунлигини тугри англамайдиган, шахсий ва ижтимоий манфаатларини муштарак курмайдиган ёшларни бирдамлик ва хамжихатлик рухида тарбиялаш масалалари заруратга айланмокда. Натижада, дунёда ёшлар ижтимоий фаолиятида эхтиёж ва манфаатлар уйгунлигини таъминлашнинг фалсафий жихатларини тадкик этиш хам долзарблик касб этмокда. Узбекистоннинг янги тараккиёт боскичи "миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари" деган эзгу гоя асосида олиб борилаётганлиги хам жамиятда узгаришлар, ислохотлар жараёни бошланганлигини курсатиб беради. Жамиятнинг янги тараккиёт боскичи демократия ва ижтимоий адолатга асосланган инсонпарвар етук жамият куришга каратилган. Мазкур жараёнда юксак максадларга эришиш асосида ёшлар мехнат фаолиятини тугри ва самарали ташкил килиш долзарб вазифалардан биридир. Зеро, "Ёшлар тарбиясини тугри ва илмий асосда йулга куймасдан туриб, хотиржам булишга хеч кимнинг

хдкки йук. Чунки, бу масала биз учун хдёт-мамот масаласидир. Буни чукур англаган х,олда янги укув йилидан бошлаб, барча мактабларда алох,ида тарбия дарслари киритилмокда"[1]. Мамлакатимизда давом этаётган демократик ислох,отлар ва модернизациялашув жараёнлари инсон манфаатларига, ижтимоий - сиёсий хдракати ва умуман турмуш тарзига каратилган. Бугунги ислох,отлар замонида ёшлар сиёсати уларнинг э^тиёж ва манфаатларини х,исобга олган х,олда олиб борилиши максадга мувофикдир.

Бугунга кунда жамият хдёти тубдан узгарди. Инсон хдётида давлат ва жамият бир бутун жисм сифатида тараккий этиб боради. Ушбу жараёнда инсоннинг узига хос роли мавжуддир. Инсон хдётда комилликка интилиб, билим ва маърифатли, маънавияти юксак, ахлокий жихдтдан шаклланган, уз онги ва дунёкарашига эга булса, жамият баркарорлиги юзага келиб, ижтимоий-маънавий жихдтдан тараккий этиб боради. Давлатимизда ислох,отлар, муносабатлар янгича карашлар оркали замонавий ёндашувлар, дунёкараш ва фикрларни узгартирмокда. Мамлакатимиз рах,бари Шавкат Мирзиёевнинг ислох,отчилик сиёсати ушбу жараёнларга ижобий таъсир этиб, Узбекистон тараккиётнинг миллий юксалиш боскичига олиб чикди. Инсон хдётда бахтли яшаши учун унга хар томонлама эътибор зарур булиб, бунда биринчи навбатда инсоннинг муаммолари, эхтиёж ва манфаатлари, турмуш шароитини яхшилаш, фаровон хаёт учун имкониятларни яратиш мухим ахамиятга эга. Айнан ушбу масалаларга бугунги кунда давлат томонидан катта эътибор берилмокда. Хусусан Президентимизнинг юртимизда бахтли хонадонлар сафини купайтиришга каратилган "Темир дафтар", Аёллар дафтари", "Ёшлар дафтари" - бу "менинг халким орасида бирорта камбагал булмаслиги керак"[2] деган шиор билан инсон калбига кириб боришга эътибор каратмокда.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ.

