Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ВА ЭЛЕКТРОН ХУКУМАТНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ВА ЭЛЕКТРОН ХУКУМАТНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
10
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
технологиялар / глобаллашув / IT Park / резидент / IT компаниялар / дастурий маҳсулотлар / логистика / роботлаштириш / ERP / MES / SCADA / суний интелект. / technologies / globalization / IT park / resident / IT companies / software products / logistics / robotics / ERP / MES / SCADA / artificial intelligence.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Топилдиев Соҳибжон Раҳимжонович

Ушбу мақолада Рақамли “Ўзбекистон-2030” стратегиясида белгиланган вазифаларини бажариш механизмлари, мамлакатимизда рақамли иқтисодиётни ва электрон хукуматни ривожлантиришнинг такомиллаштириш ва IT соҳасига қаратилган жиддий эътибор асосланган. Шу билан бирга хозирги замон талабларига жавоб берувчи замонавий рақамли технологияларни амалиётга жорий этишни тезлаштириш таклиф этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WAYS TO IMPROVE THE DIGITAL ECONOMY AND ELECTRONIC GOVERNMENT IN UZBEKISTAN

This article analyzes the implementation of the goals set in the development strategy of New Uzbekistan for 2022-2026 and the "UZBEKISTAN-2030" strategy. At the same time, analyzes are given about increasing the income of the population and reducing poverty, and achieving economic growth by equipping industrial enterprises with modern technologies.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ВА ЭЛЕКТРОН ХУКУМАТНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

УЗБЕКИСТОНДА РА^АМЛИ ЩТИСОДИЁТ ВА ЭЛЕКТРОН ХУКУМАТНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙУЛЛАРИ

Топилдиев Сохибжон Рахдмжонович

Тошкент давлат ицтисодиёт университети "Фундаментал ицтисодиёт " кафедраси в.б., профессори и.ф.д. (DSc)

Аннотация: Ушбу маколада Ракамли "Узбекистон-2030" стратегиясида белгиланган вазифаларини бажариш механизмлари, мамлакатимизда ракамли иктисодиётни ва электрон хукуматни ривожлантиришнинг такомиллаштириш ва IT сохдсига каратилган жиддий эътибор асосланган. Шу билан бирга хозирги замон талабларига жавоб берувчи замонавий ракамли технологияларни амалиётга жорий этишни тезлаштириш таклиф этилган.

Калит сузлар: технологиялар, глобаллашув, IT Park, резидент, IT компаниялар, дастурий маусулотлар, логистика, роботлаштириш, ERP, MES, SCADA, суний интелект.

ПУТИ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКИ И ЭЛЕКТРОННОГО ПРАВИТЕЛЬСТВА В УЗБЕКИСТАНЕ

Топилдиев Сохибжон Рахдмжонович

и.о., профессор, д.э.н. (DSc) кафедры «Фундаментальная экономика».

Ташкентского государственного экономического университета

Аннотация: В данной статье анализируется реализация целей, поставленных в стратегии развития Нового Узбекистана на 2022-2026 годы и стратегии «УЗБЕКИСТАН-2030». Также анализируется увеличения доходов населения и сокращения бедности, достижения экономического роста за счет оснащения промышленных предприятий современными технологиями.

Ключевые слова: технологии, глобализация, ИТ-парк, резидент, ИТ-компании, программные продукты, логистика, робототехника, ERP, MES, SCADA, искусственный интеллект.

WAYS TO IMPROVE THE DIGITAL ECONOMY AND ELECTRONIC

GOVERNMENT IN UZBEKISTAN

Topildiyev Sohibjon Rahimjonovich

Acting Professor, Doctor of Economics (DSc) of the Department of Fundamental Economics, Tashkent State University of Economics

Abstract: This article analyzes the implementation of the goals set in the development strategy of New Uzbekistan for 2022-2026 and the "UZBEKISTAN-2030" strategy. At the same time, analyzes are given about increasing the income of the population and reducing poverty, and achieving economic growth by equipping industrial enterprises with modern technologies.

Keywords: technologies, globalization, IT park, resident, IT companies, software products, logistics, robotics, ERP, MES, SCADA, artificial intelligence.

