CC BY
12Вестник «0p.iey»-kst
Г.Ж. Ныгызбаева,
Оскемен цаласы, К Нургалиев сипыидагы №43мектеп-лицеш
III децгешг химия жэие биология пэндертщ мугсиили
Негп?! свздер: adicmep, инновацияльщ технологияпар, танымдъщ ic-эрекет, 6ijii.u сапасы.
Ключевые слова: методы, инновационные технологии, познавательная деятельность, качество знаний.
Keywords: methods, innovative technologies, cognitive performance, quality of knowledge.
ИННОВАЦИЯЛЬЩ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ЦОЛДАНА ОТЫРЫП, ЖЕКЕ Т¥ЛГАНЫЦ
ТАНЫМДЬЩ КАЫ П ГШ ДАМЫТУ
Ацдатпа
Макалада биология сабактарында окушы-лардын, оку мотивациясына ьщпал ететш инновацияльщ технологияларды колдану; танымдьщ ic-эрекеттерш дамытуга, бшм сапасын артты-руга багытталган сезшу, оштау, угыну эд1стер1 карастырылады. М:ршпмдер тэж1рибелер1нен мысалдар кeлтipiлдi.
Аннотация
В статье рассматриваются методы применения инновационных технологий на уроках биологии,способствующие мотивации учения учеников; методы осознавания, обдумывания, осмысления сути,направленные на развитие познавательной деятельности, повышение качества знаний. Приведены примеры из практики учителя.
Annotation
In the article basis of application is examined by innovative technologies on the lessons of biology by reasons of studies of pupils: methods of realization, deliberation, comprehension of essence with the use of development of cognitive activity, upgrading of knowledge. Examples are made from practice of teacher.
Инновацияльщ технологияны пайдалану ©Mip талабы. K^a3ipri пэн окытушыларыныц не-пзп мшде^ — бшм беруд1 нэтижеге багыттау, ягни инновацияльщ жаца технологияны мец-геру екеш баршамызга мэлш. Жаца нэтижеге багытталган бшм — инновацияльщ бшм. К¥3Фетт1л1к бшм беру жагдайында когамныц мэдени, элеуметтж, экономикальщ с^раны-сты канагаттандыратын, элемдж бэсекеге те-теп бере алатын, теорияльщ бшмш кез келген жагдайда ез ¿с-тэж1рибесшде пайдалана алатын бшм. Инновацияльщ бшм беру - юкерлж-тщ жацатур1 [1, 76.].
Сондьщтан да K;a3ipri кезде бiлiм беру сала-сында болып жаткан аукымды езгерютер жаца технологияны пайдалану жолдары турл1 ынта-
S
Д
<
со о
по £
РЭ
С
3
и и ш
о
Он
С
И
3 д
Д о
Д
!=Г <
CP
о
д д
лы бастамалар мен турлендфулерге кеш-нен жол ашуда.Осы орайда урпакка когам талабына сай тэрбие менбЫм беруде окы-тушылардьщ инновацияльщ ю-эрекеттщ гылыми-практикальщ непздерш мецгеру1 мацызды мэселелердщ :«Инновацияльщ технологияларды колдана отырып, жеке тулганыц танымдьщ кабшетш да-мыту» озекп болып отыр.
Зерттеу максаты: Инновацияльщ тех-нологиялардыц эдю-тэсшдерш колдану аркылы оку шылардын танымдьщ кабшетш жетшд1ру.
Зерттеу мшдеттерк
1.Эр турл1 эдю-тэсшдердА оку-тэрбие урдюше енпзу жэне юке асыру;
2.Эз безмен жумыс ¿стеущ дамыту барысында окушыларга эр турл1 жагдай жасау;
3. Инновацияльщ технологияны кол-дану аркылы окушылардыц танымдьщ кабшетш дамыту барысында бЫм сапа керсетклштерш белгшеу жэне жетшд1ру;
4.1зденушшш кабшеттерш дамыту барысында окушылардыц коммуникативтш кузыретплтн жэне озш-озА жетшд1ру дагдыларын калыптастыру.
