Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДАГИ МУҚАДДАС ЗИЁРАТГОҲЛАР (АНДИЖОН ТУМАНИ МИСОЛИДА)'

ЎЗБЕКИСТОНДАГИ МУҚАДДАС ЗИЁРАТГОҲЛАР (АНДИЖОН ТУМАНИ МИСОЛИДА) Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
420
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МУқАДДАС ЗИЁРАТГОҲ / МЕҲМОНИ ВАЛИЙ / БАХРУЛ АСРОР / МИР ХИСЛАТ / АМИР АБДУЛБОРИЙ ДАРВЕШ / БУВАСАРИқ ОТА / МОЗОР БУВА / БОғШАМОЛ МАВЗЕЙСИ / ХАРАБЕК қИШЛОғИ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Эсонов О.А., Холисбеков Ж.К.

Мақолада муқаддас зиёратгоҳ тушунчаси, Меҳмони Валий табаррук зиёратгоҳи, Бувасариқ ота муқаддас қадамжо эканлиги, зиёратгоҳда бажариладигон амаллар, Муқаддас зиёратгоҳларнинг тарбиявий аҳамияти ҳақида қизиқарли маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SACRED PREMISES IN UZBEKISTAN (ON THE EXAMPLE OF ANDIZHAN DISTRICT)

The article provides interesting information about the concept of the sacred premises, the Mekhmoni Vali, the fact that the Father of Buvasariq is a sacred premise, the activities performed at the shrine, the educational significance of the sacred premise.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДАГИ МУҚАДДАС ЗИЁРАТГОҲЛАР (АНДИЖОН ТУМАНИ МИСОЛИДА)»

УДК: 9(069)

Эсонов О.А.

Андижон цишлоц хужалиги ва агротехнологиялар институти "Узбек тили, педагогикаси ва жисмоний маданият" кафедраси ассистенти

Холисбеков Ж. К. Андижон цишлоц хужалиги ва агротехнологиялар институти "Агробиология " факультети Агрономия йуналиши 2-курс талабаси

УЗБЕКИСТОНДАГИ МУЦАДДАС ЗИЁРАТГО^ЛАР (АНДИЖОН

ТУМАНИ МИСОЛИДА)

Аннотация: Мацолада муцаддас зиёратгоу тушунчаси, Меумони Валий табаррук зиёратгоуи, Бувасариц ота муцаддас цадамжо эканлиги, зиёратгоуда бажариладигон амаллар, Муцаддас зиёратгоуларнинг тарбиявий ауамияти уацида цизицарли маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: Муцаддас зиёратгоу, Меумони Валий, Бахрул асрор, Мир Хислат, Амир Абдулборий Дарвеш, Бувасариц ота, Мозор бува, Бозшамол мавзейси, Харабек цишлози.

Esonov O.A.

assistant of the department of "Uzbek language, pedagogy and physical culture"

Andijan Institute of Agriculture and Agrotechnologies

Kholisbekov J.K. student of Agronomy

Andijan Institute of Agriculture and Agrotechnologies, faculty of Agrobiology

SACRED PREMISES IN UZBEKISTAN (ON THE EXAMPLE OF

ANDIZHAN DISTRICT)

Abstract: The article provides interesting information about the concept of the sacred premises, the Mekhmoni Vali, the fact that the Father of Buvasariq is a sacred premise, the activities performed at the shrine, the educational significance of the sacred premise.

Key words: Muqaddas shrine, Mehmoni Vali, Bahrul asror, Mir Khislat, Amir Abdulbori Darvesh, Buvasariq ota, Mazar buva, Bogshamol mawzeysi, Harabek village.

Мамлакатимиз худудида мавжуд булган турт мингдан зиёд моддий -маънавий обида умумжахон меросининг ноёб намунаси сифатида ЮНЕСКО руйхатига киритилган. Аждодларимиз тафаккури ва дахоси билан яратилган энг кадимги тошёзув ва битиклар, халк OFзаки ижодидан тортиб, бугунги

кунда кутибхоналаримиз хазинасида сакланаётган минг-минглаб кулёзмаларгача бизнинг буюк манавий бойлигимиздир. Бунчалик катта ме'росга эга булган халк дунёда камдан -кам топилади.

