Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА МОЖОРОЛИ ҲУДУДЛАРДАН ҚАЙТАРИЛГАН БОЛАЛАР ВА УЛАРНИНГ ОИЛАЛАРИГА ИЖТИМОИЙ ХИЗМАТ КЎРСАТИШ МАСАЛАЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА МОЖОРОЛИ ҲУДУДЛАРДАН ҚАЙТАРИЛГАН БОЛАЛАР ВА УЛАРНИНГ ОИЛАЛАРИГА ИЖТИМОИЙ ХИЗМАТ КЎРСАТИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

22
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мослаштириш / реабилитация / интеграция / қуролли можароли ҳудудлардан қайтарилган болалар ва аёллар / ижтимоий ҳимоя / ижтимоий хизмат / ижтимоий қўллаб-қувватлаш. / adaptation / rehabilitation / integration / children and women returned from armed conflict areas / social protection / social service / social support.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Офтобхон Анваровна Таджиходжаева

Мақолада қуролли можароли ҳудудлардан қайтарилган болалар ва уларнинг оилаларига кўрсатилган ижтимоий хизматлар ва уларнинг зарурияти очиб берилган. Болалар ва аёлларни жамиятга муваффақиятли мослаштиришда ижтимоий хизматларни кўрсатилиши муҳимлиги ва хизматлар кенг қамровли бўлиши кераклиги ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article reveals the social services provided to children returned from armed conflict areas and their families and their necessity. The importance of the provision of social services in the successful integration of children and women into society was highlighted and the services should be comprehensive.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА МОЖОРОЛИ ҲУДУДЛАРДАН ҚАЙТАРИЛГАН БОЛАЛАР ВА УЛАРНИНГ ОИЛАЛАРИГА ИЖТИМОИЙ ХИЗМАТ КЎРСАТИШ МАСАЛАЛАРИ»

Modern Trends of Social Sphere Development

Volume 4 | NUU Collection | 2023 Actual Problems of Sociology and Social Work

in the 21st Century XXI asrda sotsiologiya va ijtimoiy ishning dolzarb muammolari

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-7-226-231

УЗБЕКИСТОНДА МОЖОРОЛИ ХУДУДЛАРДАН ЦАЙТАРИЛГАН БОЛАЛАР ВА УЛАРНИНГ ОИЛАЛАРИГА ИЖТИМОИЙ ХИЗМАТ

КУРСАТИШ МАСАЛАЛАРИ

Офтобхон Анваровна Таджиходжаева

Республика болалар ижтимоий мослашуви маркази етакчи мутахассиси

Маколада куролли можароли худудлардан кайтарилган болалар ва уларнинг оилаларига курсатилган ижтимоий хизматлар ва уларнинг зарурияти очиб берилган. Болалар ва аёлларни жамиятга муваффакиятли мослаштиришда ижтимоий хизматларни курсатилиши мухимлиги ва хизматлар кенг камровли булиши кераклиги ёритилган.

Калит сузлар: мослаштириш, реабилитация, интеграция, куролли можароли худудлардан кайтарилган болалар ва аёллар, ижтимоий химоя, ижтимоий хизмат, ижтимоий куллаб-кувватлаш.

The article reveals the social services provided to children returned from armed conflict areas and their families and their necessity. The importance of the provision of social services in the successful integration of children and women into society was highlighted and the services should be comprehensive.

Keywords: adaptation, rehabilitation, integration, children and women returned from armed conflict areas, social protection, social service, social support.

Мамлакатимизда ижтимоий химояга мухтож инсонларни хар томонлама куллаб-кувватлаш жамият ва давлат олдида турган мухим масалалардан хисобланади. Жумладан, болалар ва аёлларни ижтимоий химояси давлатимиз сиёсатининг устувор вазифаларидан бири сифатида каралади. Сунги йилларда инсонпарварлилик тамойили асосида олиб борилаётган кенг ислохотлар натижасида куплаб ижобий натижаларга эришилмокда. Айникса, 2019 йилдан бошланган "Мехр" инсонпарварлилик операциялари ёрдамида юзлаб ватандошларимиз Сурия, Ирок ва Авгонистондан ватанга

АННОТАЦИЯ:

ABSTRACT:

кайтарилди.

