Научная статья на тему 'Жамият мафкурасининг ўзгариши ёхуд салбий ва ижобий томонларини ўрганиш'

Жамият мафкурасининг ўзгариши ёхуд салбий ва ижобий томонларини ўрганиш Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
261
34
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мустақиллик / ижтимоий тармоқ / мафкура / диний қарашлар / қонунчилик / миллатчилик / independence / social network / ideology / religious views / legislation / nationalism.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Д. Рахматов

Мамлакатимиз мустақилликга еришилганидан сўнг бугунги кунга қадар олиб борилган сиёсий ислоҳотлар юзасидан жамиятда шаклланаётган салбий мафкуралар ҳақида сўз юритилади. Ҳукуматнинг ички ва ташқи сиёсати дарҳақиқт аҳоли орасида доимий мунозарада бўлади. Aммо, ижтимоий тармоқларда ҳеч қандай қонун ва қоида белгиланмаганлиги сабаб, айрим инсонларнинг салбий фикри ижобий фикрларни ўрнини босиб кетяпти. Бундан енг катта жабр маънавий иммунитети паст бўлган ёшларга акс таъсир кўрсатаяпти. Ушбу мақолада ёшларни бузғунчи ғояларга қарши тура олиши ва жаҳолатга қарши курашишнинг долзарб муаммолари ва маънавий етикаси ҳақида сўз юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

A CHANGE IN THE IDEOLOGY OF SOCIETY OR THE STUDY OF ITS PROS AND CONS

We are talking about the negative ideologies that are forming in society after the political reforms that have been carried out since the independence of our country. The government's domestic and foreign policies are, in fact, constantly debated among the population. However, because there are no laws or regulations on social media, the negative opinions of some people are being replaced by positive ones. The biggest victims are young people with low moral immunity. This article discusses the current issues and moral ethics of young people’s ability to resist destructive ideas and fight ignorance.

Текст научной работы на тему «Жамият мафкурасининг ўзгариши ёхуд салбий ва ижобий томонларини ўрганиш»

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

ЖАМИЯТ МАФКУРАСИНИНГ УЗГАРИШИ ЁХУД САЛБИЙ ВА ИЖОБИЙ ТОМОНЛАРИНИ УРГАНИШ

Д.Рахматов

Узбекистан миллий университети Жиззах филиали

Аннотация: Мамлакатимиз мустацилликга еришилганидан сунг бугунги кунга цадар олиб борилган сиёсий ислоуотлар юзасидан жамиятда шаклланаётган салбий мафкуралар уацида суз юритилади. Хукуматнинг ички ва ташци сиёсати даруацицт ауоли орасида доимий мунозарада булади. Аммо, ижтимоий тармоцларда уеч цандай цонун ва цоида белгиланмаганлиги сабаб, айрим инсонларнинг салбий фикри ижобий фикрларни урнини босиб кетяпти. Бундан енг катта жабр маънавий иммунитети паст булган ёшларга акс таъсир курсатаяпти. Ушбу мацолада ёшларни бузгунчи гояларга царши тура олиши ва жауолатга царши курашишнинг долзарб муаммолари ва маънавий етикаси уацида суз юритилади.

Калит сузлар: мустациллик, ижтимоий тармоц, мафкура, диний царашлар, цонунчилик, миллатчилик.

A CHANGE IN THE IDEOLOGY OF SOCIETY OR THE STUDY OF ITS

PROS AND CONS

D.Rakhmatov

Jizzakh branch of National University of Uzbekistan

Abstract. We are talking about the negative ideologies that are forming in society after the political reforms that have been carried out since the independence of our country. The government's domestic and foreign policies are, in fact, constantly debated among the population. However, because there are no laws or regulations on social media, the negative opinions of some people are being replaced by positive ones. The biggest victims are young people with low moral immunity. This article discusses the current issues and moral ethics of young people’s ability to resist destructive ideas and fight ignorance.

Keywords: independence, social network, ideology, religious views, legislation, nationalism.

Мамлакатимиз карийб 30 йиллик тарих мобайнида ривожланди, тараккий

425

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

топди ва уз мустакиллигини доимий, ишоничли тарзда саклаб колди. Узбекистан Республикасининг тузилиши бу ХХ аср мобайнида емас, балки, йиллар, асрлар мобайнида узбек-туркий халкларининг бирлашиши учун курашиб келинган. Шу сабаб, мустакиллик бу шунчаки еришиб колинган натижа емас, бу бир улкан тарих ва олис мозийдир.

