CC BY
24УДК 373.1.02:372.8
ЖАЦА ТЕХНОЛОГИЯНЫЦ ЦАЗАК; TIJIIH СЩЫТУДА АЛАТЫН ОРНЫ
Ацдатпа
Автор дыц айтуынша Ka3ipri бшм беру саласын-дагы окытудьщ озык технологияларын мецгермей-шше сауатты, жан-жакты маман болу мумкш емес делiHген.Жана технологияны мецгеру мугал1мнщ интеллектуалдык, кэсштш, адамгершшк, рухани, азаматтьщ жэне де баска кептеген адами келбетшщ калыптасуына ип эсерш типзедк озш-оз1 дамытып, оку-тэрбие урдосш тшмд1 уйымдастыруына кемек-тесед1.
Аннотация
По словам автора, учителю невозможно быть грамотным специалистом без освоения современных образовательных технологий обучения. В статье отмечено, что освоение новых технологий способствует формированию интеллектуального, профессионального, нравственного, духовного, гражданского облика учителя, обеспечивает саморазвитие учителя и эффективную организацию образовательного процесса.
Annotation
According to the author, it is impossible to be a
competent specialist without knowing and using
modern educational technologies.The article says that
new technologies application contributes to formation
of intellectual, professional, moral, spiritual, civil
§ image of a teacher, promotes his self-development and
^ effective organization of educational process, о
w
2 Ел1м1здщ егемецщк алуы нэтижесшде когамдык £ е\прдщ барлык салаларында, соныц ¡шшде, бшм
§ беру саласында журш жаткан демократияландыру
0 • •
1 мен 1зплендфу мектепи осы кунге детнп дагдары-
X
w стан шыгаратын куатты талпыныстарга жол ашты.
S Жана талпыныс, жаца ашылган жолдардьщ 6ipi -
к бшм берудщ жаца жуйесшщ жасалуы. Бшм беру са-
Он
g ласыньщ барлык жагына жацаша козкарас, жацаша н карым-катьшас (жаца базистпс оку жоспарына кошу, бшм мазмунын жет1лд1ру, жаца буьш окулыктары
Досбаева А.С.,
№18 мектеп-гимназиясыныц казак mini мен эдебиет
ПЭНШЦ Л/) Л/.7/.1//.
Цостанай каласы
Нег'гзг'! свздер: маман, зама-науи бшм беру технологияла-ры, озтЫ дамыту, тгпмдтк.
Ключевые слова: специалист, современные образовательные технологии, саморазвитие, эффективность.
Keywords: specialist, modern educational technologies, self-development, efficiency.
мен оку эдютемелш кешендерге кэшу, т.б.), жацаша ойлау калыптасуда.
К^аяр дэстурл1 бшм беруде окушыларга тек пэндш бшм, бшк, дагдылардыц белгш жиынтыгын мецгертуге гана багытталып, олардьщ жеке басыныц дамуына, тулга ретшде калыптасуына кещл белш отыр.
К^аярп кезде б1здщ республикамызда бшм берудщ жаца жуйеш жасальш, элемдпс бшм беру кещсттне енуге багыт алуда. Бул педагогика теориясы мен оку- тэрбие урщсшцеп елеугп езгерштерге байланыста больш отыр: бшм берудщ мазмуны жаца-рып, жаца кезкарас, баскаша карым-каты-нас, озгеше менталитет пайда болуда.
Бшм беру мазмуны жаца урдютж бшк-термен, акпараттарды кабылдау кабшет-тершщ дамуымен, гылымдагы шыгар-машылык жэце нарык жагдайындагы бшм беру багдарламаларыньщ нактылануымен ерекшеленедт
Акпараттыц ауызша жэне жазбаша, телефон жэне радио байланыс каз1рп замангы компьютерлш к¥Ралдарга ыгысьш орын бе-руде.
Баланьщ жеке басын тэрбиелеуде оныц жан дуниесшц рухани баюына, азамат, тулга рет1 нде калыптасуына зор кещл белшуде.
