CC BY
13
Вестник КазНМУ №3-2020
ЭОК 615.9
Зертханалык ак егеукуйрыктар канынын гематологиялык керсетюштерЫе ала куршаян Mesobuthus eupeus C.L. Koch-уынын acepi
Э. Ыдырыс*, Б.К,. Кайрат, А.А. Маутенбаев, М.С. Кулбаева, Б.Б. Аманбай
эл-Фараби атындат Казак улттык университетi, Алматы, Казакстан
Куршаян уы ерте замандардан бастап галымдар мен дэр'герлерд'ц назарын e3depiHe аударып келед'1, себеб1 куршаян уы жогары биологиялык эсерге ие жэне организмге жан-жакты эсер етед'1. Сонымен катар куршаяндардын уы курамы жатнан б'регей, онын курамында белгл бр курбандыкка тандамалы эсер ететн б'рнеше компоненттер бар. Аталган касиеттерне байланысты куршаян уынын организмге эсерн зерттеу каз1рг1 замант медицина мен биотехнологиянын езект'1 зерттеу мэселесiнiн б'р ретнде карастыруга мYмкiндiк беред'1. Бер'лген жумыста ала куршаян Mesobuthus eupeus C.L. Koch уынын зертханалык ак егеукуйрыктардын перефериялык канынын гематологиялык кeрсеткiштерiне эсер'1 зерттелд'1. ЖYргiзiлген гематологиялык талдау нэтижесiнде ала куршаян уы егеукуйрыктардын кан жYйесiнде бркатар езгерктерд'н дамуына экелетiндiгiн керсетт'1, сонын шнде, уланудын 2 жэне 4 сагатында кан курамындат эритроциттер санынын азаюы, гемоглобин мeлшерiнiн темендеу'1, лейкоциттер санынын жогарылауы, моноцитопения мен лимфопения сиякты езгерктерд'1 атап еткен жен. Жогарыда аталган езгерстер организмдег'1 шок реакциянын жэне уланудын эсернен байкалган. Корыта келе, тэжiрибе нэтижесiнде егеукуйрыктардын Mesobuthus eupeus уынын эсерне тeзiмдi екендiгi аныкталды.
ТYйiндi сездер: ала куршаян Mesobuthus eupeus C.L. Koch, зоотоксин, егеукуйрык, кан, гематологиялык талдау.
Улы жануарлардын 6ел1п шьтаратын зоотоксиндерЫщ эсер1 узак, уак,ыт бойы зерттеушмер мен дэр1герлерд1н кlызыFушылыFын ездер1не аударып келед1 [1]. Кептеген жануарлардын уы жоFары биологиялык белсендшкпен жэне организмге жан-жакты эсер етумен ерекшеленед1. Олар спецификалык емес белсендшкке ие, ейткен зоотоксиндер кеп компонента жуйелер болып табылады жэне организмшн реттеушл жуйелер1не эсер етед1 [2]. Сол себептен оларды эртурлi ауруларын патогенез^ емдеуде жэне кррш^ан ортанын зиянды факторларынын эсер1не адам мен жануарлар организмшн тез1мдш1пн максатты турде арттыру уш1н колданылуы мумюн [3]. Кептеген зерттеулер ара, жылан уларынын организмшн функционалды жуйелер1не эсер ету механизмдерЫ зерттеуге баFытталFан. Алайда, куршаян уынын жануарлар аFзасына жэне онын интегративт1 жуйелер1не эсер1 туралы жуйел1 зерттеулер аз. Жеке жумыстарда куршаян уынын орталык нейротропты эсер1 керсет1лген [4-6]. Дегенмен, куршаян зоотоксишн адаптоген рет1нде, яFни экстремалды орта факторларынын эсер1не организмн1н тез1мд1л1г1н1н стимуляторы релнде колдану мумк1нд1г1 нег1зделет1н