Научная статья на тему 'ЖАҲОН МАМЛАКАТЛАРИДА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИ ВЕНЧУР МОЛИЯЛАШТИРИШ ТИЗИМИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ'

ЖАҲОН МАМЛАКАТЛАРИДА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИ ВЕНЧУР МОЛИЯЛАШТИРИШ ТИЗИМИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
40
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
венчур капитал / инновацион технологияларни молиялаштириш / халқаро инвестициялар / venture capital / financing innovations / international investments / венчурный капитал / финансирование инновационных технологий / международные инвестиции

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Атамурадов Шерзод Акрамович

Мақолада ривожланган мамлакатларда инновацион технологияларни молиялаштиришнинг бир нечта моделлари, уларнинг имкониятлари камчиликлари тадқиқ қилинмоқда. Шунингдек, келтирилган моделларни миллий иқтисодиётига жорий этган мамлакатлар тажрибаларидан мисоллар келтирилмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article investigates main types of models of financing innovations, which are used in leading countries, advantages and disadvantages are analyzed, article also explores examples of countries, which use each model.

Текст научной работы на тему «ЖАҲОН МАМЛАКАТЛАРИДА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИ ВЕНЧУР МОЛИЯЛАШТИРИШ ТИЗИМИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ»

Атамурадов Ш.А.

ЖА^ОН МАМЛАКАТЛАРИДА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИ ВЕНЧУР МОЛИЯЛАШТИРИШ ТИЗИМИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ.

Атамурадов Шерзод Акрамович - Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети, Кимё-металлургия факультети декани уринбосари, PhD.

<N

Аннотация: Маколада ривожланган мамлакатларда инновацион технологияларни молиялаштиришнинг бир нечта моделлари, уларнинг имкониятлари камчиликлари тадкик килинмокда. Шунингдек, келтирилган моделларни миллий иктисодиётига жорий этган мамлакатлар тажрибаларидан мисоллар келтирилмокда

Калит сузлар: венчур капитал, инновацион технологияларни молиялаштириш, халкаро инвестициялар

Аннотация. В статье исследуется несколько основных типов моделей, используемых в передовых странах для финансирования инновационных технологий, анализируются достоинства и недостатки, а также рассматриваются примеры стран, использующих каждую из моделей. Ключевые слова: венчурный капитал, финансирование инновационных технологий, международные инвестиции.

Abstract. The article investigates main types of models of financing innovations, which are used in leading countries, advantages and disadvantages are analyzed, article also explores examples of countries, which use each model.

Keywords: venture capital, financing innovations, international investments.

Кириш. Сунгги йилларда Узбекистонда бевосита давлат ра^бари томонидан демократик ва ^укукий жамият куриш *амда ижтимоий-иктисодий ривожланиш стратегияси белгилаб берилди, тараккиётнинг узига хос стратегияси ишлаб чикилди. Жамият ^аётининг барча жаб^аларида эркинлаштириш, таркибий кайта куриш ва модернизациялашга йуналтирилган туб исло^отлар амалга ошириб келинмокда.

Шунингдек, мамлакат иктисодиётининг модернизация килиниши муносабати билан юкори технологияларга асосланган фаолият со^алари ва инновацион лойи^аларни ривожлантириш учун кушимча молиявий ресурсларига эхтиёж пайдо булмокда. Ушбу маколада таваккалчиликка асосланган инвестицияларнинг анъанавий ва замонавий манбалари куриб чикилган булиб, венчур молиялаштиришнинг мукобил воситаларини ривожлантириш имкониятларини ба^оланади.

Мамлакатимиз Президенти уз маърузалари ва фармонларида миллий иктисодиётни

модернизация килиш ва уни янгидан саноатлаштириш, уни инновацияли

ривожлантириш йулига утказиш вазифаларини олдимизга куймокда. Шу максадда мамлакатимизда 2017 йилда Узбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлиги ташкил этилди. Мазкур вазирлик томонидан инновацион иктисодиётга утиш учун зарур булган институционал ва меъёрий-^укукий асосларни шакллантириш, илмий тадкикотлар натижаларини тижоратлаштиришга йуналтириш буйича бир катор ишлар амалга оширилди. Аммо шунга карасдан, илмий муассасаларнинг бугунги кун талабларига мос равишда фаолият юритиши, инновацион ишланмаларни тижоратлаштириш ва ишлаб чикаришга жорий этиш буйича олиб борилаётган ишлар давомида бир канча муаммоларни *ам кузатишимиз мумкин. Шунинг учун *ам Узбекистон Республикасини 2019-2021 йилларда инновацион ривожлантириш Стратегиясининг устувор йуналишларидан бири сифатида илмий-тадкикот ва тажриба-конструкторлик ишларига сарфланадиган давлат харажатларини купайтириш ва 2021 йилга кадар бу курсаткични ЯИМ ^ажмининг 0,8 фоизига етказиш белгиланган [4].

