Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА РЕКРЕАЦИОН ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА РЕКРЕАЦИОН ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
379
59
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Builders of the future
Ключевые слова
Рекреацион туризм / халқаро туризм / ахборот / алоқа / соғлиқни сақлаш / саёҳат хизматлари. / Рекреационный туризм / международный туризм / информация / коммуникация / здравоохранение / туристические услуги.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — А.С. Абдухамидов, А.П. Махмудова

Мақолада Ўзбекистонда рекреацион туризмни ривожлантириш истиқболлари муҳокама қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ РЕКРЕАЦИОННОГО ТУРИЗМА В УЗБЕКИСТАНЕ

В статье рассматриваются перспективы развития рекреационного туризма в Узбекистане.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА РЕКРЕАЦИОН ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

Builders of The Future SJIF-2022-5.752

BUILDERS OF THE FUTURE

journal homepage:

https://kelajakbunyodkori.uz/

PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF RECREATIONAL TOURISM IN

UZBEKISTAN

A.S. Abdukhamidov

Associate Professor

Samarkand Institute of Economics and Service Samarkand, Uzbekistan

A.P. Makhmudova

Associate Professor

Samarkand Institute of Economics and Service Samarkand, Uzbekistan

ABOUT ARTICLE

Key words: Recreational tourism, Abstract: The article discusses the prospects international tourism, information, for the development of recreational tourism in communication, healthcare, tourism services. Uzbekistan.

Received: 02.06.22 Accepted: 04.06.22 Published: 06.06.22

УЗБЕКИСТОНДА РЕКРЕАЦИОН ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

ИСТЩБОЛЛАРИ

А.С. Абдухамидов

Доцент

Самарканд щтисодиёт ва сервис институти Самарканд, Узбекистон

А.П. Махмудова

Доцент

Самарканд щтисодиёт ва сервис институти Самарканд, Узбекистон

_МА^ОЛА ^А^ИДА_

Калит сузлар: Рекреацион туризм, Аннотация: Маколада Узбекистонда халкаро туризм, ахборот, алока, согликни рекреацион туризмни ривожлантириш саклаш, саёхат хизматлари._истикболлари мухокама килинади._

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ РЕКРЕАЦИОННОГО ТУРИЗМА В УЗБЕКИСТАНЕ

А. С. Абдухамидов

Доцент

Самаркандский институт экономики и сервиса Самарканд, Узбекистан

А.П. Махмудова

Доцент

Самаркандский институт экономики и сервиса Самарканд, Узбекистан

_О СТАТЬЕ_

Ключевые слова: Рекреационный Аннотация: В статье рассматриваются туризм, международный туризм, перспективы развития рекреационного информация, коммуникация, туризма в Узбекистане.

здравоохранение, туристические услуги._

КИРИШ

Ривожланган мамлакатлар тажрибасидан маълумки, туризм тараккиёти учун факатгина жозибадор масканларнинг мавжуд булишининг узи етарли эмас. Махаллий туристик инфратузилмани хам етарли ривожлантириш лозим, яъни худудда ички туризмнинг хам урни катта булиб, ундан даромад олиш, махаллий ахоли талабларини кондириб, унга хизмат курсатиш, ахолининг савиясини ошириш, одамларни иш уринлари билан таъминлаш имкониятларини ривожлантириш максадга мувофикдир.

Давлат микёсида амалга оширилаётган чора-тадбирлар туфайли Узбекистон йил сайин туризм улкасига айланмокда. Бу, уз навбатида, халкаро алокаларни ривожлантириш, халкимизнинг бошка миллатлар билан хамкорлигини кучайтириш имконини бермокда. Узаро хамкорликнинг кучайиши эса мамлакатимизга жалб этилаётган хорижий инвестициялар хамда туристик хизмат экспортининг усишига хизмат килади. Шу боис Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг мазкур йуналишга тааллукли конун ва кодекслари, Узбекистон Республикаси Президентининг туризмга оид катор фармонлари ишлаб чикилиб, хаётга татбик этилди. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг «Узбекистон Республикаси туризм салохиятини ривожлантириш учун кулай шарт-шароитлар яратиш буйича кушимча ташкилий чора-тадбирлар тугрисида»ги 2018 йил 3 февралдаги ПФ-5326-сон Фармони ижросини таъминлаш, шунингдек, худудларни баркарор ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг энг мухим омилларидан бири сифатида ички туризмни жадал ривожлантириш, фукароларни мамлакатимизнинг маданий-тарихий мероси хамда табиий бойликлари билан таништириш максадида «Узбекистон буйлаб саёхат кил!» ички туризмни ривожлантириш дастурини амалга ошириш буйича амалий чора-тадбирлар режаси ишлаб чикилди.