Зерттеу нысаны БЫм беру урдюшде пэн мугал1м1 мен окушылардыц ю-эре-кеттерг
Зерттеу пэш: 10 сыныптыц химия
^ пэш. К
К Болжам: Химия пэншде инноваци-
^ яльщ технологияларды тшмд1 колдану
^ жагдайындагы пэнд1 окыту жеке тулганы
Он
и калыптастыру аркылы бшш сапасыныц
¡3 нэтижелАгш аньщтау мынандай жагдай-
о да мумкш: Мугал1м мен окушы арасын-
Д" дагы субъектшш карым-катынастарына
Рц непзделген 7 модульд1 сабак барысында
и колдану нэтижел1 бЫм берудщ коз1 деп
щ болжанады.
ьн
О Нэтижеш багалау формасы:
к
д- • ТЭЖ-дщ жазбаша есеб1
и • ГПК, б1рлеспкте, калальщ эдюте-
§ мелш б1рлеспкте баяндама жасау
§ • Гылыми педагогикальщ журнал-
дарга макала жазу
• Бш1м сапасыныц мониторинга Зерттеудщ эдктерг Зерттеу нысанына сэйкес жэне зерттеудщ непзп максатын орындау ушш эдютердщ кешеш колда-нылды. Теорияльщ эдютерге педагогика, психология жэне окыту эщстемесшде-п гылыми эдебиетп зерттеу жатса, ал тэж1рибелш эдютерге констатацияльщ, психологияльщ-педагогикальщ диагностика, окушылардыц жумыстарыныц мониторинпсш отюзу, окушылардыц ез безмен ¿зденушшш децгешн тексеру педагогикальщ эксперимент, оку процесш бакылау, эцпме, анкета, эксперимент нэтижесш талдау жатады.
Зерттеу кезецдерг Ыршпп кезец: (2013-2014жж.) ТЭЖ-дщ ¿здешс багдар-ламасын жасау. Еылыми-педагогикальщ эдебиетп талдап, зерттеушшщ бастапкы теорияльщ кагидалары мен гылыми акпа-ратты аньщтау.
Екшип кезец: (2014-2015ж.ж.) экспе-риментт1 уйымдастыру жэне оныц нэти-желерше талдау журпзу.
Ушшпп кезец: (2015-2016ж.ж.) акпа-раттарды жуйеленд1ру жэне оларды оц-деу, зерттеу такырыбыныц корытындыла-рын аньщтау
Зерттеудщ гылыми жацалылыгы: Инновацияльщ технологиялар жагдайында тулганыц зерттеу кызметшщ мэнш аньщтау барысында гимназия мугал1мшщ зерттеу кызметшщ критери-алды модел1 жасалынды, шарттары мен корсетюштерА непзделдг
XXI гасыр - бул акпараттьщ когам дэу1р1, технологияльщ мэдениет дэу1р1, айналадагы дуниеге, адамныц денсау-лыгына, кэшби мэдениеттш1пне муки-ят карайтын дэу1р. Еылыми-техникальщ элеумет жэне оныц езш-ез1 дамытуга кдбшеттшп жалпыга б1рдей бэсекеле-спк жагдайында басты фактор ретшде карастырылуда. Бул орайда Казакстан-да карышты кадаммен жузеге асырылып отырган гарыштьщ багдарлама экономи-
кадагы эр тараптандыру удерюшщ ку-атты эр1 тшмд1 козгаушы купи болары сезс1з. Акпараттьщ технология - эконо-миканьщ жэне букш когам мен мемле-кеттщ "шгершеушщ" белгюг Б1здщ ер-кениетт1 дамуымыздьщ барльщ манызды ом1рлш салалары бугшде акпараттьщ технологиялармен жэне жасалымдармен тжелей байланысты десек, асыра айтка-нымыз емес. Осы замангы экономикальщ ешмнщ басты факторлары микроэлектроника, сандьщ жэне акпараттьщ жуйелер, багдарламальщ камтамасыз ету, байла-ныс жэне коммуникация т. б. салалардагы инновацияльщ технологиялар болып оты-рганы баршага белгЫ [2, 396.].
