Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ИҚТИСОДИЙ ЎСИШ ВА АҲОЛИ БАНДЛИГИ ЎРТАСИДАГИ БОҒЛИҚЛИК'

ЎЗБЕКИСТОНДА ИҚТИСОДИЙ ЎСИШ ВА АҲОЛИ БАНДЛИГИ ЎРТАСИДАГИ БОҒЛИҚЛИК Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
444
75
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
иқтисодий ўсиш / самарали бандлик / инвестициялар янги иш ўринлари / экономический рост / эффективная занятость / инвестиции / новые рабочие места

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Толаметова Зилола Абдижапаровна, Элмонов Бекмурод Эрмат Ўғли

Мазкур мақолада Ўзбекистонда иқтисодий ўсиш ва аҳоли бандлиги ўртасидаги боғлиқлик, иқтисодиёт тармоқларидаги бандлик ҳолатлари, шунингдек самарали бандлик борасидаги тадқиқотлар натижаси келтирилган. Шунингдек мақолада иқтисодий ўсишни таъминловчи асосий омиллардан бири инвестициялар эканлиги, инвестициялар эса аҳолининг бандлик даражасининг ортишига олиб келиши тадқиқ қилингани ҳолда Ўзбекистонда аҳоли бандлигини ошириш йўналишлари ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВЗАИМОСВЯЗЬ ЭКОНОМИЧЕСКОГО РОСТА И ЗАНЯТОСТИ В УЗБЕКИСТАНЕ

В данной статье приводятся результаты исследований взаимосвязи между экономическим ростом и занятостью в Узбекистане, занятостью в отраслях экономики, а также эффективной занятостью. В статье также исследуется тот факт, что одним из основных факторов экономического роста явля­ ются инвестиции, а инвестиции приводят к увеличению занятости, и выделяются основные направ­ ление для увеличения занятости в Узбекистане.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ИҚТИСОДИЙ ЎСИШ ВА АҲОЛИ БАНДЛИГИ ЎРТАСИДАГИ БОҒЛИҚЛИК»

Толаметова Зилола Абдижапаровна,

Узбекистон миллий университети доценти, иктисод фанлари номзоди Элмонов Бекмурод Эрмат угли,

Узбекистан Миллий университети «Иктисодиёт» факультети «Минтакавий иктисодиёт» кафедраси укитувчиси

УЗБЕКИСТОНДА ИКТИСОДИЙ УСИШ ВА АДОЛИ БАНДЛИГИ УРТАСИДАГИ БОГЛИ^ЛИК

УДК: 51157 (072)

ТОЛАМЕТОВА З.А., ЭЛМОНОВ Б.Э-У. УЗБЕКИСТОНДА ИКТИСОДИЙ УСИШ ВА АЦОЛИ БАНДЛИГИ УРТАСИДАГИ БОТЛИЦЛИК

Мазкур маколада Узбекистонда иктисодий усиш ва ах,оли бандлиги уртасидаги боFликлик, иктисодиёт тармокларидаги бандлик х,олатлари, шунингдек самарали бандлик борасидаги тадкикотлар натижаси келтирилган. Шунингдек маколада иктисодий усишни таъминловчи асосий омиллардан бири инвестициялар эканлиги, инвестициялар эса ах,олининг бандлик даражасининг ортишига олиб келиши тадкик килингани х,олда Узбекистонда ах,оли бандлигини ошириш йуналишлари ёритиб берилган.

Калит сузлар: иктисодий усиш, самарали бандлик, инвестициялар янги иш уринлари.

ТОЛАМЕТОВА З.А., ЭЛМОНОВ Б.Э-У. ВЗАИМОСВЯЗЬ ЭКОНОМИЧЕСКОГО РОСТА И ЗАНЯТОСТИ В УЗБЕКИСТАНЕ

В данной статье приводятся результаты исследований взаимосвязи между экономическим ростом и занятостью в Узбекистане, занятостью в отраслях экономики, а также эффективной занятостью. В статье также исследуется тот факт, что одним из основных факторов экономического роста являются инвестиции, а инвестиции приводят к увеличению занятости, и выделяются основные направление для увеличения занятости в Узбекистане.

Ключевые слова: экономический рост, эффективная занятость, инвестиции, новые рабочие места.

TOLAMETOVA Z.A., ELMONOV B.E-U. DEPENDENCE OF ECONOMIC GROWTH AND EMPLOYMENT IN UZBEKISTAN

In the article is discussed the mutual dependence between economic growth and employment in Uzbekistan, employment in sectors of the economy, and effective employment. The article also provided the fact that one of the main factors of economic growth is investment, and investment leads to increase of employment, and there is highlighted the main directions for increasing employment in Uzbekistan.

Key words: economic growth, effective employment, investments, new jobs.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

Кириш. Узбекистон Республикасида ижтимоий-иктисодий ривожлантириш дав-лат дастурлари асосида ташки ва ички ресурс-лардан самарали фойдаланиш, куп тармокли иктисодиётни ривожлантириш, бошкарув меха-низмини такомиллаштириш асосида амалга оширилмокда. Ушбу ривожланиш жараёнида ах,оли бандлиги сиёсати х,ам индивидуал х,ам ижтимоий микёсида мух,им ах,амият касб этади.

