Научная статья на тему 'ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАРДА ВEНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ИНСТИТУЦИОНАЛ СУБЪЕКТЛАРИ'

ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАРДА ВEНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ИНСТИТУЦИОНАЛ СУБЪЕКТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
105
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновациялар / венчур капитал / венчур фонд / диверсификация / пенсия фонди / суғурта компаниялари / инфраструктура / innovation / venture capital / venture capital fund / pension fund / diversification / insurance companies / infrastructure / инновации / венчурный капитал / венчурный фонд / диверсификация / пенсионный фонд / страховые компании / инфраструктура

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ашурова Насиба Батировна, Атамурадов Шерзод Акрамович

Иқтисодиѐтни модернизациялаш шароитида юқори технологияларга асосланган соҳалар ҳамда инновацион лойиҳаларни ривожлантириш учун қўшимча молиявий ресурсларга эхтиѐж сезилади. Ушбу мақолада хорижий мамлакатларда вeнчур капитали бозорининг институционал субъектлари ўртасидаги муносабатлар кўриб чиқилмоқда. Тадқиқот мақсади бўлиб инновацион лойиҳаларни венчур молиялаштиришнинг муқобил воситалари имкониятларини бахолаш бўлиб ҳисобланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INSTITUTIONAL SUBJECTS OF THE VENTURE CAPITAL MARKET OF FOREIGN COUNTRIES

There is discussed in the article the issues of economy modernization and states that there is necessity for additional financial sources for the high-tech industries and innovation projects development. There are considered relationship between institutional participants in the venture capital market in foreign countries.The author evaluates the potential for developing alternative tools of venture financing of the innovative projects.

Текст научной работы на тему «ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАРДА ВEНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ИНСТИТУЦИОНАЛ СУБЪЕКТЛАРИ»

DOI: 10.24412/2181-144X-2021-1-24-32 Ашурова Н.Б., Атамурадов Ш.А.

ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАРДА ВEНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ИНСТИТУЦИОНАЛ СУБЪЕКТЛАРИ

Ашурова Насиба Батировна, Иктсод фанлари доктори, доцент, НДКИ ишлар бошкармаси бошлиги,

Атамурадов Шерзод Акрамович, НДКИ Кимё-металлургия факультети декан уринбосари

Аннотация. Иктисодиётни модернизациялаш шароитида юкори технологияларга асосланган сохалар хамда инновацион лойихаларни ривожлантириш учун кушимча молиявий ресурсларга эхтиёж сезилади. Ушбу маколада хорижий мамлакатларда венчур капитали бозорининг институционал субъектлари уртасидаги муносабатлар куриб чикилмокда. Тадкикот максади булиб инновацион лойихаларни венчур молиялаштиришнинг мукобил воситалари имкониятларини бахолаш булиб хисобланади.

Калит сузлар: инновациялар, венчур капитал, венчур фонд, диверсификация, пенсия фонди, сугурта компаниялари, инфраструктура.

ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫЕ СУБЪЕКТЫ РЫНКА ВЕНЧУРНОГО КАПИТАЛА ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН

Ашурова Насиба Батировна, Доктор экономических наук, доцент, Начальник управления делами НГГИ

Атамурадов Шерзод Акрамович, Заместитель декана химико-металлургического факультета НГГИ

Аннотация. В связи с модернизацией экономики возникает необходимость дополнительных финансовых ресурсов на развитие высокотехнологичных сфер деятельности и инновационных проектов. В данной статье исследуются взаимоотношения между институциональными участниками рынка венчурного капитала в зарубежных странах. Целью исследования является оценка возможностей развития альтернативных инструментов венчурного финансирования инновационных проектов.

Ключевые слова: инновации, венчурный капитал, венчурный фонд, диверсификация, пенсионный фонд, страховые компании, инфраструктура.