2023

Modern Trends of Social Sphere Development

Volume 4 | NUU Collection | 2023 Actual Problems of Sociology and Social Work

in the 21st Century XXI asrda sotsiologiya va ijtimoiy ishning dolzarb muammolari

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-7-226-231

TatKugnam ®;OH3KH, Y36eKHCTOH PecnySnuKacu npe3ugeHTu fflaBKar Mnp3HeeBHHHr Tama66ycnapu 6unaH MaMnaKar Tapuxuga hhk 6op "Mexp" ge6 HOMnaHraH Maxcyc HHCOHnapBapnunuK oпepaцнacн aManra omupungu. "Mexp" oпepaцнacннннг acocuft MaKcagu Typnu ftynnap 6unaH ^kuh fflapKga Kyponnu Mo^aponu xygygnapra 6opu6 KonraH yз6екнcтoнпнк 6onanap Ba aennapHu BaTaHra KaHTapumgaH u6opar. MatnyMoraapra Kypa, xp3upru KyHga 5 Ta "Mexp" oпepaцнa goupacuga Kyponnu Mo^aponu xygyg^apgaH 333 Ha^ap 6onanap BaTaHra KaHTapungu. Ouna Ba xoraH-Kronap KyMuTacuHuHr MatnyMOTnapura Kypa, Mexp oпepaцнacн goupacuga ^aMu BaTaHra KafiTapunraHnap unuga 39 Ha^ap 6ona huh eTuM xuco6naHagu. ^acTaBBan OHanapuHuHr xaMpoxnurucro KenraH 6onanap KapuHgomnapura 6epunryHra Kagap MexpuSoHnuK yfinapura, Bonanap maxapnacura Ba SOS 6onanap Ma^annanapura ®:oнпamтнpнпgнпap. KeftuHHanuK 6onanapHuHr aKuH KapuHgomnapura BacufinuKKa Ba naTpaHaTra Sepunumu 6opacuga KeHr KaMpoBnu umnap onu6 SopunuS, 6onanapHu aKuH KapuHgomnapu ounacura 6epungu. Etum Ba oTa-oHa KapaMorucro KenraH 6onanapHu y3napuHuHr aKuH KapuHgomnapu ounacura Sepunumu Macanacu ynapra KypcarnnraH энг axmu aManueT Hara^anapgaHgup.

ffly ypuHga TatKugnam ^ou3Ku, ropTuMroga 6onanapra raMxypnuK Ba эtтн6op Munnufi Kagparaap Ba yp$ ogaraapuMro 6unaH SornuKgup. TapuxHu эcпaнgнгaн 6yncaK, ukkuhhu ®:axpH ypymu naHTuga Y36eKucToH MuHraa6 oTa-oHa KapaMorucro KonraH eTuM 6onanapHu эвaкyaцнa Ku^raH. Yma naHTga y36eK ounanapu y3napuHuHr kuhuh xaeTuH BasuaTnapura KapaMaH Typnu Mannar BaKunnapugaH u6opar 6ynraH 6onanapra yfi-^ofi 6epu6, ynapHu 6oku6, Boara eTKa3raHnap. XanKuMro 6ona«:oH xa^K. A3angaH eTuM 6onanapHu 6omuHu cunam onufi $a3unaraapgaH 6upu xuco6naHraH Ba y 6opaga 6u3HuHr xanKuMro 6omKanapra ypHaK Kypcara onaguraH gapa^aga u^Sum Ta^pu6ara эгa gecaK agamMaraH 6ynaMu3. Xynnac 6onanapHuHr MaH^aaraapu xap KanoH xaM xaMMa HapcagaH ycTyH 6ynraH.

ByryHru KyHga ^axpH xaM^aMuaTu Ba MaMnaKaTuMu3ra Tampu^ 6yropraH экcпepтпap xaM Mexp uHcoHnapBapnunuK oпepaцнacн goupacuga 6onanap Ba aennapHu y3 BaraHu, ounacu 6arpura KafiTapunum umnapuHu WKcaK 6axonaMoKganap. ^apxaKuKaT, Y36eKucToH y3uHuHr ^yKaponapuHu Kyponnu Mo^aponu xygygnapgaH KaHTapum Ba ynapHuHr xyKyKgapuHu TatMuHnam Sopacugaru ucnoxaTnapHu aManra omupumga

MyBa^^aKuaTra эpнmgн.

2023

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-7-226-231

Volume 4 | NUU Collection | 2023 Actual Problems of Sociology and Social Work

in the 21st Century XXI asrda sotsiologiya va ijtimoiy ishning dolzarb muammolari

Узбекистан Республикаси Конституцияси, Бола хукуклари тугрисидаги Конвенция, "Бола хукукларининг кафолотлари тугрисида"ги Узбекистан Республикаси конуни, Узбекистан Республикаси "Оила кодекси" ва бошка миллий ва халкаро конун хужжатларига мувофик, айникса, болаларга нисбатан курсатилган барча хукук ва нормаларга риоя этилиши оркали уларнинг хукукий ва конуний манфаатлари таъминланди.