Мех,нат бозоридаги конъюнктура узгариши иктисодий усишга ёки уни пасайишига х,ам таъ-сир курсатади. Шунинг учун мех,нат бозоридаги сиёсатни ишлаб чикишда иктисодий усиш ва бандлик уртасидаги боFликликни аниклаш асосий вазифалардан бири х,исобланади. Бу туFрисидаги илмий изланишлар йиллар давомида турлича тадкик этилган. Жумладан, Данг Ту Лан

(2002) "Мамлакатимизда ах,оли бандлиги муам-мосини х,ал этишга таъсир этувчи омиллар» деб номланган сиёсий назариясида Вьетнам ах,олиси бандлигига таъсир курсатувчи омиллар, бандлик эластиклиги ва иктисодий усишнинг узаро боFликли урганилган, Европа мамлакатларида ах,оли бандлигининг иктисодий усишга таъсири Херман Э. (2011 й.), Андреа ва бошкалар (1995), Падалино ва бошкалар (1997) ва Сейфриедлар

(2003) томонидан урганилган.

Ижтимоий-иктисодий ривожланиш стратегия-

сини ишлаб чикишда кайси турдаги касб турлари шахсий даромадни ортишига ва турмуш даража-сини оширишига олиб келишини эконометрик тах,лил килишни талаб этади.

2007-2009 йиллардаги жах,онда содир булган буюк рецессия натижаси тадбиркорлик фао-лиятида ноаникликни келтириб чикарди ва иктисодиётда банд булган ах,оли асосий кисми уз иш уринларидан айрилди. Шунга ухшаш жараён COVID-19 пандемияси х,ам келтириб чикарди. Унинг натижаси иктисодиётга физика конунлари каби, яъни И.Нютоннинг карама-карши кучла-рига (F=-F) ухшаб таъсир курсатди. Бу жара-ённи, иктисодий усиш суръатининг пасайиши, ах,олининг куйи ва урта катламларида бирламчи даромад манбаларининг йуколиши, турмуш даражасининг пасайишида яккол куриш мумкин.

Илмий муаммонинг к,уйилиши. Маълумки, иктисодий усиш маълум даврда иктисодиётнинг умумий ишлаб чикариш х,ажмида, ЯИМ ёки ЯММ х,ажмида, унинг микдор ва сифати жих,атидан ошишида кузатилиши тушунилади.

Мех,нат товар ва хизматларга ухшаб бозорда олди-сотди килинадиган махсус товар х,исобланади. Ишчи кучи х,ам мех,натга тегишли иктисодий категория х,исобланади.

Ах,оли бандлиги мух,им макроиктисодий категория х,исобланади. Конунда таъкикланмаган, даромад келтирадиган фойдали фаолият мех,натда бандлик тушунчасини ифодалайди. Бандлик даражаси демографик хусусиятла-рини х,исобга олган х,олда бах,оланади. Бундан ташкари бандлик даражаси иктисодий усишга эришишнинг интенсив ва экстенсив усиши асосида эришилганлигини х,ам улчашда фойдалани-лади. Экстенсив иктисодий усишда ах,оли бандлиги даражаси унинг мех,нат сифатидан кура мух,имрок х,исобланади. Интенсив иктисодий усишда эса, мех,нат ресурсларининг сифатига, ах,олининг таълим билан камраб олинган-лиги, тадкикотлар ва тараккиётга харажатлар, информацион технологиялар ва инновациялар куламига кура бах,оланади. Шунинг учун, интенсив иктисодий усишни таъминлашда ах,олининг таълим билан камраб олинганлик даражасини ва мех,нат ресурслари сифатини ошириш мух,им х,исобланади. Хозирги кунда бу жараён инсон капитали сифатини оширишга трансформация-ланган. Унинг синэнергетик эффекти урта ёшдаги мех,натга лаёкатлиларда урта муддатда, ундан кичикларда узок муддатда юзага келади.

Турли иктисодий моделларда бандлик даражаси ва иктисодий усиш уртасидаги боFликлик урганилган. Капос (2005) ва Допке (2001) каби-лар турли муддатларда, турли мамлакатлар буйича иктисодий усиш ва бандлик даражаси уртасидаги натижавий боFликликни аниклаб, иктисодий усиш янги иш уринларини яратишини таъкидлаган. Бу уз навбатида иктисодий усишга мех,нат бозори оркали турлича таъсир этиш мумкинлигини курсатади. Шмед (2008) назари-ясига кура янги иш уринларини яратишда экстенсив ва интенсив иктисодий усиш моделларнинг урни катта. Шунинг учун мех,натга булган ялпи талабнинг ошиши натижасида иктисодий усиш юзага келади, яъни ишлаб чикариш ресурслари х,ажмини ёки омиллардан фойдаланиш самара-дорлигини ошириш ёки х,ар иккисининг комби-нацияси асосида юзага келади.

