Научная статья на тему 'ШАҲАР ЖАМОАТ ТРАНСПОРТИ ФАОЛИЯТИНИ БОШҚАРИШДА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ТРАНСПОРТ ТИЗИМЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ШАҲАР ЖАМОАТ ТРАНСПОРТИ ФАОЛИЯТИНИ БОШҚАРИШДА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ТРАНСПОРТ ТИЗИМЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
256
38
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
транспорт / жамоат транспорти / интелектуал жамоат транспорти / тўлов тизими / АТТО / мониторинг тизими / ва б. / transport / public transport. Intelligent public transport / survey system / ATTO / monitoring system

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Баҳром Саттивалдиев, Қудрад Қутлимуратов, Иброҳимжон Азимов

Ушбу мақолада шаҳар жамоат транспорти фаолиятини бошқаришда юзага келаётган муаммолар, уларни интеллектуал жамоат транспорти тизимлари ёрдамида бартараф этиш таклифи берилган. Тошкент шаҳрида тажрибадан ўтказилган электрон тўлов тизими самарадорлиги таҳлил қилинган ва бир қатор тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE OF INTELLIGENT TRANSPORT SYSTEMS IN THE MANAGEMENT OF URBAN PUBLIC TRANSPORT

This article presents the problems that arise in the management of urban public transport, and proposes to address them with the help of intelligent public transport systems. The effectiveness of the piloted electronic payment system in Tashkent was analyzed and a number of recommendations were made.

Текст научной работы на тему «ШАҲАР ЖАМОАТ ТРАНСПОРТИ ФАОЛИЯТИНИ БОШҚАРИШДА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ТРАНСПОРТ ТИЗИМЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ»

ШАХДР ЖАМОАТ ТРАНСПОРТИ ФАОЛИЯТИНИ БОШ^АРИШДА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ТРАНСПОРТ ТИЗИМЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

Бахром Саттивалдиев ^удрад ^утлимуратов Иброхдмжон Азимов

Тошкент давлат транспорт университети

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада шахар жамоат транспорти фаолиятини бошкаришда юзага келаётган муаммолар, уларни интеллектуал жамоат транспорти тизимлари ёрдамида бартараф этиш таклифи берилган. Тошкент шахрида тажрибадан утказилган электрон тулов тизими самарадорлиги тахлил килинган ва бир катор тавсиялар берилган.

Калит сузлар: транспорт, жамоат транспорти, интелектуал жамоат транспорти, тулов тизими, АТТО, мониторинг тизими, ва б.

USE OF INTELLIGENT TRANSPORT SYSTEMS IN THE MANAGEMENT OF

URBAN PUBLIC TRANSPORT

Bahrom Sattivaldiev Qudrad Kutlimuratov Ibrohimjon Azimov

Tashkent State Transport University

ABSTRACT

This article presents the problems that arise in the management of urban public transport, and proposes to address them with the help of intelligent public transport systems. The effectiveness of the piloted electronic payment system in Tashkent was analyzed and a number of recommendations were made.

Keywords: transport, public transport. Intelligent public transport, survey system, ATTO, monitoring system

КИРИШ

Маълумки, транспорт тизими инсон хаёти ва турмуш тарзида алохида урин тутувчи тизим хисобланади. Шуларни хисобга олган холда транспорт сохасида ишловчи ишчи ходимлар ва фойдаланувчилар, яъни йуловчиларга шарт-шароитлар хамда енгилликлар яратиш, хавфсиз иш ташкил килиш масаласида муаммоларни хал этишимиз лозим. Крлаверса булар замон талабидир.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Президентимиз Ш.Мирзиёевнинг 2019 йил 6-мартдаги П^-4230-сонли карорида хам транспорт хизмати курсатишни ташкил этиш тизимини янада

такомиллаштириш, мулкчиликнинг барча шаклларидаги ташувчилар учун ракобат мухитини хамда кулай шарт-шароитларни яратиш, шунингдек, республиканинг транспорт-транзит салохиятини оширишга каратилгани бунинг яккол мисолидир.Хозирги кунда йуловчи ва юкларини ташиш билан шугулланаётган транспорт корхоналари ва улар ихтиёридаги транспорт воситалари ахолини узогини якин килиш, ахолига наъмунали транспорт хизмати курсатиш учун йуналтирилмокда дейишимиз

мумкин. Масалан, хукумат корорлари билан йулга куйилган йуналишсиз таксилар, йуналишдаги дамас ва автобус русумли жамоат транспортларни олишимиз мумкин. Барча сохаларда булгани каби транспорт тизимида хам камчиликлар кузатилади.

