Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ИСЛОҲОТЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШДА ЖАМОАТ ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ИСЛОҲОТЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШДА ЖАМОАТ ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
21
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Таълим ислоҳатлар / жамоат ташкилоти / ижтимоийлашув / педагогик фаолият / ота-оналар қумитаси / маҳалла фаоллари / ёшлар итифоқи / спорт ва санъат ташкилотчилари / хотин-қизлар фаоллари. / educational reforms / public organization / socialization / pedagogical activity / parents' committee / neighborhood activists / youth union / sports and art organizers / women's activists.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — O. Musurmonqulov

Ушбу мақолада бугунги таълим соҳасидаги ислоҳатларни олиб боришда жамоат ташкилотларнинг ижтимоий-педагогик фаолиятини бугунги замон талаблари асосида ривожлантириш масалла ёритишга ҳаракат қилинган. Бу борада ёшлар итифоқи, маҳалладаги жамоатчилик ташкилотлари, хотин-қизлар қумитаси, ота-оналар қумитаси, маҳаллий ва миллий қадриятларимизга мос бўлган хайрия тадбирларнинг педагогик фаолиятларни ривожлантириш усуллари асосли равишда кўрсатишга ҳаракат қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF SOCIAL AND PEDAGOGICAL ACTIVITY OF PUBLIC ORGANIZATIONS IN THE IMPLEMENTATION OF EDUCATION REFORMS IN UZBEKISTAN

In this article, an attempt was made to clarify the issue of developing social and pedagogical activities of public organizations based on the requirements of today's educational reforms. In this regard, it has been tried to demonstrate the methods of development of pedagogical activities of the youth union, community organizations in the neighborhood, women's committee, parents' committee, charity events that are compatible with our local and national values.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ИСЛОҲОТЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШДА ЖАМОАТ ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

УЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ИСЛО^ОТЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШДА ЖАМОАТ ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ- ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТИНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ Мусурмонкулов Ойбек Уралович

Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети Гуманитар фанлари факультети декан уринбосари, мустакил тадк;ик;отчи https://doi.org/10.5281/zenodo.7272022 Аннотация. Ушбу мацолада бугунги таълим со^асидаги исло^атларни олиб боришда жамоат ташкилотларнинг ижтимоий-педагогик фаолиятини бугунги замон талаблари асосида ривожлантириш масалла ёритишга уаракат цилинган. Бу борада ёшлар итифоци, мауалладаги жамоатчилик ташкилотлари, хотин-цизлар цумитаси, ота-оналар цумитаси, мщаллий ва миллий цадриятларимизга мос булган хайрия тадбирларнинг педагогик фаолиятларни ривожлантириш усуллари асосли равишда курсатишга уаракат цилинган.

Калит сузлар: Таълим исло^атлар, жамоат ташкилоти, ижтимоийлашув, педагогик фаолият, ота-оналар цумитаси, масалла фаоллари, ёшлар итифоци, спорт ва санъат ташкилотчилари,хотин-цизлар фаоллари.

РАЗВИТИЕ СОЦИАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ОБЩЕСТВЕННЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ В РЕАЛИЗАЦИИ РЕФОРМ ОБРАЗОВАНИЯ

В УЗБЕКИСТАНЕ

Аннотация: В данной статье предпринята попытка уточнить вопрос о развитии социально-педагогической деятельности общественных организаций исходя из требований сегодняшних образовательных реформ. В связи с этим были предприняты попытки продемонстрировать приемы развития педагогической деятельности молодежного союза, общественных организаций района, женского комитета, родительского комитета, благотворительных акций, совместимых с нашими местными и национальными ценностями.

Ключевые слова: Реформы образования, общественная организация, социализация, педагогическая деятельность, родительский комитет, дворовые активисты, молодежный союз, организаторы спорта и творчества, женские активисты.

DEVELOPMENT OF SOCIAL AND PEDAGOGICAL ACTIVITY OF PUBLIC ORGANIZATIONS IN THE IMPLEMENTATION OF EDUCATION REFORMS IN

UZBEKISTAN

Abstract. In this article, an attempt was made to clarify the issue of developing social and pedagogical activities of public organizations based on the requirements of today's educational reforms. In this regard, it has been tried to demonstrate the methods of development of pedagogical activities of the youth union, community organizations in the neighborhood, women's committee, parents' committee, charity events that are compatible with our local and national values.