Капос (2005) турли мамлакатларда иктисодий усиш ва бандлик даражаси уртасидаги боFликликни урганган ва бандлик эластикли-гини бах,олаган, бандлик х,олати буйича про-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

гноз ишлаб чик,к,ан. Бундан ташк,ари, Херман Э. (2011), 2000 ва 2010 йилларда ЕИ мамлакатла-рида бандликнинг ик,тисодий усиш ва даромадга таъсир даражасини аник,лаган. Унга кура ЕИда бандликнинг ик,тисодий усишга эластиклиги паст булсада, турли мамлакатларда бу курсаткич бир-биридан фарк, к,илади.

Шундай булса ик,тисодий адабиётларда ик,тисодий усишга- (Y) капитал (К), мех,нат (L), табиий ресурслар (К), технология ва техноло-гик прогресс (Т) каби асосий омиллар таъсир курсатиши таъкидланган. Буни куйидаги ишлаб чик,ариш функцияси асосида ифодаланиб бу ерда капитал ва мех,нат омили туFридан-туFри х,исобланган:

Y=F (К, и К, Т) (1)

Ресурс омили капитал асосида ишлаб чик,аришга жалб этилади. Шунинг учун, ишлаб чик,ариш функциясини У=Р(К, I.) куринишда ифо-далаш мумкин.

Тадк,ик,от методологияси.

Ик,тисодий усиш ва бандлик уртасидаги боFлик1ликни купчилик тадк,ик,отчилар томони-дан Кобб-Дугласнинг куйидаги ишлаб чик,ариш функциясидан фойдаланилади:

У=А Ьа Кв (2)

Бу ерда:

А: ялпи самарадорлик курсаткичи;

Ь: мех,нат омили;

К:капитал омили;

а: мех,нат омили асосида ишлаб чик,аришнинг эластиклиги;

в:капитал омили асосида ишлаб чик,аришнинг эластиклиги.

Эластик курсаткичларининг йиFиндиси (а+в) ишлаб чик,ариш функциясининг мик,ёс самара-сини ифодалайди. Агар:

(а+в)>1 булса, мик,ёс самараси усувчи;

(а+в)<1 булса, мик,ёс самараси камаювчи;

(а+в) = 1 булса, мик,ёс самараси узгармас булади.

Ишлаб чик,ариш функциясидан (2) натурал логарифимик функцияга утказилса куйидаги куринишга эга булади:

Ьп(У) = 1пА+а1п(Ь)+р1п(К) (3)

Натурал логарифимик функцияни дифферен-циялаб эластиклик курсаткичини аник,лаш мум-кин.

(тИ">т+®|+Ф (4)

(4) формуласидан мех,нат омили асосида ишлаб чик,аришнинг эластиклигини аник,лаб, ЯИМнинг усиш суръатининг турли сценария-ларини аник,лашда фойдаланилади. Бу узаро боFликлик бандлик даражасини узгаришини про-гнозлаш ва янги иш уринларга булган талабни аник,лашга ёрдам беради.

Асосий натижалар.

Мак,олада Узбекистоннинг 2000-2020 йил-лардаги ик,тисодий усиш ва бандлик даражаси уртасидаги боFлик1лик статистика кумитаси маъ-лумотлари асосида бах,оланади.

2000-2020 йилларда номинал ЯИМнинг энг юк,ори микдори 580203,2 трлн. сумни, энг паст микдори 3255,6 трлн. сумни ва бу даврда уртача бир йиллик ЯИМ 144544,8 трлн. сумни ташкил килган. Бу йиллар оралиFида мех,нат ресурсла-рининг энг кам микдори 12469,0 минг кишини (2000 й), энг юк,ори микдори 19000,1 минг киши (2020й), ик,тисодиётда банд булганлар эса 2000 йилда 8983 мингни ташкил этган булса 2020-йилда эса 13239,6 мингни ташкил этди . Уртача мех,нат ресурсларининг сони 16288,1 минг киши булган. Мех,нат ресурсларининг ик,тисодиётда банд булган к,исми 2020 йилда 16340,1 минг киши (86,1 %)ни ташкил этган ёки 2020 йилда ик,тисодиётда бандларнинг мех,нат ресурслари сонидаги улуши 2000 йилга нисбатан 52,4 фоизга ошган (1-жадвал).

1990-2020 йиллар оралиFида реал ЯИМ нинг усиш суръати уртача 105,9% ни ташкил этган. ЯИМнинг усиш суръати 2013 йил 107,6 фоиздан 2020 йил 101,6 фоизга тушган. Мех,нат ресурсларининг усиш суръати уртача 101,7 фоизни ташкил этган. 1990-2014 йилларда мех,нат ресурсларининг усиш суръати 100,0 фоиздан 105,9 фоизга ошган. 2015-2020 йилларда мос равишда 99,4 фоиздан 99,1 фоизга тушган. Бу жараёнга демо-график юкламанинг даврий узгариши х,ам таъсир курсатган, яъни ах,олининг мех,натга лаёк,атли ёшдан катта ёшдагиларнинг жами ах,оли сонидаги улушининг 7,6 фоиздан 8,1 фоизга ошгани, мех,натга лаёк,атли ёшдан кичик ёшдагиларнинг