Жамиятимизнинг барча сохдларида ижодий фикрлайдиган, юкори техника ва технологияларни узлаштирган ёшларга эхтиёж юкори эканлигини кузатиш мумкин. Замонавий билим ва куникмага эга, креатив фикрлайдиган, янгиликка интилувчан ёш авлодни малакали мутахассис эьтиб тайёрлаш учун таълим, илм-фан сохдсида катта узгаришлар амалга оширилди. Ёшларга моддий ва маънавий кумак бериш максадида таълим ислохотлари амалга ошириб келинмокда. Инсон эхтиёжларини умумназарий тахлил этиш уларнинг табиий ва ижтимоий куринишлари, шу билан бирга, яна табиий-ижтимоий турларга булинишидан катъий назар, дихотомик чегараланишга асосланади. Бундай тахлилда турлича моддий ва маънавий эхтиёжлар ижтимоий эхтиёжлар булиб кузга ташланиши, буларга иктисодий, ахлокий, интеллектуал, эстетик, сиёсий ва бошка эхтиёжлар киритилиши мумкин.Таъкидлаш керакки инсон эхтиёжи муттасил равишда усиб, узгариб, такомллашиб борувчи ходисадир. Жамият аъзоларининг моддий ва маънавий эхтиёжлари тараккиётнинг хдракатлантирувчи кучи сифатида тарихий жараённинг йуналишини белгилайди. Эхтиёж кандай шаклда ривожланмасин, муайян бир халк ёки миллат менталитетининг туб илдизларини, уларнинг умуммиллий манфаатларини узида ифода этади. Эхтиёжларни тасниф этиш муаммоси уларнинг табиати, мазмундорлигини тавсифлаш тугрисидаги масаланинг мантикий давоми хисобланади. Фалсафий тадкикотларда ижтимоий эхтиёжларни алохида гурухга ажратиш факат терминологик ноаникликларни эмас, шу билан бирга, уларнинг асосий хусусиятларини аниклаб олишни хам такозо этади. Бирок бу икки масала адабиётларда узининг тула ечимини топган эмас. Эхтиёжлар: тушунча ёки вокеликнинг маълум бир томони (нафакат одамга, балки жамиятга хам хосдир). Эхтиёжлар туфайли инсон ва жамият обьектив узаро бир-бирига богликдир.

"Эхтиёж инсоннинг табиий, жисмоний, рухий, моддий-иктисодий, хукукий-мафкуравий хамда маънавий талаблари мажмуидир"[3]. Агар эътибор берилса, бу икки таъриф мазмунан бир-биридан унчалик фарк килмайди. Файласуф олим У.Абилов фикрича, эхтиёжни шакллантиришда энг мухим омил мехнат фаолияти махсулотларидир[4]. Шу сабабли хам эхтиёжлар унинг ижтимоий фаоллиги манбаи хисобланади. Фалсафий жихатдан эхтиёжнинг кондирилиш зарурияти асосида субъектни хаётий фаолиятга даъват этувчи ботиний сабаб, жамики тирик жонзотнинг мухим ташки шарт-шароитларга танлаб, фаол муносабатда булишининг бирламчи шаклидир. Эхтиёжлар сохиби, ифодачиси сифатида унинг субъектини хар кандай биологик жонзот, инсон индивиди, кишилар бирлигининг тарихий уюшмалари (оила, уруг, кабила, халк), ижтимоий бирликлар (синф, табака, миллат, халк), ижтимоий тизим ва муассасалар (таълим тизими, давлат ва унинг ташкилотлари) кабилар ташкил этиши мумкин. Демак, фалсафий жихатдан тадкик этиш оркали эхтиёжларни куйидагича булиш мумкин[5]:

1) намоён булиш сохалари буйича - моддий ва маънавий;

2) келиб чикиши буйича - табиий (биологик) ва ижтимоий;

3) ташувчи томонидан - индивидуал, синф, миллат, инсоният;

4) фаолият тури буйича - когнитив, сиёсий ва бошкалар;

5) фаолият табиати буйича - самарали (ижодий) ва репродуктив

Бу ёндашувларнинг барчаси куриб чикишдан тубдан фарк килади. Муаммо хакидаги гояларни умумлаштириш сифатида эхтиёж ва кобилият, уз гояларини амалиёт билан доимий равишда боглаб туради.

