Научная статья на тему 'ЖАҲОН ИҚТИСОДИЁТИ ГЛОБАЛЛАШУВИ ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ'

ЖАҲОН ИҚТИСОДИЁТИ ГЛОБАЛЛАШУВИ ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

CC BY
4
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по социальной и экономической географии, автор научной работы — Саиджанов Санжар Джуракулович

Республикамиз мустақилликка эришгандан сўнг, миллий иқтисодиёт реал секторининг бошқа соҳалари қатори, аграр соҳани жаҳон аграр иқтисодиётига интеграциялашуви жараёнини фаоллаштириш воситасида соҳа экспорт салоҳиятини ошириш ҳамда ички ва ташқи озиқ-овқат маҳсулотлари бозорида рақобатбардошлигини таъминловчи меъёрий-ҳуқуқий асос ва ташкилий-иқтисодий база шакллантирилди, озиқовқат хавфсизигини таъминлашга йўналтирилган Республика Президенти ва Ҳукуматининг қатор фармойиш, қарор ва йўриқномалари қабул қилиниб, амалиётга жорий этилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖАҲОН ИҚТИСОДИЁТИ ГЛОБАЛЛАШУВИ ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ»

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

ЖА^ОН ЩТИСОДИЁТИ ГЛОБАЛЛАШУВИ ВА ОЗЩ-ОВЦАТ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ИЛМИЙ-

НАЗАРИЙ ЖИ^АТЛАРИ

Саиджанов Санжар Джуракулович

Озщ-овцат ва цишлоц хужалиги сощсида стратегик ривожланиш ва тадцщотлар халцаро маркази эркин тадцщотчиси, и.ф.н. https://doi.org/10.5281/zenodo.11926149

Республикамиз мустакилликка эришгандан сунг, миллий иктисодиёт реал секторининг бошка сохалари катори, аграр сохани жахон аграр иктисодиётига интеграциялашуви жараёнини фаоллаштириш воситасида соха экспорт салохиятини ошириш хамда ички ва ташки озик-овкат махсулотлари бозорида ракобатбардошлигини таъминловчи меъёрий-хукукий асос ва ташкилий-иктисодий база шакллантирилди, озик-овкат хавфсизигини таъминлашга йуналтирилган Республика Президенти ва Хукуматининг катор фармойиш, карор ва йурикномалари кабул килиниб, амалиётга жорий этилди.

Натижада, республика аграр сохасининг жахон аграр иктисодиётига интеграциялашуви асосида жахон хужалик тизимида муносиб урин эгаллаши таъминланиб, мамлакат ахолисини озик-овкат махсулотлари билан баркарор таъминлашни кафолатловчи ташки агро-иктисодий фаолият механизми йулга куйилди, унинг хам ички хам ташки бозорларда миллий товар ишлаб чикарувчилар хукук ва манфаатларини кафолатловчи хукукий ва меъёрий база вужудга келди. Бугунги кунда, ушбу хукукий ва меъёрий база халкаро талаб ва андозаларга мос равишда, миллий манфаатларимиз билан уйгун холда такомиллаштириб борилмокда.

Буларнинг барчаси, аграр соха иктисодиётининг жахон аграр иктисодиётига интеграциялашуви жараёнларини мажмуали тахлил этган холда, окибат ва натижаларни илмий-назарий жихатдан асослаб беришни, глобаллашув ва иктисодиётни модернизациялаш шароитида аграр соха самарадорлигини оширишнинг йуналишларини белгилаб беришни заруриятга айлантирди.

Тадкикотлар курсатишича, республика аграр иктисодиётининг жахон аграр иктисодиётига интеграциялашуви хамда озик-овкат хавфсизлигини таъмилаш жараёнига катор омиллар таъсир этмокда. Улар ичида республикада амалда булган аксарият сертификация ва стандартизация тартиботлари, озик-овкат махсулотлари ташки бозорларида савдо борасидаги меъёрий-хукукий базанинг халкаро стандартларга мувофиклаштириш лозимлиги ва булар учун маълум меъёрий-хукукий базани шакллантириш лозимлиги, халкаро микёсда кишлок хужалиги махсулотлари савдоси сохасида инфратузилма, ракамлаштириш, логистика, малакали кадрлар таъминоти сохаларда хамкорлик лозимлиги каби уз ечимини кутаётган масалалар мавжудки-ки, буларнинг барчаси, мамлакатимз аграр иктисодиётинингг жахон аграр иктисодиётига интеграциялашуви хамда озик-овкат хавфсизлигига маълум даражада таъсир курсатмокда.