Мавзуга оид адабиётларнинг та^лили. Инновацион фаолиятни ташкил этиш *амда молиялаштириш, инновацион бошкарув усулларини такомиллаштириш масалалари мамлакатимиз, мустакил давлатлар ^амдустлиги ва хорижий давлатлар иктисодчи олимлари томонидан назарий *амда илмий нуктаи назаридан урганиб чикилмокда.

Жумладан, иктисодиётни инновацион ривожланиши ва инновацион фаолиятни молиявий таъминлаш масалалари тадкикоти хорижлик олимлардан, Лундвалл Б, Менш Г., Портер М., Солоу Р., Тоффлер Э., Фримен К., Шумпетер Й. ва бошкаларнинг илмий ишларида уз ифодасини топган.

Иктисодиётнинг инновацион ривожланишида инсон капитали ва бошка омиллар ролини оширишга каратилган тадкикотлар МДХ, мамлакатлари олимларидан А.Виролайнен, Е.Игнатущенко, И.Мельникова, А.Нечаев, И.Родионов, Ю.Рюмина, Т.Тумина,

Р.Фатхутдинов кабиларнинг илмий ишлари

багишланган. Миллий иктисодиётни инновацион ривожланишининг айрим жи^атлари мамлакатимиз иктисодчи олимларининг илмий тадкикотларида *ам караб чикилган. Булар жумласига Бегалов Б.А., Вахабов А.В., Пардаев М.^., Воронин С.А., Гаибназарова З.Т., Кадиров А.А., Ма^камова М.А, Назарова Р.Р., Хамидулин М.Б., Юлдашев Ш.Г. ва бошкаларнинг илмий ишларини киритиш мумкин.

Ушбу иктисодчи олимларнинг илмий ишларида миллий иктисодиётнинг инновацион ривожлантиришнинг илмий-назарий ва методологик асосларини такомиллаштиришнинг айрим жи^атлари ёритилган. Аммо ^озирги кунда ишлаб чикарилаётган инновацион ма^сулот ^ажмини оширишнинг асосий омили булган инновацион фаолиятни молиявий таъминлашни такомиллаштириш буйича комплекс тадкикот мавжуд эмас. Буларнинг барчаси миллий иктисодиётнинг инновацион омиллар асосида ривожланиш йулларини тадкик этиш ва уларни молиявий таъминлашнинг илмий-назарий ва методологик асосларини такомиллаштириш буйича чукур тадкикотларни амалга оширишни, буларни мамлакатимиз амалиётига тадбик килиб инновацион иктисодиётни шакллантириш жараёнларини жадаллаштириш лозимлигини талаб килади.

Тадкикот методологияси. Тадкикот жараёнида та^лил ва синтез, индукция ва дедукция, таккослаш ва гуру^лаш, график усуллари, тарихийлик ва мантикийлик ёндашувларидан фойдаланилган

Та^лил ва натижалар

Венчур бизнесининг замонавий амалиётида венчур капиталининг учта асосий ^удудий бозори шаклланган булиб, улар уз ичига AI^LU,

Гарбий Европа (Буюк Британия, Германия, Франция ва бошкалар) ва Шаркий, Жануби-Шаркий ва Жанубий Осиё (Япония, Жанубий Корея, Хитой, Сингапур, Х,индистон) ^удудларини олади. Ушбу бозорлардан *ар бири узининг ривожланиш ^усусиятларига эга. Бундан ташкари, охирги йилларда Марказий ва Шаркий Европа, Исроил ва Австралияда венчур капитали бозорлари фаол шаклланмокда.

1960 йилларда венчур бизнесининг яккол муваффакияти ва унинг кейинги кучли ривожланиши, молиявий ва бошкарув доираларининг катта кизикишига сабаб булди ва унинг инфраструктурасини яратиш, тугридан-тугри инвестициялар со^асида узаро алокаларни такомиллаштиришни талаб килди. 1973 йилда кенг доираларда А^Ш иктисодиётининг муста^камлиги учун венчур бизнесининг накадар му^имлиги тушунчасини шакллантириш ва жамиятда венчур капиталистлари ва ривожланаётган

компанияларнинг манфаатларини ^имоялаш максадида Миллий венчур капитали уюшмаси (National Venture Capital Association, NVCA) тузилди.