Когамдык бшммен пара- пар педагоги-калык технологияньщ кещнен колданылуы-на жэне гылымныц релше мэн бершп ке-ледт
К^аярп бшм беру саласындагы окытудыц озык технологияларьш мецгермейшше сау-атты, жан-жакты маман болу мумкш емес. Жаца технологияны мещеру мугал1мнщ интеллектуалдык, кэсшпк, адамгершшк, рухани, азаматтык жэне де баска коптеген адами келбетшщ калыптасуьша ип эсерш типзеди езш-ез1 дамытып, оку-тэрбие урдюш тшмда уйымдастыруына кемекте-седа.
Бул технологияньщ езш мугал1м турль ше (орташа дэрежеде,укыпты, дэл нускау
_
аука и практика ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
бойынша немесе шыгармашылыкпен) юке асьфуы мумкш. Бул жерде технологияны жузеге асырушыныц тулгалык компонент!, белгш 01р ерекшел1ктер1 елеугп турде эсер етед1, сонымен б1рге окушы эрекет! - оныц кабылдауы, ьштасы, куштарлыгы непзп рол аткарады.Жогары оку орындарьшда оку урдюшде педагогикалык технологияны колданудыц белгш тэж1рибес1 калып-таскан. Бул болашак маманньщ кэсштш кызметшщ непз1 болатын контекст!к окыту технологиясы,болашак маманньщ кэсштш шеберлшн мецгеруше арналган кжерлис ойындар технологиясы, сол сиякты баска технологиялар да шке асьфылып отьф.
Окыту технологиясын тандап, 1р1ктеу - окушыныц оку - танымдык ю-эрекетш баскарудыц непзп б1р буыны. Б.В.Горячев мугал1мдерге окыту урдасшде томендеп технологияларды колдануцы усынады:
• дидактикалык кагидаларды - уста-нымдарды, эдютерд1, курал,
• форма, амал - тэсшдердп т.б.тандау технологиясы;
• дидактиканыц б1рлштерд1 1ршещцру технологиясы;
• ЭВМ -ды пайдаланып окыту технологиясы;
• даралап окыту технологиясы.
Б.В.Горячев ецбектер1нде окыту технологиясы туралы коптеген накты ппарлер
болганмен, ол угымньщ мэнш толык аша §
К
алмады.Кдзфп замангы окыту технология- <
ларьш мещеру - оте курдел1 де узак урд1с. о
Кейде ол мугал1мнен окытудыц уйрешшкп а:
эдш-тэсшд ершен арылуды талап етедт ^
Тусщщрме сездште «Технология - бул К
кандай да болсын ютеп, шеберлштеп, онер- §
деп амалдардьщ жиынтыгы» делшген, ал §
М.В.Кларин «Педагогикалык максатка кол ш
жетьазу жолындагы колданылатьш барлык К
кисынды Ш1м, амалдар мен эдюнамалык к
куралдардьщ жуйел1 жиынтыгы жэне жу- о
мыс ютеу рет1» деп жазады. н
«Педагогикалык техногогия тэж[рибе-
де жузеге асырылатын белгш 6ip педаго-гикалык жагдайга сай колданылатын эдю - тэсщдер оньщ курамды белт гана» деп В.П.Беспалько аныктама бередг
Педагогикалык жуйе ретшде ол окушы-нын, жан-жакты калыптасуына ыкпал ететшдей эдю-курал, урдестердщ максатты жиынтыгын карастырады.
В.В. Воронов Педагогикалык Технология - бул тшмд1 окыту жуйесш курумен ай-налысатьш жана багыт деп есептейдь
В.М. Шепель Технология бул онер, ше-берл1к, ептшк, юкерлж, эдштердщ жиын-тыгы, жагдайдьщ, ©3repyi десе, М. Чошанов Технология - бул дидактикалык жуйенщ курамды болт деп аныктамасын бередг
Жогарыда аталган авторлардьщ niicipi б1р-б1рлершен оцша алшактамайды, олар педагогикалык технологияныц б1ршама эр турл1 белгшерше назар аударуда усынады.