АСОСИЙ ЦИСМ

Мамлакатимизда туризм сохасининг ташкил этилишига назар ташлайдиган булсак, соханинг асосий хукукий хужжати Узбекистон Республикасининг „Туризм тугрисида"ги конуни хисобланади. Ушбу конундаги айрим моддаларда туристик хизматлар билан боглик тушунчаларнинг таърифи берилган. Жумладан, конуннинг 3-моддасида туристик хизматлар тушунчаси хакида бундай дейилган: „Туристик хизматлар — туристик фаолият субъектларини жойлаштириш, овкатлантириш, транспорт, ахборот-реклама хизматлари курсатиш борасидаги, шунингдек, туристларнинг эхтиёжларини кондиришга каратилган бошка хизматлардир".

Туристик хизматлар — турист ва экскурсант эхтиёжларини кондириш ва таъминлашга каратилган, хизмат сохасидаги бир максадга йуналтирилган харакатлар туплами булиб, улар туризм максадларига, харакгери ва туристик хизматнинг кандай йуналтирилганига жавоб бериши хамда умуминсоний тамойилларга карши булмаслиги керак. Давлат стандарти таърифига кура, туристик хизматлар — туристларнинг эхтиёжларини кондириш фаолияти билан шугулланадиган туризм ташкилотларининг фаолияти махсулидир. Сирасини айтганда, хизматлар — кузга куринмас товарнинг узига хос туридир. Хизмат бевосита истеъмол жараёнида юзага келади ва алохида холда булмайди. Хизматнинг товардан асосий фарки хам шунда. Бундан ташкари, товар истеъмолчига олиб келиб берилади, туристик хизматда эса истеъмолчи бевосита хизматнинг пайдо буладиган ерига олиб борилади. Шунинг учун хам туристик хизматларни ишлаб чикариш ва сотиш моддий товарларни сотишга алокадор булган конунлар асосида эмас, балки бошка конунлар мажмуи билан бошкарилади. Туристик хизмат таркибига хизматларни буюртма килиш, ташиш, жойлаштириш ва бошка барча расмийлаштириш ишлари, ташиб беришнинг барча турлари, трансфер, овкатлантириш, экскурсия ва атраксионлар, тиббий курик ва сугурта, таржимон хизматлари, учрашувлар хамда бошка хизматлар билан таъминлаш киради. Хизматлар таркибига яна гурух бошлиги хизмати билан гид — таржимоннинг хизмати хам киритилиши мумкин.

Х,озирги кунда хизмат курсатиш ва сервис сохаси, хусусан, туризм сохасини ривожлантириш алохида ахамият касб этмокда. Ушбу сохада хам туристларга сифатли хизмат курсатиш максадида техник модернизация ишлари амалга оширилмокда. Жумладан, мамлакатимиздаги мехмонхоналар кайта таъмирланмокда хамда замонавий транспорт воситалари сотиб олинмокда.

Туризмнинг хозирги холатини бахолашда, шуни кайд этиш мухимки, Узбекистонда туризм инфратузилмасининг ривожланиш даражаси чет эллик туристларнинг эхтиёжларини тулик кондира олмаяпти. Инфратузилма етарлича ривожланмаган такдирда туристлар окимини ва шунга мос равишда валюта тушумини купайтириш мумкин эмас. Бундан келиб

чиккан холда инфратузилманинг ахволи туризмнинг ривожланишини таъминлаш билан бирга мамлакат имиджини хам шакллантиришга бевосита таъсир курсатади. Узбекистон худудида туризм инфратузилмаси бир текисда таксимланмаган. Тошкент шахри ва вилоятида республика туризм салохиятининг 40 % кисми жамланган. Йирик инфратузилма салохиятига турт вилоят (Тошкент, Самарканд, Бухоро ва Хоразм) ва Тошкент шахри эга.

Туризмни ривожлантириш учун мавжуд туристик ресурслардан самарали фойдаланишни таъминлаш билан бирга, хар бир минтаканинг туризм инфратузилмасини талаб даражасида ривожлантириш мухимдир.