Хозирги кунда бу уюшма томонидан инновацион лойи^ага эга ва куйидаги шартларга мос келувчи ривожланаётган корхоналарга венчур капитали киритилади:

- анъанавий банк кредити оркали молиялаштирилмаган булса;

- корпорациялар ёки йирик корхоналар махсулоти босими мавжуд булса;

- ривожланиши учун одатда 5-8 йил, ёки ундан хам купрок вакт талаб киладиган булса.

Инвестициям боск,ичлари

f"оя/Ста рта г Ри вожла ниш Юксалиш Етукл ик

Бизнес ангел ВК Илк боскич В К Кечки босцич Чици ш

Мол ия лаштириш манбалари: ВК(Венчур капитал). Бизнес фаришталар, бизнес-инкубаторлар^ стратегии ин весторлар, хусусий акциядорлар, акциядорлик компаниялари, к,арз инвесторлари

1-расм. АКШ Миллий венчур капитали уюшмаси томонидан инновацион лойидоларни

молиялаштириш даври

2- Ривожланиш (илк боскич) -жараётлар кетма-кетлиги, усиш;

3- Усиш (кечки боскич) - кенгайтириш;

4- Етуклик даври - уйиндан чикиш. Венчур капиталининг мамлакат

иктисодиётида иштирок этишининг кенгайиши

А^Ш Миллий венчур капитали уюшмаси инновацион лойи^аларни молиялаштиришни 4 даврга булади:

1- Гоя (стартап)нинг шаклланиши -

бизнес концепцияси, бизнес режа, ма^сулот

W

ва янги кичик юкори технологияли фирмаларнинг яратилиш жараёни бир-бири билан узаро боглик. Хусусан, А^Ш венчур капиталининг карийб учдан бир кисми тупланган Калифорнияда илгор

технологияларни яратиш билан шугулланувчи 10 мингдан ортик компаниялар самарали ривожланмокда ва улар 7 миллиондан ортик кишини иш билан банд килиб турибди [2]. Бунинг натижасида, бир томондан А^Шда венчур капитали ^ажмининг янада кучли усган булса, бошка томондан инновацион портлаш юз берди, чунки венчур капитали катта даромадларни олишга ва ривожланиши кейинчалик йирик компанияларнинг вужудга келишига имкон берувчи инкилобий технологиялардан фойдаланган куплаб янги лойи^аларни молиялаштиришга имкон берди.

Американинг кичик венчур фирмалари муваффакияти шунчалик ^айратланарли эдики, куплаб гарбий европа мамлакатлари охирги 20 йилда узларининг венчур бизнеси саноатининг вужудга келишини рагбатлантириш учун жиддий ^аракатларни амалга оширишди. Бунда миллий анъаналарга мувофик, турли мамлакатларда илмий-технологик ва ишлаб чикариш сало^иятининг ривожланганлик даражаси килиб, венчур молиялаштиришнинг устувор со^алари сифатида, табиийки, иктисодиётнинг турли тармоклари танланган эди. Хусусан,

- Голландия, Ирландия ва Франция учун венчур молиялаштирилиши ахборот технологиялари, электроника ва телекоммуникация со^аларида узининг кенг тадбигини топди.

- Германия, Норвегия ва Данияда венчур капиталистлари ушбу мамлакатлар учун анъанавий секторга якин булган технологияларни яратувчи, саноат ма^сулотлари ва хизматларни чикариш, шу жумладан ишлаб чикариш жараёнини автоматлаштириш билан ботик булган кичик фирмаларга афзаллик беришган.

- Буюк Британия, Италия ва Ирландияда венчур капитали асосан юкори истеъмолчилик э^тиёжига эга булган товарларни ишлаб чикариш со^асига йуналтирилди.

- Нисбатан арзон ишчи кучи булган Испания ва Португалияда венчур капитали асосан кайта ишлаш саноати билан боглик булган кичик фирмаларга йуналтирилган.

