Научная статья на тему 'ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ИҚТИСОДИЙ'

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ИҚТИСОДИЙ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Ҳозирги табиий-иқлим шароитларининг глобал миқёсда ўзгариши

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Файзуллаева Т.Р., Сабурова З.Х.

Республикамиз иқтисодиётининг асосий тармоқларидан бири ҳисоблан-ган қишлоқ хўжалигини босқичма-босқич инновацион асосда ривожлантиришда давлатнинг мувофиқлаштирувчилик ўрни беқиёсдир. Айниқса, қишлоқ хўжалиги тармоғининг мавсумий характерга эга эканлиги ва унинг табиий иқлим шароитига боғлиқлиги, шунингдек тармоқнинг республикамиз саноати учун асосий хом-ашё етказиб берувчи ва аҳолини эса зарурий озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминловчи соҳаси сифатида табиий равишда давлат томонидан қўллаб-қувватлашни тақозо этади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ИҚТИСОДИЙ»

ЦИШЛОЦ ХУЖАЛИГИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН ЦУЛЛАБ-ЦУВВАТЛАШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ЩТИСОДИЙ

МЕХАНИЗМЛАРИ

1Файзуллаева Т.Р., 2Сабурова З.Х.

1ТИТУ доценти, и.ф.н.

2Озик-овкат ва кишлок хужалиги сохдсида стратегик ривожланиш ва тадкикотлар халкаро

маркази, кичик илмий ходим https://doi.org/10.5281/zenodo.11443257

Республикамиз иктисодиётининг асосий тармокларидан бири х,исоблан-ган кишлок хужалигини боскичма-боскич инновацион асосда ривожлантиришда давлатнинг мувофиклаштирувчилик урни бекиёсдир. Айникса, кишлок хужалиги тармогининг мавсумий характерга эга эканлиги ва унинг табиий иклим шароитига богликлиги, шунингдек тармокнинг республикамиз саноати учун асосий хом-ашё етказиб берувчи ва ах,олини эса зарурий озик-овкат мах,сулотлари билан таъминловчи сохдси сифатида табиий равишда давлат томонидан куллаб-кувватлашни такозо этади.

Охирги йилларда кишлок хужалиги тармогини давлат томонидан х,ар томонлама иктисодий куллаб-кувватлашга асосий устувор йуналишлардан бири сифатида катта эътибор каратилиб келинмокда, яъни:

- биринчидан, республикамизнинг ташки бозордаги мавкеини мустах,-камлаш ва экспорт салох,иятини оширишда кишлок хужалигининг сезиларли салмокка эга эканлиги;

- иккинчидан, республика ах,олисининг сплмокли кисми кишлок худудларида истикомат килиши ва уларнинг оила бюджетида аграр тармокдан олинаётган даромадлар салмогининг ошаётганлиги;

- учинчидан, мегнатга лаёкатли ах,олининг карийиб чорак кисми кишлок хужалиги билан боглик тармокларда мех,нат килиши сабабли тармокни ривожлантириш жамиятнинг ижтимоий баркарорлиги билан узвий богликлиги;

- туртинчидан, мамлакат ах,олисини озик-овкат мах,сулотларига булган эхтиёжини таъминлаш мух,им иктисодий, ижтимоий ва сиёсий ах,а-миятга молик масала х,исобланиши ва айникса, ах,оли даромадлари даражасини баркарор ушлаб туришдаги тармок салох,иятининг юкорилиги;

- бешинчидан, молиявий натижа мах,сулот сотилгандан сунг йил якуни буйича шаклланиши сабабли тармокнинг молиявий маблагларга эх,тиёжининг доимо юкори булиши;

- олтинчидан, кишлок хужалигини табиат х,одисалари ва иклим узгари-шига куп жихдтдан богликлиги ва бунинг натижасида йил давомида сарф килинган маблаглар кайтими кафолат даражасининг пастлиги ва молиявий хавф-хатарлар даражасининг юкорилиги;

- еттинчидан, аграр тармокда усимликлар ва чорва молларининг турли касалликларга чалиниши туфайли нобуд булиш хавфининг мавжудлиги сабабли куп х,олларда турли касалликларга карши курашиш алох,ида хужа-ликлар доирасида самарасиз эканлиги ва молиявий жихдтдан куп маблаг талаб килиниши боис давлатнинг молиявий иктисодий ёрдами зарурлиги билан асосланади.