"Мукаддас жойлар, кадамжолар - диндорлар мукаддас деб хисоблайдиган ва сотинадиган жойлар. Булар -паЙFамбар, шайх, эшон, авлиёлар номи билан боFлик хисобланган ва зиёратгохга айланиб кетган шахар, макбара, чашма, дарахт, тепалик, Fор ва бошкадир.Мукаддас жойлар турли динларга этикод килувчи хамма халкларда бор. Бунга Имом Бухорий (Самарканд вилояти), Бахоуддин Накшбанд (Бухоро шахри), Занги ота (Тошкент вилояти), Ахмад Яссавий (Туркистон шахри) дафн этилган жойлар ва бошкаларни мисол килиб курсатиш мумкин. Исломда Макка ва Мадина, шиаларда, шунингдек, Карбало ва Нажаф шахарлари умумий мукаддас жойлар хисобланади ва зиёрат килинади. Х,индлар учун Ганг дарёси, христианлар учун Куддус шахри мукаддас саналади.ъъ

Авлиёларнинг номлари билан боFлик булган мукаддас ва кадамжоларнинг хар бири узининг мавкейи ва вакти, шунингдек, бажариладигон вазифалари, ислом билан кай ёсинда боFликлигига кура бир -биридан фарк килгани учун, уларни ислом карор топганидан кейин мусулмон либосига ураглан, "мукаддас" ва "авлиёлар" ёки ислом заминида юзага келган мусулмон авлиёлари, "мукаддас" ва "кадамжой"лар деб, иккига булиш мумкин. Бунян куринадики, исломнинг илк давридаёк мусулмонларнинг зиёратгохлари ислом йулида шахид булган зотларнинг мозорлари билан боFлик булган. Бу мозорлар аксарият холларда «Машхад» ёки «Шахид» мозор номи билан ахоли уртасида машхур булган.

Мамлакатимиз хар бир худуди нафакат табиий иклими, балки бой тарихий мероси, узига хос удумлари, турмуш тарзи, хотто турфа анл аналари билан бир-бирини асло такрорламайди. Шу боис хам бу юртни курмок, унинг хавосидан нафас олмок истагида дунёнинг турли бурчакларидан ташриф буюротган сайёхлар сони йил сайин купаймокда. Хусусан, туризим сохасидаги юксак салохият, замонавий инфратузилмага эга Андижон вилоятидан махаллий ва хорижий мехмонларнинг кадами узилмайди.

Бугунги кунда мамлакатимизда етти мингдан ортик ёдгорлик, шу жумладан, 2500 та меморай обида, 2700 тадан ортик монументал санат асари давлат мухофазасига олинган. Айни пайтда Узбекистон Республикаси Андижон вилоятида мингдан ортик мукаддас зиёратгохлар мавжуд. Биргина вилоятнинг турли худудлари сунги йилларда олиб борилган тадкикотлар натижасида 370 дан зиёд маданий мерос об ектлари мавжуд эканлиги аникланди. Ушбу диккатга сазовор жойлар ичида Андижон тумани номи билан боFлик табаррук зиёратгохлар сони ундан ортикни ташкил этади. Мукаддас зиёратгохлар сони озчиликни ташкил эцада, аммо, Андижон тумани ахолисининг хаётида алохида урин тутади. Уларнинг хар бири бамисоли утмишнинг укилмаган сахифаси хисобланади. Жумладан, "Бувасарик ота", "Отчопор ота", "Мехмони Валий", "Кечкич ота", "Мунчок

тепа", "Дева тепа", "Япалок тепа" каби тарихий жойлар нафакат Андижон вилоятида балки, Марказий Осиёда хам машхурдир.