Буларнинг барчаси жахон иктисодиётининг глобалашувига ва мамлакатлар озик-овкат хавфсизлигига минтакавий куламда булсада хам таъсир этиб келокда.

Таъкидлаш жоизки, иктисодиётнинг глобаллашув жараёни узида ижтимоий-иктисодий узгаришларни, бу борадаги харакатларни мужассамлаштирган булиб, дунё хамжамияти ривожланиши боскичларида куплаб иктисодий-ижтимоий муаммоларни хал килиш билан бирга, бошка бир иктисодий-ижтимоий, экологик ва иклим узгариши, озик-

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

овкат хавфсизлиги, тикланадиган ва тикланмайдиган ресурслардан самарали фойдаланиш ва улар таъминоти кабилар билан боглик муаммолар келиб чикишига сабаб булганлиги боис, унга нисбатан хозирги замон глобал муаммолари, деб каралмокда.

Глобал иктисодий муаммолар умуминсоний манфаатлар ва барча давлатлар, халклар ва уларнинг турли табакаларига таъсир курсатиб, айрим лолларда хатто иктисодий-ижтимоий тангликни хам келтириб чикариши мумкин. Ушбу муаммоларнинг реал иктисодиётнинг бошка соха ва тармокларидагидан фаркли уларок, табиий омиллар таъсирига мойил булган хамда ишлаб чикариши асосини ер ва сув ресурслари ташкил этган соха ва тармоклар баркарорлигига таъсири бирмунча сезиларли ва узгача булиши мумкин. Шундай соха ва тармоклар сирасига аграр соха ва унинг тармоклари киради.

^ишлок хужалиги иктисодиётининг глобаллашуви ва эркинла-шуви жадаллашаётган шароитда мамлакатимиз аграр соха ва тармокларининг ривожланиш стратегияси концептуал асосларини глобаллашув ва интеграция мезон ва талабларидан келиб чиккан холда назарий жихатдан асослаш жахон иктисодиёти глобаллашуви жараёнининг мамлакат иктисодиёти, шунингдек, аграр сох,а ва унинг тармоклари баркарорлигига таъсирини бахолашга, салбий таъсирлар даражасини камайтиришга йуналтирилган илмий тавсия ва амалий таклифларни шакллантиришга, соха ва тармокларни ривожлантириш дастур ва концепцияларини асослашга, муайян чора-тадбирлар мажмуини ишлаб чикишга имкон беради

Глобаллашув жараёнининг ижобий ва салбий жихатлари мавжудлиги, ушбу жихатларнинг хислартлари ва куриниш шакллари оммавий-ахборот воситаларида хамда махсус адабиётларда хам эътироф этилмокда1.

Глобаллашувнинг ушбу жихатлари мавжудлиги борасидаги карашларни куллаб -кувватлаган холда, глобаллашув жараёни узининг ижтимоий мохияти ва ахамияти жихатидан кескин бурилиш, эволюцион узгаришлар натижасида хосил буладиган конуний холат, деб хисоблаймиз.

Бундай кескин бурилиш ва эволюцион узгаришларнинг келиб чикиш сабабларини куйидагилар билан изохлаш мумкин:

- ишлаб чикариш кучларининг ривожланиши;

- ишлаб чикариш муносабатларининг тараккий этиши;

- хар бир давр, кишилик жамияти ривожланиш боскичларининг талабидан келиб чиккан холда, илм-фан янгиликлари хамда инновацион гоялар кадрланиб, уларни ишлаб чикаришга жорий этиш сиёсий, ижтимоий, иктисодий, молиявий ва экологик нуктаи назардан самарали эканлиги омма ва турли ижтимоий гурух ва тоифалардаги одамлар томонидан тобора купрок тан олиниши;