Хозирги кунда йуловчилар ва хайдовчилар уртасида булаётган муаммолар талайгина. Мисол тарикасида йуналишдаги автотранспорт хайдовчилари томонидан йул кира нархлари хукуматимиз белгилаган нархдан узбошимчалик билан ошириб олинаётганлигини айтишимиз мумкин. Шу билан бирга ноконуний фаолият курсатаётган транспорт воситаларини кунлик техник курик ва кунлик тиббий курикларсиз харакатланаётганлик окибатида йуловчиларга хавф-хатарлар тугилиши эхтимолдан холи эмас.

Буларни бартараф килишимиз ва хавфсиз ташишларни амалга ошириш чораларини куриш масаласида уз фикр ва гоялар билдиришни максад килдик. Албатта буларни хар томонлама мижоз ва фойдаланувчиларга кулай булиши хамда унга янгича имкониятлар ва техналогиялар жорий этиш буйича бир-канча таклифлар киритишимиз мумкин. Мисол тарикасида йуналишсиз таксиларни олсак.

Алохида белгилари билан ажралиб туриши учун йуналишсиз таксиларни сарик ранга булиши, талаб даражада ички ва ташки жихозлар билан жихозланиши, йуловчиларга кулайликлар яратилаётгани кувонарли холдир. Шулардан келиб чикиб йуловчи ташувчи транспорт воситалари тизими ривожланаётганини куриб, янада такоминлантириш буйича таклиф ва фикрларимиз талайгина. Масалан; Мижоз учун уз турар жойида, мобил телефони, ёки компютер тармоклари ёрдамида атрофдаги якин булган, буюртма бериладиган такси автомашинасини узига нисбатан масофасини, русумини билиб, танлаш имкониятини яратишни йулга куйиш, ягона таниш белгилари билан жихозлаб, янада кулайликлар яратиб, йуловчи йуналишда кайси такси буш эканлигини билиш имконини берувчи мослама, плофонлар билан жихозланиш, мижоз томондан буюртма берилган манзилни масофасини, кутиб турилган ва босиб утилган манзилнинг суммасини хисоблаб берувчи хисоблагич (Таксометр), туловларни банк пластик карталари оркали амалга ошириш имконини берувчи банк терминаллари билан таъминланилиши ва буларнинг барчалари транспорт

воситалари учун мижозлар сони купайишига, мижозлар учун йул кира нархлари одилона хисобланиши билан анча кулайликларга эга булишига ва транспорт корхоналари учун тушаётган тушумларни хисобини аниклаб олишга ёрдам беради. Бунда йуловчи буюрмасига асосан тариф буйича босиб утилган масофа нархи, кутиб турилган вакти нархи аппаратга киритилган дастур оркали аник хисоб берилади. Автобусларда хам намунали траспорт хизмати курсатиш буйича ишлар йулга куйилаётгани айни муддао. Автобуслар ва микроавтобуслар буйича хам бир канча таклифлар ва гояларни билдиришимиз мумкин. Хозирги кунда мунтазам катновчи ахолини биринчи муаммоси деб йул кира нархларига эътиборимизни каратсак. Энг арзон, хавфсиз ва тартибли транспорт воситасини эса автобус деб олишимиз мумкин. Йулкира нархлари оркали инсонларни иктисодий томонламан манфаатларини химоя килиш чоралари куриш буйича куйидагича таклифлар киритишимиз мумкин. Автобусларни йуналишда купайтириш чораларини куриш билан бирга, йуналишли таксилар сингари белгиланган талаблар даражасида жихозлаш ва электрон тулов тизимини жорий этиш йули билан давлатимиз хам, ахолимиз хам бир канча ютукларга эришиш имконини беради.

Жумладан:

- Туловни электрон карталар оркали амалга оширилиши,

- Транспорт тушумларини шаффофликка олиб чикиш,

- Нобанк айланмаларни кескин кискартирилиши,

- Автобусларда йуловчи окимини ортиши,

- Банк ресурс маблаглари ортиши.