Сабакта оку-тэрбие процесш дурыс уй-ымдастырудыц бфден бф жолы - гылым непздершен бЫм берумен катар, сол бш1мд1 алуга ынталылыкты, ягни окушы-лардыц танымдьщ кызыгушылыгын ояту, оз бетшше ¡зденуш арттыру. Эр-б1р окытушыныц шыгармашыльщ жу-мысы белгт б1р максатты коздейпш созс1з. Окушылардыц танымдьщ кызыгушылыгын арттырудагы непзп мак-сат - олардыц шыгармашыльщ кабшетш дамыту. Ал, бул максатка жету окытудыц коптеген мшдеттерш шешугемумкшдш беред^ ягни:
- жаца материалды берш жэне тусшш окуына;
- биимш оз безмен окып тольщтыруга;
- жогары оку орындарына жаксы дай-ындалган талапкерлерд1 беруге;
- сол талапкердщ тацдаган маман-дыгын шыгармашыльщпен игеруге.
Окытушыныц барльщ кабшет1 -оныцшыгармашыльщ жумысынан корь недгБул тужырым - психологияныц непзп принциптершщбАрг Окушыныц бш1м алудагы жогары белсендшАгш ка-лыптастыруушш окытудыц эд1стер1 мен тэсшдерш дурыс колдану - окушылар-дыцтанымдьщ кабшетш дамытудыц ец басты куралы болып табылады.
Инновацияльщ технологияларды кол-
дана отырып, жеке тулганыц танымдьщ кабшетш дамыту. Сондьщтан да окушыныц танымдьщ цамуын камтамасыз ету ушш, окытудыц белсенд1 эдю-тэсш-дерш жш колдану отекажет. Б1рак тур-л1эдю-тэсшдерд1 пайдаланганда, окушыныц бойында танымдьщ кабшеттщ бар-жогын ескеру кажет. Курдел1 танымдьщ тапсырмалардытек гана кабшет1 жогары окушыларга беру керек. Таным кабшетшщдамуына сай емес, окушыныц мумкшдтнен жогары тапсырмалар, окушыныц оз кабшеп мен купине деген сешмш жояды. Олай болса, окушыныц танымдьщ кабшетш дамыту - узак урдю деген корытындыга келуге болады. Ол ушш окытушыныц жумыс жуйеа б1ртш-деп, жоспарлы жэне коздеген максатка жетуге багытталган болуьщажет [3, 276.].
Баланыц белсендшт - бул оныц ом1р-лшкажеттшАгшщкоршюг Адамныц жа-сайтын кез-келген ю-эрекеп, оныц фи-зикальщ жэнерухани куштерш белсенд1 калыпка келт1редг Сондьщтан сабак-кезшдеп окушы белсендшт оныц эртур-л1 ю-эрекеп кезшде коршедг Кейб1реуш-де козгалыс белсендшт, ал кейб1реушде рухани интеллектуалды белсендшш жаксы дамыган болады. Бфак жеке тулга-жан-жакты калыптасуы ушш оныц бойында белсендшштщ барльщтур1 коршу1
керек.Окушы белсендшт тулганыц ка- ¡3
к
лыптасуыныц барльщ кезецдершде да- ® миды. Психологияльщ-педагогикальщ ^ зерттеулердщ корсету1 бойынша белсен- ^
Он
ДШ1КТ1Ц бфнеше децгеЙ1 аньщталган, мы- м салы: д
- кеппрмел1 елштеу белсендшт; о
щ
- 13денг1ш-орындаушыльщ белсендшь Я"
п; ^
- шыгармашыльщ белсендшт. м
Окушы белсендш1гшщ эртурл1 децгей- щ
К
шдеп турлерше талдаужасау окытушыга о
уакыттыц эрбф аралыгында окушы кай- д
децгейдежумыс жасап отырганын бшуге ш