Key words: educational reforms, public organization, socialization, pedagogical activity, parents' committee, neighborhood activists, youth union, sports and art organizers, women's activists.

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ШТЕКМАТЮМЛЬ 8С1БОТ1Р1С ГОШ1ЧАЬ УОШЫБ 1 188иБ 7 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

КИРИШ

Узбекистондаги янги маданий ва тарихий вазият таълим ислохотларини амалга оширишда жамоат ташкилотларининг ижтимоий-педагогик фаолиятини ривожлантириш, ижтимоий муаммоларни очиб бериш ва бугунги янги ривожланиш имкониятларини янада юксалтириб, ижтимоий жамоат ташкилотлари орасида педагогик хамкорлик фаолиятини юритишга чорлайдиган гояларни илгари суради.

Маколамнинг кириш кисмида бевосита жамоат ташкилотларининг ижтимоий-педагогик фаолиятини ривожлантириш юзасидан назарий ва амалий хамкорлик натижаларини асосли равишда ёритиб беришга харакат килдим. Бундай шароитда жамоат бирлашмалари шаклланаётган фукаролик жамияти узнинг ташкилотчилик фаолияти билан, ижтимоий-педагогик хдмкорлик фаолиятини ривожлантириши курсатгичлари билан, мавжудлиги ва ижтимоий-педагогик жамоа хакикий ижтимоий кучга айланаганлиги курсатиб берилган.

Узбекистон жамоатчилиги ва сиёсий элита вакиллари орасида "фукаролик жамияти" атамаси, ривожланган жамоат бирлашмалари, бугунги кунда замонавий Узбекистон учун долзарб масала хисобланади.

МЕТОД ВА МЕТОЛОГИЯ

Статистик маълумотлар янги ривожланган Узбекистонда жамоат бирлашмалари тизимининг жуда юкори даражада ривожланишини батафсил курсатади. Узбекистон Давлат статистика кумитасининг маълумотларига кура, 2002 йил 1 январ холатига кура мамлакатда 600 мингга якин турли хил ташкилий хукукий шаклдаги жамоат бирлашмалари руйхатга олинган булиб, улар ижтимоий соханинг турли йуналишларида фаолият юритмокдалар. Х,олбуки, 2000 йил 1 январда Узбекистонда 485 мингга якин жамоат бирлашмалари руйхатдан утган. Уларнинг 60 фоизга якини (275 минг) ижтимоий уюшмалар эди. Жамоат ташкилотлари рахбарларининг фикрига кура, сунгги ун йил ичида давлат ва илм-фаннинг асосий муаммоси ижтимоий муаммоларни хал килишда жамоат бирлашмаларининг усиб бораётган салохиятидан фойдаланиш стратегияси ва тактикасининг юксалтиришдан иборатдир.

Маколанинг назарий илмий жихатларига эътибор каратар эканмиз,энг аввал хар кандай жамият узининг умумий эхтиёжлар билан, ижтимоий-педагогик хамкорлик фаолиятини ривожлантириши йуллари билан, турли ижтимоий фаолият билан банд булган инсонларни бирлаштиради, умумий максадлар ва ташвишлар билан яшаётган шахсларни бир-бирига якинлаштириб, ягона жамоат ташкилотларини шакллантиради. Жамият факат унга кушилган одамларнинг узининг интенсив репродуктив фаолияти натижасида вужудга келтиради, бу турли хил хавф-хатарларни, уларнинг инсоният мавжудлиги, уларнинг умумий фалсафий муаммога айланиши учун ахамиятини англашни талаб килади. Фукаролик жамиятини фукаролар, яъни фаол хаётий позицияга эга булган шахслар шакллантиради.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАСИ

"Фукаролик жамияти" атамаси биринчи марта XVII асрда, Аристотелнинг "Сиёсат" асарига изох беришда ишлатилган. Фукаролик жамияти ижтимоий онгнинг асосий тоифаларидан биридир. Фукаролик жамиятида содир булаётган вокеалар куп жихатдан давлат сиёсатининг мазмунини ва уни амалга ошириш шаклларини белгилайди. Аммо биз бугун жамоат ташкилотларининг ижтимоий-педагогик фаолиятини ривожлантириш йул-

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

йуриклари хакида суз юритамизДар кандай фукаролик жамиятида ижтимоий-педагогик фаолият мавжуд булиб, албатта шу жамиятнинг ривожланиш масалалари билан бирга маънавий - ахлокий ривожланиш масалалари хам назарда тутилади.