Туризм инфратузилмаси деганда - туристларнинг туристик-рекреация ресурсларидан фойдаланишни таъминловчи бинолар тизими, мухандислик ва коммуникация тармоклари, шу жумладан, йуллар, туризмнинг хилма-хил корхоналари хамда туризм корхоналарининг ишлатилишини таъминлаш учун имкон яратишга хизмат киладиган объектлар мажмуи тушунилади. Бу автомобил ва темир йуллари, йул харакатини, хаво йулларини, денгиз ва дарё йуллари харакатини тартибга солувчи тизимлар, иссиклик, электр ва телефон алокалари билан таъминлаш ва бошкалардир. Бугунги кунда Узбекистон Республикасида "Туризм тугрисида"ги конун, хамда 2016-2021 йилгача Узбекистонда туризмни ривожлантириш буйича давлат дастури тугрисида катор меъёрий хужжатлар туристик инфратузилмаларни ривожлантириш учун кучли давлат дастури булиб хизмат килмокда. Лунда килиб айтадиган булсак, бу муаммони хал килишнинг конуний асослари яратилди.

Республикамизда 20 дан зиёд туристик йуналишлар чет эллик туристларни узига жалб этиб келмокда. Бу йуналишлар асосан ЮНЕСКО томонидан ишлаб чикилган маданий танишувлар дастури асосида тайёрланган булиб, бунда Узбекистон Марказий Осиёдаги мувофиклаштирувчи марказлардан бири сифатида курсатилган.

Узбекистонда туризм инфратузилмасини ривожлантиришда барча инфратузилма объектларини жахон андозалари даражасига етказиб, туристлар талабини кондирадиган даражага кутариш керак. Бунинг учун туризм инфратузилмасининг таркибий кисмлари: мехмонхона, транспорт, озик-овкат, дам олиш, даволаш ва бошка кунгилочар хизматларни юкори даражада ташкил этиш лозим булади.

Туристик ресурслардан самарали фойдаланишда транспорт тузилмасининг роли ва хиссаси катта. Узбекистонда туризмнинг ривожланишига «Узбекистон Х,аво Йуллари» миллий авиакомпаниясининг хам салмокли улуши кушилмокда. Х,озирга кунда миллий авиакомпаниямиз тасарруфида 12 та аэропорт мавжуд булиб, улардан олтитаси - Тошкент, Самарканд, Бухоро, Урганч ва Термиз аэропортлари халкаро макомга эга. Бу даражага хозирги кунда Навоий шахри аэропорти хам кушилди.

Овкатлантириш инфратузилмасида мехмонхоналар кошидаги ёки якка тарзда ресторан, бар, кафелар, яхши ишлаб нафакат туристларга, балки махаллий ахолига хам хизмат курсатмокда. Айрим овкатлантириш объектлари юкори даражада хизмат курсатиш усулларини узлаштирган булсада, айримларида эса ахвол талабга жавоб бермайди. Уларда хизмат курсатишнинг сифат даражаси анча паст. Агар овкатлантириш объектларида санитария холати назорат килиниб, овкатлар ва хизмат курсатишнинг турли иш шакллари жорий этилса, янада каттарок ижобий ютукларга эришиш мумкин.

Х,озирги пайтда туризмнинг ривожланишида банк ва молиявий ташкилотлар хизматларининг урни катта. Туристлар саёхатда ва дам олишда хилма-хил молиявий хизмат турларидан фойдаланишни хохлайдилар. Яъни, уз хохиши буйича бирор нарса сотиб олишни исташади. Бунда улар кунгил очиш учун хар куни куп микдорда пул сарфлашади. Шу сабабли бу хизмат турини такомиллаштириш туристларга кулайликларни яратади. Бу сохада хам такомиллашиши лозим булган катта имкониятлар мавжуд.

Ахборот хизмати хам туристик ресурслардан унумли фойдаланиш учун жуда зарурдир. Турист саёхатга тайёрланаётганда хамда саёхат вактида узи борадиган жой хакида, уша мамлакат ёки борадиган худуднинг конун-коидалари, одатлари, мехмондустлиги хакидаги кушимча маълумотларга, шунингдек, уша жойнинг харитасига, транспорт магистраллари схемасига мухтож булади. Саёхат ва туристларнинг саргузаштлари хакидаги маълумотлар оммабоп ва махсус адабиётлар куринишида чоп этилади ва бу холат туристларни саёхат килишга чорлайди. Туризмда булажак туристларга бепул таркатиладиган ахборотларни ранг-баранг куринишида чоп этишга эътибор каратиш лозим.