елеул1 кемек бередг Б1ртоптагы окушы- §
лардыц танымдьщ кызыгушыльщ дец- д
ш
гейюлардын жеке дамуына байланысты эртурл1 болады:
- карапайым децгей - бул, окушыныц сабакта бершетш жана маглуматтарга, кызыкты кубыл ыстарга кызыгу шыл ыгы;
- орташа децгей - бул, окушыныц заттар мен кубыл ыстардыц касиеттерш бшуге, оньщ кезге коршбейтш непзп курамын бшуге деген кызыгу шыл ыгы. Бул децгей бар алган биимш пайдаланып, ¿зденущ, жорамалдап табуды кажететедг BipaK бул кызыгушыльщ жекелегенфак-тшерд1 гана камтиды. Баланыц санасы оныц зацдылыгын аньщтауга эл1 де болса жетпейдг Зерттеулер керсеткендей бул саты, теорияльщ жагынан эл1 жетшмеген томенп сынып окушыларына тэн;
- жогары децгей - окушыныц се-беп-салдарлы байланыстыц зацдыльщта-рын бшуге, кубылыстардын эртурл1 ор-тадагы эсершщ жалпызацдыльщтарын аньщтауга деген кызыгушылыгы[6, 546.].
Окушылар бойында танымдьщ кы-зыгушыльщты калыптастырудын эд1-CTepiH пайдалану ушш мынадай оку мо-делш алган тшмдг
- Ой шакыру;
- Мэнш угыну;
- Ой толгау.
I. Ой шакыру сатысы:
- Bipmnii эдю: Жуптаскан мига ша-§ буыл.
<j Eid окушы бершген такырып бойын-О ша бшетшдершщ т1зАмшжасайды. Уакыт
^ 5 минут. Бул коп окушыныц scipece ез
w • •
О оиын жетк1зшаита алмаитын окушы-g лар ymiH улкен кемек. Ke6iHe жолдаста-рыменшклр алысу аркылы ол озше деген сешмдшш пен букш сыныпокушылары д алдында жецш шыга алады. Жуппен жуй мыс коп окушыныбагалауга мумкшдш W бередг
О - Екшпи эдю: Heri3ri сездер. к
Я" Окытушы мэтшнен 4-5 непзп сездерд1 g тацдап, дэптергежазуларын сурайды.
Жуптарга 5 минут бершш, мига шабуыл ® тэстмен осы создщ магынасын ашуга
жумыстанып, ортак корытындыгакел-гесш, осы магынада колданылып турма, мэтш мен салыстырыпокуларын сурайды.
II. Мэнш угыну сатысы:
- BipiHmi эдю: Мэпцщ белгшеу.
Окушылар мэпцщ оки отырып, каран-
дашты пайдаланып, мэтшдеп акпаратты томендеп дей белгшер мен белгшейдг
- белпа мен мэтшдеп ездер1 бшетш акпараттарды белгшейдц
* тацбасымен олардыц TyciHiriHe кай-шыльщ келпретш тустарынбелгшейдц
+ тацбасымен олар упин кызьщты, кут-пеген акпарат белгшенедц
? тацбасын осы акпарат туралы эл1 де тольщ 6mrici келсе кояды.
- Екшпи эдю: Озара сурау.
Eid окушы мэтшд1 кезектесш, sp6ip аб-зацтан кешн токтап окидыжэне окылган абзац бойынша 6ip-6ipme кезектесш сурак кояды.
III. Ой толгау сатысы:
- Bipmini эдю: Жуп таскан мига шабуыл.
Мига шабуылды журпзетш жуптар, мэтшд1 окыр алдындаалдыцгы жаз ба-ларына кайта оралып, мэпцщ окыганга дешн жэне окып болганнан кешн кандай TyciHiK болганын салыстырады. Салы-стыру нэтижеш мен 03i упин жаца деп есептейтш алган акпараттарыныц пз1мш жасайды.