Бу фикрлардан келиб чикиб, маколанинг амалий жих,атларига тухталиб, инсон жамиятда фукаронинг сиёсий ва ижтимоий-иктисодий, фалсафий маънода аъзоси булиб, фукаронинг сиёсий коллектив ва шахсий манфаатлари макбул комбинациясига халакит берадиган омилларни йук килишдан объектив равишда манфаатдор булган индивидуалликдир дейиш мумкин.

Узбекистондаги фукаролик жамиятининг хозирги холатини тахлил килиш учун унинг XX асрнинг ноёб тарихидаги ривожланишининг узига хос хусусиятларини тушуниш мухимдир. Жамият тизимининг пайдо булиши жараёнини урганиш хакида тухталар эканмиз, Узбекистонда фукаролик жамиятини шакллантириш жараёни XIX асрнинг иккинчи ярми XX аср бошларида кучайган. Унинг ривожланишининг асосини жамоат фаолиятининг кенг куламли намоён булиши ва асосан хайрия ва маданий-маърифий максадларни кузлаган жамоат ташкилотлари пайдо булди. Шунингдек, жамоат ташкилотлари профессионал, ишлаб чикариш ва клуб манфаатлари учун яратилган. Ижтимоий фаолият учун кенг майдон ижтимоий-педагогик соха эди. Ижтимоий ва маданий хаётнинг бир катор сохаларида жамоат ташкилотлари давлат муассасаларидан кура мухимрок лавозимларни эгаллай бошладилар. Шундай килиб, илмий жамиятлар хакикатан хам илмий фаолиятни ташкил этиш тизимида устун мавкега эга булишди. Илмий жамият билан бирга ижтимоий-педагогик жамият фаолият масаласи хам зарурий жараёнлардан биридир. Тарихий жихатдан Узбекистондаги жамоат ташкилотлари фаолияти куп жихатдан хайрия билан боглик эди.Бу борада тадкикотчи О. Алексеева хайрия ташкилотларининг ривожланиш тарихи билан шугулланган маълумотларга кура, XX асрнинг бошларида Узбекистонда 4,5 минг хайрия жамоатчилик ташкилотлари ва 6,5 минг хайрия ташкилотлари (касалхоналар, алмасхоналар, болалар уйлари) фаолият юритган.[4,34.]

XIX асрнинг 90-йилларида бизнес бирлашмалари ва жамоат уюшмалари, фукаролик институтлари шакллантириш фаоллашди. 1917 йил бошида Узбекистонда ишбилармон доиралар ассоциациясининг кенг тармоги фаолият курсатди, Бу борада ижтимоий-педагогик жамоа ташкилотларининг ривожланиш фаолияти хам юксала бошлади. Мамлакатда унлаб йирик минтакавий ва тармок савдо, саноат ва бошка тадбиркорлик ташкилотларини бирлаштирган ушбу турдаги 30 дан ортик Кенгашлар фаолият курсатиши билан бирга миллий ва махалий ижтимоий жамоат ташкилотлари хам фаол иш юрита бошладилар.Тарихий жихатлардан келиб чикиб, фукаролик жамиятини шакллантириш муаммоси буйича турли хил карашлар булган ва улар хеч качон бир хил эмас.

Бир катор асарларида фукаролик жамиятининг асосий функциялари кайд этилган: жамиятни бирлаштириш, ижтимоий низоларни цивилизациялашган доирага киритиш, кейинчалик давлат уз санкцияси билан мустахкамлайдиган нормалар ва кадриятларни ишлаб чикариш, шакллантириш ижтимоий фаол шахс шаклланадиган мухитдир.

Х,ар кандай холатда ижтимоий-педагогик жихатдан жамоат бирлашмаларининг фаолияти, шунингдек, фукаролик жамиятини шакллантириш муаммолари укитувчилар ва ижтимоий-педагогик фаолият назариётчилари томонидан батафсил урганилиб уни тахлил этадилар ва жамоатчилик фаолияти назарияси ва методикаси, буш вакт уюшмаларини

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ташкил этиш, жамоат ташкилотлари аъзоларининг узини-узи англаш масалаларини урганадилар.