колданбалы зерттеулер жург1з1лмеген. Эдетте зоотоксиндерд1 организмге летальд1 дозада жакын мелшер1нде бiр рет енг1з1лед1. Бул стресс-реакциянын пайда болуына жэне жалпы бей1мделу синдромынын резистентт1л1к фазасынын дамуына экелед1, ол организмн1н сырткы ортанын закымдайтын эсер1не тез1мд1л1г1н1н артуымен сипатталады [7]. Стресс кез1нде корFаныс элементтер1мен катар закымдану элементтер1 бар екешн атап еткен жен. Каз1рг i уакытта Fылыми эдебиетерде т1т1ркенд1ру куш1 бойынша стрессорлардан темен стимулге жауап релнде дамитын баска бей1мделу реакцияларынын болуы туралы акпарат бар [8]. Элаз эсерлерге жауап реакция - жатты^ реакциясы, KаркындылыFы орташа эсерлерге жауап реакция - активация реакциясы. Б1рнеше рет эсер етсе, мундай ттркенд1рпштер физиологиялык жолмен спецификалык емес тез1мд1л1кт1 арттыруFа, яFни организмн1н сырткы жэне шю ортанын закымдайтын факторларына тез1мд1л1г1н арттыруFа каб1летт1 [9]. Сондай-ак, элс1з т1т1ркенд1рг1штер ауру аFымынын фонында патогенд1к коздырFыштардын эсер1нен де организмге колайлы реакциялар тудыруы мумк1н. Бершген жумыста Mesobuthus eupeus куршаяны уынын темен дозаларынын егеукуйрыктардын кан жуйесше эсер1 зерттелд1.
Ала куршаян (Mesobuthus eupeus C.L. Koch, 1839) - Buthidae тукымдасына жататын куршаян тур1, буынаяктылар тип1н1н ермекш1тэр1зд1лер класына жатады. Денес1 жасыл ренкт1 сары тусп. КурсаFынын туб1нде улы без1 болады, адаммен немесе баска жауларын кездеспрген уакытта куйрыFындаFы инес1мен шаFады [10]. Адам организм! уш1н ала куршаян уы кау1паз. Куршаяндардын уы курамы жаFынан б1регей, онын курамында белгл бiр курбандыкка тандамалы эсер етет1н б1рнеше компоненттер бар. Ала куршаяннын полипептидт1к уынын курамында инсектотоксин фракциялары жэне суткорект1лерге эсер етелн нейротоксин фракциялары бар. Инсектотоксин, аты айтып турFандай, жэнд1ктерд1 елт1руге арналFан, полипептидт1к т1збег1 33-36 аминкышкылынын KалдыFынан турады. Ал нейротоксиндерд1н молекулалык салмаFы олармен салыстырFанда ауыр, 65-67 аминкышкылдарынын калдыFынан куралады. Жеке фракциялармен жэне тутас умен жург1з1лген Fалымдардын зерттеулер1нде мамандандырылFан токсиндерд1н ти1мд1л1г1 керсетшген. Мысалы, инсектотоксин таракандарды тутас удан 10-30 есе аз дозада, ал нейротоксиндер - 3-5 есе аз дозада тышкандарды елт1руге кабшетп екендт аныкталFан [4-6]. Куршаяндардын уы каз1ргi уакытта зертханалык жаFдайларда жуйке импульстарынын бер1лу1н1н молекулалык механизмдер1н зерттеу жэне жануарларFа белг1л1 б i р патологиялык жаFдайларды (мысалы, эпилепсия) модельдеу уш1н колданылады. Сонымен катар, ала куршаян уынын кейб1р фракцияларын аутоиммундык аурулар мен катерл1 1с1ктерд1н кейб1р турлер1н, артрит жэне безгек ауруларын емдеуде колдану деректер1 де бар [11].