Эхтиёжларни фалсафий тахлил килишнинг натижаси шуни курсатадики фалсафа, асосан, мулохаза юритиш билан чегараланиб колмайди, балки мавжуд, тайёр эхтиёжлар механизми, зарур эхтиёжларнинг турли томонларини, уларнинг мохиятини тушунишга каратилади. Манфаатлар хакида суз борганда хар бир киши уз шахсий манфаатига, оила аъзоси сифатида оилавий, мехнат килаётган жамоаси микёсида манфаатга, яшаётган юртида шу юртнинг фукароси, жамият аъзоси сифатида манфаатга эга деб айтиш мумкин. Узбекистон хам уз халкининг манфаатларини таъминлаш йулида жадаллик билан бормокда. Зеро, "биз тараккиётимизнинг янги даври, янги боскичига кадам куйдик. Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари жараёнида белгиланган вазифаларни бажаришга бор куч ва имкониятларимизни сафарбар этдик"[6]. Манфаат тушунчаси серкирра категория булиб, шахсий, уругчилик, махаллийчилик, минтакавий, этник, миллий хамда умуминсоний манфаат шаклларида намоён булади. Манфаатларнинг турли-туманлиги сабабидан келиб чикиб, бу тушунчани мохиятини аниклаш лозимдир. Жумладан, фалсафа кискача изохли лугатида: "Манфаат - индивид ва ижтимоий гурухлар фаолиятининг асосий сабабидир, манфаат фаолиятни келтириб чикариб колмай, унинг йуналиши, восита ва шакллари, максадини хам белгилаб беради" деб таъкидланган.

Х,ар бир ёшнинг инсон сифатидаги эхтиёжлари хам мавжуд. Унинг эхтиёжи жамиятда тутган урни, унинг шахсий манфаатини юзага келтиради. Бунинг учун шахс уз оиласида яшайди, жамоада мехнат килади. Х,ар бир фирма, жамоа, корхона бошкаларидан алохидалашган холда хужалик юритар экан, шу жамоанинг умумий ишловчиларини бирлаштиради. Х,ар бир инсон уз юртининг фукароси сифатида умумдавлат манфаатини ифодалайди. Умумдавлат манфаати бутун халк максадининг умумийлигидан далолат беради. Инсонлар учун шундай умумбашарий кадриятлар мавжудки, улар умумий манфаат тарзида намоён булади. Масалан, атроф-мухитни мухофаза килиш, тарихий ёдгорликларни

асраш ва бошкалар умумий манфаатлар сирасига киради. Манфаатларнинг хусусийлиги хар бир субъектнинг уз манфаати мавжудлигидан келиб чикади. Бу манфаат айнан унинг максадини ифодалайди, бошкаларнинг манфаатидан ажралиб туради хамда бошкаларнинг манфаатларига мос тушавермайди.

Шахсий манфаат ва инсон манфаати мазмунан ва максадлари билан фарк килади. "Шахсий манфаатларда намоён булиш кулами тор булади, яъни шахсни узини эхтиёжларига каратилади. Шахс манфаатлари эса кенг маънода намоён булиб, оила, жамоа, махалла ва бошка шахслар умуман жамият, давлат манфаатлари билан богланиб бир тизимни ташкил этади"[7]. Манфаатлар типологиясида шахсий ва ижтимоий манфаатлар тахлили алохида ахамиятга эга. Индивид манфаатлари маълум ижтимоий мухитда вужудга келади, шахс ички дунёсига тааллукли булади. Эхтиёжларга монанд келган холда шахс хатти-харакатини, фаолиятини йуналтирувчи омил тарзида намоён булади. Айни пайтда шахс уз манфаатини руёбга чикариш максадида килган хатти-харакати окибати уларок ижтимоий мухит мазмунига фаол таъсир курсатади. Чунончи, жамият унда яшаётган ва фаолият килаётган индивидлар мажмуасидир. Шу уринда бир фикрни айтишни шарт деб уйлаймиз. Жамиятнинг асосини унда яшаётган шахсларнинг мавжудлик мажмуаси белгилайди. Лекин шу билан бир каторда муайян ижтимоий амалиётда фаолият килаётган индивидлар уз хатти-харакати кулами билан бирданига ва тула камраб ололмаган ва ололмайдиган утмиш авлодлар тажрибаси, жамият урф-одати ва анъаналари, мафкура ва маънавият меъёрлари мавжуд булади. Булар ижтимоий жараён жабхаларидир. Индивид секин аста уз шахсий манфаатига мослаб кобилияти, малакаси ва маълумотидан келиб чиккан холда мухитга муносабат билдириб боради. Шахс манфаатининг шаклланиши, намоён булиши хамда жамият жараёнларида жорий килиниб, руёбга чикиши куп жихатдан шахснинг индивидуал хусусиятларига боглик. Бирок шуни таъкидлаш керакки, хозирда шахснинг ижтимоийлашуви кенг амалга ошаётган бир даврда шахс эрки категорияси тадкики манфаатлилик конуниятлари ва тамойилларига асосланишини талаб килмокда. Ижтимоий хаётда манфаатлар муштараклигига айнан шу йуналиш оркали эришиш мумкин. Ахборотлашган жамиятда интеллект, билимлар ишлаб чикилади ва истеъмол этилади, бу хол аклий мехнат улушининг ошишига олиб келади. Шу уринда айтиш мумкинки, "ахборотлашган жамият - купчилик ишловчиларнинг ахборот, айникса унинг олий шакли булмиш билимларни ишлаб чикариш, саклаш, кайта ишлаш ва сотишни амалга ошириш билан банд булган жамиятдир"[8]. М.Ёкубованинг фикрича, ахборотлашган жамият техноген цивилизация ривожланишининг муайян боскичидир, ахборотлашган жамиятда билим, ахборот ва ахборот техникаси асосий роль уйнайди. Яъни, ахборотлашган жамият шундай жамиятки, унда ижтимоий-иктисодий ривожланиш, энг аввало, ахборот ишлаб чикиш, унга ишлов бериш, уни саклаш ва жамият аъзолари орасида таркатишга боглик булади[9]. Академик С.Гуломов фикрича, "ахборотлашган жамият - купчилик ишловчиларнинг ахборот, айникса унинг олий шакли булмиш билимларни ишлаб чикариш, саклаш, кайта ишлаш ва сотишни амалга ошириш билан банд булган жамиятидир"[10]. Дархакикат ахборотлашган жамиятда нафакат ишлаб чикариш, балки бутун турмуш тарзи, кадриятлар тизими узгаради, моддий бойликларга нисбатан маданий дам олиш сифатида карашнинг ахамияти ортади.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ.

