Научная статья на тему 'Бюджет ташкилотларида йўловчи карточкаларининг бухгалтерия ҳисоби'

Бюджет ташкилотларида йўловчи карточкаларининг бухгалтерия ҳисоби Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
171
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абдурахимов К.

Ушбу мақола бюджет ва бюджетдан ташқари маблағлар ҳисобига ойлик йўл карточкаларини ҳисобга олиш ва ҳисобдан чиқариш бўйича бухгалтерия проводкаларини батафсил изоҳлаш мақсадида тайёрланган. Шунингдек, йўл карточкаларини олиш, ҳисобини юритиш ва ҳисобдан чиқариш суммасини кирим қилиш бўйича бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботини амалга оширишда ягона ёндашувга келиш, салбий кўринишларни бартараф қилиш йўллари кўрсатиб берилган. Бу усул бухгалтерия ва тафтиш-назорат хизматлари ходимлари ўртасида нохушликларнинг юзага келиш имкониятини истисно этади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE MONTHLY URBAN TRANSIT TICKET ACCOUNTING IN BUDGET ORGANIZATIONS

The article is written to explain in detail accounting internal transactions in acquainting, booking, and charge-off monthly urban transit tickets from budget and out of budget accounts. The article has to assist in developing of common approaches in accounting arrangements and reporting, bring on charge of acquainting sum, booking and charge-off the transit tickets, eliminating of possible misunderstanding between accountants and auditors.

Текст научной работы на тему «Бюджет ташкилотларида йўловчи карточкаларининг бухгалтерия ҳисоби»

Абдурахимов К. - Молия вазирлиги хузуридаги Ук,ув маркази «Бухгалтерия х,исоби ва ахборот технологиялари» кафедраси укитувчиси

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ИУЛОВЧИ КАРТОЧКАЛАРИНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ЩОБИ

Бюджет ташкилотлари бухгалтерлари харажатлари сметасини ижро этиш жараёнида бухгалтерия цисобининг айрим масалаларига дуч келиниб, уларга меъёрий-цуцуций цужжатларда аниц изоц ёки курсатма берилмаган. Бюджет ташкилотларининг айрим бухгалтерлари томонидан у ёки бу бухгалтерия операциялари бажарилганидан кейин шун-дай бухгалтерия операциясини бошца бюджет ташкилоти бухгалтери бошцача бажарганлиги маълум булади. Табиий равишда, мазкур бухгалтерия операциясини улардан цайси бири ту^ри бажарган, деган савол тутилади.

Бюджет ташкилоти бухгалтерия х,исобида ойлик йул чипта (карточка)ларини олиш буйича битта хужалик операциясининг акс этишини куриб чикамиз.

Шунингдек, Узбекистон Республикаси Ва-зирлар Мах,камаси томонидан 2012 йил 17 сентябрда тасдикланган "Узбекистон Ре-спубликасида йуловчилар айланмаси-ни ва умумий фойдаланиладиган автомобиль ва электр транспортида ша^арда, ша^ар атрофида, ша^арлараро, халцаро йуналишларда ^амда соатлар буйича та-шилган йуловчилар сонини аницлаш тар-тиби туFрисида"ги (273-сон, 1-илова) Низом-да куйидаги таъриф келтирилган:

-ойлик транспортда юриш карточкаси -х,аракатланиш х,удуди чегараларида ва ушбу жужжат амал киладиган давр мобайнида бар-ча йуналишлар буйича умумий фойдаланиладиган транспортда (автобус ва трамвай-да) юриш имкониятини олишга йуловчининг ^укукини тасдиклайдиган, катъий х,исобда турадиган жужжат. Ойлик юриш карточкаси икки турга - умумий ва имтиёзли карточка-га булинади;

-умумий ойлик транспортда юриш карточкаси - метрополитен, йуналишли ва йуналишсиз таксилардан ташкари, умумий

фойдаланиладиган транспортнинг барча тур-ларида йуловчилар юришини назарда ту-тадиган, катъий х,исобда турадиган жужжат. Умумий транспортда юриш карточкаси-нинг тулик киймати умумий фойдаланиладиган транспортдаги чекланган тарифни, чеги-ришни х,исобга олган х,олда, юришлар сонига купайтириш йули билан аникланади;

имтиёзли ойлик транспортда юриш карточкаси - чегириш ва имтиёзларни х,исобга олган х,олда, йуловчиларнинг ижтимоий гурух,и (пенсионерлар, ногиронлар, талаба-лар ва урта мактаблар, лицейлар, коллежлар укувчилари) учун транспортда юришни назарда тутадиган, катъий х,исобда турадиган жужжат.

Айрим бюджет ташкилотларининг хо-димлари ишлаш жараёни катнов тусига эга булгани туфайли, мазкур бюджет ташкилотлари томонидан уз ходимлари учун ойлик йул чипталари (карточка) олинади.