Мустакилликнинг илк кадамлариданок юртимиз чирой оча бошлади. Айникса, бу йил "Илм, маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили"да ватанимиз, водий сархадларимиз, шахар-у кишлоклар янгиланиб, янада куркамлашиб, узига хос гузал киёфа касб этиб боряпти. Бундай куламдаги ишлар, албатта, бир йилдаёк амалга ошмай колмайди, мазкур улкан узгаришларга мустакилликнинг илк одимларидаёк пойдевор куйилганки, бугун унинг мевасини курмокдамиз. Обдончиликни халкимиз мукаддас жойлардан бошлагани хам бежиз булмаса керак. Утган киска давр мобайнида канча-канча бобокалонларимиз - тарихий кадирятларимизнинг ижтимоий-манавий асосларини ташкил этувчи азизларнинг, мутабар хадисшунос, фикх илми дахолари дафн этилган кадамжолар мукаддас зиёратгохларга айлантирилди. Асрлар каридан ёмFур-у кор остида нураб, оташнафас куёш тал сирида какшаб, дарбадар куш-у лайлаклар маконига айланган макбаралар кайтадан хаётбахшлик касб этди. Мозорлар, кадамжолар обод булди.

Республикамиз микёсида жуда куп кадамжолар зиёратгох, дам олиш масканларига айланди. Андижон вилоятида хам бу йусиндаги жуда куп хайрли ишларни тилга олиш мумкин. Бобосини мукаддас билган, отасини хурмат килган, онасини эъзозлаган халк хеч кам булмаган. Ватан туЙFусининг ук томирлари узи шу эмесми?

Утмишимизни авайлаш, тарихий обидаларни эъзозлаш, асори-атикаларни, колаверса, халкимизнинг буюк утмиши, яшаётган ижтимоий хаёти ва келажаги билан бевосита боFликдир. Бу хусусиятлар миллатимиз ва халкимизнинг миллий кадрияти булиб, азалдан уларнинг кон-конига сингиб кетган.

Узбекистон мустакиллика эришгач, аждодларимиздан колган маданий тарихий меросга эътибор кучайди, тарихий ёдгорликлар давлат назорати остига олинди. Топталган тарихимиз, кутлуF кадамжолар, хатто номлари хам унутилаётган обидалар та мирланди, кайта тикланди. Шу жумладан, Андижон тумани Хортум кишлоFининг мозори, унинг баFридан урин олган Мехмони Валий зиёратгохи хам фикримизнинг ёркин далилидир. Манбаларнинг гувохлик беришича, халк Мехмони Валий деб, аталиб келган зот АфFOнистоннинг Балх шахридан булган машхур тарихчи олим, саёхатчи -савдогар Махмуд ибн Валийдир. У ХВИИ асрда (1611-1612-йиллар) Андижонга келиб, унинг атрофига савдо -сатик ишлари билан шуFилланиш билан бирга, бу ерли ахолини уша даврдаги хожагон дарвешлик жамоаси тартиб-коидаларига ургатиш ишини олиб борган. Бу хакида ул зотнинг каламига мансуб булган "Бахрул асрор" асарида батафсил баён килиб берилган. Махмуд ибн Валий ким эди?

Ул зотнинг отаси Мир Мухаммад Валий номли олим ва фозил киши булиб, асли Наманганнинг Косонидан эдилар.Уша замон вазияти таказосига кура, унинг оиласи Косондан АфFOнистоннинг Балх шахарига бориб колган. Кейинчалик Шайбонийлардан Пир Мухаммадхон (1546-1567) хукмронлик

килган пайитда унинг саройида китобдорлик мансабига тайинланган эди. У киши уз замонасининг иктидорли шоири ва олими булиб, Мир Хислат тахаллуси билан Fазаллар ёзган.

Махмуд ибн Валийнинг бир акаси Амир Абдулборий Дарвеш киши булиб, яхшигина табиб хам эди. Махмуд ибн Валий яна бир касб -заргарликни хам пухта эгалаган эди. У куп мамлакатларга саёхатлар килган, шу жумладан, ФарFOна водийсига, Андижонга келиб бир канча туриб колди. Бу 1611 -1612-йилларга туFри келади. Махмуд ибн Валий халк орасида уз иктидори ва билими билан катта обру козонган киши сифатида Мехмон Валий номини олади. Шу номдаги мозор эса 1620-йилларда у кишининг мухлислари томонидан ташкил этилган. Юкоридагиларга асосланиб, мозор кадамжо эканлиги малум булди.