Маънавият билан боглик масалаларнинг эхтиёжга айланиши мураккаб жараён хисобланади, яъни инсон манфаатларининг кенгайиб боришида факат хохишгина етарли

эмас, узининг фаолиятини жамиятнинг долзарб муаммоларига каратиши, уларни мунтазам равишда кузатиши, урганиши ва тегишли хулоса чикариши учун етарли билим ва хаётий тажрибага эришган булиши лозим. Шу нуктаи назардан маънавий эхтиёжлар инсоннинг физиологик, моддий, сиёсий ва ижтимоий эхтиёжларини тарбиялайди, тартибга солади ва уларнинг юксалишига замин яратади. Инсоннинг туб мохияти эса шундаки, у хар кандай шароитда маънавий-маърифий масалалар билан шугулланишга харакат килади, яъни билими, маданияти, одоб-ахлоки, эстетик карашларини юксалтиришга интилади, ва уни маънавий хаёти янги гоялар билан бойиб боради. Мазкур фаолият маънавий, ижтимоий эхтиёжларни намоён булишида куринади.

Инсоннинг жамиятда узига хос ижтимоий мулжаллари булиб, уз фаолиятида купчиликнинг максад ва манфаатларини мужассам этади, натижада инсон якка шахс кадрияти доирасидан чикиб, умуммиллий кадриятга айланади. Акл-заковат, чукур тафаккур, мантикий мушохада, интеллектуал салохият каби муъжизавий хаёт эхтиёжлари хамда акл доирасидаги кенг имкониятлари асосида жамиятда яшайди, тараккиётга хисса кушади. Инсондаги ички рухий куч-кудрат, рагбат, интилиш ва хиссиёт донишмандликни ривожлантиради ва инсон истикболини белгиловчи омил хисобланади. Инсондаги эхтиёжларни урганишда маънавий эхтиёж таъсирини кучайтириш зарур. Бунда биринчи навбатда маънавий камолот натижасига эътибор каратиш мухим. Маълумки, маънавият иймон-эътикоддан бошланади, сунгра илм-маърифат билан мукаммаллашади. Шахснинг маънавий камолот даражаси унинг ахлокида намоён булади. Шунинг учун бугунги кунда ёшларни хулки, ахлоки, маънавий хаётига эътиборни кучайтириш талаб этилади. Инсон ва шахснинг жамиятдаги урни уларни муштарак холда ахлок коидалари хакида билим беришнинг узи, унинг маънавий-ахлокий тарбияси учун етарли булмайди. Унда ирода кудрати, масъулият ва мажбурият туйгусини шакллантириш, инсон калбида борлик ва табиатга, мехнатга, касбга, илмга, узга инсонларга мехр уйготиш, орзулари соф, бегубор, максадлари улуг булишига эришиш лозим. Х,ар бир инсонда ватан, миллат, адолат туйгулари маънавий кадриятга айлансагина тараккиёт ва баркарорликка эришиш мумкин. Албатта бундай натижага ёш авлод тарбиясида тинимсиз изланишлар, харакатлар билан эришилади. Мазкур масалалар хозирги хаёт билан богланган холда мунтазам равишда уз ифодасини топиши лозим. Маънавий-маърифий жараёнларда ёшларни манфаатларини инобатга олиш ва уларни иштирок этиш даражасига караб моддий холда маънавий жихатдан рагбатлантириш, уларнинг фаоллигини усиб боришига кенг йул очиб беради.