Венчур инвестициялаш механизми А^Ш да Гарбий Европадагига нисбатан анча илгарирок вужудга келганини инобатга олсак, Шимолий Америка китъасидаги венчур бизнеси узининг *ажми ва ривожланганлиги буйича Гарбий Европадагига караганда кучлирок эканлиги тушунарли булади. Бирок А^Ш венчур саноатининг Гарбий Европадагидан асосий фарки нафакат унинг ^ажмида акс этади, балки

инвестициялаш объектларини танлашда ифодаланади. Хусусан, А^Шда инвестициялаш биринчи навбатда янги юкори технологияларга йуналтирилган. Охирги йилларда бундай технологиялар асосида ривожланаётган фирмалар, венчур капитали йуналтирилган барча компанияларнинг тахминан 60% ни ташкил этган.

Америка венчур саноатининг бошка бир фарки - инвестицияларни олувчилар каторида узининг илк ривожланишидаги фирмаларнинг юкори улуши ^исобланади (2000 йилда ушбу курсаткич 30% ни ташкил килган). Бунда 2005 йилга келиб венчур инвестициясининг уртача *ажми 5 млн. А^Ш долларини ташкил килган булса 2018 йилда 100 млрд А^Ш долларига етган [3].

А^Шдан фаркли равишда, Гарбий Европада венчур инвестициялар тармоклар уртасида бир мунча тенг таксимланади, ривожлантириш дастурларини молиялаштириш жараёни юкори технологияларни кулловчи фирмалар билангина чекланмасдан, компанияларни *ам камраб олган. Гарбий Европа мамлакатларида венчур капитали асосидаги тадбиркорликнинг усиши куп жи^атдан 1980 йилларда бошкарув ходимларининг узлари ишлаган корхоналарни сотиб олишга кизикиши билан изо^ланади. Венчур капиталининг бундай тузилиши, биринчи навбатда, Буюк Британия ва Франция учун *осдир.

Венчур капиталининг Америка ва Гарбий Европа бозорлари, шунингдек шаклланиш манбалари билан *ам бир-биридан ажралиб туради: Гарбий Европада венчур капиталининг асосий инвестори булиб тижорат ва клиринг банклари, давлат муассасалари,

университетлар ^исобланса, А^Ш да бундай инвесторлар булиб пенсия фондлари, ^омийлар, хусусий шахслар ва сугурта компаниялар ^исобланади. Гарбий Европа мамлакатлари орасида факатгина Буюк Британияда пенсия фондлари венчур капиталининг фондларини асосий тулдириб турувчи ^исобланади; Германияда, масалан, мамлакатда ишлаётган венчур капиталининг ярмидан ортиги банкларга тугри келади.

Венчур инвестициялаш бозорларининг кенгайишига куп жи^атдан давлатнинг куллаб-кувватлаши ёрдам бериб, бу саноати ривожланган мамлакатларнинг бозорнинг ало^ида иштирокчиларининг ракобатли устунлигининг асосий манбаси булиб янгиликларни амалга ошириш кобилияти, иктисодиётда эса инновацион ривожланишга рагбатлантириш булган инновацион ривожланиш моделига утган вактда айникса сезилади. Бундай шароитларда венчур бизнеси миллий инновацион тизимларнинг му^им таркибий кисми сифатида намоён булади ва саноати ривожланган мамлакатларнинг

^укуматлари уни янада кенгрок тадбик килишга интилишади [4-8].

Иктисодиёти ривожланган мамлакатларда венчур молиялаштириш ^усусиятларини та^лил килиш асосида куйидаги хулосаларга келиш мумкин.

Биринчидан, венчур капитали узидан молиялаштиришнинг ало^ида таваккалли турини ифодалайди. Куп лолларда тузилган венчур корхонаси зарарлигича колади. Шу билан бирга молиялаштирилаётган лойи^ани муваффакиятли амалга ошириш натижасида олинадиган фойда, унга киритилган сармоядан унлаб ёки юзлаб мартага ошиб кетади, бу эса юкори таваккаллигига карамасдан венчур капиталини куллашни жуда жозибали килади [9,10].

Иккинчидан, венчур инвестициялаш бир катор ташкилотлардан янги тузилаётган корхона ёки лойи^алар фойдасига йирик молиявий киритмаларни жамлаш ва кайта таксимлашини амалга оширувчи махсус фондларни яратиш оркали амалга оширилади. Венчур фондларини шакллантириш манбалари му^им ^удудий фаркларга эга ва тарихан вужудга келган амалиёт билан белгиланади. Хусусан, Гарбий Европа мамлакатлари учун банк капиталининг устунлик килиши *ос. Японияда венчур фондини шакллантиришнинг анъанавий манбаси булиб ТНК ва МСГ маблаглари ^исобланади [11].