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

1-жадвал. 2000-2020 йилларда ЯИМ х,ажми, асосий капиталга узлаштирилган инвестициялар

микдори ва иктисодиётда банд а^олининг сони

Йил ЯИМ (млрд. сум. жорий нархларда)1 Капитал (млрд.сум. жорий нархларда)2 Иктисодиётда банд ах,оли, минг киши3 Ln (V) Ln (К) Ln (Ц

2000 3 255,6 744,5 8983,0 8,088132 6,612713 9,103089

2001 4 925,3 1 320,9 9136,0 8,50214 7,186069 9,119978

2002 7 450,2 1 526,6 9333,0 8,915996 7,330798 9,141312

2003 9 844,0 1 978,1 9589,0 9,194617 7,589892 9,168372

2004 12 261,0 2 629,0 9910,6 9,414179 7,874359 9,20136

2005 15 923,4 3 165,2 10196,3 9,675545 8,059972 9,22978

2006 21 124,9 4 041,0 10467,0 9,958208 8,304247 9,255983

2007 28 190,0 5 903,5 10735,4 10,24672 8,683301 9,281302

2008 38 969,8 9 555,9 11035,4 10,57054 9,164914 9,308864

2009 49 375,6 12 531,9 11328,1 10,80721 9,436033 9,335042

2010 74 042,0 16 463,7 11628,4 11,21239 9,708913 9,361206

2011 96 949,6 19 500,0 11919,1 11,48195 9,87817 9,385897

2012 120 242,0 24 455,3 12223,8 11,69726 10,1046 9,41114

2013 144 548,3 30 490,1 12523,3 11,88137 10,32516 9,435346

2014 177 153,9 37 646,2 12818,4 12,08477 10,53599 9,458637

2015 210 183,1 44 810,4 13058,3 12,25573 10,7102 9,477179

2016 242 495,5 51 232,0 13298,4 12,39874 10,84412 9,495399

2017 302 536,8 72 155,2 13520,3 12,61996 11,18657 9,511948

2018 406 648,5 124 231,3 13273,1 12,9157 11,7299 9,493495

2019 510 117,2 195 927,3 13541,1 13,1424 12,1855 9,513485

2020 580 203,2 202 000,1 13239,6 13,27113 12,21602 9,701377

2-жадвал. ЯИМ ^ажми, асосий капиталга узлаштирилган инвестициялар микдори ва иктисодиётда банд а^олининг сони уртасидаги богликликни ба^олаш натижалари4

Узгарувчилар Шартли белги Регрессия коеффицинти Статистик микдорлар

t Sig

Ишлаб чикариш функцияси У=0,00016* Ц082 К127 N=21; R2=0,99; Р=973,96; SigF=4,52

Ялпи самарадорлик курсаткичи А 0,00016 -0,9868 0,336

Мех,нат омили асосида ишлаб чикаришнинг эластиклиги a 0,82 8,3843 1,248

Капитал омили асосида ишлаб чикаришнинг эластиклиги Ь 1,27 1,2169 0,239

улуши 43,2 фоиздан 29,1 фоизга камайгани таъсир курсатган5.

Урганилган ишлаб чикариш функциясига кура, а нинг 0,82 га тенглиги асосий капиталга узлаштирилган капиталнинг 1 фоизга ошиши ЯИМнинг 0,82 фоизгача ошишига, в нинг 1,27 га

1 https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/national-accounts-2

02/06/2021

2 https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/investments

30/04/2021

3 https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/labor-market-2

08/02/2021

4 Муаллифлар х,исоблари.

5 www.stat.uz маълумотлари асосида муаллиф томо-нидан тах,лил этилди.

тенглиги мех,нат ресурсларининг 1 фоизга ошиши иктисодий усишнинг 1,27 фоизга ошишига олиб келишини ифодалайди. Эластиклик коэффици-ентларининг йиFиндиси (а + в) >1 эканлиги микёс самарасинининг ошишини ифодалаб, иктисодий усиш асосий капиталга узлаштирилган капитал ва мех,нат ресурсларининг усиш суръа-тидан юкорилигини курсатади (2-жадвал).

Узбекистонда 2016-2020 йилларда саноат лойих,алари доирасида ХМИ/ХХМТ (Халкаро молия институтлари ва хорижий х,укумат молия ташкилотлари) маблатларини узлаштириш энергия ва нефт мах,сулотларини ишлаб чикариш сох,асида 4,5 баробар, кишлок хужалигида 3,1

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

40 МЕХНАТ БОЗОРИ ВА ИЖТИМОИЙ ХИМОЯ / РЫНОК ТРУДА И СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА

1-расм. Саноат лойих,алари доирасида ХМИ/Х^МТ (Халцаро молия институтлари ва хорижий х,укумат молия ташкилотлари) маблагларини узлаштириш, млн. АКШ доллари1.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3000

2500

2000

1500

1000

2752,7

522,04

500

314,91

.Ь И 0 □ □

2383,4

□ Энерия ва нефт махсулотлари

":Худудлар ва алок,а

О Молия ва хусусий тадбиркорлик

□ Киш/юк, хужалиги : ГГсо^аси

И Ижтимоий ривожланиш

2016

2017

2018 2019(декабр)

2-расм. Саноат лойи^алари доирасида тугридан-тугри хорижий инвестициялар

маблагларинин узгариши, млн. АКШ доллари2.