INSTITUTIONAL SUBJECTS OF THE VENTURE CAPITAL MARKET OF FOREIGN COUNTRIES

Nasiba Ashurova, Doctor of Economics, Associate Professor Head of Administration of NSMI

Sherzod. Atamuradov, Deputy Dean of the Faculty of Chemical and Metallurgy, NSMI

Annotation. There is discussed in the article the issues of economy modernization and states that there is necessity for additional financial sources for the high-tech industries and innovation projects development. There are considered relationship between institutional participants in the venture capital market in foreign countries.The author evaluates the potential for developing alternative tools of venture financing of the innovative projects. Keywords: innovation, venture capital, venture capital fund, pension fund, diversification, insurance companies, infrastructure.

Кириш. Иктисодиёт тармоклари ва ижтимоий сохани жадал ривожлантириш, илмий-интеллектуал хамда молиявий ресурсларни тулик сафарбар этган холда илмий-инновацион салохиятдан кенг фойдаланиш, истикболда илм-фанни мунтазам ислох килиб боришнинг устувор йуналишларини белгилаш, замонавий билимга эга ва мустакил фикрлайдиган юкори малакали кадрлар тайёрлаш, илмий

инфратузилмани модернизация килиш ишларини сифат жих,атидан янги боскичга кутариш бугунги куннинг энг долзарб масалаларидан бири хисобланади [1]. Бу масалаларни ечиш, шунингдек, 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясини "Илм, маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили"да амалга оширишга оид Давлат дастурига мувофик 2020 йилнинг 29 октябрида Узбекистон Республикаси Президентининг "Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-6097-сонли Фармони кабул килинди.

Фармонда инновацион ишланмалар ва стартап лойихаларни молиялаштириш максадида хорижий етакчи инвестиция компаниялари билан хамкорликда Узбекистонда 2021 йилда 2 та, 2025 йилда 10 та венчур жамгармаларини ташкил килиш белгилаб берилган.

Ушбу маколада мамлакатда инновацион тадбиркорликни ривожлантириш ва венчур фондларини ташкил этиш оркали инвестицияларини жалб килиш масалалари хамда боскичлари тахлил килинган.

Илмий муаммонинг куйилиши. Иктисодиётни инновацион ривожланиши ва инновацион фаолиятни инвестициялаш масалалари тадкикоти билан бир катор хорижлик олимлар, жумладан, Лундвалл Б, Менш Г., Портер М., Кортум С., Солоу Р., Тоффлер Э., Хурикава М, Фримен К., Шумпетер Й. ва бошкаларнинг илмий ишларида уз ифодасини топган.

МДХ мамлакатлари олимларидан А.Виролайнен, Е.Игнатущенко, А.Попов, И. Мельникова, А.Нечаев, И.Родионов, Ю.Рюмина, Б Лисин, Т.Тумина, Р.Фатхутдинов кабилар иктисодиётни инновацион ривожлантиришда турли омиллар ролини урганишга каратилган тадкикотларни олиб боришган.

Миллий иктисодиётни инновацион ривожланишининг айрим жихатлари мамлакатимиз иктисодчи олимларининг илмий тадкикотларида хам урганилган. Жумладан Абулкасимов Х.П., Бегалов Б.А., Вахабов А.В., Воронин С.А., Пардаев М.^., Гаибназарова З.Т., Гиясов С.А., Жахонгиров И.Ж., Кадиров А.А., Махкамова М.А., Махмудов Н.М., Мухитдинова Н.К., Назарова Р.Р., Разикова Г.Х., Расулов Т.С., Шакирова Ф.Б., Юлдашев Ш.Г. ва бошкаларнинг илмий ишларини киритиш мумкин.

Юкорида келтирилган олимларнинг илмий ишларига карамасдан, бугунги кунда инновацион тадбиркорликни венчур фонлари оркали молиялаштириш механизмларини ишлаб чикишнинг муаммоларига багишланган комплекс тадкикотларни олиб бориш талаб килинмокла. Буларнинг барчаси миллий иктисодиётнинг инновацион ривожланишини инвестициялашнинг асосларини такомиллаштириш буйича алохида илмий изланишлар олиб боришни такозо килмокда.