Учинчидан, европа мамлакатларида венчур молиялаштиришнинг узига *ос ^усусияти булиб венчур фондларнинг унчалик катта булмаган улчами ^исобланади, бунинг натижасида венчур синдикатлаш каби *олат вужудга келди. Гарбий Европа мамлакатларидан фаркли равишда, А^Шда венчур инвестициялаш асосан битта, йирик фонд маблаглари ^исобига амалга оширилади. Бунда охирги йилларда А^Ш венчур фондларининг уртача улчами 3 бараварга ошиб, ^озирда тахминан 140 млн. А^Ш долларига етган.

Туртинчидан, 50% дан ортик венчур капитали ахборот технологияларини ишлаб чикариш буйича битимларни молиялаштиришга йуналтирилмокда. Айнан ахборот

технологияларини етказиб берувчи

компаниялар А^Ш даги венчур ивестицияларни олувчи 20 та йирик компаниялар руйхатини бошкаради.

Бешинчидан, охирги йилларда венчур капиталининг юкори технологияли парклар чегарасида жамланиш тенденцияси кузатилиб, ушбу паркларнинг куллаб-кувватловчи инфраструктураси инвестициялаш жараёнинин анча енгиллаштиради ва инновацион лойи^анинг муваффакиятли якунланиш имкониятини оширади.

Олтинчидан, жа^он капитал бозорининг

киритишнинг энг фойдали шартларини таклиф килган ^удудларга йулланади. Х,озирги вактда бундай регионлар булиб Швеция, Исроил, Испания, Канада ^исобланади ва уларда венчур капиталига булган э^тиёж миллий инвесторларнинг имкониятларидан анча ошади, бу эса хорижий венчур инвесторлар учун жозибали шароитларни яратишга туртки булади.

Жа^онниннг ривожланган бозор

иктисодиётига эга булган етакчи индустриал мамлакатлардан фаркли равишда, иктисодиёти утиш боскичида булган Марказий ва Шаркий Европа мамлакатлари, шу жумладан Россияда венчур бизнеси шаклланиш боскичида турибди ва юкори таваккалли, шу каторда инновацион лойи^аларни молиялаштиришда му^им роль уйнамаяпти.

Ушбу мамлакатларда венчур капиталининг *ажми ^озирча катта эмас: 1995 йилдан 2005 йилгача уларда 6 млрд А^Ш доллари жойлаштирилган булса, ундан 4,5 млрд. А^Ш доллари 500 та компанияга инвестицияланган. Европа венчур уюшмаси (European Venture Capital Association) нинг маълумотларига кура, Гарбий Европа мамлакатларида венчур капитали *ажми уртача Польшадаги 0,06% ёки Чехиядаги 0,05% га нисбатан ЯИМ нинг 0,28% ни ташкил килган (бу айрим Гарбий Европа мамлакатлари, масалан Австрия ва Португалиядагига караганда *ам купрок) [12].

Иктисодиёт трансформациясининг

бошлангич боскичларида Марказий ва Шаркий Европа мамлакатларида гарбий мамлакатлар учун стандарт булган усуллар оркали венчур сармояларни амалга ошириш учун зарур булган капитал ва ноу-хауга эга булган институтлар булмаган. Шу билан бирга венчур капитали бозори ушбу мамлакатларда янада усиш учун катта имкониятларга эга булиб, бу биринчи навбатда, бошка муаммоли ^удудлардан кетишга ва уз инвестициялар портфелини диферсификация килишга интилган хорижий инвесторларнинг Марказий ва Шаркий Европа ^удудига булган кизикишининг усиши билан белгиланади.

Хулоса ва таклифлар. Марказий ва Шаркий Европа мамлакатларида венчур бизнеси ривожланишининг умумий муаммолари *акида гапирар эканмиз, шуни таъкидлаш лозимки, бугунда венчур капитали асосан хорижий инвестицияларга асосланган ва шахсий молиявий маблагларнинг яккол такчиллигини сезмокда. Шу билан бирга ушбу мамлакатларда сугурта ва бошка фондларни венчур молиялаштиришга кушиш механизмлари карийб ривожланмаган, мазкур фаолият турини тартибга солишнинг меъёрий-^укукий базаси заиф ишлаб чикилган булиб, бу венчур фирмалари ва венчур инвестициялашни

объекти сифатида венчур капитали сармоя © Journal of Advances in Engineering Technology Vol.4(8), October - December, 2022

DOI 10.24412/2181 -1431 -2022-4-42-46

■P* U1

ташкиллаштириш жараёнининг ортикча бюрократлашига олиб келади [13,14].