Инсоният хаётида маънавиятни бекиёс имкониятларини, инсон томонидан уни узлаштиришда узини ички дунёси билан боглаши, фаолиятини таркибий кисмига айланишини такозо этади. Албатта, ушбу масъулиятли вазифа осонликча бажарилмайди. Чунки шахслар бир-биридан билим, дунёкараши каби фазилатлари билан фарк килади. Х,ар кандай тадкикот мазмуни, максад вазифалари асосида ташкил этилади, яъни республикада содир булаётган иктисодий сиёсий ва ижтимоий узгаришлар билан уйгун холда урганилади. Инсон рухий ва аклий оламини ифодалайдиган, шахснинг идеал билимга интилиш ва ижтимоийлик йулида фаолият курсатишида асосий омил хисобланган маънавиятни юксалтириш хам долзарб вазифалар каторида урин эгаллайди. "Маънавият инсонийликка олиб борадиган йул булиб, у кишиларнинг фалсафий, хукукий, илмий, бадиий, ахлокий, диний тасаввурларини уз ичига оладиган тушунчадир"[11]. Бугунги кунда мустакил Узбекистон салохияти халкаро майдонда усиб бормокда. Х,озирги даврда кенг куламда таркалган интернет тизими ёшларга ранг-баранг ахборотларни олиш имкониятларини

бермокда. Уз навбатида ёшларга мурожаат килсак, уларнинг дунёкарашида оммавий маданиятни таъсири билинмокда. Олиб борилган кузатувлар шуни курсатяптики, мазмунли, тарбиявий ахамиятга эга булган ахборотлар билан биргаликда ёшлар онгини чалгитадиган, уларни салбий харакатларга йуналтирадиган ахборотлар хам таркалмокда. Ушбу холатни инобатга олган холда ёшлар маънавиятини юксалтириш маънавий меросни узлаштириш, уларни янги гоялар билан бойитиб бориш, миллий ва умуминсоний кадриятлар асосида тарбиялаш билан биргаликда уларни билимини давр талаблари асосида юксалтириш вазифалари кун тартибига куйилмокда. Таъкидлаш жоизки ахборотлашган жамиятида билим ва ахборот жамият ривожланишининг асосий манбаи хисобланади"[12]. Дархакикат, бугунги кунда билим ва ахборотга асосланган глобал ахборотлашган жамият шаклланмокда. Ахборотлашган жамиятда интеллект, билимлар ишлаб чикилади ва истеъмол этиладики, бу хол аклий мехнат улушининг ошишига олиб келади. МУ^ОКАМА

Демак, ахборотлашув жараёнлари инсоният тараккиётида мухим хал килувчи омиллардан бири хисобланади. Табиат билан инсоният жамияти уртасида, шунингдек инсоният жамиятининг узида узаро ахборот алмашуви мавжуд булмаганда, у тараккий килмаган ва хозирги мавжуд камолотига эришмаган буларди. Х,аёт мавжуд булиши ва ривожланиши учун моддий воситалар каби ахборот хам зарур. Инсониятнинг тараккиёт даражаси канча юкори булса, унинг хаётида ахборот шунча катта урин эгаллайди.