КИРИШ

Жахон амалиётида, ракамли иктисодиётнинг ялпи ички махсулотдаги улуши, давлатлардаги ривожланиш курсаткичларидан бири булиб хисобланади. Табиийки, бу курсаткич ривожланган мамлакатларда юкори.

Ракамли иктисодиётнинг ялпи ички мфхсулотдаги улуши АКШда - 10,9 фоизни, Хитойда - 10 фоизни, Хиндистонда - 5,5 фоизни ташкил этгани холда, Узбекистонда 2 фоиздан хам ошмайди. Ушбу сохани ривожлантириш хозирги замон талабига айланиб бормокда.

Мамлактимизда 2017 йилда бошланган янги иктисодий сиёсат Узбекистондаги барча тармок ва сохаларни ракамлаштириш зарурлигидан дарак берди.Узбекистон Республикасининг ижтимоий-иктисодий ривожланиши хамда келгуси тараккиётини илм-фан, илмий, ижтимоий-гуманитар ва ракамли технологиялар асосида иктисодиёт бошкаришни ташкил этади. Бу тизим ракамли технологияларнинг жадал ривожланиши, ахборот сохасида инкилоб ва иктисодиётнинг глобаллашув жараёнларини тезлаштириш билан ажралиб туради.

Узбекистон Республикаси президенти Ш.М.Мирзиёев "Тармок ва худуд рахбарлари ракамлаштиришсиз натижа, ривожланиш булмаслигини тушуниб етиши шарт. Барча даражадаги рахбарлар буни узига кундалик вазифа сифатида белгилаб, ракамлаштириш сохасини алифбосидан бошлаб чукур урганиши керак"1 деб таъкидлаб утганлар.

Бугунги кунда ракамли технологиялар замонавий жамият хаётининг барча сохаларига, жумладан иктисодиёт сохасига хам фаол кириб бормокда. Иктисодиётни ракамлаштириш глобал иктисодиётда иктисодий усишнинг мухим омилига айланмокда. Узбекистонда иктисодиёт тармоклари, ижтимоий соха ва давлат бошкаруви тизимининг жадал ракамли ривожланишини таъминлаш, шу жумладан электрон давлат хизматларини курсатиш

1 https://president.uz/uz/lists/view/3848

механизмларини янада такомиллаштириш максадида "Ракамли Узбекистан-2030" стратегияси ишлаб чикилди. Ушбу стратегияни муваффакиятли амалга ошириш ва кузланган максадларга эришишни таъминлаш тахлилий ва илмий-услубий тадкикотларни ва инновацион узгаришларни талаб килади. Бундай узгаришлар эса ракамли иктисодиётнинг мохияти, таркиби ва ривожланиш хусусиятлари тугрисида назарий ва тахлилий билимларга эга булиш долзарб хисобланади.

МУАММОНИ УРГАНИЛГАНЛИК ДАРАЖАСИ

Хорижлик олимлардан Нибел (2018) турли даражадаги ривожланиш даражасига ега булган мамлакатларда АКТнинг иктисодий усишга таъсирини, Бахрини ва Каффас (2019) кенг полосали ва интернетдан фойдаланиш Африкадаги ривожланаётган мамлакатларда иктисодий усишнинг асосий омили ва мобил телекоммуникацияларнинг жорий етилиши Африка мамлакатларида иктисодий усишга ижобий таъсир курсатишини, Мёвелла ва бошкалар. (2020) 2006 йилдан 2016 йилгача Сахрои Кабирнинг 41 та Африка давлати ва 33 ОЕСД давлатида кенг камровли тадкикоти давомида ракамлаштириш ва иктисодий усиш уртасидаги ижобий муносабатларни урганган.

Россиялик олимлардан Кокурхаева Радимхан Магомет-Башировна, Газдиева Елизавета Хасбулатовна (2022) Ракамли иктисодиёт-Келажак иктисодиёти, Алексеева Ю.А., Феофилова Т.Ю. (2022) Ракамли иктисодиёт: назария ва амалиётини, Гусарова О. М., Кондрашов В. М., Ганичева Е. В. (2022) Замонавий жамиятнинг ракамли узгаришлари: махаллий ва хорижий тажрибасини, Долгих Е.А., Першина Т.А. (2022) Европа мамлакатларида ракамли иктисодиётнинг ривожланишини тахлил этишган.