Ма'лумотларга караганда Мехмони Валий ХВИ аср охири, ХВИИ асрнинг бошларида яшаб утган ислом уламосидир. Асли К,ошкарлик булиб, бу жойга 40 ёшида келиб, шу жойнинг узида 50 йил яшаган. Демак, бу зот 90 йил умр курган. УлуFлар этиборини топиб, узи хам улуFлик даражасига ва валийлик макомига етган тарихий шахсдир. Махмуд ибн Валийни шу даврда бирга юрган мухлислари ва шогирдларидан хужалар, шу жойга келиб, урнашиб яшаб, бир махаллани ташкил килишиб, хозирги даврга кадар хоъжалар махалласи деб, аталиб келинмокда.

Тезлик билан узгарётган дунё киёфасини олдиндан башорат килиш мушкул булган бир даврда, халкимиз эртанги кунга ишонч билан интилаётган, туFри танланган тараккиёт йули илк самараларни кураётган, янгича тафаккур, Fайрат ва шижоат билан янги авлод вакиллари майдонга кириб келаётган Андижон заминида сайёхларни кенгрок жалб этиш, миллий урф-одат ва ананаларимизни уларга якиндан таништиришда маданий мерос обектлари мухим рул уйнайди.

Андижон туманидаги яна бир табаррук зиёратгох "Бувасарик ота" кадамжоси хам диккатга сазовор жой хисобланади. Халк орасида "Мозор бува" деб, аталувчи мазкур кадамжо хам хозирда халкимизнинг, айникса аёлларнинг зиёратгохига айланган. К,иска муддат ичида Бувасарик отамизнинг ташландик, харобага айланиб улгурган макбараси кайта тамирланди. Атрофлари тартибга солиниб, ободонлаштирилди. Унга элтувчи йулаклар текисланиб, ёнлари гулзорга айлантирилди. К,аровсиз ётган дов-дарахтлар парваришланиб, чангалзорлар бархам топгач, инсон мехрига ташна боF орамгох масканга айланди.

Андижон шахридан 12 км узокликда Харабек кишлоFида жойлашган бу зиёратгохга кираверишдаги мозорлар хам кишлок ахолисининг беминнат сай-харакатлари туфайли та'мирланиб, узгача бир салобатли савлат тукиб турибди. Андижон туман хокимлиги хузуридаги ободонлаштириш бошкармаси "Фукаролик хизмати булими" маданий меърос объекти Андижон туман "Гулистон" махалла фукаролар йотини "Бувасарик ота" кабристони ободонлаштириш назоратчи ходимлари ва махаллий халк вакиллари ташаббуси билан айни пайтда бу ерда олиб борилаётган тамирлаш ишлари

мажмуага янги хаёт боFишламокда. Умуман олганда, Андижон туманида Бувасарик ота зиёратгохига ухшаш сулим гушалар, узок утмишдан дарак берувчи манзилгохлар куп. Уларнинг хакикий тароватини шу ерга келган кишигина хис этиши мумкин. Бу каби мукаддас кадамжолар махаллий ва хорижий мехмонларнинг этиборини узига жалб этиши табиий хисобланади. ЗИЁРАТГОЗДА БАЖАРИЛАДИГОН АМАЛЛАР

Зиёрат (араб.-бирор ерга ёки шахс хузурига бориш) -мукаддас жойларга, мозор ва кабристонларга бориб, муайян расм- русумларни бажариб келиш. Зиёрат маросими одатда кабр тепасида Куроннинг айрим суралари (айникса Фотиха сураси)ни укиб, мархум хаккига дуо килиш, шунингдек хайр-ехсон, садака бериш кабилардан иборат. Ислом дини акидасига кура, азиз-авлиёларнинг макбараларига зиёрат учун борилганда уларнинг рухларидан мадад сурашлик, хожатлар раво килиниши, дардларга шифо берилиши, фарзанд ато этилиши каби илтижолар ножоиздир. Чунки, бу каби амалларни руёбга чикариш факат Аллохнинг ихтиёридадир. Зиёрат килинувчилар паЙFамбар буладими, авлиё ёки тарикат шайхи буладими, улардан нажот сураш урнига хакларига дуои хайр килиш, садака-ехсон савобларини уларнинг рухларига хадя этиш уринлидир. Исломда шахсга сотиниш ширк саналади. Мухаммад (с.а.в) узларининг бир хадиси шарфларида айтганлар:,,Сизларга кабристонларни зиёратини таъкиклаган эдим. Мана, энди кабристонларни зиёрат килиб турингизлар, зеро у охиратни сизларга эслатади " деб, мархамат килганлар.

