Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ИЧКИ ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТРАНСПОРТДА ХИЗМАТ КЎРСАТИШ ТУРЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ИЧКИ ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТРАНСПОРТДА ХИЗМАТ КЎРСАТИШ ТУРЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
106
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ички туризм / транспорт / хизмат кўрсатиш / биринчи саёхатчи / Авиация / Темир йўл / Автотранспорт / ҳудудий дастурлар. / Domestic tourism / transport / service / first traveler / aviation / railway / road transport / regional programs.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Даминов М.И., Каримов А.А.

Мақолада Ўзбекистонда ички туризмни ривожлантиришда транспортда кўрсатиладиган хизматларни тузилмалари механизмларини такомиллаштиришга бағишланган ва уларнинг таркибий фаолият кўрсатишида тавсиялар таклиф қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article is devoted to the improvement of the mechanisms of the structure of transport services in the context of the development of domestic tourism in Uzbekistan and offers recommendations on their structural functioning.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ИЧКИ ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТРАНСПОРТДА ХИЗМАТ КЎРСАТИШ ТУРЛАРИ»

УЗБЕКИСТОНДА ИЧКИ ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ТРАНСПОРТДА ХИЗМАТ КУРСАТИШ ТУРЛАРИ

Даминов М.И.

СамИСИ мустакил изланувчиси Каримов А.А.

СамИСИ мустакил изланувчиси e-mail: 00_bek94@mail.ru

Аннотация: Маколада Узбекистонда ички туризмни ривожлантиришда транспортда курсатиладиган хизматларни тузилмалари механизмларини такомиллаштиришга багишланган ва уларнинг таркибий фаолият курсатишида тавсиялар таклиф килинган.

Калит сузлар: Ички туризм, транспорт, хизмат курсатиш, биринчи саёхатчи, Авиация, Темир йул, Автотранспорт, худудий дастурлар.

Abstract: The article is devoted to the improvement of the mechanisms of the structure of transport services in the context of the development of domestic tourism in Uzbekistan and offers recommendations on their structural functioning.

Key words: Domestic tourism, transport, service, first traveler, aviation, railway, road transport, regional programs.

Кириш. Бугунги кунда замонавий туризм асосчиси сифатида англиялик Томас Кук тан олинган. У биринчилардан булиб саёхат максадида оммавий сафар уюштиришнинг мохияти ва фойдалилигини англаб етди хамда 1843-йилда у дастлабки темир йул оркали турни муваффакиятли ташкиллаштирди. 1851-йилда у мамлакатнинг бар-ча худудларидан келган 165 минг кишини Париждаги кургазмада иштирок этишини ташкил килди. Бугунги кунда «Томас Кук» компанияси бутун дунёда 12000 дан ортик туристик агентликларга эга булиб, йилига 20 миллиондан ортик туристга хизмат курсатади.

Туризм фаолияти асосан буш вактда амалга оширилади. Туризм фаолиятини амалга ошириш учун учта омил булиши шарт: дам олишга ажратилган буш вант, тегишли маблаг ва хо^иш-истаги.

Адабиётлар шарх,и. Ички туризм сохасини ривожлантириш халкимизнинг маданий ва маърифий хаётида хам кутилган самараларни беради. Ички туризм сохасини ривожлантиришда ахоли иш билан таъминланиши ортади, ижтимоий - иктисодий яшаш тарзи ошади, ички туризм инфратузилмаларини яратишда ва ички туризмда хизматлар килишда ахолининг туристик фаолияти кучаяди, вилоятлар ва туманларда яшаётган ахолиларнинг бири-бири билан танишиши ва дустлашуви кучаяди. Вилоятлардаги ахолилар бошка вилоятлардаги, туманлардаги туристик ресурслардан ва айникса рекреация, даволаниш ва мукаддас зиёратгохлардан хабардор булишадилар.

Ички туризм - Узбекистон Респyбликaсидa доимий яшайдиган фукароларнинг Узбекистон худуди бyйлaб киладиган саёхати хисобланади [1]. Ички туризм дaвлaт чегaрaлaрини кесиб Утиш билaн Ba туристик рaсмиятчилик билaн боFлик эмaс. Миллий вaлютa, тил, хужжатлар олдингидек yзгaрмaсдaн кколади. Дyнёдaги сaфaрлaрнинг 80-90 фоизи ички туризм улушига тyFри келaди. Унгa килинадиган хaрaжaтлaр халкаро туризм хaрaжaтлaридaн 5-7 бaробaр кaм булади. Айниккса, туризмнинг бу тури А^Ш, Фрaнсия, Англия мaмлaкaтлaридa оммaбоп хисобланади.

Хрзирги кyндa Узбекистон aвтомобиль трaнспортидa тaшyвлaрни тaртибгa солувчи туккизта халкдро конвенция Ba иккитa халкдро битимнинг aъзоси хисобланади.