Жумыстын максаты - зертханалык ак егеукуйрыктардын перифериялык канынын гематологиялык керсетюштерЫе Mesobuthus eupeus C.L. Koch куршаяны уынын эсер1н зерттеу. Sepp^ мaтepиaлдapы мeн эдicтepi
Жумыста ала куршаян (Mesobuthus eupeus C.L. Koch, 1839) уы колданылды. Зерттеуге алынFан куршаяндар ТYpкicтaн oблыcы ayмaFынaн жиналды. Куршаян уы электрл1к ток кемепмен соFу аркылы жиналып алынды. Зоотоксиндер эр санаттаFы жалпы саны 80 жэнд1ктен жиналып, 80°C тeмпepaтypaдa caктaлды. Уытты жинаудын экcпepимeнтaлды пpoцeдypacы жaнyapлapFa купм жacay этикacынa caй жYpгiзiлдi.
Зерттеулер салмаFы 180-210 г болатын 30 ак егеукуйрыкка жYргiзiлдi. Тэж1рибеге дей1н барлык жануарлар виварийд1н
жалпы рационында ¥сталды. Тэжiрибеге алынFан егеук¥йрыктардан 24 caFaT iшiндe бoлFaн ел!м саны тipкeлдi жэне LD50 пробит бойынша eceптeлдi. Бipiншi жиынтыкка 24 caFaTTbiK LD50 (дене caлмaFы есептегенде 1,0 мг/кг) 40 % инъeкциялaнFaн 12 aK егеук¥йрык, aл еюншл тoпкa 24 caFaттык LD50 (дене салмаFына есептегенде 2,0 мг/кг) 80 % инъeкциялaнFaн он eкi a^^^pt^ aлынды. К¥ршаян уынын Yлгiлерi тэжiрибе алдында сол сэтте дайындалды. Физиологиялык ерiтiндi (бакылау) жэне зоотоксиндер 1 мл келемЫде терiастына енгiзiлдi. AлFaшкы eкi жиынтыктын eгeyк¥йpыктapы eкi топ^ белiндi: II, III жэне IV, V топ, oлapдын, эpкaйcыcындa aлты жaнyapдaн болды. Cэйкeciншe, 2 жэне 4 caFar^ кeйiн oлapдын ^н кеpceткiштepiнe тaлдay жacaлды. Сонымен 6ipre бaкылay тобы peтiндe aлты егеук¥йрык aлынды.
Klaннын гемотологиялык кеpceткiштepiн aныктay Yшiн Abacus Junior Vet, ендipyшi DIATRON (Aвcтpия) aвтoмaттык гeмaтoлoгиялык aнaлизaтopы кoлдaнылды. Гeмaтoлoгиялык aппapaт гeмaтoлoгиялык кеpceткiштepдe ayi^^m aныктaп бepeдi. Гематологиялык талдауFа егеук¥йрыктардын к¥йрык венасынан алынFан кан колданылды. CaлыcтыpылFaн тoптapдын opтaшa мэндерУн кеpceткiштepiнiн ceнiмдiлiк aйыpмaшылыктapын aныктay t-Стьюдент кpитepийi бoйыншa, p - денгешн aныктay apкылы жYзeгe acты. AлынFaн мэлiмeттepдi Microsoft Excel (2013) компьютерлк бaFдapлaмacын пaйдaлaна отырып cтaтиcтикaлык енделдк Зерттеу нэтижeлepi жэне оларды талкылау Ала к¥ршаян (Mesobuthus eupeus C.L. Koch, 1839) уын жануарларFа терiасты енгiзу кезiнде бакылау тобымен салысты^анда эритроциттердiн санынын айтарлыктай темендегендiгiн керуге болады (кесте 1).