- ресурслардан, биринчи навбатда чекланган ресурслардан самарали ва окилона фойдаланиш умумбашарий зарурият, инсониятнинг келажакдаги такдирини белгиловчи омил эканлигининг эътироф этилиши;

- ахборот-технологиялари тизимининг ривожланиши, ахборот алмашинувининг юксак даражада тараккий этиб, дунё мамлакатлари уртасидаги муносабатлар куламини бекиёс даражада кенгайтириши, жахон хужалик юритиш тизимида ишлаб чикариш, иктисодий, молиявий ва технология сохадаги хамкорлик, алока ва узаро богликликнинг кучайиб бориши ва бошкалар.

1 http://www.zaistinu. ru/news/global/zin

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Фикримизча, ушбу кескин бурилиш ва эволюцион узгаришлар объектив конуният эканлигини илмий-назарий жихатдан англамасдан туриб, кишилик жамиятининг барча сохаларида руй бераётган хар кандай ижтимоий-иктисодий ходисалар мохиятини англаш бирмунча мушкул.

Жа^он щтисодиётининг глобаллашуви - бу, щтисодий, сиёсий, ижтимоий ва маданий алоцаларнинг узаро таъсири ва узаро боглицлиги кучайганлиги билан тавсифланадиган %амда жауон хужалик тизимининг товарлар, хизматлар, капитал, ишчи кучи ва билимлар буйича ягона бозорга айланишида намоён буладиган замонавий ривожланиш тенденциясидир.

Жахон иктисодиётининг глобаллашуви турли йуналишларни камраб олувчи, куп мунозараларни келтириб чикарувчи мураккаб жараён хисобланади.

Жахон иктисодиёти глобаллашувининг узига хос хусусиятлари:

- дунё хужалик юритиш тизими ва иктисодиётида интеграция ва кооперация жараёнларининг тезлашиб бораётганлиги (айникса Осиё ва Шаркий Осиё минтакасида);

- ишлаб чикаришнинг халкаро шаклга (трансмиллий даражага) утиб бориши ва ишлаб чикариш омиллари хамда тайёр махсулотларнинг жахон иктисодий маконига утиш жараёнининг жадаллашуви;

- аксарият мамлакатлар иктисодиётининг ягона (барча учун умумий булган) стандартларга караб интилаётганлиги;

- миллий даражадан юкори турувчи бошкарув тизимларининг вужудга келаётганлиги, халкаро ахборот тизими, халкаро стандарт ва сифат меъёрлари ва бошкаларнинг шаклланиши;

- турли мамлакатлардаги ва турли шаклдаги сармояларнинг узаро алокадорлиги, бир-бирига богликлиги ва бир-бирига тобора сингиб бораётганлиги хамда халкаро микёсда кушилиш, аралашиб кетиш ва "тулик узлаштириб олиш" йуналишлари асосида бу жараённинг жадаллашаётганлиги ва бошкалар.

Фойдаланилган адабиётлар

1. "Узбек тилининг изохли лугати" 3 -жилд. "Узбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти. - Т: - 2002. - 507 б.

2. 2.Труевцев М. Глобализация и исламский мир: проблемы и адаптации.//Ж. Полития, №4(47) 2007 - С. 55-75

3. Ohmae 1985 Ohmae K. 1985. Triad Power. — N.Y.

4. Дусчанов Р.Б. Современные тенденции и перспективы развития европейской интеграции в глобальной экономике: Автореф. дис..канд. экон. наук.- Т. - 2010.

5. Майкл Д. Глобализация мировой экономики http://www.milkeninstitute.org/ pdf/globalization.

6. Улмасов А., Вахобов А. Иктисодиёт назарияси. - Т: "Шарк", - 2006. - 425 б.

7. Жумаев Н.Х. Жахон молиявий-иктисодий инкирози: мохияти, сабаб-окибатлари ва Узбекистонга таъсири. Рисола. - Т.: ЖИДУ, 2009. - Б. 5

8. http: //www.zai sti nu.ru/news/gl obal/zin

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.