Туризм инфратузилмасини замонавий компютер хизматисиз тасаввур этиб булмайди. Тезкор ахборот ва сузлашув, янгиликлардан хабардорлик туризмнинг мухим талабидир. Х,озирги турист интернет, факс ва бошка замонавий техника воситаларидан фойдаланиши оркали бошка мамлакатларнинг туристик ресурслари хакида тасаввурга эга булади. Замонавий электрон воситалари, шу жумладан, туристик хизматлар, туристик марказлар хакидаги маълумотлар жойлашган миллионлаб сайтларга эга булган интернет тармоклари нафакат саёхат ва туристик агентликларни танлаш, хаттоки, тур саёхатнинг чипталари, хизматлар учун туловларни хам олдиндан тайинлаб куйиш мумкин. Туризм ташкилотчилари ахборот хизматидан кенг куламда фойдаланишни янада такомиллаштиришлари лозим.

Кейинги йилларда республикамизда туризм инфратузилмасини замон талабига мослаштириш максадида купгина ишлар килинмокда. Масалан, «Буюк ипак йули»даги Самарканд, Бухоро, Хива ва Тошкент шахарларининг аэропортлари ва темир йул вокзалларида туристлар учун божхона расм-русумларини халкаро меъёрларга мос соддалаштирилган тартиби, шунингдек, транзит туристлар учун махсус божхона зоналари

жорий килиш кузда тутилди. Ушбу шахарларда янги ташкил этиладиган туристлик ташкилотлар ва корхоналар барпо этилган пайтдан бошлаб, дастлабки фойдани олгунга кадар утадиган даврда, яъни руйхатга олинган санадан кейин узоги билан уч йил мобайнида барча турдаги соликлардан озод килиш имконияти яратилди. Шунингдек, туризм сохасида кушма корхоналар барпо этувчи хорижий сармоядорлар, илгари берилган имтиёзларга кушимча равишда, олиб кетадиган фойдадан 5 йил муддатга солик тулашдан озод килиниши бу борадаги имкониятларни янада кенгайтириш учун мухим ахамиятга эга.

ХУЛОСА

Х,озирги вактда Узбекистонда туризм бозорида кескин ракобат вазияти хукм сурмокда, шунинг учун иктисодий конунлар, менежмент, маркетинг билимларини урганмасдан туриб, бизнесдаги ракобат курашида голиб булиш мумкин эмас. Айнан шу билимлар туристик бизнес мутахассисларига зарур карорларни кабул килишга, фаолиятини режалаштиришга хатоликларга йул куймасликка, корхонанинг гуллаб-яшнашига имкон яратади.

Купгина худудлар узига хос кадимий шахарлар, архитектура, тарихий маданий ёдгорликларга бой хисобланади. Туристик инфратузилмаларнинг ривожланиши уларнинг асл манзарасини бузмаслиги керак. Х,ар бир ташкил этилаётган янги туристик марказ (объект) миллийлик билан уйгунлашган, кайтарилмас узига хосликка эга булиши лозим. Албатта, тарихий-маданий, архитектура ва маданий мажмуаларнинг миллий кадр-киймати, тарихий бахосини тиклаш ва мухофаза килиш оркалигина туристлар кизикишини орттириш, бу оркали туризмни ривожлантиришга эришиш мумкин.

Диккатга сазовор жойлар тугрисидаги маълумотлар ёнида шу тилларда ёзма ёки овоз тасвиридаги тушунтиришлар берилиши максадга мувофик. Мехмонхоналар ва сайёхлар учун йуналиш берувчи ахборот марказларини шакллантириш туризм ривожида мухим ахамият касб этади. Самарканд шахрида туристик ахборотлар марказини вужудга келтириш, мехмонхоналарни таклиф килиш, диккатга сазовор жойлар хакидаги материалларни курсатиш ва асосий эътиборга лойик худудларни реклама килиш мухим ахамиятга эгадир. Бунда куйидаги ишларни жадаллаштириш керак деб хисоблаймиз:

• ахборот лавхалари, плакатлар, кургазмалар ва бошка шу каби воситалар ёрдамида туристларни туристик ресурслар хакидаги ахборотлар билан таъминлаш буйича худудий дастурларни ишлаб чикиш ва амалга ошириш;

• музей экспозицияларини кенгайтириш ва археологик казилмалар амалга оширилаётган жойларда (енг кизикарли пунктларда тухтаб утиш билан) пиёда сайр килишни ташкил килиш хам туристлар учун жуда мухимдир.