Узбекистонлик олимларимиздан Академик Гуломов С.С. Электрон ва ахборот-телкоммуникацион технологияларни иктисодиётга кенг жалб этишини (2019), Махмудова Г.Н. (2022) Узбекистон иктисодиётини модернизация килиш ва ракамлаштириш шароитида таркибий узгаришлар, Банк тизимини ракамлаштиришни, Махмудова Г.Н., Ашуров З. А, Разикова Б.С. (2022) Узбекистонда ракамли экотизимни ривожлантиришни илмий тадкик этишган.

ТАДЦЩОТ МЕТОДОЛОГИЯСИ

Маколанинг методологияси илмий ва тобора оммалашиб бораётган манбаларни тахлил килишдан бошлаб, Республикада бугунги кунда янги иктисодий сиёсат Узбекистондаги барча тармок ва сохаларни ракамлаштириш буйича комплекс дастурлар ва кулланмалар, замонавий веб-воситалардан инновация самарадорлигини ошириш воситаларидан фойдаланиш буйича иктисодий тажрибани умумлаштириш, ушбу тадкикот муаммоси буйича инвесторлар билан сухбатлар усуллари хам кулланилди.

Маколани тайёрлаш жараёнида хорижлик, россиялик ва Узбекистонлик олимлар хамда мутахассисларнинг инновацион ривожланиш шароитида янги иктисодий сиёсат Узбекистондаги барча тармок ва сохаларни ракамлаштиришни зудлик билан амалиётга жорий этиш буйича олиб борган илмий тадкикотлардан фойдаланилди.

ТАХДИЛ ВА НАТИЖАЛАР

Юкоридагиларни хисобга олиб мазкур сохадаги ислохотларни амалга ошириш учун 2020 йил 8 апрелда "Ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни кенг жорий этиш чора-тадбирлари тугрисида" Президент карори кабул килинди. Шу билан бирга, карорда янги лойихаларнинг молиявий манбалари хам аник курсатилган. "Электрон хукумат" доирасида 1,3 триллион сумлик 104 та лойиха, иктисодиётнинг реал секторида 5,3 триллион сумлик 87 та лойиха, телекоммуникациялар борасида 15,1 триллион сумлик 35 та, аграр сохада 24 та, 1Т парклар буйича 18 та лойиха амалга оширилиши белгиланган2.

Сунгги уч йилда 1Т сохасига каратилган жиддий эътибор натижасида маълум узгаришларга эришилди. Жумладан: утган йилда 1Т Рагк резидентлари 5 триллион сумлик хизматлар курсатган (2021 йилда 2,5 триллион сум), 140 миллион долларлик хизматларни экспорт килган (2021 йилда 50 миллион доллар).

Шу билан бирга, мавжуд 715 та давлат хизматидан 370 таси ракамли платформага утказилиб, бу хизматлардан утган йили 12 миллион ахоли фойдаланилган (2021 йилда 9 миллион булган).

Ракамлаштириш натижасида 70 дан ортик турдаги маълумот ва хужжатлар ахолидан талаб килиниши бекор килинди.

1Т хизматлар экспортини келгусида 1 миллиард долларгача ошириш режа килинган .Жумладан:

- камида 100 минг нафар малакали дастурчи, 1Т архитекторлари, операторлари ва мухандислари зарурлиги;

- худудларда юкори тезликдаги интернет ва мутахассислар учун шарт-шароитларни кенгайтириш;

- хорижий 1Т компаниялар купайиши учун янада кулай мухит яратиш зарурлиги;

- замонавий 1Т касбларга укитиш тизимини яратиш;

- ахоли ва тадбиркорлар учун энг зарур булган камида 200 та янги электрон хизматларни ишга тушириш максадга мувофик.

2Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 8 апрелда "Ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни кенг жорий этиш чора-тадбирлари тугрисида" ги ПК-4699 сонли Кдрор.

Мамлакатимизда ракамли иктисодиётни фаол ривожлантириш, барча тармокдар ва сохаларда, энг аввало, давлат бошкаруви, таълим, согликни саклаш ва кишлок хужалигида замонавий ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш буйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилмокда.

Хусусан, электрон хукумат тизимини такомиллаштириш, дастурий махсулотлар ва ахборот технологияларининг махаллий бозорини янада ривожлантириш, республиканинг барча худудларида IT-паркларни ташкил этиш, шунингдек, сохани малакали кадрлар билан таъминлашни кузда тутувчи 220 дан ортик устувор лойихаларни амалга ошириш бошланган.