Бундан 50 йил олдинги инсонлар ва балки, узбеклар хам келажакда Узбекистан Республикаси мустакиллиги хакида тассаввур хам кила олиша олмаган. Уларнинг хаёлларида факат аграр иктисодиёт, аграр сиёсат ва аграр республика булган. Бундай инсонларда хам айб йук, сабаби, уша даврда мамлакатимиз ахолиси пахтадан бошка хеч нарсани таъминлай олиша олмас еди. ТуFри пахта куп нарсага ярай олади аммо, корин туйдириши мумкин емас булиб, гарчи буни тадбиркорлик билан амалга ошириш мумкин булсада, бунга асло йул куйилмасди. Шу пайтда чор Россия хукумати мадад кулини узатган каби халкга ёрдам бера бошлади. Уларни озик-овкат, технологиялар билан таъминлаб, транспорт-логистикасини йулга куйишди. Табиийки, халк нажоткори сифатида, хокимятни ушлаб туришди. Шундай булсада, томирида буюк маFрурли ва Fурурли халкнинг кони окаётган биз узбек халки хеч качон бировга карам булишни истамаслигимизни исботладик ва уз мустакиллигимизни саклаб колдик. Афсуски бу йулда канчадан-канча буюк инсонларни йукотишимизга хам туFри келди. Ватанимиз мустакиллиги биз учун енг буюк неъмат, улкан имкониятлар манбаи еканини чукур англаб, уни бундан буён хам хар томонлама мустахкамлаш, халкимизнинг тинч-осойишта хаёти, сархадларимиз дахлсизлигига тахдид солиши мумкин булган хар кандай хавф-хатардан огох булиб яшашга, дунёга очик куз билан караб, окни корадан, яхшини ёмондан ажрата олишга даъват етиши билан алохида еътиборга сазовордир. Мустакилликнинг асл мазмунини якин тарихни уз кузи билан курган инсонгина англаб йетиши мумкин.

Инсоннинг табиати шундайки, вакт утиши билан ёмон вокеалар унинг есидан чикади. Бир томондан караганда, бу туFри. Чунки инсон бошидан кечирган бахцизликларни, езилган кунларини еслашни хохламайди. Лекин яхши кунлар, обод ва фаровон хаётнинг кадрига йетиш учун инсон баъзи-баъзида ортга назар ташлаб туриши хам керак. Тарихдан сабок чикариб яшаши лозим. Бир хакикатни барчамиз тан олишимиз керак. Бугунги кунда нафакат ёшларимиз, айни пайтда, Ёши улуF юртдошларимизнинг хам аксарияти якин тарихимиз хакида тулаконли тасаввурга ега емасдир. Бу еса уз навбатида халк мустакилликни туб мохиятини унутишига сабаб булмокда. Айникса, ахборот технологияларининг чексизлиги туфайли хар бир маълумотни интернетда тез айланиши бунга ёрдам бермокда. Тармокда нафакат ижобий фикрлар балки салбий фикрлар хам учраяпти. Асосий салбий фикрлар, Давлатимиз

ГМ

426

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

конунчиликларидаги узгаришларига, айрим мансабдор шахсларнинг иш фаолиятига ва диний карашларга бугунги кунда фукаролар томонидан кенг доирада мухокама килиняпти ва еътирозларга сабаб булмокда.

Фукаролар нима учун конунчиликдаги узгаришлар ёки янгиланишларга еътироз билдиришмокда? Бугунги кунда мамлакатимизда ахолининг турмуш шароитини яхшилиш ва кенг доирада кулайликлар яратиш максадида турли хил фармон ва карорлар еълон килинмокда. Аммо, барча хужжатларни хам ахолининг айрим катламлари туFри кабул кила олмаяпти. Бунга сабаб нимада? Аввало, чикарилган карор ёки фармонларнинг пухта емаслиги енг катта айбдир. Бу йерда ахолининг норозилиги мутлако уринли булиб колади. Узбек халк маколи бор яъни, “уйламай гапирган олим, узига золим”. Бежизга емас, Президентимиз ташаббуслари билан Давлат идоралари ходимлари халк билан доимий мулокатда булиши ва муаммоларни окилона йечиб беришга хизмат килиши керак еканлигини таъкидлайдилар. Шундай хам булмокда, минг афсуски юкоридаги маколга асосан айрим Давлатнинг юкори ташкилот ходимлари томонидан тадбирбозликга асосланган турли хил ваъдаларни бериш оркали халк норозилигига сабаб булмокда. Ваъдаларнинг амалга ошмай колиши ундан хам ёмон ахволга сабаб булмокда. Минг афсуслар булсинки, янги конунларни ишлаб чикишда бир канча купол хатоликлар килинмокда. Яъни, конунларни тусаддан жорий етилиши ва конунинг мазмун мохиятини тулик очиб бермаслик норозиликлар сабабчисидир. Конун, фармойиш ва карорлар хакида яна жуда куплаб муаммолар хакида айтишимиз мумкин. Яна бир муаммойимиз карорларни оддий халкга туFри тушунтириб бера олмаслик хам норозиликларга сабаб булиб колмокда. Карорлардаги жумлаларни баъзида тушуниш жуда мушкул булиб колади. Карорни асл мазмунини тушуниб йетмаганлар еса уни узларига мослаштирган холатда кабул килишмокда. Демакки муаммонинг йечими сифатида аввало карорларни халкга туFри йеткизиб бериш ва карор ижросини таъминлашда тушунтириш ишларини туFри олиб боришдан иборатдир.