Фукаролик жамияти муаммолари, биринчи навбатда, шахснинг турли хил фаолиятидаги ижтимоий фаоллиги призмаси оркали жуда самарали ишлаб чикилган. Ижтимоий фаолият ва фаолият ходисаларига мурожаат килиш унинг намоён булиши сифатида укитувчилар, файласуфлар ва педагоглар урганадилар.

Жамоатчилик бирлашмаларининг асосини фаолият ижтимоий - педагогик фаолиятни ташкил этади. "Фаолият бу ижтимоий фаолиятни амалга ошириш жараёнидир, чунки инсон мохияти унинг фаолияти тизимига Караганда анча бой, куп киррали ва мураккаброкдир " [1,82.]

Замонавий назариётчилар ижтимоий-педагогик фаолиятни инсоннинг дунёни узлаштириш жараёни сифатида куриб чикадилар; куп томонлама фаолиятга асосланган ва узгартириш, билиш ва бахолаш моментлари мавжуд булган одамларнинг коллектив ва индивидуал хаёт тарзи сифатида; маданий кадриятларни ишлаб чикариш, истеъмол килиш, саклаш ва таркатишни таъминлайдиган ижтимоий институтларни функционал бирлаштирган жамиятнинг маънавий ва маданий хаётининг ихтисослашган куйи тизими сифатида; ички дунёни шакллантириш, маданиятни юксалтириш ва шахсни хар томонлама ривожлантириш учун ноёб шароитларни очиб берадиган х,аёт сохаси сифатида; инсоннинг мухим кучларини очиб бериш ва англаш воситаси сифатида. 'ёритиб берадилар.Ушбу жараёнда ижтимоий-педагогик тадбирлар жуда катта рол уйнайди. [1,48.] МУ^ОКАМА

Х,ар бир рахбар укитувчи, педагог ва ота-она жамият олдида хамиша жавобгар шахс, у хеч качон бу жамиятда менга тааллукли эмас ёки менга нима демаслиги лозим.

"Менга нима?" бу оддий суз бирикмаси. Лекин уни баъзан оддий дейишга тил бормайди. Ушбу суз бирикмасининг тил нуктаи назаридан маъноларни изохлаб бермокчи эмасмиз. Бу бирикма кишилараро узаро муносабатлар жараёнида илдиз отишдан чучийсан киши.

"Менга нима?" - деган уй-тасаввур билан яшаш, факат узини уйлаш, нафис упконига тушишгина булиб колмасдан, юрт такдирига бефаркликни келтириб чикариши мукаррар.

Инсон узига, сузига, ишига, вазифасига, аслига, наслига, юртнинг эртасига масъул булмаса. Мажбурият хис этмаса, дунёга келишнинг мантики булмайди. Мустакил юртнинг истикболини уйлаб, жамият учун ёниб яшаш хавои гап эмас. Эхтимол, ким учундир бу сузлар эриш туюлар. Зеро, хар ким дунёни уз калб каричи билан улчайди.

"Кун утса булди" кабилида иш тутиш, бокибегамликка берилиш нималарга олиб келиши хакида сузлаш аслида ортикча, уни факат англаш жоиз. Янада аникроги, кузатувчи сифатида эмас, балки тузатувчи булиб майдонга чикишни давр такозо этмокда.

Билим, ижтимоий фикр, тафаккур янгиланмаса, маданият ва маънавиятга муносабат тарзи узгармаса, максаднинг руёби йук. ^укукий саводхонлик, умуммаксадлар сари интилиш, маънавий баркамоллик булмаса, ихтилоф ва низолар келиб чикадики, бу тараккиёт окимига говдир. Жамиятдаги одобга тахлил солади. Бу эса жамиятда икки юзламачиликни пайдо булишига олиб келади. Одамлар кундан-кун локайд булмокдалар.