Кесте 1 - Mesobuthus eupeus уынын егеукуйрыктар канынын гематологиялык керсеташтерЫе эсер1
Кеpceткiштep I топ Бaкылay 2 caFaттaн coн 4 «Fan^ coн
II топ (40%) III топ (80%) IV топ (40%) V топ (80%)
Эритроциттер, *1012/л 7,0±0,05 5,4±0,11 4,2 ±0,17 4,5 ±0,07 2,4±0,17
Гемоглобин, г/л 154,7 ±1,50 121,6 ±1,9 109,5 ±4,1 107±1,8 88± 3,10
Гeмaтoкpит, % 48,6±0,40 36,0±0,55 33,4±0,98 33,8±0,72 24,0±1,0
Лейкоциттер, *109/л 6,8±0,25 7,8±0,16 9,6 ±0,72 10,4±0,6 12,5±1,82
Моноциттер, % 2,9±0,22 2,5±0,14 2,2 ±0,17 2,0±0,15 1,6±0,15
Лимфоциттер, % 56,5±2,40 32,4±1,79 29,6±1,6 30,8±2,4 25,0± 2,3
Гематологиялык талдаудын нэтижeciндe тэжipибeге алынFан бакылау тобындаFы aк егеук¥йрык кaлыпты жaFдaйдa жaлпы эритроциттер саны 7,0±0,05 х 1012/л K¥PaйтындыFын кеpceттi. Ал ала к¥ршаян уымен yлaнFaн тэжipбиeлiк топтаFы егеук¥йрыктарда у енгiзiлгеннен кейiн 2 caFaт еткен coн II жэне III тoптaрдаFы eгeyк¥йpыктap канында б¥л кеpceткiштep,
кepiciншe, 5,4±0,11 х 1012/л жэне 4,2±0,17 х 1012/л, ал 4 агат еткеннен кейiн б¥л мэн IV, V топтарда, сэйкесЫше, 4,5±0,07 х 1012/л жэне 2,4±0,17 х 1012/л к¥рады, яFни бaкылay тобымен caлыcтыpFaндa кандаFы эритроциттердiн жалпы саны 40-80 %-Fа кeмiдi (сурет 1).
I топ II топ III топ IV топ V топ (бак;ылау) (40%) (80%) (40%) (80%)
Сурет 1 - Mesobuthus eupeus уынын егеук¥йрыктар канындагы эритроциттер санына (х1012 клетка/л) эсер|
Эритроциттер немесе оларды каннын кызыл TYЙiршiктерi деп те атайды. Эритроциттер к¥рамында гемоглобин болады, олар оттегiн ¥лпаларFа жеткiзiп, кемiркышкыл газын сыртка шытаруда шешушi рел аткарады. Эдетте, кан K¥PамындаFы эритроциттер санынын азаюы организмге сырткы ортадан стресстiк факторлардын эсер етуi кезiнде байкалады.
Кан K¥PамындаFы эритроциттер санымен катар кан K¥рамындаFы гемоглобин мелшерi де аныкталды, талдау нэтижелерЫ 2-суреттен керуге болады. Гемоглобин - адам мен жануарлар канынын кызыл клеткалары - эритроциттерде болатын к¥рамында темiрi бар кYрделi белок, ол оттепмен кайтымды байланысып, ¥лпаларFа жеткiзiлуiн камтамасыз етедi.
180
160
140
л
120
i"
s б 100
о Е 80
о Z 60
и
40
20
0
I топ II топ III топ IV топ V топ (бак;ылау) (40%) (80%) (40%) (80%)
Сурет 2 - Mesobuthus eupeus уынын, егеук,¥йрык,тар к,анындагы гемоглобин мелшерЫе (г/л) эсер|
Журпзшген талдау нэтижелерЫен бакылау тобымен салыстыртанда тэж1рибелк топтардаты ала К¥Ршаян уымен улантан жануарлар канынын к¥рамында гемоглобин мелшер1н1н уакыт ете келе темендейт1нд1г1 аныкталды. Мысалы, cay егеук¥йрыктарда гемоглобин дeнгeйi 154±1,50 г/л мелшерЫ к¥раса, ал токсинмен улантан тэжipибe тобындаты II, III топтарда онын дeнгeйi 121,6±1,9 г/л 109,5±4,1 г/л, IV, V
топтардаты жануарларда, сэйкес1нше, 107 ±1,8 г/л жэне 88±3,1 г/л денгей1н керсетт1, ятни бакылау тобымен салысть^анда 20-43 % аралытында темeндeгeнiн байкауымызта болады.