Нуткнинг шаклланиши ахборот узатиш имкониятларини кенгайтирган булса, ёзувнинг пайдо булиши уни узок вакт давомида саклаш ва ахборотни унинг яратувчисидан ажратган холда узок масофаларга йетказиш, хатто замонлараро олиб утишга йул очди. Газета ва журналларни нашр етишнинг йулга куйилиши ёзма ахборотни узатишдаги тезкорлик ва камровкорлиликни янада кенгайтирди. Радио ва телевидения ахборотни овоз ва тасвир оркали узатишни таъминлаб, уни янги сифатий боскичга кутарди. Интернет тармоFи еса газета ва журналлар хамда радио ва телевидениянинг ишини бир вактнинг узида бажара бошлади. Интернет бутун дунёга кенг таркалди ва хар кандай ахборотни йер юзининг нариги чеккасига тез суръатларда йетиб боришини

ГМ

427

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

таъминламокда. Х,озирги кунга келиб сайёрамиздаги хар туртта одамдан биттаси жахон електрон ахборот тури - интернетдан фойдаланмокда.

Ижтимоий тармокда деярли хар куни кайсидир мансабдор шахснинг уз лавозими сув истемол килганлиги ёки ходимларига булган муносабатлари хакида видео, расм ёки овоз хабарлари оркали таркалган материаллар окибатида минглаб норасмий мунозаралар утказилади. Енг ёмон тарафи ушбу мунозаралар ёш ёки лавозим танламай хаммани бирдек узига жалб етади. Ана шу холатда биргина мафкура туфайли халкни Давлатга булган ишончини юкотиши мумкин. Бугун тан олишимиз керакки айрим рахбар ходимларининг хатти-харакати кунгилни ранжитади. Афсуски, айрим шахслар томонидан бутун дунё Узбекистондаги рахбарлар ахолини кандай “тахкирлашини" курсин дегандек, тармокга жойлаб, уз-узини шарманда килмокда. Демак, бу йерда иккала тарафнинг хам айби каттадир. Тан олиш керак бугунги кунда мамлакатимизда бундай вазиятларни иложи борича купрок бартараф етиш учун, рахбар ходимларни ишчилар ва халк билан муносабатини яхшилаш чора-тадбирлари утказилмокда. Юкоридаги холатларни тузатиш мумкин, факатгина биздан озгина вакт талаб етилади. Халк мурожаати хар нарсадан устундир, шу боис хам бугун кайси бир фукарога нохаклик килинса албатта тегишли тарзда адолат билан хал килинмокда.

Бугун мустакиллигимизга енг катта хавф соладиган жихат диний екстримистик ва террористик FOялар саналмокда. Айникса, диндан фойдаланиб Давлатни 0Fир ахволга солиб куйиш авж олган харакатлардан бири саналмокда. Бундай холатларни Узбекистонда хам кузатиш мумкин. Масалан, ижтимоий тармокларда хар соатда Узбекистонда диний еркинлик мавжуд емас ёки динни тахкирлаш холати булаяпти каби минглаб постлар колдирилади. Атиги биргина учкунни узи йетарли у холат аслида булганми, булмаганми буни хеч кандай ахамияти йук. Шу туфайли хам биз бу FOяларга карши чикишимиз учун халк онгу-тафаккурида маънавий иммунитетни хосил килиш вазифаси колмокда. Бундай салбий, жахолатга елтувчи FOялардан истаймизми, истамаймизми барибир туби билан йук килиш кулимиздан келмайди факатгина унга карши чика олишимиз мумкин. Нима учун мамлакатимизда инсон маънавиятини ошириш учун ислохотлар утказилаяпти? Бунинг енг катта сабаби хам айнан салбий мафкуралардан халкни химоя килиш кузда тутилмокда. Бежизга Президент Шавкат Мирзиёйев томонидан, халкнинг китоб саводхонлигини устиришга, ёшларни буш вактларини мазмунли утказиш учун ташаббуслар ва таълим сифатини оширишга хизмат киладиган бир канча харакатлар олиб борилмокда.