"Узингни, уз уйингни узинг асра!", "Махалла - ота-онанг", "^ушнинг тинч - сен тинч" деган чакириклар сиз учун бегона. Сиз факат узингизни уйлайсиз. "Бировни

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

куриб фикр кил, бировни куриб шукр кил", деган хадису шарифга сиз бефарксиз. Сабр, фикр, шукр, зикр тушунчаларига шахсий манфаатингиз доирасида ёндашасиз. Шундай килиб уят, ор-номусли бола жамиятнинг ободир. Жамият одоби кишиларни канчалик уз бурчларига, хис-туйгуларига содиклиги билан белгиланади. Х,ар кандай вазиятда Узбек халкининг миллий анъана ва урф - одатлари шу кадар ранг - барангки, уларни санаб адогига етиш кийин. Жамиятда албатта унга амал килиши лозим. [6,31.] Ижтимоий-педагогик фаолият "бу икки нисбатан мустакил фаолият турларининг синтези булиб, унинг доирасида маданий фаолият биринчи навбатда шахснинг онги дунёси ва унинг шаклланиши билан боглик булиб, ижтимоий фаолият асосан инсон муносабатларини ривожлантиришга каратилган бошка одамлар билан ва умуман ижтимоий хаётни ташкил килиш. Максадлари ва функциялари жихатидан ушбу фаолият турлари сезиларли даражада фаркланади ва шу билан бирга органик утиш, узаро таъсирлашиш ва узаро бойитиш учун жуда реал кобилиятларга эга "[8,44.]

Узузини ташкил этишнинг харакатлантирувчи кучи бу шахснинг ижтимоий фаолияти. Жамоат бирлашмалари субъектив шахс хусусиятларининг намоёнидир. ХУЛОСА

Хулоса килиб жамоат бирлашмалари хакида тухталар эканмиз, бу фукароларнинг жамоавий харакатлари ва ташкилотнинг сиёсий имкониятлари тузилиши мезонига кура, коллектив харакатнинг бешта модели аникланади ва тавсифланади:

- босим гурухи модели;

- давлатга йуналтирилган модел;

- давлат патернализми модели;

- битта муаммонинг харакат модели;

- профессионал йуналтирилган модел.

Х,озирги боскич Узбекистонда фукаролик жамиятини шакллантириш билан тавсифланади. Жамоат бирлашмалари тизими фукаролик жамиятининг энг узига хос хусусияти хисобланади, чунки уларнинг аксарияти бошлангич боскичда ишлайди ва фукаролик ташаббуслари деб аташ мумкин. [7,32.]

"Фукаролик жамияти" тушунчасининг мазмуни давлат доирасидан ташкаридаги ижтимоий муносабатларнинг бутун мажмуини уз ичига олади. Фукаролик жамияти шахсларнинг ижтимоий мухитини шакллантиради, бу эрда уларнинг ижтимоий хаёти содир булади. Фукароларнинг хилмахил манфаатларини ифода этадиган жамоат бирлашмалари фукаролик жамиятини ташкил этади. Жамоат бирлашмалари тизими фукаролик жамиятининг энг узига хос хусусияти хисобланади, чунки уларнинг аксарияти бошлангич боскичда иш олиб боради ва фукаролик ташаббуслари деб аташ мумкин. Жамоат бирлашмалари фукароларнинг хукукларини кулга киритиш, узини намоён килиш, узини узи англаш ва ташаббускор булишига, карорларни кабул килиш ва амалга оширишда уларнинг жамоавий иштирокига хисса кушади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича "Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги Фармони // www.lex.uz.-Т.: Узбекистон,2017 й.Б-236.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

2. Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида"ги ^онуни. - Тошкент: Шарк. 2020 йил 23-сентябрь. - 65 б.

3. Каримов И.А.Юксак маънавият-енгилмас куч. -Т.:Маънавият,2008 й. Б-168.

4. Алексеева О. Болаларга ким ёрдам беради? Xайрия ташкилотларининг иши тугрисида. - М., 1994. - С. 30

5. Бочарова ВГ Ижтимоий иш педагогикаси. - М., 1994.

6. Жарков АД Маданий ва хордик фаолияти технологиялари. Уч. нафака. - М., 1998.

7. Максютин Н.Ф. Дам олиш тарихи хакидаги иншолар - 2-нашр. - ^озон: Тиббиёт, 2003.

8. Суртаев В. Я. Буш вактни утказиш шароитида ёшларнинг узини узи англашининг асосий йуналишлари. - СПб.: ГИК, 1992 йил.

9. Киселева Т. Г., Красилников Ю. Д. Ижтимоий ва маданий фаолият асослари: Уч. нафака. - М.: МГУК, 1995.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.