Зерттеуге алынтан жануарлар канынын гематокрит керсетюштерЫ 3-суретте келт1р1лген.
60
50
40
g 30
н го
20
10 0
I топ (бакылау)
II топ (40%)
III топ
(80%)
IV топ (40%)
V топ
(80%)
Сурет 3 - Mesobuthus eupeus уынын егеук,¥йрык,тар канынын гематокрит мелшерЫе (%) эсер|
Гематологиялык талдау корытындысынан к¥ршаян уымен уландырылFан тэж1рибел1к топтаFы егеук¥йрыктар канынын гематокрит керсетк1ш1 бакылау тобындаFы егеук¥йрыктар канымен салыстырFанда айтарлыктай темен болатындыFын керсетт1. Мысалы, калыпты ак егеук¥йрыктарда гематокрит дeнгeйi 48,6±0,4 % денгей1нде болса, ал токсинмен yлaнFaн тэжipибeлiк тoптардaFы жануарларда б¥л кеpceткiш II, III топ егеук¥йрыктарда, сэйкес1нше, 36,0±0,55 % жэне 33,4±0,98 %, IV жэне V топтарда, тшанше, 33,8±0,72 % жэне 24,0±1,0 % денгей1н к¥рады. Гематокрит - б¥л эритроциттерд1н каннын жалпы келемЫе есептегендег1 улес1 (пайызбен). Эдетте, эритроциттердщ плазмаFа шаккандаFы келем1н1н, яFни гематокрит санынын азаюы каннын с¥йылуы (гидремия) немесе анемия кезЫде байкалады. Сонымен катар, кеп мелшерде организмге судын кел1п тусу1, кеп кан жоFалту, су-т¥з алмасуындаFы б¥зылыстар кезЫде, буйрект1н жедел жэне созылмалы жетк1л1кс1зд1г1, 1с1ну жэне журек кызмет1н1н
жетк1л1кс1зд|п сиякты патологиялык жаFдайлар орын алFанда байкалуы мумк1н.
К,ан к¥РамындаFы лейкоциттердщ санын аныктау б1ркатар патологиялык жаFдайларFа тэн езгер1стерд1 керсетет1н манызды диагностикалык мэнге ие керсетк1ш. Б¥л деректерд1 кан жуйес1н1н баска керсетк1штер1мен жэне зерттелушлшн жалпы жаFдайымен б1рге кешенд1 турде баFалау кажет. Эртурл1 ауруларда белгшердщ кептеген жиынтыFы кер1ну1 мумюн. Мысалы, лейкоциттерд1н жалпы санын езгеру1; нейтрофилдерд1н ядролык ыFысуы; лейкоциттерд1н жекелеген турлерУн артуы не кему1; клеткаларда дегенеративт1 езгер1стерд1н болуы немесе болмауы жэне т.б. Ала к¥ршаян Mesobuthus eupeus уымен уландырылFан егеук¥йрыктар канына жург1з1лген гематологиялык талдау тэж1рибел1к топтаFы жануарлар канындаFы лейкоциттерд1н мелшepi калыпты денгейден айтарлыктай
жоFарылайтындыFын керсетт1 (сурет 4).
14
пз
Z 12
си
10
л X
пз и
о.
