CC BY
18
УДК 373.1.02:372.8 ЖАЬАНДАНУ ТАЛАБЫ - ЖАЦАШЫЛДЬЩ
Ацдатпа
Автор сыни ойлауды дамыту технологиясы мен окытудьщ белсецщ эдостерш карастырады. Окушылардьщ окудагы белсендиигш арттыру шыгармашылыкка экелед1 деп санайды. Бастауыш сыныптардагы шыгармашылык, цабшеттер эр ба-ланын, табигатында болуы мумкш. Мугагпмнщ м1ндет1 - бул цабшеттерд1 дамыту упин жагдай жасау. Эз тэж1рибесшен алынган тшмд1 техника-ны таныстырады: жумбактар курастыру, шыгар-ма жазу, эссе жазу, окылган мэтшнщ мазмунын ауызша корыту, бул ез бетшше жумыс icTey даг-дыларын дамытады, шыгармашылыкка баулиды.
Аннотация
Автор рассматривает активные методы обучения и стратегии технологии развития критического мышления. Считает, что повышение активности учащихся в обучении ведет к творчеству. Творческие способности в начальных классах могут быть в природе каждого ребенка. Задача учителя - создать условия для развития этих способностей. Презентует эффективные техники из своего опыта: составление загадок, написание сочинения, эссе, устное обобщение содержания прочитанного текста, это развивает навыки самостоятельной деятельности, приобщает к творчеству.
Annotation
The author considers active methods of teaching and learning and strategies of critical thinking development technology. Notes that student's increasing activity in learning leads to creativity. Creative abilities in primary school can be in the nature of each child. The task of a teacher is to organize conditions for development of these abilities. The author presents effective techniques from own experience: riddles, essays, oral retelling of the read text; supposes that it contributes to independent performance skills and creativity.
Султанова Ш.,
Рудный каласы №15 ОМ
бастауыш сынып Mysa.ii.ui
He2i32i свздер: белсендi эд\-стер, сыни ойлауды дамыту-дыц технологиясы, шыгармашыльщ, кабтеттерт дамыту, озгндт ic-эрекет.
Ключевые слова: активные методы, технология развития критического мышления, творчество, развитие способностей, самостоятельная деятельность.
Keywords: active methods, technology of critical thinking development, creativity, development of abilities, independent performance.
в; S I
<c
m
о
СП
à w О в; s
L
0 §
1 X ш t-
к
в; s
Рч О ш t-
^^ Педагогическая
Сабак барысында окушыныц ¡здену! мен зерттеу дагдыларын калыптастыра отырып, пэнге деген кызыгушылыктарын арттыру максатында колданылатын тех-нологиялар баршылык. Соныц 6iperefti «Сын тургысынан ойлау технологиясы.
Казфп кезецде бшш берудщ сапасын жак,-сарту, эд1стемел1к непзш езгерту заман та-лабына сэйкес туындап отырган к,ажеттшк. Мугашмнщ эр кун1 кептеген гылыми жаца-льщтарга, терец элеуметпк езгерютерге толы. Бфнеше жьшдан 6epi агарту саласында жу-мыс icTen келемш. Сонда бай каган ым, олар ез ойларын толык, жеткпуде кцналатындьщта-ры. Мен енд1 тш дамыту жумысына кеп кецш беле бастадым. Бшш беру жуйесшде болып жаткдн тубегейл! езгерютер ок,ыту уРД1СШ озык, технологиялармен кдмтып жетшдфу-Д1 талап етед]. Осы тургыда окытудын, жаца технологияларын жете мецгерш, оны окушы-лардыц психологиялык жас ерекшелштерше орай орынды к,олданудыц мэш ерекше. Бул технологияныц эдю - тэсшдерш тэжфибеге енпзу - жумыс icTeyre куттттарлык тугызып, бшш беруде нэтижеге жеткпетшш байкддым. Жаца технология мугашмнщ интеллектуал-дьщ, кэсштж жэне баскд да кептеген адами к,а-бшетшщ кдлыптасуына ип эсерш типзш, езш - e3i дамытуына, оку - тэрбие урд1сш тишд] уй ы мдаст ьфуы на кемектесед]. Окушыныц бул жумысты дурыс уйымдастырган жагдай-