Охиратни эслаш эса кишини ёвузликдан узоклаштириб, эзгуликка якинлаштиради. Демак, кабристонларни зиёрат килганда у ерда ётган мархумларни уйлаб, ундан хар ким узига угит ва ибрат олиши лозим. Зеро, улар хам бизлардек бу дунёда яшаганлар, турли амалларни килиб утганлар.Хрзирда уша килмишларига яраша бир канча Аллохнинг ажри ёки укубатига дохил булган холда ётурлар. Бу эса инсонни фикр килишга ундайди. Кабрларни зиёрат килганда мархумлар рухига баFишлаб, Куръон тиловати хамда дуои хайирлар килинади.

Бугунги кунга келиб, Узбекистон Республикаси Маданият Вазирлиги диккатга сазовор жой - Мехмони Валий зиёратгохи Давлат мухофазасига олинган. Зиёратгохни ободонлаштириш назоратчи ходими Тошматов Анварбек(1958.05.05)кадамжо ва мозор туFрисида билганларини уртоклашди. Унинг эътироф этишича, бу зиёратгохга Узбекистоннинг барча худудларидан хамда кушни Тожикистон, КирFизистон, КозоFистон, эрон ва Арабистон каби куплаб давлатлардан зиёратчилар ташриф буйрадилар. Маълумотларга караганда, бу зиёратгох ёнида иссик кумлокер бор булиб, тупроFи шифобахш эканлиги туфайли куплаб касалликларга даво булади. Жумладан, рематизм, артроз, рейно феномени, оёк, бел, буFим OFриFи, буйрак ва упка шамоллаш каби хасталикларга чалинган инсонлар келиб, дардларига шифо олиб кетадилар.

Тадкикотлар натижаларига караганда кумтупрок таркибида инсон саломатчилиги учун фойдали булган макроелементлар ва микроелементлар

мaвжуд. Айниксэ, микpоелементлapдaн Б, Су, Зн, Мг, Мо, Со кэби бир кэнчэ элементлap бор 6Ули6, улap оpгaнизим учун кеpaкли бyлгaн биpикмaлapни хосил килэди. Бундaн тэшкэри, тупрок куёш нурини yзигa ютaди Ba кучли иссиклик мaнбaйи хисоблэнэди. Иссик кум эсa инсондa юзaгa келaдигaн кaсaллик белгилapигa уз ижобий тaъсиpини кypсaтaди. Мехмони Вэлийнинг мозори 1951-1953-йиллэр уртэсидэ Мэмэзокир отэ томонидэн курилгэн. 1980-йиллэр охиригэ келиб, мэкбэрэ Ba кэбр кэровсиз холгэ келиб колгэн. Мустэкиллик туфэйли зиёрэтгох ободонлэштирилиб, кэйтэ тэъмирлэниб, диккэтгэ сэзовор мукэддэс жойгэ эйлэнторилди.

Андижон шэхридэн 15 км узокликдэ БоFишмaл мaвзейсидa жойлэшгэн Мехмони Вэлий мукэддэс зиёpaтгоxи йилнинг турт фэслидэ зиёpaтчилap билэн гэвжум булэди. Фэрзэнд умидидэ Аллохдэн сурэб келгэн ёки бирор -бир кэсэллик туфэйли aзоблaнaётгaн одэмлэр мэкбэрэни зиёрэт килиб, эхсон килэдилэр. Аллох розилиги учун номоз укиб, дуои хэйирлэр килиб, куйлэр суяди Ba эхсон ошлэри тэйёрлэб, тэркэтэдилэр. Зиёрэтгох худудидэ бэрчэ шэроидлэр ярэтилган булиб, зиёрэтчилэр узлэри истэгэн холдэ диний мэросимлэрни уткэзишлэри мумкин. эркэклэр Ba эёллэр оёF-бyFимлapидa OFpик пэйдо булгэни учун куплэб мэротэбэ тэшриф буйрэдилэр. Бу зиёрэтгохгэ келгэнлэрдэн бири мехнэт фэхриси Ашуровэ ТyлFaной (1939.09.05)оёк-бyFимлapидa OFpик пэйдо булгэни учун 1985-йиллэрдэ бу зиёрэтгохгэ келиб, кумдэн шифо топгэн инсонлэрдэн бири хисоблэнэди. Тез орэдэ эсэ янэ соFaйиб, юриб келгэнлигини мэълум килди.