си
J
О ^
(U
с;
I топ (бак;ылау)
II топ (40%)
III топ (80%)
±
IV топ (40%)
V топ (80%)
Сурет 4 - Mesobuthus eupeus уынын, егеукуйрыктар к,анындагы лейкоциттердЦ санына (х109 клетка/л) эсер|
Мысалы, бакылау тобындaFы жануарлар кaнындaFы лейкоциттерд1н саны 6,8±0,25х109 клетка/л денгей1нде болса, ал куршаян уымен улaндырылFaн жануарлар канында аталFан керсетк1ш II жэне III топтарда, сэйкес1нше, 7,8±0,16х109 клетка/л жэне 9,6±0,72х109 клетка/л мэн1н курады. Дене салмаFына 2 мг/кг доза есебЫде уландырылFан IV жэне V тoптaFы жануарлардын канындаFы лейкоциеттерд1н саны, тшанше, 10,4±0,6х109 клетка/л жэне 12,5±0,82х109 клетка/л мэндерЫ кеpceттi. Демек, куршаян уымен уландырылFан егеукуйрыктардын канында лейкоциттер саны 84 %-Fa дей1н
артады. Лейкоциттер санынын артуы занды кубылыс, себеб1 олардын нeгiзгi кызмeтi aFзaны инфекциялардан, бегде акуыздардан жэне oFaн зиян келлрелн бегде заттардан KopFay - гомеостазды сактау.
Жург1з1лген гематологиялык талдаудын нэтижес1нде бакылау тобындаFы егеукуйрыктармен салысть^анда Mesobuthus eupeus уымен уландырылFан тэж1рибе тобындаFы егеукуйрыктар канындаFы моноциттер санынын азаю урд1с1 байкалды (сурет 5).
8
6
4
2
0
си
о1
I топ (бакылау)
II топ (40%)
III топ (80%)
IV топ (40%)
I
V топ (80%)
Сурет 5 - Mesobuthus eupeus уынын егеукуйрыктар кaнындaFы моноциттердЦ мелшерЫе (%) эсер|
Мысалы, бакылау тобындаFы егеукуйрыктар канындаFы моноциттерд1н мелшер1 2,9±0,22 % кураса, ал тэж1рибел1к II топ егеукуйрыктарында бул керсетк1ш 2,5±0,14 %, III топта -2,2±0,7 % мелшерЫде, ал IV жэне V топтаFы егеукуйрыктарда, сэйкес1нше, 2,0±0,15 % жэне 1,6±0,15 % денгей1н керсетп. Моноциттер - лейкоциттер тукымдасынын ен 1р1 ек1лдер1. Моноциттерд1н нег1зг1 функциялары: аFзаFа енген бегде агенттерд1 (кеп жаFдайда патогенд1к микроорганизмдер вирустык немесе бактериялык белшектермен усынылFан) устап алу жэне корыту; тромботикалык массалардын еру1; ел1 бактериялык немесе баска белшектерд1 1шк1 ортадан шыFару; 1с1к клеткаларына немесе паразитт1к инвазияларFа эсер ету; улпаларды оларFа патогенд1к эсер етуден кешн калпына
келт1ру процестер1не дайындау жэне т.б. Моноциттер санынын азаюы - моноцитопения, эдетте, шок жаFдайларында, онкогематологиялык ауруларда, ауыр i р1 нд i -кабыну процестерЫде жэне т.б. байкалады. Ала куршаян уымен уландырылFан егеукуйрыктар канын гематологиялык талдау нэтижеанде зоотоксиндi терiaсты енпзу егеукуйрыктар канында лимфоциттер мелшерiнiн темендеуЫе - лимфопенияFa экелетiндiгiн керсеттi (сурет 6). Атап айтканда бакылаумен салысты^анда уланудан 4 сaFaт уакыт еткеннен кешн 1,0 мг/кг дозада улaндырылFaн егеукуйрыктарда лимфоциттер санынын 1,83 есе, ал 2 мг/кг дозада улaндырылFaн топта - 2,26 есе темен болатынды^ы аныкталды.