Тадкикот методологияси. Маълумки, бозорда узок; вакт фаолият олиб бораётган тажрибали хамда йирик корхоналар учун инвестицияларнинг роли -стратегик ривожланишни таъминлашдан иборат булса, кичик ва бозога янги кириб келган корхоналар учун инвестициялар нафакат ривожланиш, асосан ракобат мухитида курашида жон саклаб колиш учун хам ахамиятли хисобланади. Бу эса кичик бизнес капиталининг узига хос хусусиятларини ифодалайди.

Кичик бизнес йирик бизнесга караганда анча узгарувчан ва стратегик мослашувчанликка эга. Янги ташкил этилган кичик тадбиркорлик субъектлари бозорда олдиндан фаолият юритиб келаётган компаниялар билан очи; ракобатга киришолмаслиги мумкин, бирок; улар бу даврда узининг бозордаги урни ва мавкеини эгаллай бошлашади, шу сабабли кичик бизнесда одатда йирик компанияларга Караганда камрок сармоялар талаб килинади.

Аммо шуни хам таъкидлаб утиш жоизки, кичик бизнес катта бизнесга Караганда унчалик баркарор эмас. Масалан, мижозлар томонидан туловларни маълум

муддатга шунчаки кечиктирилиш хрлатининг узи кичик бизнеснинг фаолиятига салбий таъсир курсатиши мумкин. Шу сабабли инвестицияларнинг зарур хажмига уз вакктида эга булиш бизнесда баркарорликни таъминлайди ва усиш учун зарурий шарт-шароитларни яратади.

Инновацион бизнесга келдиган булсак, уни молиялаштириш учун инвестиция манбаларини жалб килиш осон эмас. Чунки янгиликка асосланган, яъни инновацион бизнеснинг дастлабки босккичларида юккори таваккалчилик хатари мавжуд булиб, сармоя киритилган лойихаларнинг якуний натижалари амалга оширилгандан кейин ижобий самарага эришилмаса киритилган маблагдан ажралиб колиш хавфи юккори хисобланади. Айниккса илм-фан сохасидаги илмий-тадкиккот натижалари молиялаштирилгандан сунг анча вакктгача даромад келтириши кафолатланмаганлигини хам таъкидлашимиз керак.

Та^лил ва натижалар.

Профессионал молиявий воситачилар институционал венчур капитали бозорида фаолият юритиб, пенсия жамгармалари, банклар, сугурта компаниялари ва бошкка молия институтларининг молиявий манбаларини бизнесларига инвестиция сифатида жалб киладилар. Ушбу макксадлар учун тажрибали венчур инвесторлари томонидан бошккариладиган венчур фондлари ташкил этилади.

Одатда, хорижда мамлакатларда венчур фондлари чекланган муддатда фаолият юритувчи (ун йилдан ортикк булмаган) масъулияти чекланган жамиятлар шаклида тузилади. Бундай шериклик юридик шахс хисобланмайди (бу икки марта соли; тулашдан озод килади, шунингдек руйхатдан утиш тартибини ва бош;а ташкилий жараёнларни сезиларли даражада соддалаштиради). Худди шу тамойил Узбекистонда давлат иштирокида венчур фондларини ташкил этишда хам кулланса максадга мувофи; булади.

Етакчи (бош) х;амкор сифатида венчур фондини ташкил килувчи хамда инвестиция билан богли; карорларини кабул киладиган, венчур маблагларини бошкарувчи компания (БК) фаолият юритади. Одатда, самарали фаолият юритадиган венчур компаниялари бир вактда бир нечта венчур капитал фондларини кетма-кет бошкариб борадилар. Умумий шериклар устав фондидан улушга эга булиш оркали компанияга инвестиция киритишади. Куп холларда, умумий шериклар шуъба корхоналар ташкил этадилар, бу корхоналар back-office компаниялари вазифасини бажаради ва муайян венчур фондлари билан ишлайди.

Масъулияти чекланган хамкорлар одатда, пенсия жамгармалари, сугурта компаниялари ва банклар каби институционал инвесторлар хисобланадилар. Шу билан бирга, хомийлар кенгаши ва ОТМ кошидаги жамгармалар сифатида узларининг венчур фондларини ташкил этмаган бошка ташкилотлар (корпорациялар) ва жисмоний шахслар хам хамкорлар сифатида иштирок этишлари мумкин.