Иши хизмат жараёнида катнов тусига эга булгани туфайли, ойлик транспортда юриш карточкаси олинадиган ишловчилар руйхати, уларнинг фаолият турлари ва кар-точкани олишдан максади иш берувчининг тегишли буйруFи (фармойиши) билан белги-ланади. Унда ишловчиларнинг исми-шарифи

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 5, 2013

келтирилган руйхати, улар эгаллаган лавози-ми, фаолият тури ва транспортда юриш кар-точкаларини олишдан максади курсатилади.

Ойлик транспортда юриш карточкалари-ни олиш жараёнини тартибга соладиган бир канча меъёрий-х,укукий х,ужжатларни куриб чикамиз.

Булар каторида Узбекистон Республи-каси Вазирлар Мах,камасининг 1993 йил 16 июндаги 289-сонли "Йуловчи транспорти-дан фойдаланиш самарадорлигини ошириш туFрисида" ги карорининг 5-7-бандларига кура, Мудофаа вазирлиги, Ички ишлар ва-зирлиги, Адлия вазирлиги, Ижтимоий таъми-нот вазирлиги, Прокуратура, Давлат божхо-на кумитаси, Давлат солик бош бошкармаси иш-хизмат жараёнида катнов туси билан боFл и к хизмат мажбуриятини бажарадиган уз ходимларига жамоат транспортида бепул юриш учун марказлашган тарзда олинадиган ойлик транспортда юриш карточкалари бе-риши белгилаб куйилган.

5-бандда курсатилган вазирлик ва идора-лар харажатлар сметасида имтиёзли карточ-калар олишга маблаFлар ажратишни кузда тутишлари керак.

Вазирликлар, идоралар, корхоналар ва ташкилотларда ишловчиларга жамоат транспортида юриш х,ак,ини коплаш ойлик транспортда юриш карточкалари олиш йули билан амалга ошириш тавсия килинади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2002 йил 14 июндаги 209-сон-ли карори 3-иловаси билан "Узбекистон Республикаси Давлат патент идораси томо-нидан патент пошлиналарини ва солик булмаган бошка туловларни ундиришдан ту-шадиган маблаFлардан фойдаланиш тарти-би туFрисида" ги Низом тасдикланди. Маз-кур Низомнинг 29-банди, VI булими - "Хо-димларга моддий ёрдам бериш ва компенсация туловлари"га кура, ходимларнинг жа-моат транспортида юриши учун компенсация туловлари х,ар ойда ойлик йулкира карточкалари кийматидан ортик булмаган микдорда белгиланади ва туланади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2002 йил 25 январ-да "Ах,олининг ижтимоий х,имояга мух,тож катламларини аник йуналтирилган тарз-да куллаб-кувватлашнинг 2002-2003 йил-

ларга мулжалланган дастурини амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 33-сон-ли карори кабул килиниб, унинг 3-бан-ди етим болаларни ва ота-она каровисиз колган, тулик давлат таъминотидаги болаларни куйидаги йуллар билан ижтимоий мух,офазалашни кучайтиришни кузда тутади:

Укув муассасаси яшаш жойидан узок ма-софада жойлашган х,олларда улар бюджет маблаFлари х,исобига имтиёзли ойлик транспортда юриш карточкалари билан таъминла-нади.

Мазкур карорни ижро этиш максадида Халк таълими вазирлиги, Молия вазирлиги, Мех,нат ва ах,олини ижтимоий мух,офаза килиш вазирлиги ва Олий ва урта махсус таълим вазирлиги томонидан "Тулик давлат таъминотидаги етим болаларни ва ота-она каровисиз колган болаларни пул нафакалари х,амда кийим-бош, пойабзал ва анжомлар со-тиб олиш учун нафакалар, шунингдек транспортда юриш карточкалари билан таъмин-лаш тартиби туFрисида" ги Низом ишлаб чикилиб, 2002 йил 21 октябрда уларнинг кушма карори билан тасдикланди ва 2002 йил 11 ноябрда Адлия Вазирлиг томонидан 1187-сон билан руйхатга олинди. Мазкур Низомнинг 12-19 бандларида етим болалар ва ота-оналар васийлигисиз, тулик давлат таъ-минотида колган болалар учун йул карточка-ларини олиш тартиби келтирилган.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камаси томонидан 2011 йил 24 август-да кабул килинган "Бюджетдан маблаF олув-чиларнинг харид килишда 15 фоиздан ортик микдорда аванс тулаши мумкин булган то-варлар (ишлар, хизматлар)нинг турлари руйхатини тасдиклаш туFрисида" ги 241-сон-ли карорнинг 12-бандида барча турдаги шах,ар йуловчи транспорти йул карточкалари бунак тулови шартнома ойлик сумма-сининг 100% х,ажмида белгиланган.