Бундан ташкари, 40 дан ортик ахборот тизимлари билан интеграциялашган геопортални ишга тушириш, жамоат транспорти ва коммунал инфратузилмани бошкаришнинг ахборот тизимини яратиш, ижтимоий сохани ракамлаштириш ва кейинчалик ушбу тажрибани бошка худудларда жорий килишни назарда тутувчи «Ракамли Тошкент» комплекс дастури амалга оширилмокда.

Иктисодиётнинг реал секторида ракамли технологияларни ривожлантириш максадида куйидаги тадбирлар амалга ошириш зарур: Жумладан:

- саноат корхоналарида замонавий ахборот технологияларини жорий килиш дастурларини ушбу корхоналарни технологик кайта жихозлаш дастурлари билан уйгунлаштириш;

- корхона таъминотининг барча боскичларини автоматлаштириш ва бошкаришни таъминлаш, шунингдек, бу оркали логистика ва харид харажатларини кискартириш;

- замонавий ахборот тизимлари ва дастурий махсулотларни жорий этиш хисобига махсулотлар ва хизматлар сифатини яхшилаш, уларнинг таннархини, ишлаб чикаришдаги тухталишларни камайтириш, молиявий-иктисодий фаолиятнинг шаффофлигини ошириш;

- инновацион автоматлаштирилган бошкарув тизимлари ва дастурий махсулотларни жорий этиш буйича норматив-хукукий базани такомиллаштириш;

- ишчи жойларни боскичма-боскич автоматлаштириш хамда ишлаб чикариш жараёнларини роботлаштириш, шунингдек, сунъий интеллект технологияларини жорий этиш;

- савдо хажмини ошириш ва мижозларга хизмат курсатишни яхшилаш максадида буюртмачилар (мижозлар) билан узаро муносабат механизмларини такомиллаштириш;

- бошкарув маълумотларини кабул килишни куллаб-кувватлаш тизимини, жумладан, реал вакт режимида бизнес-тахлил тизимини жорий килиш оркали такомиллаштириш;

- 2025 йилда корхона ресурсларини бошкариш тизимини (ERP) жорий килган йирик хужалик юритувчи субъектларнинг улушини 90 фоизга етказиш;

- саноат корхоналарида жорий этилаётган ишлаб чикариш ва бошкарув жараёнларини автоматлаштириш (ERP, MES, SCADA ва бошкалар), роботлаштириш, «Интернет буюмлар», «сунъий интеллект» каби технологияларнинг дастурий махсулот кисмини 2027 йилга келиб, аппарат кисмини эса 2030 йилга келиб давлат-хусусий шериклик асосида махаллийлаштириш;

- коммунал хизматлар буйича хисоб-китобларни бошкариш учун смарт технологияларни жорий килиш, интеллектуал сервисларни жорий килиш ва коммунал хизматларни тартибга солиш учун «аклли уй» тажрибасини жорий этиш;

- 2022 йилда республиканинг барча йирик шахарларида жамоат транспортларида йул хаки тулашнинг автоматлаштирилган тизимини жорий этилди ва накд пулсиз туловлар улушини 90 фоизга етказилди;

- хар кандай йуловчи транспортида чипта сотиб олиш учун ягона платформани яратиш;

- корхоналар томонидан ишлаб чикарилган махсулотлар ва хизматларни интернет жахон ахборот тармоги оркали сотиш бозорларини кенгайтириш;

- транспорт тизимини комплекс ривожлантириш учун дастурий моделлаштириш тизимларидан фойдаланиш механизмларини амалга ошириш;

- сугурта тизимини ракамлаштириш учун давлат-хусусий шериклик асосида ракамли сугуртани амалга ошириш механизмларини ишлаб чикиш ва жорий этиш;

- логистика тизимини такомиллаштириш ва ракамли технологияларни жорий этиш максадида ракамли логистика тизимига боскичма-боскич утиш;

- иктисодиётнинг реал секторларида роботлаштирилган саноатни ривожлантириш ва амалга ошириш;

- йирик саноат корхоналари учун робототехника ва мухандислик ихтисосликларини ташкил этиш;

- ишлаб чикариш корхоналарида аддиктив (каватма-кават куриш ва синтез килиш технологияси, 3D улчамда босиб чикариш) технологияларини кенг жорий этиш зарур.