Сунгги йилларда Европа мамлакатларида давлат томонидан бюджет маблагларини мамлакатнинг ёки алохида худудлар ва тармокларнинг инновацион фаолиятини рагбатлантириш максадида таксимлаш ваколати берилган идораларнинг масъулияти чекланган хамкорлар сифатидаги иштироки тобора купрок таъминланмокда.

Инвесторлар

Инвестиция кумитаси

Чикиш ва инвестициялаш тугрисида хал килувчи карор

т

Венчур фонди

Бошкарувчи компания

Лойихаларни кидириш ва оператив бошкариш

Маслахатчи кенгаш

Консальтинг кумак

Инвестицион

1-расм. Венчур фондининг ишлаш схемаси

Масъулияти чекланган хамкорликнинг (МЧХ) бошка ташкилий-хукукий шакллардан устунлиги унинг солик тулашдаги аниклигидир - соликлар бир марта яъни шериклар факатгина даромад олганда туланади, яъни МЧХнинг узи юридик шахс сифатида соликка тортилмайди.

Фондни бошкариш учун барча шартларни шартнома оркали белгилаб олишга имкон берувчи ташкилий шароитга мослашувчанлиги хам ахамиятли хисобланади, маълумки, шартнома шартлари шерикларнинг хохишларига караб узгариб туриши мумкин. Бу нарса томонларнинг (инвесторлар ва венчур сармоядорлар) лойихадан «чикишда»ги умумий якуний максади хисобланган максимал фойда олишда бошкарув коидаларини конуний равишда белгилаб олишга имкон беради, шундай килиб улар фонднинг даромадга эришишдан манфаатдор буладилар. Шунингдек бундай шартномалар хар бир иштирокчини бошка томоннинг нотугри ёки кутилмаган харакатларидан химоя килишга имкон беради.

Баъзан бошкарувчи компания фаолиятини кузатиб бориш максадида инвесторлар томонидан фонднинг инвестиция кумитаси тузилиши мумкин. Бу холда, бошкарув компанияси учун инвестиция кумитасининг карорларини хисобга олиш мажбурий хисобланади. Шунингдек инвестиция объектларини танлаш, ажратилган маблаглар микдори, «чикиш» вакти ва тартиби, фойдани таксимлаш каби барча асосий карорларни инвестиция кумитаси тасдиклаб бериши керак булади. Инвестиция кумитаси ва бошкарув компанияси уртасидаги муносабатлар ва ваколатлар томонларнинг келишуви билан тасдикланади ва тегишли хужжатларда белгилаб олинади.

Венчур фонди хузурида инвесторлар, мутахассислар ва фонд аъзоларини кизиктирган масалалар ёки муаммолар буйича маслахат берувчи турли тармок ва соха вакилларидан иборат экспертларнинг маслахат кенгашини хам тузиш мумкин. Маслахат кенгашига венчур бизнесида тажрибали ва таникли шахсларнинг иштирок этиши ушбу венчур капитал фондининг обрусини сезиларли даражада оширади.

Фондни ташкил этишда (аъзоликни тухтатишда), МЧХлар уз зиммаларига белгиланган муддатда (график инвесторлар билан келишилган холда бош хамкор томонидан тасдикланади) ёки бош хамкорнинг талабига кура келишилган микдордаги молиявий ресурсларни фондга киритиш мажбуриятини оладилар. Ушбу мажбурият коммитмент деб аталади. Бош хамкорга компания портфели доирасида молиялаштиришнинг навбатдаги раундида маблаг зарур булганда у инвесторларга

коммитмент буйича туловни амалга ошириш талабномасини юборади. Бунда, куйидаги масалалар хал килинади:

- фондда буш пул маблагларини жалб килиш муаммоси булмайди;

- инвесторларнинг маблаглари бир неча йил давомида музлатиб куйилмайди;

- бош хамкор инвестицияларнинг юкори рентабеллигини таъминлайди. Одатда бош хамкор хам венчур фондига инвестиция киритади, аммо унинг

хажми ахамиятли даражада катта булмайди - яъни, умумий инвестиция хажмининг бир фоиздан озрок кисмини ташкил килади.