S
К да ез даму децгеише сэйкес оиы шыцдалып, g белпл 1 6ip жепепктерге жетер] сезаз. Осы < педагогикалык технология окушьшардыц
Он
g жеке басын дамыту мен бшм беру мак,сатына
5 жету жолындагы педагогикалык, кызметшщ,
к
q 1С - эрекетшщ жуйел1 дамып, отыратын жо-О басы ретшде окушы белсендшпн арттыру-
ьн
X ды кездейд]. Ал, окушы белсендшпнщ ар-w
н туы оны шыгармашыльщкд жетелейд1. Осы ^ тургыда "Сын тургысынан ойлау технологи-Рч ясы аркьшы окушьшардыц шыгармашьшык w кабшетш дамыту" эдютемелж" такырыбым
г4
ретшде тацдап алдым. Сабак, кезецшде "Топ-тау", "Туртш алу", "Ойлану", «Ой козгау»,
аука и практика ^^^^^^^^^^^^^^^^
"Жупта талкылау", "Болжау", "Элемд! шар-лау" т.б. деген аттары бар эдютерд] унем1 колданамын. Осы орайда шыгармашылыкка баулудыц, езшдш ю - эрекетш уйымдасты-ру такьфыпты мазмунына сай жинактау, сез жумбак, курау, шешу, шыгарма, шагын эцпме мэтшш курау т.б жумыс турлер] аркьшы юке асады. Сын тургысынан ойлау деген шп-са-бакта окушьшардыц кызыгушьшыгын арт-тыра отырып, ез ойыцды еркш жэне зерттей талпындырып, тужырым жасау.Сын тургысынан ойлау дегеншп — ой к,озгай отырып, окушыныц ез ойымен езгелердщ ойына сыни карап, еспген, бшгенш талдап, салыстырып, реттеп, сурыптап, жуйелеп, бшмегенш ез1 зерттеп, дэлелдеп, тужырым жасауга багыт-тау ез бетшен жэне бфлесш шыгармашьшык, жумыс жасау. Сын тургысынан ойлау - оку мен жазуды дамыту багдарламасы. Окушы-ны мугаппммен, сыныптастарымен еркш сей-лесуге, гпкф таластыруга, бф-бфшщ ойын тьщдауга, курметтеуге, езекп мэселеш шешу жолдарын идей отьфып, кцындьщты женуге баулитын багдарлама. Окушы - пденунп, ой-ланушы, ез ойын дэлелдеунп. Муталш - эре-кетке багыттаушы, уйымдастьфушы. Сыни ойлау - белгш бф мэселе туралы бар идея-ларды жинак,тап оларды к,айта ой елегшен еткпу жэне шешш кабылдаумен аяк,талатын курдел! психологиялык, уРД1С>> екенш атап керсеткен. Сыни ойлау - адам емфшщ бф са-ласы. Себеб], бул философия адамдарга кептеген жолдар мен шенпмдер 1шшен мацызды эр] пайдалы екенш, тек кажетп акцараттар-ды гана жинак,тап, жаца бшшд] бурынгыдан ажырата алуга кемектесед]. Сыни ойлауды дамыту технологиясыныц дэстурл1 окытудан басты айырмашьшыгы - бшмнщ дайын куй-шде бершмеу]. Сын тургысынан ойлау - оку мен жазуды дамыту багдарламасы. Окушыны мугаппммен, сыныптастарымен еркш сей-лесуге, пж1р таластыруга, бф-бфшщ ойын тьщдауга, курметтеуге, езекп мэселен! шешу жолдарын идей отырып, киындыкты жецу-ге баулитын багдарлама.Технологияныц басты максаты - дамыта окыту непзшде "Сын
тургысынан ойлау аркылы оку мен жазуды дамыту" багдарламасын юке асыру, балаларга терец бш1м беру. Жаца технология ретш-де ец озык, эдютерд] дер кезшде игеру, пде-ну аркылы бала бойына дарыту, одан еншд] нэтиже шыгара бшу - эрбф устаздыц басты мшдетг