Миллий туристик махсулотни ривожлантириш ва самарадорлигини ошириш учун туризм инфратузилмасини шакллантириш ва такомиллаштиришга хусусий сектор маблаглари

билан бирга халкаро инвестицияларни жалб килиш хам максадга мувофикдир. Бу, уз навбатида, туризм индустриясини ривожлантиришнинг мухим омили хисобланади. Бунда:

• туризмда хизмат курсатишнинг даражаси тугрисида фикрларни урганиш максадида туристлар уртасида тадкикотлар утказиш;

• миллий туристик махсулотлар ва туристик-екскурсия хизматлари бозорининг хозирги даврдаги ва истикболдаги холатини урганиш ва тахлил килишда маркетинг усулларидан кенг фойдаланиш;

• миллий туристик махсулотни ривожлантириш буйича оптимал бошкаришни ташкил килиш;

• миллий туристик махсулотни истикболда ривожлантириш стратегиясини ишлаб чикиш каби тадбирларни амалга ошириш лозим.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi "2022-2026 yillarga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida"gi PF-60-son Farmoni.

2. Raximov Z.O. Turizm sohasida mehmonxonalar xo'jaligini rivojlantirishning ijtimoiy-iqtisodiy muammolari.// Monografiya. - Samarqand: SamISI, 2021. 212 bet.

3. Raximov Z.O., Ibadullaev N.E., Xaitboev R. Turopereuting.// Darslik. - Toshkent: «Innovatsion rivojlanish nashriyot-matbaa uyi», 2021, 396 bet.

4. Raximov Z.O., Ismailov N.I. Rivojlanayotgan raqamli iqtisodiyotda raqamlashayotgan turizmning ahamiyati./ Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universitetining Axborotnomasi. Nukus 2020 yil 3-son (ISSN 2010-9075). 42-45 bet.

5. Raximov Z.O. Raqamli iqtisodiyotda raqamlashayotgan turizmning yangi turlarining rivojlanishi./ SamISIda o'tkazilgan «Turizmda innovatsion-investitsiya jarayonlarini rivojlantirish istiqbollari» mavzusida xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konfrensiyasi. (2020 yil, 3-iyun) - Samarqand: SamISI, 2020.

6. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son «O'zbekiston Respublikasini 2017-2021 yillarda yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar

strategiyasi to'g'risida»gi Farmoni, www.lex.uz

7. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 16 avgustdagi PQ-3217-son «2018-2019 yillarda turizm sohasini rivojlantirish bo'yicha chora-tadbirlari tadbirlar

to'g'risida»gi Qarori. www.lex.uz

8. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 7 fevraldagi PQ-3514-son «Ichki turizmni jadal rivojlantirishni ta'minlash chora-tadbirlari to'g'risida»gi Qarori. www.lex.uz

9. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 2 apreldagi 03/1-220- son bilan tasdiqlangan «Qoraqalpog'iston Respublikasi va viloyatlarda namunali fermer xo'jaliklarini

sayyohlarga xizmat ko'rsatishga moslashtirish, ularga sayyohlarni jalb qilish hamda ularning mamlakatimizda bo'lish muddat-larini uzaytirish maqsadida agroturizm va qishloq turizmini rivojlantirish bo'yicha chora-tadbirlar dasturi». www.lex.uz

10. Azizkulov B.X., Siddiqov A.A. Assessment of the features of investment in the development of agrotourism based on a cluster approach. Journal of innovations in economy. 2021. Vol. 4, Issue 1. (40-48) pp. DOI 10.26739/2181-9491-2021-1-6.

11. Busby G., Rendle S. (2000). The transition from tourism on farms to farm tourism. Tourism Management, 21(6): 635-642. DOI:10.1016/S0261-5177(00)00011-X.

12. Здоров А.Б. Организационно-экономические основы развития аграрного туризма. Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора экономи-ческих наук. Москва - 2011.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.