Бюджет ташкилотлари бухгалтерия х,исобида транспарентни акс эттириш максадида бюджет ташкилотлари ходимларига йул карточкаларини олиш, х,исобини юритиш ва бериш операцияларини куйидаги бухгалтерия проводкалари оркали расмий-лаштириш тавсия этилади:

1. Бунак тулови (100%) суммасини йул карточкаларини етказиб берувчининг

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 5, 2013

Ойлик йул карточкалари (чипталари)ни бериш

РЕЕСТРИ

__________________________________________________буйича

(бюджет ташкилотининг номи) 2013 йил ойига

т/№ Ишловчининг исми - шарифи Эгаллаб турган лавозими Йул карточка сининг серияси ва раками Суммаси Олувчининг имзоси

1 Шарипов Тохиржон Етакчи бухгалтер АВ № 007309 64000

2 Дадабоев Умматали Кассир АВ № 007310 64000

3 Ва хоказо..........

4 Жами реестр буйича* Х Х Х

* Реестр буйича сумма хисоб-фактурада олинган суммага мос келиши керак.

(«YO'LOVCHITRANSSERVIS» Yagona Xo'galik Hisobidagi Markaz) хисобига утказишда бух-галтерияда куйидаги бухгалтерия проводка-си оркали акс эттирилади:

159-субсчёт дебетига ва 232-субсчёт кредитига.

(агар карточкалар Fазначилик хизматига утган бюджет ташкилотлари томонидан бюджет маблаFлари хисобига олинадиган булса)

159-субсчёт дебетига ва 100-субсчёт кредитига.

(агар карточкалар Fазначилик хизматига утмаган бюджет ташкилотлари томонидан бюджет маблаFлари хисобига олинаёт-ган булса).

159-субсчёт дебетига ва 112 ёки 113-суб-счёт кредитига.

(агар карточкалар бюджет ташкилотлари томонидан бюджетдан ташкари маблаFлар хисобига олинаётган булса).

2. Йул карточкаларини етказиб берувчи-дан олинган хисоб-фактурага мувофик, ки-рим килишда бухгалтерияда куйидаги бухгалтерия проводкаси билан акс эттирилади:

132-субсчёт дебетига ва 159-субсчёт кредитига.

3. Ишлаш жараёни катнов тусига эга булган ишловчиларга йул карточкаларининг бери-лиши илова килинган шаклдаги реестр билан расмийлаштирилади.

4. Реестрга мувофик, ишловчиларга йул карточкаларини беришда куйидаги бухгалтерия проводкаси расмийлаштирилади:

172-субсчёт дебетига ва 132-субсчёт кредитига

5. Ой тугаши билан йул карточкалари ол-ган ишловчилар (уларга реестрга мувофик йул карточкаси берилган) уларни бухгалтериям белгиланган тартибда, умумий бунак хисоботини тузиш йули билан хисобдан чикариш учун топширадилар. Бунга куйидаги бухгалтерия проводкаси расмийлаштирила-ди:

231-субсчёт дебетига ва 172-субсчёт кредитига

(бюджет маблаFлари хисобига).

261 ёки 271-субсчётлар дебетига ва 172-субсчёт кредитига

(агар бюджетдан ташкари маблаFлар хисобига булса).

Бухгалтерия хисоботида касса ва хакикий харажатлар буйича операцияларни акс эт-тириш Давлат бюджети харажатларининг иктисодий таснифи "Товарлар ва хизматлар харид килишни бошка харажатлари" 42-мод-да, 99-кичик модда ва 990-элемент буйича амалга оширилиши керак.

Бюджет ташкилотлари (ота-оналар васий-лигисиз колган болалар учун болалар уй-лари (шу жумладан, оилавий куринишдаги), интернат-мактаблар) томонидан етим болалар ва ота-оналар васийлигисиз, тулик давлат таъминотида колган болаларга йул карточкаларини олиш, хисобини юритиш ва бериш операцияларини бухгалтерия хисобида акс эттиришни куйидаги бухгалтерия про-водкалари оркали расмийлаштиришни тавсия этамиз:

1. Бунак тулови суммасини йул карточкаларини етказиб берувчи

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 5, 2013

(бюджет ташкилотининг номи) 2013 йил ойига

Ойлик йул карточкалари (чипталари)ни бериш)

РЕЕСТРИ

___________________________________________________буйича

т/№ Укувчининг исми-шарифи Тоифаси Йул карточкасининг серияси ва раками Суммаси Олувчининг имзоси

1 Жалилов Акмал 5а БУ № 400560 40000

2 Ашуров Умар 6б АВ № 400561 40000

3 ва хоказо.............