Бупнп окыту жуйешнде эр турл1 жаца технологиялар пайдалану тэжчрибелерге енш, нэтижелер беруде. Ocipece, техноло-гияныц б1рлштердац арнайы жуйеш, олар педагогикалык нэтижеге багытталган жэне окытудыц жана технологияларын мемле-кетпк стандартка жэне бтмдпс езгерштер-ге карай темендегпне топтастыруга болады.
Тпццк epic - бул топ ете жас кезден бастап кубиктер аркылы жылдам о куга уй-
ретуге арналган Н. Зайцевтщ, Каллиграфией
S яны дурыс калыптастьфу? Сауатты жазуга
<С уйретуге арналган Е.Н.Баталова жэне баска
о да технологиялармен сипатталады.
с£ Математикалык epic. Бул тоща
о П.М.Эрдниев жэне Б.П.Эрдниев т.6. жа-
S саган технологияларьш жаткызуга болады.
§ Булардан баска «¥жымдык окыту эдкп»,
§ «Вальдорф педагогикасы», «Дамыту окы-
w ту технологиялары» мектеп практикасында
Е"4
S кец тараган тэалдер.
bs
S Сощы 10 жыл келемшде мугашмдер ез
Рч
о сабактарында окушылармен 6ipnecin жу-н мыс icTey эдютерш тшмд1 пайдалануда.
¥жымдык окыту формасыныц непзш
салган А.Н.Ривин жэне оныц шэюрттершщ тэжчрибеа б1здщ заманымыздыц 40- жыл-дарына дешн белсещц турде жузеге асылып келедг Каз1рп кезде бул эдест! жалгасты-рып насихаттаушы В.Н.Дьяченко. Эдостщ непз1 мэш- окушыларды ез бетшше бшм алуга уйрету дербестшн калыптастьфу. Ол темендегпне жузеге асады. Алдымен окушылар багдармалар келемшде эр турл1 тапсырма альш, олары ез беттершше мец-гередг Содан сол мугал1мге тапсьфады. Мугал1м тындап, канагаттанганмен кешн эр окушы ез бшетшш керппшмен талдайды, ягнн керппсше тусщщредо. Эр1 карай курам тагы да алмасады. Осылайша букш сынып б1рш- окыта отырьш, багдармалык ма-териалды б1рлесш мецгеруге мумкщщк алады. Бул технологияныц окушылардьщ о куга деген кызыгушылыгьш, белсендш-пн,дербест1пн арттьфып, мумкщдштершщ дамуына эсер етедг
Бшмнщ дидактикалык б1рлтн 1ршен-д1ру (УДЕ) технологиясы (укрупление дидактических единиц). Академик П.М.Эрдниев 1ршещцрудщ 4 эдосш усынады:
1)багдарламадагы б1р-б1р1мен байланы-сты мэселелерд1 б1р-шт1рсе, б1р уакытта ету;
2)деформацияланган жаттыгулар эдосц
3)тура есегт кер1 есепке жэне кершшше айналдыру;
4)шыгармашылыкка б1рлш тапсырма-лардыц мол болуы.
Р.Штаинтердщ непзшде жасалган Вальдорф педагогикасы окушылардыц пэнге деген кызыгушылыктарын негурлым ка-рапайым жолдармен арттыруды кездецщ. Мысалы. Тацертец сабак басталмас бурын окушылар децгелене турьш, колдарын устап куннен алган энергняларын береда. Осы аркылы адамдар арасында жылылык пайда больш, жаксы сез1мдер оянады деп есептеген.
Вальдорф педагогнкасымен жумыс ютейтш 46 елде 700- ге жуык мектеп бар
(Аматыда № 123 мектеп), психологиялык, педагоги калы к, эдютемелш эдебиеттерде бул «дамыту окыту» техногоггиясы деп аталып жур.