Европа, Осиё Ba МДХ,нинг 26 та давлати билан автомобилда халкаро ташувлар сохасини тартибга солувчи икки томонлама хукуматлараро битимлар имзоланган.

Мамлакатимизда иктисодиётни модернизациялаш шароитида иктисодиётнинг мухим тармокдаридан бири булган йуловчиларни ташаш хизматининг урни жуда катта. Яъни, бу борада йуловчиларни ташаш хизматлари бозорини такомиллаштириш, ракобат мухитини шакллантириш энг чекка худудларимизда хам мазкур хизматдан фойдаланиш имконини бермокда. Йуловчи ташиш бозорида ракобат мухитини ривожлантириш учун зарур шарт-шароитлар яратиш ва такомиллаштириш, мамлакатимизда транспорт хизмати сифатини ошириш, йуловчиларга кулайлик яратиш учун кандай ишлар амалга оширилмокда?

Шунингдек, Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев нинг 2018 йил 7 февралдаги "Ички туризмни ривожлантиришни таъминлаш чора-тадбирлари тyFрисидa"ги П^-3514 сонли карорида "Узбекистон буйлаб саёхат кил!" ички туризмни ривожлантириш дастурида худудларни баркарор ва ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг энг мухим омилларидан бири ички туризмни жадал ривожлантириш, фукароларни мамлакатимизнинг маданий-тарихий меъроси хамда табиий бойликлари билан таништиришни максад килиб куйди [2]. Шу нуктаи-назардан хам, мамлакатимизда ички туризм сохасини замонавий ташкил килиш ва ривожлантириш ватанимизнинг миллий туризмини ривожлантиришдаги энг долзарб, давлат ахамиятига молик масала хисобланади.

Узбекистон Республикаси Президентининг "Ахолига транспорт хизмати курсатиш хамда шахарлар ва кишлокларда автобусларда йуловчилар ташиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFрисидa"ги 2017 йил 10 январдаги П^-2724-сонли кдрорига асосан Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 25 апрелдаги «Ахолига транспорт хизмати курсатиш хамда шахарлар ва кишлокларда автобусларда йуловчилар ташиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирларини амалга ошириш тyFрисидa»ги 238-сонли карори кабул килинди ва унда йуловчилар ташиш хавфсизлигини ва йуловчиларга хизмат курсатиш маданиятининг зарур даражасини, йуловчи

Tamum HyHanumnapuga TpaHcnopT Bocuranapu xapaKaru MapoMuHu, öenrunaHraH ®ägBannap Ba uHTepBannapHu, myHuHrgeK TamyBHunapHuHr mohhâbhh öapKapopnnrHHH TatMuHnam acycuñ MaKcagnapgaH khhhö öenrunaHgu [3].

Y3ÔeKHCTOH PecnyônuKacu npe3HgeHTHHHHr 2018 nun 3 ^eBpangaru "Y30eKHCTOH PecnyônuKacu Typu3M CanoxuflTuHu PuBo^naHTupum ynyH Ky^añ mapouraap aparum öyHHHa KymuMna TamKunun nopa-Tagôupnap Typpucuga'^u nO-5326-coH OapMOHuga Typu3M coxacugaru TagôupKopnuK ^aonutfra cyöteKTnapuHH 2022 ñunHHHr 1 aHBapura Kagap MaMnaKaraMrora onuö KHpunaëTraH: xañgoBHu öunaH ôupranuKga 8 Ba yHgaH opTHK KumuHu Tamumra Myn^annaHraH Typu3M Tou^acura oug TpaHcnopT BOCHTanapu öo^xoHa TynoBnapuHH TynamgaH (öo^xoHa pacMHñnamTupyBH ynyH HuruMnapgaH TamKapu) o3og этнпcнн [4].

Y3ÔeKHCTOH PecnyônuKacu Ba3upnap MaxKaMacuHuHr 2019 nun 17 geKaöpgaru "TpaHcnopT Ba Typu3M oôteKraapuga xaB^cronuKHu TatMHHnamra oug KymuMHa nopa-Tagôupnap Tyrpucuga^ru [5] 1010 cohhh KapopuHHHr Kaöyn KHHHHH öunaH TypucTnapHra TpaHcnopTga Ba Typu3M oôteKraapuga xroMar Kypcarumga cu^arauHr omumu Ba Typucraap xaB^cronuruHu TatMuHnamga KeHr uMKOHu^Tnap aparangu.

Tax^H^ Ba HaTH^a^ap. MatnyMKu, gaBnaraMro paxöapuHuHr 2018 nun 6 MapTgaru Kapopura MyBO^uK YsSeKucTOH aBTOMOÔunt TpaHcnopTu areHTnuru KañTa TamKMH этнпraн эgн. 2018-2021 nunnapga aBTOMoôunb TpaHcnopTu uH^pa^unMacuHu puBo^nanrapum gacTypu Kaöyn KunuHgu. ^acTyp u^pocu goupacuga xa^Kapo aBToöyc HyHanumu ñynra Kyfiungu.