Юкоридагилар кишлок хужалиги тармогини давлат томонидан доимо куллаб-кувватлаш заруриятини асослаш билан бир каторда узига хос куллаб-кувватлаш механизмларини амалга оширишни такозо этади. Булар куйидаги жихдтлари билан х,ам ажралиб туради. Хусусан:

- республикамиз кишлок хужалигида фермер хужаликларини асосий хужалик юритувчи шакли сифатида ривожлантирилаётгани х,олда аграр тар-мокни замонавий техника ва технологияларга асосланган модернизациялаш асосида ривожлантиришнинг

нихоятда зарурлиги хамда бу жараённи амалга ошириш учун давлатнинг куллаб-кувватлаши керак эканлиги;

- кишлок хужалигида етиштирилаётган махсулотларини ички ва ташки бозорда эркин сотишни, шунингдек кишлок хужалиги учун зарур булган техника воситалари, моддий ресурсларни республикамизнинг узида ишлаб чикаришни хамда хориждан олиб келиш жараёнларини давлат томонидан иктисодий рагбатлантирилишини кучайтиришни боскичма-боскич ва изчил амалга оширишни йулга куйишнинг мухимлиги;

- бозор иктисодиёти турли хизмат курсатувчи субъектлари фаолия-тининг ривожланиши ва уларни махсулот ишлаб чикариш жараёнларидаги ролини ошириб бориш асосида эркин ракобат мухитини шакллантиришга шароит яратади. Шу сабабли кишлок хужалиги ишлаб чикариши учун сифатли ва уз муддатида хизмат курсатадиган агросервис субъектларини купайтиришга катта эхтиёж сезади. Аммо, ушбу субъектлар хам бошлангич даврда давлатнинг иктисодий ёрдамисиз ривожлана олмайди.

^ишлок хужалигини баркарор ривожлантиришда давлат томонидан куллаб-кувватлашнинг асосий йуналишлари иктисодиётни модернизациялаш жараёнларида, бизнинг фикримизча, институционал, иктисодий, агротехнологик, экологик мухофаза ва ижтимоий йуналишлардаги чора-тадбирларни уз ичига олади,

Институционал йунали-шидаги тадбирлар кишлок хужалик товар ишлаб чикарувчилар хукуклари, кишлок хужалигини ривожлантиришга каратилган конунлар ва конун ости меъёрий хужжатлар, шунингдек амалдаги бошка хукукий-меъёрий хужжатларни такомиллаштириш масалаларини уз ичига олади. Айникса, бундай йуналишдаги тадбирларни амалга оширишда агро махсулотлар бозорида эркин ракобат мухитини шакллантиришга имкон берувчи хусусий тадбиркорлик корхоналарини, кишлок хужалиги махсулотларини кайта ишлаш, истеъмолчига етказиб беришга доир хизматларни амалга оширувчи субъектлар буйича меъёрий хужжатларни мукаммаллаштирилиши максадга мувофикдир.

Давлат томонидан куллаб-кувватлашнинг агротехнологик йуналиши амалга ошириладиган илмий-технологик чора-тадбирлар, жумладан, ерни хайдаш, экинлар селекцияси ва уругчилик тизимини ривожлантириш, зооветеринария, наслчилик тизими ва ем-хашак таъминоти хизматини такомиллаштириш каби вазифаларда уз аксини топади.

Х,озирги табиий-иклим шароитларининг глобал микёсда узгариши эко-логик мухофаза йуналишидаги масалаларни амалга ошириш долзарб ахамият касб этади. Шу сабабли, экология билан боглик вазифаларни махаллий бошкарув органлари иштирокида давлат томонидан хал килиш буйича куйидаги махсус чора-тад-бирлар ишлаб чикилиши зарур. Жумладан:

- кишлок хужалиги корхоналари томонидан захарли химикатлар ва угитлардан белгиланган меъёр ва муддатларда фойдаланишни назоратга олиш;

- ерларнинг мелиоратив холатини яхшилаш буйича мелиорация ва ирри-гация хизматларини амалга оширишда хамда сув, шамол эррозиясидан сак-ланишда максадли инвестиция маблагларидан тугри фойдаланиш;

- сугоришда атроф мухитни ифлосланиш, шурланишдан мухофаза килишга йуналтириш ва назорат килиш;

- чорва моллари ва кишлок хужалиги экинларини турли тез таркалувчан юкумли касалликларнинг олдини олиш ва уларга карши курашиш фаолиятини йулга куйиш;

- республиканинг хар бир худудида табиатни асрашга имкон яратувчи турли экологик хизматларни мукобил шакллари (давлат, нодавлат)ни сама-рали тизимини яратиш.