Мазкур болалар давлат ва жамиятнинг химоясига мухтож эканликлари сабаб, уларга ижтимоий химояга мухтож болалар сифатида каралиб, давлатимиз томонидан эътибор ва гамхурлик курсатилди. Ватанга кайтарилган болалар ва аёлларнинг яшаш жойидан катъий назар, уларни ижтимоий куллаб-кувватлаш максадида ижтимоий хизматларнинг барча турлари курсатилди:

S паспорт ва бошка шахсни тасдикловчи хужжатларни расмийлаштириш ёки тиклаб бериш;

S хорижий мамлакатларда тугилган болалар учун тугилганлик тугрисидаги гувохномаларни тиклаш;

S болаларни таълим олиш имкониятларини ва узвийлигини таъминлаш;

S онаси хамрохлигисиз келган болаларни яккин кариндошлари оиласига бериш;

S мактаб укув дастуридан ортда колган болалар учун индивидуал дастурлар ишлаб чиккиш. Х,ар бир болага мактабда укитувчи ва психолог бириктириш, тугаракларга жалб килиш;

S мактабгача ёшда булган болаларни мактабгача таълим ташкилотларига имтиёзли жойлаштириш;

S тиббий хизматлардан фойдаланиш имкониятини таъминлаш;

S аникланган касалликлари буйича даволаш ва реабилитация ишлари;

S жамият хаётига мослашувини таъминлаш;

S психоижтимоий куллаб-кувватлаш;

S модддий ва молиявий рагбатлантириш;

S конунчиликда белгиланган тартибда кам таъминланган, бокувчисини йукотган ва бошка турдаги нафака ва имтиёзларни расмийлаштиришда амалий ёрдамлар;

228

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-7-226-231

Volume 4 | NUU Collection | 2023 Actual Problems of Sociology and Social Work

in the 21st Century XXI asrda sotsiologiya va ijtimoiy ishning dolzarb muammolari

S маънавий-маърифий тадбирларга жалб килиш (Узбекистан буйлаб, тарихий шахарлар ва маданий масканларга уюштирилган саёхатлар);

S репатриант болалар ва аёлларнинг яшаш шароитларини яхшилаш (таъмир талаб уйларни таъмирлаш)да амалий ёрдамлар.

Мазкур курсатилган ижтимоий хизматлар куролли можаролар давом этаётган худудлардан кайтарилган болалар ва оилаларни жамиятга молаштириш ва реабилитация килиш буйича масъул булган давлат ва нодавлат ташкилотлари хамкорлигида амалга оширилди.

Хусусан, ватанга кайтарилган болалар ва уларнинг оилаларига мажмуавий ёрдамни курсатишга масъул булган ташкилот сифатида Республика болалар ижтимоий мослашуви маркази мутахассислари томонидан болаларнинг турмуш тарзи, эхтиёжлари ва ижтимоий муаммолари урганилиб, аникланган муаммоларни хал этиш, реинтеграция ва мослашув жараёнида куллаб-кувватловчи чоралар курилди.

Ижтимоий хизматлар инсонларнинг турмуш сифатини оширишга, унга жамият хатида иштирок этишнинг бошка фукаролар билан тенг булган имкониятларини яратишга ва узининг асосий хаётий эхтиёжларини мустакил равишда таъминлаш имкониятларини кенгайтиришга каратилган хизматларга мухтож шахсга ёрдам курсатиш буйича хукукий, иктисодий, психологик, таълимга оид, тиббий реабилитация чора-тадбирлари ва бошка чора-тадбирлар мажмуидир [1].

Можароли худудлардан олиб келинган болалар ва аёллар огир ва кийин хаётий вазиятларда булганлар. Уларда узларининг хаётий эхтиёжларини мустакил равишда хал эта олиш билан боглик муаммолар булганлиги учун уларга тулик ижтимоий хизматлар курсатилди.