Инвесторлар руйхати аник булгандан кейин инвестиция меморандуми тузилиб, унда фондни ташкил этиш ва унинг ишлаш тартиби, томонларнинг хукук ва мажбуриятлари хамда низоларни хал килиш механизми аник белгилаб куйилади. Гарчи барча томонлар узаро келишиб олишгандан сунг, энди келишувдан четга чикиш кабул килинмасада, инвестиция меморандуми юридик кучга эга хужжат эмас хисобланмайди. Инвестиция меморандуми купинча махфий хужжат хисобланади.

Инвестиция меморандуми тузилгандан сунг, томонларнинг хукуклари ва мажбуриятлари тугрисидаги хукукий хужжатларни имзолаш боскичи бошланади. Ушбу боскични якунлаш фондни ёпиш деб номланади.

Фондни ёпиш - бу маблаг йигиш боскичининг охири, венчур фондини тугатиш эмас. Ёпиш факат фонднинг инвестиция фаолияти жараёнини очади.

Бошкарув компанияси фонднинг барча маблаглари киритилгандан сунг, одатда уз портфелидаги венчур компанияларга инвестициялашни давом эттириш ёки янги, потенциал жихатдан фойдали лойихаларни излаш учун кушимча фонд ташкил этади. Одатда, бош хамкор мавжуд МЧ^ учун хамда янгилари шерикларни жалб килиш максадида хар 3-5 йилда янги янги фонд ташкил килади (2-расм) [2,3].

2-расм. Венчур фондларини ташкил килиш боскичлари.

Европа венчур фондлари фаолиятини тадкик килиш шуни курсатдики, масъулияти чекланган хамкорлар венчур капитал фирмаларини танлашда эхтиёткорлик билан ёндашишади ва куйидаги мезонларни хисобга олишади:

• венчур капитали фирмаси томонидан илгари бошкарилган ресурслар хажми ва венчур фондларининг рентабеллиги [4,5];

• венчур капитал фирмасининг маълум вакт давомида ихтисослашган идоралар ва ташкилотлар томонидан тузилган рейтингларда эгаллаган погонаси (NVCA - А^Ш миллий венчур капитали ассоциацияси, EVCA - Европа венчур капитал ассоциацияси, венчур иктисодиёти буйича маълумотлар базаси ва бошкалар);

• уларнинг хизматларидан фойдаланган тадбиркорлар ёки умуман ишбилармон доиралар орасида венчур капитал фирмасининг обруси;

• венчур капитал фирмаси ходимларининг касбий малакаси;

• фондни ташкил этиш шартлари (венчур капитал фирмаси мукофотлари, фонднинг фаолият курсатиш муддати, инвестициялар жадвали, кутилаётган фойда);

• инвестиция портфелини диверсификация килиш буйича стратегияси.

Агар маълум бир лойихага киритилган инвестициялар муваффакиятли амалга ошса, венчур капитал фирмаси масъулияти чекланган хамкорларнинг инвестициялари рентабеллигини таъминлаш максадида кулай вакт келганда компаниянинг устав капиталидаги улушини сотади (муваффакиятли лойихаларда бу даромад одатда уртача бозор курсаткичларига караганда анча юкори). Шундан сунг, агар фонднинг ишлаш муддати хали тугамаган булса ва барча маблаглар инвестицияга йуналтирилмаган булса, унда янги инвестиция объектлари кидирилади.

Бош хамкор узининг жорий фаолиятини юритиш учун фонд маблагларини бошкариш эвазига масъулияти чекланган хамкорлардан бадал олиб туради. Бундан ташкари, венчур капитал фирмаси, фаолияти тугагандан сунг, фаолият натижаларига кура фонд фойдасининг улуши куринишида мукофотланади. 3-расмда венчур инвестициялашда пул окимларининг таксимланиш схемасини ифодаланган. Ушбу схемада, венчур инвесторлари институционал инвесторлар ва молиялаштиришга мухтож булган корхоналар уртасида молиявий воситачилар ролида фаолият олиб бориши мумкинлигини куришимиз мумкин [6,7].