Ижтимоий йуналишдаги кишлок хужалигини давлат тлмнидан куллаб-кув-ватлаш чора-тадбирларига: ахоли учун муносиб турмуш шароитини яратиш, кишлок хужалигик корхоналарида банд булганларни ижтимоий сугурталаш, касаллик ва аёлларнинг хомиладорлик даврларида моддий-молиявий ёрдам бериш, маориф ва тиббий хизмат курсатиш тизимларини такомиллаштириш каби бир катор бошка масалалардан иборат.

Давлат томонидан кишлок хужалигини куллаб-кувватлашнинг юкоридаги барча йуналишлари ичида улардаги муаммоларни хам хал этишда иктисодий куллаб-кувватлаш тизими устувор ва узак ролини уйнашини алохида кайд этиш лозим. ^ишлок хужалиги тармокларини иктисодий самарадорлигини ошириш учун куйидаги куллаб-кувватлаш тизимларини такомиллаштириш максадга мувофикдир

^ишлок хужалиги корхоналарини моддий-техника таъминотини такомиллаштириш унинг интенсивлаштириш даражаси ва самарадорлигини оширишга бевосита таъсир курсатувчи омил сифатида алохида эътиборга моликдир. ^ишлок хужалиги товар ишлаб чикарувчиларини юкори самарали техника воситалари ва технологиялар, фан-техника ютукларини куллаш оркали уларни фонд билан куролланганлик ва энергия билан таъминланганлик даражасини ошириш аграр сохани хар жихатдан юксалишининг асоси булиб хисобланади. Бозор муносабатлари шароитида кишлок хужалиги ишлаб чикариш самарадорлигини хамда ишлаб чикарилаётган махсулотнинг ракобатбардошлигини оширишга факатгина замонавий, ресурсларни тежовчи янги технологияларни сотиб олиш оркалигина эришиш мумкин.

Таъкидлаш керакки, кейинги йилларда кишлок хужалиги корхоналарини техника воситалари билан таъминлашни яхшилаш буйича республикамизда бир катор истикболли тадбирлар амалга оширилмокда. Ер хайдаш, галла иуриш ва шу каби бир катор тадбирларни уз вактида утказишни таъминлаш максадида давлат ташаббуси билан хорижий мамлакатлардан юкори унумли техника воситаларининг олиб келинаётганлиги, бундай техника воситалари, асбоб-ускуналарни четдан олиб келишда фермер хужаликлари божхона туловларидан озод килинганлиги ва бошка яратилган шарт-шароитлар ана шулар жумласидандир.

Юкорида таъкидлаб утилганидек, кишлок хужалиги корхоналарини мавжуд шароитлардан келиб чиккан холда давлат томонидан максадли ва манзилли равишда куллаб-кувватлаш юкори самара беради.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Узбекистон Республикасининг Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисидаги"ги ПФ-4947-сонли Фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2018 йил 22 декабрьдаги Олий Мажлис Сенати ва ^онунчилик палатаси аъзоларига Мурожаатномаси. Манба:http://www.uza.uz/ru/politics/poslanie-prezidenta-respubliki-uzbekistan-shavkata-mirziyeevas-28-12-2018).

3. Мирзиёев Ш.М. Ризк-рузимиз бунёдкори булган кишлок хужалиги ходимлари мехнатини улуглаш, соха ривожини янги боскичга кутариш - асосий вазифамиздир, // "Халк сузи" газетасининг 2017 йил 10 декабрь 98 (6424) сони.

4. Зокиров О., Пардаев А. ^ишлок хужалиги иктисодиёти - Т.: "УАЖБНТ маркази", 2003.-456 Б.

5. M.Blaug The Methodology of Economics or how economists explain Cambridge University Press 1992-416 p.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.