Глобаллашув инсонга хадя килаётган кулайликлар сари бора-бора инсонни ута дангасаликка, ялковликка, бефаркликка, локайдликка, худбинликка,

ГМ

428

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

кунглига келганини килишга, йенгил-йелпи яшашга, бурчсизликка, маъсулияцизликка, зуравонликка ва ёт FOяларни шакллантириб куймасмикин. Албатта ха ёки йук деган фикр инсонни кийнайди. Бунда сиз масалага кай куз билан карашингизга боFлик.

Х,озирги вактда дунёда икки хил карама-карши FOялар тортишуви тухтагани йук. Бу тортишувлардан асосий кузланган максад - инсон, авваломбор ёшлар калбини егаллаш, муайян мамлакат ёки минтакадаги бирор миллат ёки халкнинг онгига, унинг хис-туЙFуларига таъсир утказиш, уни уз дунёкарашига буйсундириш, маънавий жихатдан заиф ва тобе килишдир. Фикр карамлиги ва тафаккур куллиги хар кандай иктисодий ёки сиёсий карамликдан хам дахшатлидир. Бугунги кунда инсон турли маъномазмундаги мафкуравий кучларнинг таъсирини доимий сезиб яшайди. Бугунги ахборот асрида бу таъсирлардан холи булиш деярли имконсиздир. Бу вазиятда одам уз мустакил фикрига, собик еътикодига, узи таяниб яшайдиган хаётий кадриятларига ега булиши хар качонгидан хам мухимрок ва заруррокдир. Бугунги кунда FOяни, фикрни маъмурий чоралар билан йенгиб булмайди. Шунинг учун хам Биринчи Президентимиз Ислом Каримов FOяга карши факат FOя, фикрга карши факат фикр, жахолатга карши факат маърифат билан бахсга киришиш, олишишгина мумкинлигига асосий еътиборларини каратган едилар. Бошкача килиб айтганда, Узбекистон келажаги булмиш ёшларнинг турли хилдаги ёт таъсирлардан химоя килишга, асраб-авайлашга жон-жахдлари билан харакат килганлари хеч кимга сир емас.

Узбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёев ёшларнинг турли хилдаги бузFунчи FOялар таъсирига тушиб колмасликлари учун ёшларга барча шарт-шароитларни яратиб берганлар. Спортнинг барча сохаларини ривожлантириб хаттоки мамлакатимизнинг чекка худудларига хам спорт залларини жорий килдилар. Жахон ареналарида уз истеъдодларини курсатишлари учун иктисодий жихатдан хам куллаб-кувватладилар. Таълим сохасига хам алохида еътибор каратдилар. Ёшларни сифатли билим олишларини таъминлашга еътиборни кучайтирдилар. Бу хатти-харакатлар бугунги кунда узини окламокда.

Мамлакатимиз хали ёш мамлакат синфига киради, шу сабаб, жахондаги глобаллашув даврида турли ёд FOяларни кабул килиши хам тез булади. Бундай холатларга факат ва факат узимиз карши чика олишимиз мумкин. Бу бир уруш кабидир. Факат бу урушнинг ёмон тарафи, уруш бошланса уни тухтатиб булмайди ва бу бизнинг келажагимизга хам катта таъсир курсатади. Зеро, мафкуравий полигонларни ядро полигонларидан хам кучлирок еканлиги барчамизга аёндир.

Узбекистон - ёшлар мамлакати. Ёшлар деганда, маънавий дунёси

429

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

шаклланиш жараёнида булган, асосан 16-30 ёшлар оралиFидаги инсонлар тушунилади. Узбекистан умумий ахолисининг 60 фоизидан купини хам айнан ёшлар ташкил етади. Шу сабабдан хам интернет тармоFида маънавий-маърифий тарFиботни янада кучайтириш лозим. Чунки бугунги замонда ёшларнинг сирлашадиган, диллашадиган, дардлашадигани хам бу - интернет, ижтимоий тармоклар еканлиги сир емас. Айни пайтда ахборот хуружининг яна бир куриниши одоб-ахлок, шарм-хаё каби кадриятларга тажовуз тарзида намоён булмокда. Ахборот хуружларининг бундай салбий таъсирини камайтириш учун бир катор муаммоларга йечим топиш зарур. Биз - ёшларни ахборот хуружларидан химоялаш деганда, купинча уларга турли ахборотларни, хар хил сайтларни, филмларни, газета ва журналларни такиклаш керак деган тушунчани тушунмаслик керак. Аввало, бизнинг миллий кадриятларимизга, имон-еътикодларимизга ёт булган FOяларни тарFиб килувчи айрим —тизимларга ергашмаслигимиз керак деб уйлаймиз.