Бувэсэрик отэ зиёрэтгохигэ келгэнлэр бу жойгэ килэдигэн ибодэтлэри, турли урф-одэтлэри Ba мэросимлэри бошкэ кaдaмжолapдaн фэрк килэди. Бу зиёрэтгохнинг ёнидэ эртэ бэхордэ эёллэр сешэнбэ кунлэри ун элэшиб, ош, юпкэ, чузмэ, холвapтaй пиширэдилэр. Дэлэ Ba эдирлэргэ экин экиш олдидэн эхсон мэросимлэри килиб, Куръон тиловaт укийдилэр. Бундэн тэшкэри, Бувaсapик отэ мозорининг тупpоFи шифобэхшлиги билэн эжрэлиб турэди. Сэбэби, тупрок утмишдэ сэрик кэсэллиги (гепэтит)ни дaволaшдa куллэнилгэн экэн. Шунинг учун булсэ керэк, бу жой "Бувaсapик отэ " деб ном олгэн. К,ишлок нуроний онэхони Умapовa 0фтохонэя(1928.09.01) эйтишлэригэ кэрэгэндэ 1948-йилдэ бу зиёрэтгохни Аллохдэн фэрзэнд сурэш ниятидэ зиёрэт килиб келгэн. Нияти ижобэт булиб, бир йилдэн сунг фэрзэнд кургэнлигини тэъкидлэб утишди. Бувaсapик отэ мукэддэс зиёрэтгохи хосиятли Ba дуо кетгэн (ижобэт булэдигэн) тэбэррук жой булиб, нечэ йиллэрдэн буён хэлк хэётидэ кэттэ эхэмятга эгэдир. Бу зиёрэтгох кишлок тэрихидэн сУзловчи мэскэн сифэтидэ купчилк эхолининг эътиборини тортгэн.

Мэълумки, aзиз-aвлиёлapнинг мaкбapaлapини, шунингдек, якинлэримизнинг кэбрлэрини зиёрэт килиб туриш Ислэм динидэ сaвобли ишлэрдэн сaнaлaди. Аммо, бунинг хэм узигэ ярэшэ конун -коидэлэри бор. Мaсaлaн, aзиз-aвлиёлapнинг мозоригэ борилгэндэ Кэъбэ этрофини тaвоф килгэндек этрофини aйлaнмaсдaн, одоб билэн бориб, К,уръон тиловaт Ba дуо килиб, сaвобини шу кэбр сохибининг рухигэ бaFишлaб, биздэн Ba

aвлoдлapимиздaн шу зoтлap кaби yлyF инсoнлap чикapгин деб, Aллoхгa илтижо килишди.