Электрон тижорат ва электрон туловлар тизимини ривожлантириш максадида куйидаги тадбирлар амалга ошириш максадга мувофик. Жумладан:

- ахборот-коммуникация технологияларини, шу жумладан мижозларни масофадан аниклаш тизимларини жорий этиш оркали масофавий банк хизматларини ривожлантириш;

- халкаро электрон тижорат стандартлари ва замонавий ахборот хавфсизлиги талабларига риоя килиш учун электрон тижоратни ривожлантиришнинг хукукий асосларини, шунингдек, мавжуд стандартлар ва электрон тижорат коидаларини такомиллаштириш ва янгилаш;

- ракамли инфратузилмани ривожлантириш, мобил ва симли Интернет жахон ахборот тармоги камрови ва тезлигини янада ошириш оркали электрон тижорат платформаларига шахсий ракамли ускуналардан уланиш имкониятлари ва куламларини ошириш;

- электрон тижорат ва электрон туловлар тизимини янада ривожлантириш, шунингдек, электрон хукумат хизматларини такдим этишда туловларни кабул килиш ва кайта ишлаш имкониятларини хисобга олган холда, иктисодиёт ва молия сохасида ахборот инфратузилмасини такомиллаштириш;

- электрон тижоратнинг ривожида мухим рол уйновчи почта ва логистика инфратузилмасини модернизациялаш ва техник янгилашни таъминлаш, логистика марказларини (фулфилмент) яратиш буйича йирик лойихаларни амалга ошириш, ахборот технологияларини ва почта алокаси объектларида автоматлаштирилган тизимлар жорий этиш, шунингдек, почта ва логистика хизматлари сифатини ошириш;

- жисмоний шахсларга Интернет жахон ахборот тармоги оркали товарлар ва хизматлар учун туловларни тулашни ташкил этиш жараёнини осонлаштиришга имкон берадиган туловлар агрегаторларини ривожлантириш;

- трансчегаравий электрон тижоратни ривожлантириш ва махаллий ишлаб чикарувчиларнинг махсулотларини кулай ва уз вактида экспорт килишни таъминлаш;

- битта савдо майдончасида кенг куламли банк ва банкдан ташкари молиявий хизматларни (кимматли когозлар билан операциялар, сугурта ва бошкалар) такдим этишга йуналтирилган молиявий супермаркетларнинг бизнес моделини яратиш;

- тижорат банклари томонидан мижозларга масофавий банк хизматлари (интернет-банкинг, банк-мижоз, смс-банкинг ва бошкалар), шу жумладан, мобил иловалар оркали хизмат курсатиш куламини ва сифатини ошириш;

- электрон тижорат сохасида малакали кадрлар тайёрлаш укув жараёнининг даражаси ва сифатини тубдан яхшилаш, мутахассисларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш, шу жумладан чет элдаги етакчи илмий-

тадкикот муассасаларида, шунингдек, юкори малакали хорижий мутахассисларни жалб етиш;

- электрон тижорат билан шугулланувчи субъектларнинг товар ва хизматлар учун туловларини QR туловлари технологияси ва NFC технологияларини жорий килиш, жумладан мобил курилмалар оркали туловларни кабул килиш оркали замонавий ва кулай булган масофавий усулларда кабул килиш имкониятини яратиш;

- давлат сектори, махаллий давлат хокимияти органлари ва хусусий сектор уртасидаги якин хамкорликда электрон тижорат ва ракамли тулов платформаларини ривожлантириш ва кенгрок фойдаланишга кумаклашиш3 лозим.

Ракамли технологиялар таъсири натижасида дунё жадал узгариб бормокда. Ракамли технологиялар давлат фаолиятининг барча тармокларига кириб келди ва исталган давлатнинг жахон хамжамиятидаги тараккиёти ва ракобатбардошлиги ахборот технологияларининг самарали ривожланишига боглик. Айнан замонавий ракамли технологияларнинг жадал ривожланиши ва бунинг учун барча зарур шароитларнинг яратилиши давлат сиёсатининг устувор йуналишларидан бири хисобланади.