3000

2500

2000

1500

1000

500

2664,36

10,84

гпЛ-.1ш П

2347,9

991,5

1

□ Энерия ва нефт махсулотлари

Худудлар ва алоца

1 Ташци и^тисодий алоцалар ва эркин ик,тисодий зоналар

□ Молия ва хусусий тадбиркорлик

1^ишлоц хужалиги

□ 1Т сох,аси

С Ижтимоий ривожланиш

2016

2017

2018

2019 (декабр)

1 https://mift.uz/uz/investment-statistics

2 https://mift.uz/uz/investment-statistics

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

3-жадвал. 2010-2020 йилларда Узбекистан ик,тисодиёти тармок,лари буйича асосий капитал га хорижий инвестиция (АКХИ)

лар динамикаси1

Тармок,лар 2010 2012 2014 2016 2017 2019 2020 АКХИ нинг тармок, буйича уртача вазни, %да

млд. сум % млд. сум % млд. сум % млд. сум % млд. сум % млд. сум % млд. сум %

Жами 4340,8 100,0 4653,3 100,0 6980,1 100,0 10611,4 100,0 16309,0 100,0 1899,1 100,0 202000,1 100,0 100,0

Шу жум-ладан:

к,ишлок„ урмон ва бал и к, хужалиги 37,7 0,9 133,4 2,9 157,5 2,3 171,8 1,6 190,5 1,2 117,7 6,2 18025,5 8,9 3,6

TOf-KOH саноати 717,5 16,5 1401 30,1 3648,8 52,3 3296,6 31,1 9226,2 56,6 193,7 10,2 23434,1 11,6 30,1

ишлаб чик,ариш саноати 456,3 10,5 622,1 13,4 589,6 8,4 2905,4 27,4 2111,8 12,9 493,8 26,0 62805,2 31,1 18,5

электр энергияси, газ, 6yf ва кондинция-ланган х,аво 65,1 1,5 147,4 3,2 541 7,8 1119,1 10,5 394,4 2,4 205,1 10,8 10214,7 5,1 5,9

сув билан таъминлаш, канализация, чик,индиларни йиfиш ва к,айта фойдаланиш 21,1 0,5 80,2 1,7 144,6 2,1 318,8 3,0 304,1 1,9 38,0 2,0 3630,9 1,8 1,9

улгуржи ва чакана савдо, моторли транспорт воситалари ва мотоцикл-ларни таъмирлаш 22,9 0,5 25 0,5 41,2 0,6 113,9 1,1 135,7 0,8 72,2 3,8 8578,9 4,2 1,6

ташиш ва сак,лаш 1995,2 46,0 1321,2 28,4 1011,7 14,5 1390,9 13,1 1469,7 9,0 136,7 7,2 9575,5 4,7 17,6

ахборот ва алок,а 969,5 22,3 507,5 10,9 602,1 8,6 761,3 7,2 1556,9 9,5 26,6 1,4 4820,3 2,4 8,9

со^ик,ни сак,лаш ва ижтимоий хизматлар курсатиш 46,4 1,1 59,6 1,3 58,8 0,8 182,9 1,7 508,7 3,1 79,8 4,2 5672,6 2,8 2,6

бошк,алар 9,1 0,2 355,9 7,6 184,8 2,6 350,7 3,3 411 2,5 535,5 28,2 1651,8 22,1 9,5

^

m

X

X

>

—I

СП

О

UJ

О

□о >

О S S<

X

о

"О X

О

—I "О

ta >

П

О J=

S >

ь

сг

X

>

UJ >

о 1=.

о

s

О

T.

о

1 http://iqtisodiyot.tsue.uz/sites/default/files/maqolalar/24_Sobirov.pdf - Узбекистан Республикаси Давлат Статистика Кумитаси. Узбекистан Республи-касининг ИЖТИМ0ИЙ-ИК.ТИС0ДИЙ х,олати. 2020 й. Январ-декабрь х,олати.

3-расм. 2010-2020 йилларда асосий капиталга хорижий инвестицияларни Узбекистан

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ицтисодиёти тармоцлари буйича тацсимоти, %1.

баробарга ошган. Молия ва хусусий тадбир-корлик, ижтимоий ривожланиш сох,аларида эса мос равишда 3,1 ва 1,3 баробарга камайган. 2017 йилда узлаштирилган маблаFларнинг 7,6 фоизи 1Т информацион технологиялар сох,асига йуналтирилган (1-расм).

Ушбу йилларда саноат лойих,алари доира-сида туFридан-туFри хорижий инвестициялар маблаFларининг ташки иктисодий алокалар ва эркин иктисодий зоналарда узгариши энг юкори булган, яъни 7,8 баробарга ошган. Энергия ва нефть мах,сулотлари, х,удудлар ва алока, кишлок хужалиги, ижтимоий ривожланишда туFридан-туFри хорижий инвестиция маблаFларининг узгариши уртача 2,3 баробарга ошган ва 1Т сох,асида 2,8 баробарга камайган (2-расм).