- Екшпи эдю: Кластерге кайта оралу[5, 636.].
Мэпцщ оку алдында, ягни кластер-лер мен жумыс жасаганда, олар ойларын непзп такырып айналасындагы айна-лып журген «cepiKTep» сиякты орнала-стырган едг Олар тусшбеген жерл ер i мен оздершущктенген жерлерге «улкен сурак» белгюш койып кеткен болатын. Енд1 мэтшд1 окып шьщканнан кешн окушылар жуптасып немесебарльщ сынып 6ipirin, алынган акпараттарды кай-тадан кластертуршде жазады. Сойтш сабак соцында sp6ip окушы бугшп жаца
Ш
сабактан езшщ не алганын, не игергенш ез1 корытындылап озше ез1жауап бере алады. Окушылардыц бЫмд1 ез бет1 мен игеру1 упин ец мацызды саты - тушщцре отырып тапсырма орындау болып табыла-ды. Буган басында жаксы окитын окушы-лар белсене катысады, ал, кандай да б1р уакыттан кешн алымы темен окушылар да еркш жэне тез тусше бастайды. Мун-
даи жумыс кезшдеокушылардыц оила-ры ашьщ жэне барльщ жумыс бакылауда болады, ужымдьщ жумыстьщ каркыны котершедг Инновацияльщ окытуды кол-данудагы корсетюштердщ б1р1 - окушы-ларды кала, облыс, баска децгейлерде ездершщ субъект ретшде танытуы болса, бул орайдагы жет1епктерАм де бар. Олар-ды 1 кестеден керуге болады.
Кесте 1 — Сынып окушыларыныц жет'1сти<терI
\ Республикальщ (аты-жош, сынып кандай орын) Кал алы к эртурл1 сайыстар (аты-жош, сынып, кандай орын, сайыс аты) Окушылар баспасы
20132014 оку жылы «Экология жэне энергетика» хальщаралык кашьщтьщ олимпиада 2, 3 орын Закешова А., Кажыбаева Э. СЕИД бейнеро-лик 2 орын Ауыр металдардыц инулин-мен комплекст1 косылыс тузу1 жэне каныгу кисыгын тургызу (КАСУ III международный форум молодых ученных. Совеменные научные направления: от прикладных исследований до инноваций-3 часть 22-2766.)
20142015 оку жылы «Химиядан» хальщаралык интернет-олимпиада 9 г сынып окушылары: Кдлиятов Е., Жадыкова Е., Амангельдинова А., Оспанова А. сертифи-каттар алды Сершхан А. 9м 3 орын «Биохаус-2015» ¿штей кезец 3 орын Кенесха-нова А. «Биохаус-2015» сырттай кезец 2 орынЖадыкова Е., Оспанова А
2015-16оку жылы «Биология» хальщаралык интернет-олимпиада 11 сынып окушылары: Оспанова А., Байсолта-нова С., Жадыкова Е. 3 орын алды Амангельдинова А., Еркшова Н., Жэшбе-кова 0. сертификаттар алды «Биохаус-2015» сырттай кезец 2 орынЖадыкова Е., Оспанова А 2015ж. Оспанова А., Жадыкова Е. Юг «Жецш тагамдардыц адам агзасына эсерЬ> КАСУ. Непрерывное образование: Инновационные подходы в системе «ШКОЛА-КОЛЛЕДЖ-ВУЗ
в; х х
<с
т
о
СП
я
РЧ
О
и
и щ
=г о
ос
ш
X
к о Я
=г
<с
т
о х
х
а:
2015- «Химия» халыкаральщ «Биохаус-2016» 2016ж. Оспанова А., Жадыко-
16 оку интернет-олимпиада 2 1штеи кезец сер- ва Е. 9 г « Жецш тагамдардыц
жылы орын-Оспанова А.; тификат адам агзасына эсер1» интер-