1-жадвал

Ракамли "Узбекистон — 2030" стратегиясининг максадли курсаткичлари4

Т/р Курсаткич номи Улчов бирлиги Жорий х,олати Ииллар кесимидаги максадлар

2022 2025 2030

1 Республика буйлаб курилган оптик толали алока тармогининг узунлиги минг км 41 70 120 250

2 Республика худудларининг юкори тезликдаги Интернет жахон ахборот тармоги билан камров даражаси фоиз 67 74 85 100

3 Ижтимоий объектларнинг юкори тезликдаги Интернет жахон ахборот тармоги билан таъминланганлик даражаси фоиз 45 100 100 100

4 Уй хужаликларининг кенг полосали Интернет жахон ахборот тармоги билан таъминланганлик даражаси фоиз 67 74 85 100

5 Ахоли пунктларининг кенг полосали мобил алока тармоги билан камров даражаси фоиз 78 100 100 100

3https://lex.uz/docs/5030957?ONDATE=14.07.2021&ONDATE2=31.10.2020&action=compare. "Ракамли

Узбекистон-2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида 2020 йил 5 октябрь, ПФ-6079-сонли Фармони.

4Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 5 октябрдаги "Ракамли Узбекистон — 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисидаги ПФ-6079-сонли Фармони.

6 Электрон хукуматни ривожлантириш халкаро рейтингида «Электрон хукуматни ривожлантириш индекси»нинг самарадорлик курсаткичи балл (0-1 оралигида) 0,66 0,70 0,75 0,86

7 Давлат хизматлари марказлари томонидан курсатиладиган давлат хизматларига нисбатан Ягона интерактив давлат хизматлари портали оркали курсатиладиган электрон давлат хизматларининг улуши фоиз 34 60 70 90

8 Ягона интерактив давлат хизматлари портали электрон давлат хизматларига нисбатан мобил курилмалар ёрдамида фойдаланиш имкониятига эга электрон давлат хизматлари улуши фоиз 5 30 42 60

9 Ягона интерактив давлат хизматлари портали оркали курсатиладиган транзакциявий хизматлар улуши фоиз 25 45 60 75

10 Корхона ресурсларини бошкариш тизимини (ERP) жорий килган йирик хужалик юритувчи субъектлар улуши фоиз 20 40 65 100

11 Онлайн банк хизматлари фойдаланувчилари сони (юридик ва жисмоний шахслар) млн нафар 10 15 17 20

12 Дастурий махсулотлар ва ахборот технологиялари технологик паркининг инкубация ва акселерация дастурларига киритилган стартап-лойихалар сони дона 50 250 700 2 300

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

13 Ахборот технологиялари сохасида кадрларни тайёрлаш буйича олий таълим ва урта махсус таълим муассасаларига кабул квоталар сони минг 7 12 15 20

Ракамлаштириш буйича 2023 йилги вазифалар ва режаларни бажарилишида, ахоли энг куп мурожаат киладиган ички ишлар идораларида 34 та, адлия идораларида 32 та, "Узстандарт"да 29 та, согликни саклашда 11 та хизмат электрон шаклга утказилмагани ахолини сарсон булишига олиб келмокда. Мисол учун, ишга ёки укишга кириш, хайдовчилик гувохномасини олишда керак буладиган "086-шакл" тиббий маълумотномани олиш учун одамлар хар сафар поликлиникага мурожаат килишга мажбур. "086-шакл" тиббий маълумотномани олишни полкининкадаги фукаронинг касаллик варакасига караб электрон жойлаштириш лозим ва каерда булса хам фукаролар тиббий маълумотномани электрон шаклда олиб суралган жойга такдим этиши мумкин булади. Ерларни хусусийлаштириш учун мурожаат онлайн берилади. Аммо коммунал сохадаги маълумотлар ракамлашмагани боис, кейинги боскичлар барибир "кулда" инсон омили асосида амалга оширлмокда. Ёки, йилига 300 мингдан зиёд харидор янги машина сотиб олади. Лекин, руйхатдан

утиш ва давлат раками олиш учун халигача йул харакати хавфсизлиги хизматига бориш зарур. Президентимиз колган вазирликларда хам ракамлаштириш буйича хали халкимизни рози киладиган тизим тулик яратилмаганини таъкидлаб

" 5

утдилар5.