Молиялаштириш манбалари буйича асосий капиталга инвестициялар таркибида марказ-лашган инвестицияларнинг улуши 26,6 фоиз (энг

1 http://iqtisodiyot.tsue.uz/sites/default/files/

maqolalar/24_Sobirov.pdf - Узбекистан Республикаси Давлат Статистика Кумитаси. Узбекистан Республика-сининг ижтимоий-иктисодий хрлати. 2020 й. Январ-декабрь х,олати

юкори улуш Узбекистон Республикаси кафолати остидаги хорижий кредитлар-14,7 % ва бюджет маблаFлари-7,6 % х,иссасига туFри келади) ва марказлашмаган инвестицияларнинг улуши 73,4 фоизни (энг юкори улуш туFридан-туFри хорижий инвестициялар ва кредитлар-31, 0 % ва кор-хоналар уз маблаFлари- 20,7 % х,иссасига туFри келади) ташкил этди. Асосий капиталга инвестицияларнинг такрор ишлаб чикариш таркибида 53,6 фоиз янги курилишга, 28,7 фоиз кенгайти-риш, реконструкция, модернизацияга ва 17,7 фоиз бошка йуналишларга туFри келади2.

2010-2020 йилларда Узбекистон иктисодиёти тармоклари буйича асосий капиталга хорижий инвестициялар уртача тоF-кон саноатига -30,1 фоиз, ишлаб чикариш саноатига-18,5 фоиз, ташиш ва саклашга-17,6 фоиз ва бошка тармокларга 1,6-8,9 фоиз туFри келади (3-жад-вал).

2010-2020 йилларда тоF-кон саноати(16,5 фоиздан 11,6 фоизга), ташиш ва саклаш (46,0 фоиздан 4,7 фоизга), ахборот ва алока (22,3

2 https://mift.uz/uz/investment-statistics

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

фоиздан 2,4 фоизга) со,аларида асосий капи-талга хорижий инвестициялар жамига нисбатан камайган. Колган иктисодиёт тармокларида асосий капиталга хорижий инвестициялар жамига нисбатан улуши ошган. Жумладан, унинг жамига нисбатан улушидаги энг юкори курсаткич ишлаб чикариш саноатида 20,6 фоизга (10,5 фоиздан 31,1 фоизга) ва кишлок, урмон ва балик хужалиги 8,0 фоизгача (0,9 фоиздан 8,9 фоизга) ошган (3-расм).

Жорий йилнинг 1-ярим йиллик якунларига кура республикада ишсизлик даражаси 13,2 фоизни ташкил этган. Бу курсаткич 2019 йилнинг шу даврида 9,1 фоизга тенг булган. Ишга му,тож булганларнинг умумий сони 1,9 млн. кишини ташкил этди (16-30 ёшгача булганлар уртасида ишсизлик даражаси - 20,1 фоиз, аёллар уртасида ишсизлик даражаси эса - 17,4 фоиз).

Дастлабки маълумотларга кура, ме,нат ресурслари сони 19 млн кишини ташкил этиб, 2019 йилнинг шу даврига нисбатан 0,6 фоизга купайган. Бирок, СOVID-19 пандемиясининг иктисодиёт субъектлари фаолиятига салбий таъ-сири окибатида иктисодиёт тармокларида банд булганлар сони утган йилнинг шу даврига нисбатан 5 фоизга ёки 671 минг кишига камайиб, 12,7 млн. кишини ташкил килди1.

Шунингдек, иктисодиёт тармокларининг рас-мий секторида банд булган а,оли сони 5,5 млн кишини ташкил килиб, утган йилнинг шу даврига нисбатан 0,2 фоизга ёки 12,4 минг кишига камайди2.

Бунда коронавирус инфекцияси таркалишини олдини олишга каратилган айрим чеклов чора-тадбирлари сабабли якка тартибда тадбиркор-лик билан шуFулланувчилар сони утган йилнинг шу даврига нисбатан 167,5 мингга (46,4 фоиз) камайиб кетганлиги ,исобига юзага келган булса, 131,2 минг ишсизларни ,ак туланадиган жамоат ишларига жалб килиш ,исобига расмий банд-лар сони кескин камайишининг олди олинди3.

Тадкикот натижаларига кура, ме,нат фаоли-ятини амалга ошириш учун хорижга кетганлар сони 2 млн. кишини ташкил этган (утган йилнинг мос даврига нисбатан 553,2 минг кишига

1 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

2 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

3 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-

ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

ва 2020 йилнинг 1-чорак якунига нисбатан эса 232,1 минг кишига камайган)4.