Европа венчур уюшмаси экспертларининг фикрига кура, Марказий ва Шаркий Европа мамлакатларида венчур бизнеси

ривожланишига тадбиркорлик маданиятининг йуклиги ва етишмаслиги, шунингдек конунчилик ва солик тизимларининг такомиллашмаганлиги катта тусик булиб хизмат килмокда. Бундан ташкари, молия ва бозор тугрисидаги ишончли ахборотни олиш, инновацион менеджмент

со^асида малакали мутахассисларнинг етишмаслиги маълум бир муаммони келтириб чикармокда.

Шунга карамасдан, якин 15-20 йилда Марказий ва Шаркий Европа мамлакатларида баркарор сиёсий му^ит ^укмрон булиш шарти билан венчур бизнеси юкори суръатларда ривожланишини тахмин килишга барча асослар мавжуд.

Фойдаланилган адабиётлар:

[1]. Узбекистон Республикаси Президентининг "2019-2021 йилларда Узбекистон Республикасини инновацион ривожлантириш Стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги 2018 йил 21 сентябрдаги ПФ-5544-сонли Фармони.

[2]. https://www.sba.gov/sites/default/files/advocacy/2018-Small-Business-Profiles-CA.pdf - А^Ш кичик бизнес маъмурияти маълумотлари

[3]. https://sharespro.ru/news/1913-obem-venchurnyh-investicij - Sharespro - фонд бозори эксперт компанияси маълумотлари

[4]. Узбекистон Республикаси Президентининг 28.01.2022 йилдаги "2022 — 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида" ПФ-60-сон Фармони.

[5]. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 24 ноябрдаги "Тадбиркорлик ва инновациялар со^асидаги лойи^аларни молиялаштириш механизмларини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-5583-сонли Фармони

[6]. Узбекистон Республикаси Президентининг "Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги Фармони. ПФ-6097 - сон 2020 йил 29 октябр.

[7]. Хамидулин М. Особенности финансирования инноваций // ж. «Управление предприятием», 2012 г., № 8, с. 58-67.

[8]. Вахабов А.В. Инновацион ривожланишга утиш ва иктисодий усиш сифатини яхшилаш муаммолари// Тежамкорликнинг концептуал асослари ва унинг ижтимоий-иктисодий шарт-шароитлари мавзусидаги илмий-амалий конференция материаллари- Тошкент, 2016, с. 4-14;

[9]. Атамурадов S. (2019). Турли минтакаларда венчур инвестицияси му^ити та^лили хамда венчур бизнесини узбекистон иктисодиётига жорий этиш муаммолари. Экономика и инновационные технологии, (6), 69-79. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/economics_and_innovative/article/view/11170

[10]. Атамурадов Шерзод Акрамович Инновацион фаолиятни венчурли молиялаштиришнинг халкаро моделларини жорий этиш самарадорлиги // Экономика и финансы (Узбекистан). 2019. №1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/innovatsion-faoliyatni-venchurli-moliyalashtirishning-hal-aro-modellarini-zhoriy-etish-samaradorligi (дата обращения: 09.01.2023).

[11]. Атамурадов Ш. А. (2022). Саноатда инновацион фаолиятни ривожлантиришда венчур инвестицияларини жалб килиш масалалари. Архив научных исследований, 2(1). извлечено от https://journal.tsue.uz/index.php/archive/article/view/1868

[12]. Атамурадов Ш. Хорижий мамлакатларда венчурли инновацион лойи^алаштириш моделлари //" Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон журнали. - 2019. - №. 2.

[13]. Улашев, И. О., Ш. А. Атамурадов. "Корхона иктисодиёти ва менежменти." Укув кулланма. Тошкент-2013.

[14]. Атамурадов Шерзод Акрамович Инновацион тадбиркорликда венчур инвестицияларини жалб килиш муаммолари // Экономика и финансы (Узбекистан). 2021. №1 (137). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/innovatsion-tadbirkorlikda-venchur-investitsiyalarini-zhalb-ilish-muammolari (дата обращения: 09.01.2023).

ю

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.