4
3
2
0
70
60
50
а. aj
40
Я 30
20
10
I топ II топ III топ IV топ V топ (80%) (бакылау) (40%) (80%) (40%)
Сурет 6 - Mesobuthus eupeus уынын егеук,¥йрык,тар кaнындaFы лимфоциттерд^ мелшерЫе (%) эсер|
Лимфоциттер - каннын ак клеткаларынын бiр тобы. Олардын нег1зг1 кызмет организмнiн коздырFыштарFа (патогендiк микроорганизмдер, гистаминдер, паразиттер жэне т.б.) KорFаныс реакциясын камтамасыз ету болып табылады. Лимфоциттер дененщ "иммундык жадына" жауап бередк Ак кан клеткаларынын баска турлерЫен айырмашылыFы, олар сырткы агенттермен емес, iarn агенттермен, мысалы, организмнiн ез^н зардап шеккен клеткаларымен (мутация, Kатерлi iсiк, вирустык жэне т.б.) куреседк Сонымен катар канFа эртурлi белоктык реттегiштердi - цитокиндердi синтездеу жэне шьтару кабiлетiне ие, олар аркылы иммундык реакцияны Yйлестiру жэне реттеу жузеге асырылады.
Осылайша, алынFан нэтижелер ала к¥ршаян Mesobuthus eupeus уынын сублетальдi дозаларын зертханалык егеук¥ЙрыктарFа терiасты егу олардын кан жуйеанде бiркaтaр езгерiстердiн дамуына экелетiндiгiн керсетп, сонын iшiнде, уланудын 2 жэне 4 сaFaтындa кан K¥рaмындaFы эритроциттер санынын азаюы, гемоглобин мелшерiнiн темендеу^ лейкоциттер санынын жоFaрылaуы, моноцитопения мен лимфопения сиякты езгерiстердi атап еткен жен. ЖоFaрыдa aтaлFaн езгерiстер организмдеп шок реакциянын жэне уланудын эсерЫен бaйкaлFaн. Дорыта келе, тэжiрибе нэтижесЫде егеук¥йрыктардын Mesobuthus eupeus уынын эсерЫе тезiмдi екендiгi аныкталды.
0
e^EBI/IETTEP TI3IMI
1 Prendini L, Wheeler WC. Scorpion higher phylogeny and classification, taxonomic anarchy, and standards for peer review in online publishing // Cladistics. - 2005. - Vol. 21, No 5. - P. 446-494.
2 Nicholson G.M., Graudins A., et al. Arachnid toxinology in Australia: clinical toxicology to potential applications // Toxicon. - 2006. - Vol. 48, No 7. - P. 872-898.
3 Petricevich V.L. Scorpion venom and the inflammatory response // Mediators of inflammation. - 2010. - Vol. 2010. -P. 903295.
4 Laraba-Djebari F., Adi-Bessalem S., Hammoudi-Triki D. Scorpion venoms: pathogenesis and biotherapies. - Springer Netherlands. - 2015. - P. 63-85.
5 Bawaskar, H.S., Bawaskar, P.H., 2012. Scorpion sting: update // J Assoc Physicians India. - 2012. - Vol. 60. - P. 46-55.
6 Khoobdel M., Zahraei-Salehi T. et al. Purification of the Immunogenic Fractions and Determination of Toxicity in Mesobuthus eupeus (Scorpionida: Buthidae) Venom // J Arthropod Borne Dis. - 2013. - No 7. - P. 139-146.
7 Saidani C., Béchohra L., Laraba-Djebari F., Hammoudi-Triki D. Kidney inflammation and tissue injury induced by scorpion venom: comparison with a nephrotoxic model // Toxin Reviews. - 2019. - Vol. 38, No 3. - P. 240-247.
8 Tveden-Nyborg P., Bergmann T.K., Lykkesfeldt J. Basic & clinical pharmacology & toxicology policy for experimental and clinical studies // Basic & clinical pharmacology & toxicology. - 2018. - Vol. 123, No 3. - P. 233-235.