Норасмий секторда банд булганлар сони (хорижда ишлаётган ме,нат мигрантла-рини ,исобга олмаганда) утган йилга нисбатан 2,1 фоизга ёки 105,3 мингга камайиб, 5,1 млн. кишини ташкил этмокда. Бунда асосан вактинчалик бир мартали ва мавсумий ишларни бажарувчилар (108,4 мингга камайган), ме,нат муносабатларини расмийлаштирмасдан оила-вий корхоналарда ва тадбиркорларда ишлов-чилар (87,6 минг), руйхатдан утмасдан ва тегишли рухсатномасиз фаолият курсатаётган тадбиркор-лар (110,6 минг) сони камайди5. Шу билан бирга, карантин чора-тадбирлари даврида уйда утирган фукаролар сони ошганлиги ,амда фукароларнинг шахсий томоркаларни ривожлантириш учун Бандликка кумаклашиш жамFармасидан субси-диялар бериш дастури ,ажми кескин ортган-лиги учун де,кон ва шахсий томоркаларда банд булганлар сони 201,1 мингга ортган6.

Тадбиркорлик субъектлари ва узини узи банд килган фукароларга ме,нат стажини ,исобга олиш ва раFбатлантирувчи имтиёзлардан фой-даланиш ,укуки берилиши норасмий секторда бандлар улушини камайтириш имкониятини бермокда7.

2020 йилда Республикада иктисодий нофаол а,оли сони 2019 йилнинг мос даврига нисбатан 4,5 фоизга ошган. Ушбу курсаткич утказилган тадкикот давомида тадбиркорлик ва хизмат курсатиш со,аси вакиллари карантин чора-тадбирлари даврида вактинчалик уз фаолиятла-рини тухтатиб туришларини ва чекловлардан сунг кайта тиклаш ниятини билдириб, бошка фаолият билан шуFулланмасликни афзал курсатаётганлиги сабабли ошганлигини курсатди8.

2020 йилнинг январь-июнь ойларида, айникса СOVID-19 пандемиясининг ме,нат бозорига салбий таъсирини юмшатиш максадида ме,нат органлари томонидан 588,2 минг (30 ёшгача булганлар 159,9 минг ва аёллар 229,4 минг)

~ https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

5 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

6 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

7 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

8 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

4- жадвал. Узбекистан Республикасида 2015-2020 йилларда ицтисодий фаолият турлари

буйича бандларнинг тацсимланиши1 (фоизда)

Тармоклар 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Бандлар - жами 100 100 100 100 100 100

шу хисобдан:

кишлок, урмон ва балик хужалиги 27,6 27,4 27,2 26,6 24,0 23,7

саноат 13,6 13,6 13,5 13,5 14,1 14,3

курилиш 9,3 9,5 9,5 9,1 11,4 11,5

савдо 10,8 10,9 11,0 10,6 14,6 14,7

ташиш ва саклаш 4,7 4,8 4,8 4,9 4,0 4,1

яшаш ва овкатланиш хизматлари 2,3 2,3 2,3 2,3 2,4 2,4

ахборот ва алока 0,5 0,5 0,5 0,5 0,6 0,6

молиявий ва суFурта фаолияти 0,5 0,5 0,5 0,5 0,6 0,6

таълим 8,5 8,3 8,2 8,4 13,5 13,5

соFликни саклаш 4,6 4,5 4,5 4,5 8,2 8,2

санъат, кунгил очар ва дам олиш 0,5 0,5 0,5 0,5 0,1 0,3

бошка фаолиятлар 17,1 17,2 17,5 18,6 6,5 6,1

ишсиз ва банд булмаган ахолига хизматлар курсатилди2.

Хусусан, 501,1 минг нафари доимий иш уринларига ишга жойлаштириш ва жамоат ишларига жалб килиш оркали бандлиги таъмин-ланди, 15,0 минг нафар ишсизлар касб-хунарга укитилди, 27,0 минг нафар ишсиз шахсларга Бандликка кумаклашиш жамFармасидан 10,1 млрд. сум ишсизлик нафакаси тулаб берилди3.

Шунингдек, Бандликка кумаклашиш жамFармасидан ажратиладиган субсидия-лар хисобига 24,8 минг нафар фукаро шахсий томоркаларида, 15 минг нафар фукаро кишлок хужалиги, тикувчилик ва хунармандчилик коопе-ративларида аъзо сифатида бириктирилиб, банд килинди, 3 минг нафар фукаро тадбиркорликка жалб этилди, 256 та иш берувчига мехнат орган-лари йулланмаси билан ишга олинган 2,3 минг нафар ишсизларнинг касбий малакасини ошир-ганлиги ва ижтимоий химояга мухтож ахолини ишга олганлиги учун моддий кумак ажратилди4.

Мамлакатимизда ахоли бандлигини таъмин-лаш ижтимоий-иктисодий тараккиётнинг усту-вор йуналишларидан бири булиб ахоли тур-муш даражаси ва сифатини яхшилашнинг мухим омили хисобланади. Хусусан, янги саноат корхо-

1 Давлат статистика кумитаси "Узбекистонда мехнат ва бандлик" статистик туплам Тошкент-2020 й, 40 бет.

2 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

3 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

4 https://kun.uz/news/2020/08/03/ozbekistonda-

ishsizlik-darajasi-malum-qilindi

наларини куриш, хизмат курсатиш объектларини ишга тушириш, кичик бизнес ва хусусий тадбир-корликни ривожлантириш хисобидан 2017 йилда 336,1 минг нафар, 2018 йилда 372,2 минг нафар, 2019 йилда 388,5 минг нафар янги иш уринлари яратилди5.