Кишиларнинг жамиятдаги ахлокий хатти-харакатлари, юриш туришлари, яшаш коидалари, гоялар ва хиссиётлари, ва уларни инсон онгида акс этиши бевосита ахлокий онг, ахлокий маданиятга боглик. Ахлокий онг инсон характерига, табиатига сингиб, амалий фаолиятда одоб, билим, эътикод, ихлос, виждон ва иймон каби хислатлар асосида шаклланади. Маънавиятнинг бу жихатлари биргаликда инсонда ижтимоий хаётнинг мохияти ва максадлари хакидаги муайян дунёкараш, мафкуравий эътикодлар тизимини шаклланишига олиб келади. Ахлок ва одоб булмаса, билим, илм, ижтимоий фойдали фаолият хам булмайди. Бир суз билан айтганда, ахлок ва одоб маънавиятнинг мазмунини ташкил этади. "Бугун уларни фундаментал тарзда урганиш, тахлил килиш, умумлаштириш, янги гояларни илгари суриш миллий тараккиётимиз ва унинг истикболи учун амалий ахамиятга эга булишни назарий жихатдан асослашга харакат киламиз"[13]. Мазкур масалалар хам тезкорлик билан бартараф этилиши ахборотлашган жамиятда эхтиёж ва манфаатлар муштараклигини таъминлашга асос булади. ^олаверса жамиятда турли маънавий-марифий тадбирларга ёшларни жалб этиш фаоллигини таъминлаш учун бир-бири билан богланиш вазифалари куйилади. Бунда режалаштирилган тадбирлар вактида ва хусусият тугрисида изох берилади ва психологик тадбирларга нисбатан жалб этиш ва амалий жихатдан тайёрлаш зарур булади. Мазкур вазифаларни бажаришни мураккаб жихатлари албатта инобатга олинади яъни хар кандай тадбир иштирокчилардан фаоллик ва ташаббускорликни талаб этади[14]. Бундай фазилатлар эса хар бир ёш инсонда булавермайди. Бунинг сабабларидан бири хозирги даврдаги глобаллашув узгаришлар айникса ахборотларни олиш, уни тахлил кила билишдир. Бугунги кунда, нафакат Узбекистонда балки барча мамлакатларда интернет тизими ахолини купрок ёшларни турмуш тарзини таркибига шу тарика кириб келди. Интернет ва ракамли телевидения ёрдамида ёшлар узларига хохлаган мавзуда ахборотларни олишмокда. Интернетга ортикча даражада берилиб кетиш интернетоманияга олиб келмокда. Албатта, интернетга нисбатан бир томонлама ёндашмаслик зарур, чунки бу жараён давр талаби ва фан-техника

тараккиётини махсули сифатида фаолият курсатади[15]. Умуман олганда, бундай холатни инкор этиб булмайди.

ХУЛОСА

Илмий тадкикот натижаларидан шуни хулоса килиб айтиш мумкинки, маънавий-маърифий тадбирларни утказиш жараёнида интернет хизматидан ижобий фойдаланиш максадга мувофик булади. Бунинг учун ахборотларни ёзишда, атрофлича тахлил килинади, уларни гоя ва максадлари буйича сараланади, таълим-тарбия, илм-фан, маданият, тадбиркорлик каби масалаларга доир мавзулар асос килиб олинади, узлаштирилади ва таргиб килинади. Лекин, ахборотларни акси булса яъни улар юкорида курсатилган масалаларга зид булса, ёшлар онгини чалгитиш ва хаттоки захарлашга каратилган маълумотларга танкидий муносабат шаклланади. Салбий ахборотларга нисбатан ёшларга биринчи навбатда гоявий ва мафкуравий иммунитетни шакллантирилади. Ушбу масъулиятли вазифани бажаришда миллий гояни ахамияти бекиёсдир, чунки, хар бир инсон фаолиятини авваламбор узлигини англашдан, халкимизни бой маънавий меросини узлаштиришимиз буюк алломаларни гояларини чукур маъносини англашлари, уларни хозирги давр талаблари билан боглаш ва амалий харакатларида куллаш зарур[16]. Шунинг учун хар кандай шароитда миллий гояни максад ва мазмуни ёшларни фаолиятига каратилади, чунки уларнинг дунёкараши, маданияти, хулк-атвори ва бошка фаолиятлари аввало миллий гоя асосида шаклланади. Уз навбатида мустахкам билим ва ахборот маданиятига эга булган битирувчилар баркамол авлодни узагини ташкил этиш, жойларда уларнинг манфаатлари биринчи галда билимларини хаётга тадбик этиш, ёшларга фан ютукларини етказиб бориш, шахсий намуна ва бошкаларга ибрат булиш каби вазифаларга эътибор каратиш зарур. Инсоннинг манфаатлари билан биргаликда эса карашлари, муносабатларини хис этиш маъсулияти ва умуман ижтимоий харакатлари узгариб боради. Шу нуктаи назардан халк билан мулокот олиб бориш, хар бир фукарони хаёти, мехнати, турмушини якиндан урганиб бориш, фаолиятини самарали булиши учун яхши шароитлар натижасида инсон фаолияти юксалиб боради, энг мухими - жамиятда белгиланган вазифаларни амалга оширишга эришилади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистон стратегияси. Тошкент. "Узбекистон" 2021 йил. Б. 69.