Фикримизча "Ракамли иктисодиёт" давлат, бизнес ва фанни бирлаштириши мумкин. Ракамли иктисодиётда бошка халкаро тизимлар ва амалий механизмлар билан интеграцияга эришиш учун «умумий дарча» механизмидаги маълумотлар моделлари ва хужжатлар халкаро стандартлари ва тавсиялари асосида ташкил килиниши лозим. Интеграциялашиши лозим булган хабарлар ва хужжатларнинг бошлангич маълумотларини камраб оладиган маълумотлар руйхатини тузишда, шунингдек, миллий маълумотлар моделини шакллантиришда уларни халкаро стандартлар талабларига мувофик тавсифлаш ва белгилаш зарур.

ХУЛОСА

Хулоса киладиган булсак Ракамли "Узбекистон-2030" стратегияни тулик сифатли бажариш оркали куйдаги натижаларга эришилади. Жумладан:

1.Алока ва телекоммуникацияларнинг очик ва ракобатбардош барча ижтимоий объектларни Интернет жахон ахборот тармоги билан таъминлаш,республика буйлаб оптик толали алока тармогининг узунлигини кенгайтириш,ахоли пунктларини юкори тезликдаги алока технологиялари (5G ва бошкалар) билан камраб олиш даражасини ошириш хамда шахарлар ва кишлоклар уртасидаги ракамли тафовутни камайтириш лозим.

2.Электрон хукуматни ривожлантириш халкаро рейтингида энг ривожланган мамлакатлар каторига кириш,электрон давлат хизматлари улушини ошириш, электрон давлат хизматларига ишончни мустахкамлаш, ахолининг давлат органлари билан хавфсиз ва осон узаро хамкорлик килишини таъминлаш,давлат, бизнес ва ахолининг эхтиёжларига караб, хисоблаш кувватини самарали таксимлаш ва ундан фойдаланиш зарур.

3.Республика буйлаб коммунал сохада электрон хисоблагичлар улушини ошириш, анъанавий когоз ёки электрон хужжатга нисбатан электрон ёзувнинг устунлиги, дастурий махсулотларнинг экспорт хажмини кенгайтириш, IT-паркда резидентлари сонини ошириш,инвестиция мухитини яхшилаш, ахборот технологиялари сохасида инвестициялар самарадорлигини ошириш максадга мувофик.

4.Ахолининг ракамли иктисодиёт ва электрон хукумат воситаларидан фойдаланиш куникмаларини ривожлантириш, ахолининг барча катламлари учун ахборот технологиялари сохасида таълим олиш буйича кенг

5 https://uza.uz/uz/posts/raqamlashtirish-boyicha-hali-xalqimizni-rozi-qiladigan-tizim-toliq-yaratilmagan_456682

имкониятларинингяратиш, ахборот технологиялари сохасидаги профессионал кадрлар захирасини ва бошкарув кадрлари захирасини шакллантириш.

5.Ракамли "Узбекистон-2030" стратегиясида белгиланган максад ва вазифаларни уз вактида сифатли бажариш хамда IT-йуналиши буйича олий таълим муассасалари битирувчилари сонини ошириш, республиканинг барча туманларида (шахарларида, кишлокларида) ракамли технологиялар укув марказларини ташкил этиш таклиф этилади.

Ракамли иктисодиётни янада ривожлантириш максадида куйидаги йуналишларга алохида эътибор каратилиши лозим:

1.Ракамли иктисодиётга тулик утиш учун етарлича шарт-шароитлар яратиб берилиши зарур. Жумладан,

- янги ахборот-коммуникацион технологияларни яратиш;

- мамлакатдаги компьютер саводхонлигини ривожлантириш;

- ушбу сохада фаолият олиб борувчи малакали кадрлар сонини ошириш;

- ракамли иктисодиётни республиканинг барча тармок ва сохаларида кулланилишини таъминлаш;

- интернет тезлигини ошириш ва сифатини яхшилаш;

- мамлакатнинг чекка худудларига хам интернет хизматларининг тулик ва сфатли етиб боришини таъминлаш.

2.Ракамли иктисодиёт нима учун замон талабига айланиб бораётганлиги ва унинг истикболлари, имкониятлари хакида ва факатгина блокчейн технологиялари хамда криптовалюталардан иборат эмаслигини ахолига тушунтириш хам мухим саналади.