Дастлаб болалар ва аёллар ватанга олиб келингач, бир ой давомида реабилитация хизматлари курсатилди. Реабилитацияда болалар ва аёлларнинг мухим асосий эхтиёжларини кондириш, тиббий, хукукий, таълимий, психологик ва коррекцион тадбирлар ташкиллаштирилди. Кейинги боскича болалар ва аёлларни ижтимоий химоя килиш, уларни психоижтимоий куллаб-кувватлаш ва жамият хаётига ижтимоий мослашуви каби масалаларда комплекс чора-тадбирлар амалга оширилди. Мазкур чора-тадбирлардан кузланган максад хам кийин хаётий вазиятларда булган инсонларни нормал хаётий вазиятларга кайтишларига

2023

229

Modern Trends of Social Sphere Development

Volume 4 | NUU Collection | 2023

Actual Problems of Sociology and Social Work

in the 21st Century XXI asrda sotsiologiya va ijtimoiy ishning dolzarb muammolari

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-7-226-231

кумаклашиш оркали уларнинг тинч ва фаровон яшашларига эришиш хисобланади.

Ижтимоий хизматлар куйидагиларни уз ичига олади:

Болалар ва уларнинг оилалари билан ижтимоий хизмат олиб борувчи мутахассис ёки ижтимоий иш ходими аввало касбий компитентликка амал килиш тавсия этилади. Бунда инсонларнинг вазиятини сир саклай олиш, уларни диккат билан тинглаш, жабрланувчини айбдор санамаслик, зарар етказмаслик, камситилишларни олдини олиш, уз вактида ижтимоий куллаб-кувватлаш хамда ижтимоий хизматларни курсатилишини мувофиклаштира олиши керак булади.

Ижтимоий хизматларни амалга ошириш бир неча боскичдан иборат: кризисли вазиятларда маслахат бериш; бирламчи ва мажмуавий бахолаш ишларини олиб бориш; хизматни режалаштириш, хизматларни амалга ошириш ва мониторинг.

Шунингдек, ижтимоий хизматлар сохасида фаолият юритувчи тажрибали мутахассислар томонидан идоралараро хамкорликда можароли худудлардан кайтарилган болалар ва уларнинг оилаларидаги ижтимоий муаммоларни бартараф этиш, уз вактида сифатли тиббий кумак курсатилишини ташкиллаштириш, таълим олиш ва унинг узвийлигини таъминлаш масалалари, хукукий кумак олишида амлий ёрдамлар, соглом хаёт тарзини таргиб килиш, касбга ургатиш оркали баркарор даромад манбаи билан таъминлаш чораларини куриш каби мухим масалаларда мажмуавий ишлар олиб борилди.

Хрзирги кунда можароли худудлардан ватанга кайтариб олиб келиниган фукароларни хар томонлама куллаб-кувватлаш масалаларида зарурий чора-тадбирларни амалга оширилмокда. Хусусан, болаларнинг манфаатларига таалукли булган масалаларда энг макбул карорларни кабул килиш ва уларнинг жамиятга интеграциялашувини амалга ошириш ишлари бугунги кунда хам давом эттирилмокда. Бунинг ортида давлат ташкилотлари, махаллалардаги хотин-кизлар фаоллари, тиббиёт ва ички ишлар ходимлари, педагоглар, психологлар, ижтимоий иш ходимлари ва жамоатчиликнинг хам хизмати катта эканлигини таъкидлаш мухим.

Оила ва болаларга ижтимоий хизматларни курсатишда сифат ва ижобий натижага эришишда ижтимоий хизматларни ривожлантириш борасида таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилди:

2023

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-7-226-231

Volume 4 | NUU Collection | 2023

Actual Problems of Sociology and Social Work

in the 21st Century XXI asrda sotsiologiya va ijtimoiy ishning dolzarb muammolari

- кийин хаётий вазиятларда булган мажмуавий хизматларга эхтиёжи булган шахслар ижтимоий хизматларни бир жойдан олиши учун имкониятларни кенгайтириш;

- болалар ва уларнинг оилаларини ижтимоий-куллаб-кувватлаш тизимида ижтимоий хизмат курсатувчи ресурсларни купайтириш зарур;

- ижтимоий химоя тизимни мувофиклаштириш зарур (ягона тизим йук, барча хизматлар таркок)

- психоижтимоий хизматларни курсатиш борасида мутахассислар учун дастур ва кулланмалар ишлаб чикиш керак;

- оила ва болалар билан ижтимоий хизматларни олиб борувчи мутахассисларнинг касбий компетентлигини ошириш;

- можароли худудлардан кайтарилган болалар ва аёлларни ижтимоий куллаб-кувватлашда иштирок этувчи мутахассисларнинг касбий салохиятини оширишга хизмат килувчи семинар-тренингларни ташкил килиш.

REFERENCES:

1. Людмила Ким. Кейс менежмент амалиёти стандартлари: Ижтимоий хизматларга мухтож инсонлар ва оилалар билан ишлаш юзасида кулланма -2019.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.