Дамыта окытудьщ Д.Б.Эльконин, В.В.Давьщов жасаган жуйесшщ кездеген максаттарына жету тек баланын, езшщ бел-сендшлше байланысты. Осыган орай, бул жуйенщ эдю-тэсщдер1 де окушыньщ оку белсендшгш уйымдастыру, талдап кемек-тесш отьфуды кездейдт
Дамыта окытуда баланын, 1зденушшк-зерттеушшк эрекетш уйымдастьфу басты назарда устальшады. Ол ушш бала езшщ бутан дейш бшетш амал - тэшлдердщ жаца жагдайды шешуге жеткшшпз екешн сезетшдей жагдайда темендепдей уш курамдас белштерден туратын болады:
1 )оку максаттарыньщ курылуы;
2)оны шешудщ жолдарьш б1рлесе кара-стьфу;
3)шешмнщ дурыстыгьш дэлелдеу.
Бул ушеу1 дамыта окытудьщ Д.Б.Эльконин, В.В.Давьщов жасаган жуйесшщ не-пзп компонеттерт Максатты шешу ¡штей талкылау, со сын жинактау аркылы жузеге асады. Мугал1м сабак процесш уйымдасты-рушы, багыттаушы адам релшде. Шеппм табылган кезде эрюм онын, дурыстыгын езшше дэлелдей б1луге уйретедт Эр окушыга оз ойын, пиарш айтуга мумкщщк беред1, жауаптар тындалады. Эрине, жауап-тар барлык жагдайда бола берме с. Деген-мен, эр бала жасаган ецбегшщ нэтижешмен белюш, дэлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тэж1рибесш корытындылап уйренедт
Л.В.Занков жасаган жуйе дэстурл1 окытуда н темендепдей ерекшелштер1мен, езге-шелштер1мен айкындалады.
Оцыту мазмунындагы езгешел1ктер. Максаттардагы айьфмашыльщтар. Дидак-тикалык принциптердеп езгешел1ктер. Эдес-тэсщдердеп ерекшшктер. Окытуды езгеше уйымдастыру. Мугал1м ецбегшщ нэтижелтн аньщтаудьщ жаца керсет-
кпнтерт Мугал1м мен окушы арасындагы жацаша карым - катынастар.
Л.В.Занков жасаган жуйесше сэйкес бастауыш мектептщ непзп максаты - ба-ланы жалпы дамыту жэне практикалык ю-эрекетп мещеру. Бул жуйе дэстурл1 окыту жуйесшен баскаша дидактикалык прин-щштерге непзделеда.
Эдштемелш эдебиеттерде каз1рп жаца технологияны колдану жолыныц дамыта окыту екеш керсетшедт Окытудыц бул туршде окушыларга бшмд1 дайьш куй-шде бермей, оларды ойлантып, 1здецщру аркылы мещертуге умтылу усынылады.
Жогарыда келттршген галымдар мен эдшкерлердщ кезкарас, окыту мэселесше катысты птрлердщ б1ржакты емес екешн ащаруга болады. Окыту технологиясьша байланысты эр автор эр турл1 белгшерщ не-пзге ала отырьш, ез1щцк кьфларымен керь недт
Эдшкер галымдардыц зерттеу ецбектерь нен мугал1м езше колайлысьш, окушыларга ттмдосш ала отырып, оны ез сабактарьша колдану устшде кэшби шеберлштерш арт-тырьш отырады.
Халкымыздьщ рухани кесе\п Ахмет Байтурсынулы «Мугагпм эдютт кеп бшуге тырысу керек, оларды езше суйешш, колга-быс нэрсе есебшде колдану керек» дегеш маманныц жадында болуга тшс.
ЭДЕБИЕТ <
1 .Кабдыкайырулы, В.М. Монахов. «Окы- о
<с
тудыц педагоги калы к жаца технологиясы» он
А ., 2000 ж. о
2.Ф. Оразбаева. «Тшдак катьшас теория- К сы жэне эдютемесЬ), А 2000 ж. §
3.Д.Б. Эльконин. «Мектеп жасьшдагы § балалардыц психологиясы»., М 1986 ж. ш
Е-1
4.«Казак тш мен эдебиет!» жорналы к 2018 ж. §
Рч
5.«Казак тш мен эдебиет!» жорналы о 2016 ж. н