2. Мирзиёев Ш.М. Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари. 4-жилд. -Тошкент.: Узбекистон, 2020. -Б 48.

3. "Янги Узбекистон" Ижтимоий-сиёсий газета. 2021 йил 30 октябрь 217- сон.

1. 4. Мухторов А. Шахс тарбиясида миллий гоя, эхтиёж ва манфаатларнинг уйгунлиги. -Тошкент.: Янги аср авлоди, 2003. -Б.20.

4. Абилов У. Узбекистон тараккиётининг оптимистик рухи.-Тошкент.: Истиклол, 2003. -Б.30-31.

5. А.В.Олянич. Презентационная теория дискурса. Монография. Волгоград "Парадигма" 2004. Стр. 23-24

6. Мирзиёев Ш.М. Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баходир. 2-жилд.Тошкент: Узбекистон, 2018. -Б. 416

7. Абдуллаев Т. Инсон манфаатларини химоя килишнинг устивор вазифалари ва йуналишлари. "Халк билан мулокот ва инсон манфаатларини химоя килиш давр талаби" Монография. Маънавий-маърифий нашр. Тошкент. 2017. Б-47.

8. Оила энциклопедияси. -Тошкент: Узбекистон миллий энциклопедияси, 2007. -Б.171.

9. Гаффарова r.F. Мураккаб тизимларда ахборот генерациясининг фалсафий-методологик асослари: Дисс.я фалс.ф.д. - Тошкент, 2019. -Б.185

10. Fуломов С., Шермухамедов А., Бегалов Б. Ахборотлашган жамиятнинг мужассамланиши // Узбекистон иктисодий ахборотномаси. - Тошкент, 1999. Январ -февраль - 7 б.

11. Ёкубова М.И. Жамият тараккиётида ахборотлашув ва ахборот технологияларининг ахамияти. Дисс. Автореф. Фалс.фан.номз. - Т., 2006. -Б.10 б.

12. Fуломов С., Шермухамедов А., Бегалов Б. Ахборотлашган жамиятнинг мужассамланиши // Узбекистонда иктисодий ахборотномаси. - Т., 1999. январ-феврал, - 7-Б.

13. Отамуратов С. Глобаллашув: миллатни асраш масъулияти. -Тошкент.: Узбекистон. 2018. -Б. 265.

14. Yuldashev F А. Жамият Хаётида Инсон Эхтиёжларини Тадки; Этишнинг Фалсафий Жихатлари. SCIENTIFIC PROGRESS SCIENTIFIC JO URNAL VOLUME #2, ISSUE #8, DECEMBER 2021. -Б 51-56.

15. Ф.Юлдашев Жамият тараккиёти ва ёшлар эхтиёж - манфаатларининег узаро уйгунлиги масаласига доир. Современные научные рещения актуальных проблем Москва. 2020 сентябрь -Б 75-77.

16. Тешабаев, М. М. (2011). Формирование основ нравственной культуры личности в образовательном процессе и гуманистическое мировоззрение. Credo new, (1), 19-19.

17. Каримов, У., Каримова, Г., & Каримов, У. (2021). ИЛМ-ФАН ВА ТАЪЛИМ СОХДСИДАГИ АХБОРОТЛАШУВ. Central Asian Academic Journal of Scientific Research, 1(1), 103-110.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.