BynapgaH xaM KypuHuô TypuôguKu, ymöy coxaga ^aonuar wpuTaguraH cyöteKraap cohu KecKuH ymagu, ynap KypcaraguraH xroMaraapHuHr cubara эca 3aMoH Tanaöura moc paBumga omagu.OapMoHu Ba Kapopnapu TpaHcnopT Typu3Mga TpaHcnopT TypnapuHu yn Typra ôynuô ypraHaMro: SupuHnu X,aBo TpaHcnopTu; ukkuhhu KypyKguK TpaHcnopTu; ynuHnu CyB TpaHcnopTra 6yпннagн.cox1acннн puBo^naHumura onuö Kengu.

Халкаро туристлар ташувларининг транспорт турлари буйича улуши

4%

2%

Water Сув транспорт!!

Темир йул транспорт!!

37%

57%

Air

Автомобил транспорта

Хаво транспорта

Манба: Бутунжахон туризм ташкплотн (UNWTO)

Узбекистонда ички туристларга транспортда йуловчиларга хизмат курсатишни асосан икки турга булиб урганишимиз мумкин.

Биринчи. Транспортда йуловчиларни автотранспорт, темир йул ва авиаташувларда ташиш куйидаги хизматларни ташкил этади:

1.1. Транспортда йуловчиларга чипталарни сотиш хизматини

ташкиллаштириш;

1.2. Транспортда йуловчиларнинг хужжатларини расмийлаштиришни

ташкил этиш;

.3. Транспортда йуловчиларга ташув вактида хизматлар курсатиш;

1.4. Транспортда йуловчиларни ташувдан кейинги хизматларни

курсатишни уз ичига олади.

Иккинчи. Транспортда йуловчиларни автотранспорт, темир йул ва авиаташувлар вактида юкларини ташиш хизматларини курсатади:

2.1. Транспортда почта оркали юк жунатиш хизмати;

2.2. Транспотда юк ташиш;

2.2.1. Автотранспортда ташиш хизмати;

2.2.2. Темир йулда юк ташиш хизмати;

2.2.3. Авиацияда йуловчиларнинг юкларини ташиш хизмати;

2.3. Юкларни ортиш хизмати;

2.4. Манзилга юкларни етказиш, тушириш ва саклаш хизматларини кусатади [6].

Хусоса. Муайян транспорт тузилмалари уртасида хамда хар бир транспорт тури доирасида йуловчи ташувчилар уртасидаги ракобат кураши йуловчиларга хизмат курсатишнинг такомиллашуви жараёнига кучли туртки

берди. Сервис сифати ва даражасининг ошиши харакатланадиган таркибнинг хозирги техник жихозланишида, йуловчиларга кулай ва шинам шарт -шароитлар яратилишида, транспорт воситалари бортида йуловчиларнинг дам олиши ташкил этилишида, йуловчиларни овкатлантириш сифатининг ошишида, транспорт компанияларининг доимий мижозлари учун рагбатлантириш дастурлари ишлаб чикилишида намоён булмокда. Йуловчи ташувчилар транспортда болалар ва ногиронларга, шунингдек бошка тоифа йуловчиларга хизмат курсатиш буйича махсус тадбирларни амалга оширмокдаларки, бу йуловчиларнинг эхтиёжларини тулаконли кондириш учун имконият яратмокда.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. М.Р.Болтабоев, И.С.Тухлиев, Б.Ш.Сафаров, С.А.Абдухамидов. ТУРИЗМ: назария ва амалиёт. Дарслик. Фан ва технология. Тошкент 2018 йил. 46-бет.

2. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2018 йил 7 февралдаги "Ички туризмни ривожлантиришни таъминлаш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПК-3514 сонли карори. http//www. lex.uz

3. "Ахолига транспорт хизмати курсатиш хамда шахарлар ва кишлокдарда автобусларда йуловчилар ташиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирларини амалга ошириш тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 25 апрельдаги 238-сонли карори Мр://1ех.ш/ёос8/3182142

4. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2018 йил 3 февралдаги "Узбекистон Республикаси Туризм Салохиятини Ривожлантириш учун кулай шароитлар яратиш буйича кушимча ташкилий чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-5326-сон Фармони. http//www. lex.uz

5. "Транспорт ва туризм объектларида хавфсизликни таъминлашга оид кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг Карори 17.12.2019 й. №1010 Шр/А^^^1ех.иг

6. "Ахолига транспорт хизмати курсатиш хамда шахарлар ва кишлокларда автобусларда йуловчилар ташиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирларини амалга ошириш тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 25 апрельдаги 238-сонли карори МрУЛех.ит/ёосБ/3182142

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.