3-расм. Венчур инвестициялашда молиявий оким

Бизнес фаришталари хам купинча венчур инвесторлари деб юритилади. Чунки, уларнинг харакатлари куп жихатдан венчур инвесторлариникига ухшайди, бирок венчур капитал фирмалари институционал инвесторлар маблагларини сармоя сифатида йуналтирсалар, бизнес фаришталари уз маблагларини инвестиция килиш оркали улардан фарк килишади. Бизнес фаришталарини бир нечта жихатларига кура икки тоифага ажратиш мумкин.

Индивидул инвесторлар - улар одатда шахсий мулклари ва инвестиция жамгармаларини дустлари ёки кариндошлари бизнесига тикишади. Шунингдек, улар маслахатчилар томонидан тавсия этилган энг истикболли лойихалар учун хам

х,аракат килишлари мумкин, бирок; инвестициялаш тугрисидаги карорларини шахсан кабул килишади [8,9].

Тадбиркорлар ёки иктисодиётнинг маълум бир со^асига алокадор булган шахслар гурух,и. Улар кабул килган инвестиция карорлари шахсий бизнесларига ижобий таъсир курсатиши мумкинлигини хисобга олган холда, ушбу инвесторлар классик венчур сармоядорларига караганда паст рентабелликга эга булган кичикрок инвестициялашларни амалга ошириши мумкин. Шунингдек, улар инновацион корхоналарнинг дастлабки боскичларига купрок диккат каратишади, бу уларга "улим водийси" деб номланган боскични енгишга имкон беради. Бундай гурух фаолиятини 4-расмда келтирилган схема оркали ифодалаш мумкин.

4-расм. Бизнес фаришталар ва тадбиркорлар уртасидаги муносабатлар.

Гарчи бизнес фаришталари одатда уз фаолиятини очик намоён килмасаларда, баъзи тахминларга кура, бундай инвестициялар хажми расмий венчур капитал хажмидан кам эмас.

Венчур капитали сифатида куйиладиган инвестицияларнинг яна бир хусусияти шундан иборатки, уларни факат хусусий компанияларга киритиш мумкин.

Булар акцияларини фонд биржаларида ёки мукобил платформаларда сотиш имкониятига эга булмаган ёпик компаниялар хам булиши мумкин. Айнан шунинг учун ноаниклик билан боглик хатарларни камайтириш максадида венчур инвесторлари узлари тажрибага эга булган хамда яхши билган сохаларга сармоя киритадилар.

Инвестиция киритилган компанияларнинг ёпиклиги, бир томондан, венчур инвесторлари учун ракобатдаги устунлигини таъминлайди, чунки улар инсайдер маълумотларига эга булишади ва иккинчи томондан, юкорирок даромад келтирадиган инвестицияларнинг таваккалчилик хавфини камайтиришади [10,11].

Хулоса.

^озирги вактда Узбекистонда хам венчур инвестицияларни жалб килишга мулжалланган ва компанияларни инвестицияларни кабул килишга тайёрлайдиган, инновация компанияларининг, венчур инвестицияларни амалга ошириш хусусиятини

тушунадиган малакали кадрлар сони жуда чекланган. Бунинг боиси венчур молиялаштириш буйича мутахассисларни тайёрлашнинг комплекс дастурларининг мавжуд эмаслигидир [12,13].

Бизнес буйича таълимнинг барча жабхалари буйича менеджерлар тайёргарлигини олиб бораётган давлат ва нодавлат таълим муассасалари венчур молиялаштириш сохасида юкори малакали мутахассисларнинг тайёрланишини таъминлай олмаяпти.