4 Жами реестр буйича* Х Х Х

Реестр буйича сумма хисоб-фактурада олинган суммага мос келиши керак.

*

(«YO'LOVCHITRANSSERVIS» Yagona Хо'даПк Hisobidagi Markaz) хисобига утказиш бухгал-терияда куйидаги бухгалтерия проводкаси оркали акс эттирилади:

159-субсчёт дебетига ва 232-субсчёт кредитига.

(агар карточкалар Fазначилик хизматига утган бюджет ташкилотлари томонидан бюджет маблаFлари хисобига олинса)

159-субсчёт дебетига ва 112 ёки 113-суб-счёт кредитига.

(агар карточкалар бюджет ташкилотлари томонидан бюджетдан ташкари маблаFлар хисобига олинган булса).

2. Йул карточкаларини етказиб берувчи-дан олинган хисоб-фактурага мувофик, ки-рим килиш бухгалтерияда куйидаги бухгалтерия проводкаси оркали акс эттирилади:

132-субсчёт дебетига ва 159-субсчёт кредитига.

3. Укувчиларга йул карточкаларини бериш илова килинган шаклдаги реестр оркали рас-мийлаштирилади.

4. Реестрга мувофик, укувчиларга йул карточкаларини беришда куйидаги бухгалтерия проводкаси расмийлаштирилади:

172-субсчёт дебетига ва 132-субсчёт кредитига.

5. Ой тугаши билан укувчилар (уларга реестрга мувофик йул карточкаси берилган) томонидан йул карточкалари умумий бунак хисоботини тузиш йули билан белгиланган тартибда хисобдан чикариш учун бухгалтериям топширилади, бу куйидаги бухгалтерия проводкаси оркали расмийлаштирилади:

231-субсчёт дебетига ва 172-субсчёт кредитига

(бюджет маблаFлари хисобига).

261 ёки 271-субсчёт дебетига ва 172-суб-счёт кредитига

(агар бюджетдан ташкари маблаFлар хисобига булса).

Бухгалтерия хисоботида касса ва хакикий харажатлар буйича операцияларни акс эт-тириш Давлат бюджети харажатларининг иктисодий таснифи: "Йул чипталари билан таъминлаш харажатлари" 47-модда, 22- ки-чик модда ва 40-элемент буйича амалга оши-рилиши керак.

Бюджет ташкилотлари бухгалтерия хисобида йул карточкаларини олиш, хисобини юритиш ва хисобдан чикаришнинг юкорида келтирилгандек акс эттирилиши уни олишдаги салбий окибатларни (сумма-си умумий, реестрга мувофик, таксимлаш мавжуд эмас, бу карточканинг бир турига пул утказиб, бошка турини олиш каби эгри-ликларни келтириб чикаради) (ой охирида-ги бунак хисоботига кура, хисобдан чикариш ташкилот томонидан берилган йул карточкаларини: "Мен бу транспортдан фойдалан-майман", деб раFбатлантириш оркали учин-чи шахсларга сотиш имкониятини бартараф килади) бартараф килиш максадида тавсия этилган

Бундан ташкари, тикилган ишлатилган йул карточкаларининг мавжудлиги бунак хисоботида назорат-тафтиш хизмати томонидан нохушликларнинг юзага келишини ис-тисно этади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 5, 2013

Адабиётлар руйхати:

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 1993 йил 16 июндаги "Йуловчи транспортидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш туFрисида"ги 289-сонли карори.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2002 йил 14 июндаги "Узбекистон Республикаси Давлат патент идораси фаолиятини ташкил этиш туFрисида"ги 209-сонли карори.

"Тулик, давлат таъминотидаги етим болаларни ва ота-она каровисиз долган бола-ларни пул нафакалари х,амда кийим-бош, пойабзал ва анжомлар сотиб олиш учун нафакалар, шунингдек транспортда юриш карточкалари билан таъминлаш тартиби туFрисида" ги Низом (2002 йил 11 ноябрда АВ да 1187-сон билан руйхатга олинган).

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2011 йил 24 августда-ги "Бюджетдан маблаF олувчиларнинг харид килишда 15 фоиздан ортик микдорда аванс тулаши мумкин булган товарлар (ишлар, хизматлар)нинг турлари руйхатини тасдиклаш туFрисида" ги 241-сонли карори.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2012 йил 17 сентябрдаги "Уму-мий фойдаланиладиган транспортда йуловчи ташувчилар фаолиятини х,амда уларни молиялаштириш тартибини такомиллаштириш туFрисида"ги 273-сонли карори.

"Бюджет ташкилотларида бухгалтерия х,исоби туFрисида"ги Йурикнома (2010 йил 22 декабрда АВда 2169-сон билан руйхатга олинган).

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 5, 2013

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.