Ёш авлодни маънавий таовузлардан химоя килишда халкимиз орасида учраб турадиган ва азалдан унинг ривожланишига салбий таъсир курсатиб келаётган номакбул одатларни англаш, уларни бартараф етиш ёки улар келтирадиган нохуш холатларнинг олдини олиш бугуннинг зарурати хисобланади, чунки улар миллат хамда жамиятни ичдан кемирувчи омиллардир.

Биринчи навбатда худбинлик ва локайдлик, кариндош-уруFчилик ва махаллийчилик, коррупсия хамда манфаатпарастлик, бошкаларни менсимаслик каби иллатлардан жамиятимизни бутунлай халос етиш вазифаси, енг аввало, кенг жамоатчиликнинг, айникса, зиёлилар, олим ва адиблар, санъат ва маданият ахли, узини маънавият сохасига баFишлаган инсонларнинг зиммасига тушади.

Дунё ривожланмокда ва узгармокда десак янглишган буламиз, дунё жойида факат инсонлар узгармокда десак муболаFа булмайди. Мустакиллик тушунчасини кадим-кадимдан яратилган олий неъмат сифатида азалдан инсон зоти кадрлаб келади. Инсонлар шунинг учун курашмадими? К,анчадан-канча конлар тукилди бу йулларда. Шундай булсада кимдир еришди кимдир ериша олмади. Шукурлар булсинким, биз бугун Узбекистон мустакил Давлат сифатида деб баралла айта оламиз. Бизнинг мустакиллигимизга 200 йил булгани йук бирок 29 ёшдаги мамлакат учун кандай узгаришлар булаётганини нахотки курмаяпмиз. Бошка давлатда бундай екан, уларда шундай булар екан дейишдан тийилишимиз лозим. Зеро, мамлакатимиз бошка давлатлар йиллар мобайнида еришган нарсага биз оз йилларда еришдик. Бу ислохотларни хакикий узбек мужизаси десак муболаFа булмайди. Демакки, олдимиздаги улкан йулда еркин фукаролик жамиятининг манавиятини шакллантириш, бошкача айтганда, озод, аклий кучига ва маънавий илмига ишониб, таяниб

ГМ

430

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

яшайдиган хакикий комил ёшларни устириш ва тарбиялаш хар биримизнинг енг олий бурчимиздир. Она юртимиз жонажон Узбекистонимиз доим равнак топиши ва ривожланиши учун уз хиссамизни кутттитттни енг буюк куч деб биламан.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

[1] Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев, Узбекистон Мустациллигининг йигирма саккиз йиллигига базишланган байрам тантанасидаги нутцидан, Тошкент, 2019

[2] Ислом Каримов, Она юртимиз бахту ицболи ва буюк келажаги йулида хизмат цилиш енг олий саодатдир, Узбекистон, Тошкент, 2015

[3] Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев, Мамлакатимиз ёшларига байрам табриги, Тошкент, 2018, 30-июнь

[4] Абдурахмонов А. Саодатга элтувчи билим. Тошкент. Узбекистон. 2004

[5] Авлоний А. Туркий гулистон ёууд ахлоц. Ёшлар нашриёт уйи, Тошкент,

2018

References

[1] Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев, Узбекистон Мустациллигининг йигирма саккиз йиллигига базишланган байрам тантанасидаги нутцидан, Тошкент, 2019

[2] Ислом Каримов, Она юртимиз бахту ицболи ва буюк келажаги йулида хизмат цилиш енг олий саодатдир, Узбекистон, Тошкент, 2015

[3] Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев,

Мамлакатимиз ёшларига байрам табриги, Тошкент, 2018, 30-июнь

[4] Абдурахмонов А. Саодатга элтувчи билим. Тошкент. Узбекистон. 2004

[5] Авлоний А. Туркий гулистон ёууд ахлоц. Ёшлар нашриёт уйи, Тошкент,

2018

431

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.