Колаверса йуловчилар хам накд пулсиз, яъни оддийгина электрон карта оркали туловларни амалга ошириб, ортикча харакат ва нокулайликларсиз уз манзилларига етиши имконини беради. Бундай яратилган кулайликлар хайдовчини чалгимай, эркин харакатланиш имкониятини беради. Шу билан давлат ва фукаролар манфаатлари химояланиб, янгича имкониятлар яратилиши мумкин.

МУХ,ОКАМА

Бу тизимда йуналишли таксиларда, масалан Дамас русумли автотранспорт воситаларида фойдалансак йул кира нархлари тартибга солиниши билан бирга йуловчи окими уз узидан факат рухсатномали (лицензияли) давлат назоратидаги автотранспорт воситаларига каратилади. Бу эса ноконуний рухсатномасиз автотранспортларни уз узидан камайишига сабаб булади. Ушбу лойиха асосида ишловчи автобусларга энг тажрибали хайдовчилар танлаб олинди. Аввалига касб-хунар коллежларини тамомлаётган битирувчиларни амалиёт даврида тайёргарлик куриб, чиптачи вазифасида иш бошлаш мумкин. Йуловчиларни

ургатиш максадида дастлаб автобекатларда электрон карталарни текинга берилади. Йуловчилар электрон карталарга узининг банк пластик карточкасидан онлайн тартибда пул тушириб боради. Ундан икки йил муддатда республика буйича хизмат курсатаётган автобусларда фойдаланилади.

НАТИЖА

Энг мухими, битта карточкадан бутун оила аъзолари фойдаланиши мумкин. Йул хаки шахар йуналишларида бир хил белгиланади. Карточкадан фойдаланиш тартиби жуда оддий. Чиптачи картани терминал (валидатор)га текказганида пул маблагини ечиб олади. Тулов амалга оширилганини тасдиклаш максадида сана, вакт, йуналиш номи, автобус ва карта раками хамда колган маблаг хакида хисоботлар кайд этилган чипта (чек) берилади. Бусиз йул хаки туланмаган хисобланади. Шахар кучаларида барпо этилаётган замонавий ойнаванд бекатларда автобусларнинг оралик масофасини масофадан онлайн режимида (GPS) доимий кузатиб бориш имконияти берувчи мониторлар яратилади. Махсус монитор оркали кутаётган автобусингизни каерда эканлигини ва бекатга етиб келиш вактини билиш мумкин. Бу уз узидан йуловчи вактини тежайди. Яратилган кулайлик хайдовчини чалгимай, эркин харакатланиш имконини берди. Чунки йуловчилар билан факат чиптачи ишлайди. Бу айни вактда хавфсизликни хам оширади. Крлаверса йуналишлардаги автобусларга куйида келтирилган замонавий тизимларнинг барчаси урнатилган булади. Бунинг окибатида йуловчиларни манзилларига хавфсиз етиб боришлари кафолатланади. Албатта, хар томонлама фукароларни манфаатлари, хавфсизлиги давлатимизни янада ривожи бу биринчи уринда.

ХУЛОСА

Маколада шахар жамоат транспорти фаолиятини бошкаришда юзага келаётган муаммолар, уларни интеллектуал тизимлари ёрдамида бартараф этиш таклифи берилган. Тошкент шахрида тажрибадан утказилган электрон тулов тизими самарадорлиги тахлил килинган ва бир катор тавсиялар берилган.

REFERENCES

1. 2017-2021 йилларда Узбекистан Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 1 ноябрдаги "Тошкент шахрида 2030йилгача булган даврда йуловчи ташиш транспортини ривожлантириш концепцияси тугрисида"ги карори.

3. Кригер Л.С. Интеллектуальная система поддержка принятия при управлении движением общественного транспорта. Вестник Астраханского государственного

технического университета. Серия: Управление, вычислительная техника и информатика, 2012, №2. С.150-155

4. R. Borndôrfer, M. Karbstein, and M. E. Pfetsch, "Models for fare planning in public transport," Discret. Appl. Math., 2012, doi: 10.1016/j.dam.2012.02.027.

5. C. Tang, A. A. Ceder, and Y. E. Ge, "Integrated optimization of bus line fare and operational strategies using elastic demand," J. Adv. Transp., 2017.

6. Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 25-ноябрдаги 948-сонли "Умумий фойдаланиладиган транспортда йуловчи ташкишда йул кира хакини тулашнинг автоматлаштирилган тизимини жорий этиш тугрисида" карори

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.