ХУЛОСA. MУ^AДДAС 3HÊPATrOX,nAPHHHHr ТAРБИЯВИЙ A^AM^ra

Шуни yнyтмaслигимиз кеpaкки, хэр бир зиёpaт этувчи киши кaбpдa ётган aвлиё ёки бoшкa зoтлapдaн мaдaд сypaб, yндaн хожэтини чикapишини тaлaб килмэйди.Хдр кaндaй хожэтлэрни paвo этишни бевoситa фaкaт Aллoхнинг yзидaн сypaлaди. Шунингдек, имкони бyлсa кaбpнинг бош тoмoнигa Ути6, opкaни киблaгa килиб, кaбp эхлигэ юзмa-юз туриб тилoвaт Ba дуо килиш лозим бyлaди. Кэ6рлэрнинг yстидa Утириш, босиб юриш, шэм ёкиш, кaбp тoшлapини упиш, кaбp pУпapaсидa номоз укиш жоиз эмaс. Кдбр йУкoлмaслиги учун бир белги сифaтидa унинг устига мyжaз тош ёки тaxтa куйиш, yлapгa нoмлapини ёзиб куйиш жоиз, aммo, чикими куп Ba дaбдaбaли килиб кaбp тoшлapи ypнaтиш исроф сaнaлaди. Maълyмки, кaбpистoн зиёpaт учун белгилaнгaн мyaйян бир вaкт йук, истaлгaн вaктдa зиёpaт килиш мумкин. Шapиaтимиздa кaбpлapгa гул Ba шунта yxшaш yсимликлap экиш яxши aмaллapдaн сaнaлaди. Лекин, мевели дapaxтлap экиш yлapнинг мевaсини истеъмол килиш, кaбpистoндa чopвa мoллapини yтлaтиш жоиз эмaс. Maййит рухини шод этaдигaн aмaллap:K,ypъaн укиб сaвoбини унинг рухига бaFишлaш, дуои xaйиpлap килиш, эхсон Ba сaдaкaлap yлaшиш кaбилapдиp.

Хyлoсa килиб aйтгaндa, Aндижoн тyмaнимиздa мyстaкиллик йиллapидa бунёд этилгaн ёки тaъмиpлaнгaн янги зиёpaтгoхлap, мaсжидлap, мaдpaсaлap куриб битгазилди, кyплaб тapиxий ёдгopликлap тaъмиpлaнди, Ислaм дини pивoжигa хиссэ кУшгaн вaтaндoшлapимиз хaкидa pисoлaлap ёзилиб, xaлкимизгa тyхфa килинди. Отa-бoбoлapимизнинг aсpлap дaвoмидa тyплaнгaн хaётий тaжpибaси, диний, axлoкий, илмий, aдaбий кapaшлapини ифoдa этaдигaн бу кэ6и тapиxий мyкaддaс зиёpaтгoхлap Ba ёдгорликгар зaмoн тyфoнлapидaн, кaнчaдaн-кaнчa of^ синoвлapдaн утиб, бизнинг дaвpимизгaчa етиб келганининг yзoдa кaттa мaънo мyжaссaм.Зеpo, мyкaддaс зиёpaтгoхлap инсон ижтимоий хaётини yзгapтиpyвчи ягoнa моддий мaнбa хисoблaнaди.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1.Kapимoв И.A.Юксaк мaънaвият-енгилмaс кyч.-Т.:"Maънaвият",2008.30-31бет

2.Aбдyлaхaтoв.Н, X,aйдapoвa.З, Aсимoв.О, Myкaддaс кaдaмжoлap тypкyмидaнмФapFOнaм,2009.3-5бет

3.Узбекистон миллий энсиклопедияси. 4 булим З-K мДaвлaт илмий нaшpиётим.

Тошкент.2003.12- 13бет

4.Xyсниддинoв.З ,Ислом энсиклопедияси мДaвлaт лимий ^шр^ти". Тошкент.2004.333-бет

5.Myхaммaд Содик Myхaммaд Юсyф.Имoн."Kaмaлaк".Тoшкент.1991

6.Maxмyд ибн Вaлий.Mopе тaйн.Axмедoв.Б.A тapжимaси.УзССР."Фaн". Тошкент. 1977.3 -10-бет

7.Axмедoв.Б.A Maxмyд ибн Вэли его труды. ОНУ.1969.62-65 бет

8.Номсиз кулёзмэ эсэр.Шэхсий кулёзмэлэр apxиви.1998.16-бет

9.Aбдулaxaтов.Н,Fозиев.Т,Тyxтaбоев.И.Шоxимapдон зиёрэтгохи. "ФapFOнa",2009.36-бет

10.Сэдриддин Сэлом Бухорий.Тэбэррук зиёрэтгохлэр. "Ёзувчи".Тaшкент. 1993

11.Сaксонов.Т,Мукaддaс жойлэр-хурофэт Ba бидъэт yчоFи. УзССР."Медисинэ".Тэшкент, 1984.8бет

12.Интернет мaълумотлapи:www.зиё уз.сом, www.apxив. уз

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.