Сын тургысынан ойлауды дамыту деген угымды кез-келген жаца идеяны сол кушнде кабылдау немесе оган тубегейл! сенш арту емес, ол идеялардыц непзп себептерш, жу-зеге асыру жолдарын жэне нэтижесш бшу, оларды ез ортаца, ез мумкшдшще, ез кере-гще, ез ю-эрекетще лайьщты кфиспру, тал-дау, ой елегшен еткпу, ягни проблемага сыни тургыдан карап, ез мак,сатына пайдалана бшу. Зерттеудеп мак,сат - бастауыш сынып окушы-ларын кез-келген мазмунга сын тургысынан карауды сабакта жэне сабактан тыс уакытта уйрету.Зерттеу нысан: сабак ету барысында сыныппен жеке, жуптьщ, топтьщ, ужымдьщ. Жумыс жасай отырып жеке тулганыц элеу-меттендфу жэне даму багытын зерттеу.Зерт-теу барысында сын тургысынан ойлау техно-логиясын мецгерту багытын да окушыларга уйрете журш, педагогикальщ эд1с-тэсшдерд1, жэне жеке тулга бойында болатын мынадай касиеттерд] зерттеу аркьшы сын тургысынан ойлау технологиясын ти1мд1 колдану кажет-т1гш тусшд1м.Бул кезецде жаца акцараттар-мен, ойлармен танысады, тшсп такьфыпка байланысты кино керу, дэрю, эцпме, тыцдау немесе тэжфибе - эксперимент жасау, муль-тимедияльщ куралдарды пайдаланады. Тех-нологияны жет1к мецгеру ушш бфнеше тэсшдер колданьшады. Окытуда жаксы нэти-жеге жету ушш осы стратегияларды окыту урдюшщ эр кезецшде сабактыц мазмунына карай пайдаланган жен.Мысалы,топтастыру стратегиясыныц мэн1 оку материалын график туршде жуйелеу, ягни мэтшнщ мацы-зды белшн белш, график туршде белпл! бф тэртшпен шок тэрпд] орналастыру. Сын тургысынан ойлауды дамыту технологиясы-ныц кезецдерш кластер туршде бьшай кел-тфуге болады.Бул тэсшд] кызыгушьшьщты
ояту жэне ой толгау кезецдершде колдануга болады.Венн диаграммасы - cki затты алып, олардыц ерекшел1ктер1 мен уксастьщтарын салыстыру. Топтыц мушелерш дамыту мак-сатында уакытты унемдеу аркьшы окушы-лардыц барлыгын тьщдау га мумкшдш беред]. Кестеш толтыру барысында усыныстар жэне жаца ойлар косуга болады. Концептуалдьщ децгелек стратегиясы кластерге уксас, 6ipaK мунда 6ip шоктан таралуы керек. Бул тэсш окушьшардыц назарын окьшатьш такьфьшка аударуга, сабак жоспарын жасауга мумкшдк бередгОкушьшардыц танып бшу кызметш арттыру ушш колданьшады. Мугал1м алдын ала мэтшд] магынасына карай белктерге белш тастайды. Букш сыньштагы окушы-ларды топка белш, эр топка мэтш узшдшерш беред]. Эр топ сынып окушыларга, ездерше бершген мэтшдерш тусшд1рш шыгады. Мун-дагы басты максат - эр окушы осы такырып-ты тугелдей камтуында. Осы орайда «Булар кайдан шыгады?» такьфыбын топ бойынша белштерге белш тастап жэне интереактивт! тактадан жайлаудын, суретш керсету аркьшы мэтш курастыруына жол сштедш.Сын тургысынан ойлау технологиясын колдану нэти-жесшде жеке тулганыц кабшеттер] жандана тусед1 жэне 0Ш1м прагдимасы калыптасады. Ендеше, осындай жумыстарды унем1 журп-зу аркьшы шэкфт бойындагы талант кезш ашып, тшш байыту, кцялын уштау мен ез бетшше пденуше мумкшд1к береЙ1к! t^
ЭДЕБИЕТ §
1.12-жьшдьщ ОШ1М беру журналы №4, <
2015ж. §
2.12-жьшдьщ ОШ1М беру журналы №8, Ц
2016ж. ^
3."Бшм шын.ы" газеп №5, 2015ж. §
4."Бш1мд1 ел" газеп №6, 2016ж. х
w
5."Жаца бшм" журналы №5, 2017ж. н
6."Казакстан мектеб]" журналы №5, №4 ^
2016ж. S
... о
7."К;азакстан мугалш1м газеп №2, 2017ж. w
8."К;азакстан MyraniMi" газет1 №8, 2017ж.