Жадыкова Е., Аман- нет-баспага infourok.ru шьщты
гельдинова А. сертифи-
каттар алды
в; К х
<с
т
о
СП
я
ш О
и и м =г о
ос
ш
X X
о К =Г
<с
т
о х
х
Инновацияльщ кызмет оку юш дамы-туга, пэндердщ мэнш терецдетуге, окы-тушыньщ кэсштш шеберлшш арттыруга баска жаца технологияларды енпзуге, пайдалануга жэне шыгармашыльщ жу-мыстар журпзуге багытталган. Кэмбридж багдарламасыныц непзп 7 модул1 непзш-де окушыны куштеп окудан аулактатып, ез бепмен окуына акпаратты ез бепмен ецдеуге, ептмнщ кемепнс1з ез бетшше ойланып шеппм кабылдауга дагдыланды-рады, эр-турл1 эдэс-тэсшдер аркылы жу-мыс жасау окушыньщ езшдш жеке жолы темш, даму динамикасы, ынтасы, ойлауы, есте сактауы, арта тусед1 [4, 386.]. Сапа-лы бЫм беруде 7 непзп модулд1 колда-ну - бЫм сапасын арттырудьщ б1рден-б1р кезг Мундай технологияларды колдану — бАршппден, окытушы утады, ягни ол са-бакты тшмд1 уйымдастыруга комектесед1, окушыньщ пэнге деген кызыгушылыгы артады, екшппден, окушы утады, себеб1 оньщ такырып бойынша танымы кецей-едг Сонымен катар жацаша эдю-тэсшдер аркылы да окушыньщ неш бшетшш, неш мецгергенш, неш уга алмаганын бшуге болады. Мундай жаца технологияларды пайдаланып окыту барысындаокытушыга койылатын непзп талап окушыньщ берген жауабын тузету, бершген тапсырманы орындау жолдарын корсету, окушыга ез ойын рет-репмен тольщ жетюзущ уйре-ту болып табылады. Балага ез ойын кы-сылмастан айтуга мумкшдш беру, оган шюр еркшдтн сезд1ру окушыньщ сол сабакка деген кызыгушылыгын арттыра-ды. Сонымен катар сабак барысында тех-никальщ жабдьщтарга, кернекшштерге
жугшу окытушыга уакытты унемдеуге, аз уакыттыц ¿шшде б1рнеше окушыньщ бЫмш багалауга, багдарламадагы мате-риалды кай дэрежеде мецгергенш айкын-дауга мумкшдш беред^ бул окушыньщ бЫм децгешн кадагалаудыц ец тшмд1 тэсшг Себеб1, окушыньщ биимш тексеру, оныц мумкшдштерш айкындау - окыту кезещнщ ец мацызды белт. Инновацияльщ технология - бтм сапасын арттыру кепшг
ЭДЕБИЕТТЕР
1.К^азакстан Республикасыныц Президент Н.Э.Назарбаевтыц халыкка Жолда-уы, «Жаца онжылдьщ-жаца экономикальщ ерлеу - К^азакстанныц жаца мумкшдш-терЬ> Астана К-, 2010 жылгы 29 кацтар "Егемен К^азакстан" 2010 жылгы 30 кацтардагы N 33-35 (25881)
2. К^азакстан Республикасыныц бтм беру жуйесш дамытудыц 2011-2020 жыл-дарга арналган багдарламасы -Астана, 2010
3. «Бш1м беру мекемелер1 кызметкер-лерш акпараттьщ-коммуникациалык технология саласы бойынша биикшипн ке-терудщ гылыми-эщстемелш непздерЬ). Ал маты - 2012ж.
4. «Биология жэне салауаттыльщ не-пзЬ> гылыми-эдАстемелш журналы. №5, 2014ж.
5. Жанпешсова М.М. Модульдьщ окыту технологиясы окушыны дамыту кура-лы ретшце. - Алматы, 2002ж.
6. Биология мектепте журналы. 2008, № 4. - 34 б