Шу муносабат билан венчур молиялаштириш сохасида ихтисослаштирилган таълим тизимини шакллантириш ва услубий таъминотни ишлаб чикиш долзарб масала деб хисоблаймиз. Буни куйидаги йуллар билан амалга ошириш мумкин:

- "Молия ва кредит", "Инновацияларни бошкариш" каби мутахассисликлар буйича таълим олаётган талабалар учун олий таълим муассасалари кошида венчур молиялаштириш буйича махсус маърузалар курсини ташкил килиш;

- венчур молиялаштириш буйича мутахассисларни тайёрлашнинг махсус касбий тизимини яратиш.

Бундан ташкари мамлакатимизда венчур молиялаштиришини ривожлантириш хамда венчур фондлари фаолиятини йулга куйишдаги асосий муаммоларни бартараф этиш максадида сохада мавжуд вазиятни ижобий томонга узгартириш учун хусусий венчур сармоясининг иктисодиётга киритилишини таъминлайдиган, шунингдек илмий-техник сохада инновацион фаолият ва тадбиркорлик мухитини фаоллаштириш оркали самарали таъсир киладиган ташкилий-иктисодий механизм яратиш зарурияти тугилади.

Шунингдек, хозирги кунда венчур молиялаштириш жараёнининг потенциал иштирокчилари ушбу сохада етарлича ахборотга эга эмас. Хусусан, венчур фондлари, инвестиция объектларини кидиришда айрим кийинчиликларга дуч келишади, ишлаб чикариш менежерлари венчур молиялаштириш коидалари ва хусусиятларини билмайди ёки етарлича тушунмайди. Демак, венчур саноатининг самарали ривожланиши учун ушбу сохага тегишли булган ахборотларни узида жамлаган ягона ахборот базасини шакллантириш мухим ахамият касб этади [14].

Фойдаланилган адабиётлар

1. Узбекистан Республикаси Президентининг "Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-6097-сонли Фармони. 2020 йил 29 октябр.

2. Узбекистан Республикаси Президентининг "Узбекистан Республикасини янада ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси тугрисида" ги Фармони. ПФ-4947 - сон 2017 йил 7 феврал.

3. Узбекистан Республикасининг "Илм-фан ва илмий фаолият тугрисида" Крнуни.УРК;-576-сон. 2019 йил 29 октябр.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг "Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги Фармони. ПФ-6097 - сон 2020 йил 29 октябр

5. Л. М. Лапицкая Венчурное финансирование: учеб. пособие / Л. М. Лапицкая. - Минск : БГУ, 2019. 12-бет

6. Салмина О.А. Финансирование инновационной деятельности: мировой опыт и российская практика// Успехи современного естествознания, 2008., № 7, с. 76.-81

7. Хамидулин М. Финансирование инновационной деятельности: государственные программы и фонды// ж. «Управление предприятием», 2012 г., №4 (58), с. 41-47.

8. Хамидулин M. Особенности финансирования инноваций // ж. «Управление предприятием», 2012 г., № 8, с. 58-67.

9. Ш.Атамурадов. Инновацион фаолиятни венчурли молиялаштиришнинг халк;аро моделларини жорий этиш самарадорлиги. "И^тисод ва молия" илмий-амалий журнали 2019 йил №1 (121) 47-54 бетлар

10. Ш.Атамурадов. Хорижий мамлакатларда венчурли инновацион лойих,алаштириш моделлари. "Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон журнали. 2019 йил № 2,

11. Ш.Атамурадов. Турли минта^аларда венчур инвестицияси мух,ити тах,лили хамда венчур бизнесини Узбекистан и^тисодиётига жорий этиш муаммолари. И^тисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон журнали 2019 йил № 6 (00044) 69-79 бетлар

12. N. Ashurova, Sh Atamuradov. Analysis of the Venture Investment Environment in the United States, Europe and Asia and the Problems of Uzbekistan in This Region "TEST: engineering and management" USA. 2020/5/6 Vol. 83 pages: 592-600

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

13. Sh Atamuradov The world tendencies of innovative venchur system development" "International Journal of Psychosocial Rehabilitation Malaysia Малайзия (Vol. 24, Issue 06, 2020 ISSN: 1475-7192)

14. https://ru.wikipedia.org/wiki/Diffusionofinnovations

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.