9 Pinto M.C.L., Melo M.M., Costa M.E.R., Labarrere, C.R. Hematological and biochemical profiles of rats submitted to experimental poisoning with Tityus serrulatus venom // Arquivo Brasileiro de Medicina Veterinaria e Zootecnia. -2010. - Vol. 62. - P. 350-356.
10 Adi-Bessalem S., Hammoudi-Triki D., Laraba-Djebari F. Scorpion venom interactions with the immune system // Scorpion Venoms. - Dordrecht: Springer Netherlands. - 2015. - P. 87-107.
11 Khemili D., Laraba-Djebari F., Hammoudi-Triki D. Involvement of Tolllike Receptor 4 in Neutrophil-Mediated Inflammation, Oxidative Stress and Tissue Damage Induced by Scorpion Venom // Inflammation. - 2020. - Vol. 43, No 1. - P. 155 -167.
Vestnik KazNMU №3-2020
А. Ыдырыс *, Б.К. Кайрат, А.А. Маутенбаев, М.С. Кулбаева, Б.Б. Аманбай Казахский национальный университет им. аль-Фараби, Алматы, Казахстан
ВЛИЯНИЕ ЯДА ПЕСТРОГО СКОРПИОНА MESOBUTHUS EUPEUS C.L. KOCH НА ГЕМАТОЛОГИЧЕСКИЕ
ПОКАЗАТЕЛИ КРОВИ КРЫС
Резюме: Яд скорпиона с давних времен привлекает внимание ученых и врачей, так как зоотоксины выделяемые скорпионами обладают высоким биологическим действием и оказывает всестороннее воздействие на организм. Кроме того, яд скорпионов уникален по составу, и содержит несколько компонентов, которые оказывают селективное воздействие на определенную жертву. В связи с вышеперечисленными свойствами исследование влияния яда скорпионов на живой организм позволяет рассматривать как одну из актуальных проблем современной медицины и биотехнологии. В результате проведенного гематологического анализа было выявлено, что отравление
ядом пестрого скорпиона приводит к развитию ряда изменений в системе крови крыс, в том числе такие изменения, как снижение количества эритроцитов в крови, снижение количества гемоглобина, увеличение количества лейкоцитов, моноцитопения и лимфопения. Можно предположить, что вышеуказанные изменения наблюдаются под воздействием шоковых реакций и отравлений в организме. Таким образом, в результате проведенного эксперимента выяснилось, что крысы устойчивы к воздействию яда пестрого скорпиона Mesobuthus eupeus. Ключевые слова: пестрый скорпион Mesobuthus eupeus C.L. Koch, зоотоксин, крыса, кровь, гематологический анализ
A. Ydyrys *, B.K. Kairat, A.A. Mautenbaev, M.S. Kulbaeva, B.B. Amanbai Al-Farabi Kazakh National University, Almaty, Kazakhstan
EFFECT OF MESOBUTHUS EUPEUS C.L. KOCH SCORPION VENOM ON RAT BLOOD HEMATOLOGICAL PARAMETERS
Resume: Scorpion venom has long attracted the attention of scientists and doctors, as the toxins released by Scorpions have a high biological effect and has a comprehensive effect on the body. In addition, Scorpion venom is unique in composition, and contains several components that have a selective effect on a particular victim. In connection with the above properties, the study of the effect of Scorpion venom on a living organism can be considered as one of the most pressing problems of modern medicine and biotechnology. The result of the haematological analysis it was revealed that poison motley Scorpion leads to the
development of a number of changes in the blood system of rats, including changes such as the decrease in the number of red blood cells, decreased amount of hemoglobin, increasing the number of white blood cells, lymphopenia and monocytopenia. It can be assumed that the above changes are observed under the influence of shock reactions and poisoning in the body. Thus, as a result of the experiment, it was found that rats are resistant to the venom of the mottled Mesobuthus eupeus scorpion. Keywords: Mesobuthus eupeus C.L. Koch scorpion, zootoxin, rat, blood, hematological analysis