3.Электрон тижорат (онлайн савдо) иштирокчилари уртасидаги ракобатни куллаб-кувватлаш, янада ривожлантириш учун рагбатлантириш тизимини ишлаб чикиш ва амалиётга жорий килиш лозим.

4.Ёш кадрларни ушбу сохага жалб этиш, мутахассисларни "Ракамли иктисодиёт" буйича ривожланган хорижий давлатларнинг олийгохларида укитиб, малака оширишларига кумаклашиш яхши натижаларга эришишга имкон яратиши мумкин.

5. Юкори малакали хорижий мутахассисларни жалб этиш лозим.

Бугунги кунда Узбекистан шароитида ракамли иктисодиётни

ривожлантиришнинг конуниятлари, тенденциялари ва имкониятларини, хусусан, ахборот технологияларининг иктисодиётнинг турли сохаларига кириб бориш даражаларини илмий асосда урганиш нихоятда долзарб ахамият касб этади. Ватанимиз тараккиёти ва истикболи, мамлакатимизда кенг куламда амалга оширилаётган ислохотларнинг муваффакияти миллий иктисодиётимизга янги инновацияларни жорий килишга бевосита борликдир. Шу сабабли ракамли

иктисодиётни ривожлантириш, унинг иктисодий, сиёсий, ижтимоий ва хукукий асосларини илмий-амалий жихатдан тадкик этиш мухим ахамиятга эга.

ФОИДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУИХАТИ

1. "Ракамли Узбекистон — 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида 2020 йил 5 октябрь, ПФ-6079-сонли Фармони. https://lex.uz/docs/5030957?ONDATE=14.07.2021&ONDATE2=31.10.2020&action =compare.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 8 апрелда "Ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни кенг жорий этиш чора-тадбирлари тугрисида" ги ПК-4699 сонли Карор.

3. https: //president.uz/uz/lists/view/3848.

4. https://uza.uz/uz/posts/raqamlashtirish-boyicha-hali-xalqimizni-rozi-qiladigan-tizim-toliq-yaratilmagan_456682.

5. Makhmudova, G. N., Ashurov, Z. A., & Razakova, B. S. Development of digital ecosystem and formation of digital platforms in Uzbekistan, n-Economy, 15 (2)(2022) 7-21. n-ECONOMY, 15201, 7.

6. Махмудова, Г. Н., & Разакова, Б. С. (2021). Практическое значение цифровой платформы единого портала интерактивных государственных услуг.

7. Махмудова, Г. Н., & Разакова, Б. С. (2021). Развитие цифровой экосистемы в Узбекистане на основе платформенной концепции.

8. Махмудова, Г. Н. (2020). Структурные преобразования в условиях модернизации и цифровизации экономики Узбекистана. In Кластеризация цифровой экономики: теория и практика (pp. 140-165).

9. Махмудова Г.Н. Цифровизация банковской системы Узбекистана // Устойчивое развитие цифровой экономики, промышленности и инновационных систем (ЭК0ПР0М-2020) / Под ред. Д.Г. Родионова, А.В. Бабкина. СПб.: ПОЛИТЕХ-ПРЕСС, 2020. С. 380-383.

10. Гулямов С.С., Аюпов Р.Х, Абдуллаев О.М., БалтабаеваГ.Р. Ракамли иктисодиётда блокчейн технологиялар. - Т.: ТМИ, "Иктисод-Молия" нашриёти, 2019.

11. Топилдиев С.Р. Узбекистонда ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни ривожлантириш механизмларини такомиллаштириш. Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil.Elektron jurnal. 2023-7 son. 388-394 b. (https://e-itt.uz/index.php/eitt/article/view/526)

12. UN E-Government knowledge base 2018

13. The Boston Consulting Group (BSG)

14. http: //mitc.uz/uz/news/view/1186

15. https://www.texnoman.uz/post/raqamli-iqtisodiyot-nima.html

16. https://www.xabar.uz/uz/texnologiya/koreya-ozbekistonda-elektron-huku matni-rivojlantirish

17. http://www.biznes-daily.uz/ru/birjaexpert/65417-raqamli-iqtisodiyotning-fzal liklari-va-istiqbolli-yunalishlari

18. https://review.uz/oz/post/raqamli-iqtisodiyot-mamlakatimiz-taraqqiyoti-ga rovidir

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.