Ривожланган мамлакатларда йилига 10-15% янги иш уринлари яратилади (иктисодиётда банд булган жами мехнат ресурсларига нисбатан)6. Узбекистонда бу курсаткич йилига 1,5-2,8%, жумладан, 2019-йилда 2,8 фоизга тенг булган7.

Узбекистонда 2020-йилда иш билан банд булган ахоли сонидаги энг юкори бандлик даражаси кишлок хужалиги урмончилик ва баликчилик (23,7 %), саноат (14,3 %), савдо (14,7 %), таълим (13,5 %) ва курилиш (11,5 %) сохаларининг улуши юкоридир. Энг паст улушга эга булган сохалар ахборот ва алока, молиявий ва суFурта фаолияти ва санъат, кунгил очар ва дам олиш каби иктисодиёт фаолиятларига 0,38,2 фоиз туFри келади (4-жадвал).

Германия, АК.Ш ва Швейцария каби Япония, Жанубий Корея, Тайвань (Хитой) ("Супер инноватор"лик макомини саклаб турган мам-лакатлар) мамлакатларда мехнат ресурслари-

5 Баркарор ривожланиш максадларига эри-шиш буйича чора-тадбирлар хисоботидан. - www. minecnomy.uz

6 https://finance.uz/index.php/ru/fuz-menu-economy-ru/4295-sozdanie-novykh-rabochikh-mest-prioritetnaya-zadacha-uzbekistana

7 www.stat.uz

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

6-жадвал. 2021-2030 йилларда Узбекистонда иктисодий усиш ва иктисодиётда бандлар

сони динамикаси

5-жадвал. Мек,нат ресурсларини тармок, со^алари буйича таксимланиши (Япония, Жанубий

Корея, Хитой ва Узбекистон)1

А,оли бандлиги,% Япония Жанубий Корея Хитой Узбекистон

2007 й. 2020 й 2007 й 2020 й 2007 й 2020 й 2020 й

Кишлок хужалиги 4.29 3.36 7.59 4.77 40.8 24.5 23.7

Хизмат курсатиш 67.5 72.57 66.37 70.23 32.4 47.4 62.0

Саноат 28.21 24.07 25.46 25.01 26.8 28.1 14.3

Йил Иктисодий усиш суръати 5 % Иктисодий усиш суръати 6 % Иктисодий усиш суръати 7 %

ЯИМ, жорий нарх-ларда Иктисо-диётда банд а,оли, минг киши ЯИМ, жорий нарх-ларда Иктисо-диётда банд а,оли, минг киши ЯИМ, жорий нарх-ларда Иктисо-диётда банд а,оли, минг киши

2021 609213,4 16983,41 615015,4 17112,07 620817,4 17240,74

2022 639674 17652,05 651916,3 17920,52 664274,6 18191,01

2023 671657,7 18347,01 691031,3 18767,16 710773,9 19193,67

2024 705240,6 19069,34 732493,2 19653,79 760528 20251,59

2025 740502,6 19820,1 776442,8 20582,32 813765 21367,81

2026 777527,8 20600,42 823029,3 21554,71 870728,6 22545,57

2027 816404,2 21411,46 872411,1 22573,05 931679,6 23788,24

2028 857224,4 22254,43 924755,8 23639,49 996897,1 25099,4

2029 900085,6 23130,58 980241,1 24756,31 1066680 26482,83

2030 945089,9 24041,24 1039056 25925,9 1141348 27942,51

нинг тармоклар буйича таксимланишини ва ,аракатланишини та,лил килганда 2007-2020 йиллар оралиFида бандлик кишлок хужалиги ва саноат тармокларида сезиларли даражада камайган булса-да, хизмат курсатиш со,асида ортиб борган. Хусусан, Япония кишлок хужалигида банд а,оли салмоFи 4,29 % дан 3,36 % га (-0,93%),Жанубий Кореяда 7,59 % дан 4,77 % (-2,82 %), Хитойда эса 40.8 %дан 24,5 % (-16,3 %)га тушган (5-жадвал).

Бундан ташкари, кишлок хужалиги ва хизмат курсатиш со,аларида банд булган а,олининг салмоFи уртасидаги вариация курсаткичи юкори булсада, саноатда банд булган а,оли салмоFи буйича тафовут деярли йук, яъни уртача 25.7 %ни ташкил этган. Мамлакати-мизда а,оли бандлигининг урганилган мам-лакатлар билан киёслаганда сезиларли фарк саноат тармоFига туFри келиб 14.3 %ни ташкил этмокда, яъни таккосланаётган мамлакат-

1 https://www.statista.com/statistics/270161/econoiriic-sector-distribution-of-the-workforce www.stat.uz

ларнинг уртача салмоFи натижасидан 55.6 %га камлигини куриш мумкин.

2021-2030 йилларда а^оли бандлигининг прогнози.

Узбекистон Республикасининг ижтимоий-иктисодий ривожланиш стратегиясига кура 2017-2030 йилларда ЯИМ ,ажмини 2 баро-барга ошириш белгиланган2. Пандемия натижа-сида ЯИМнинг 2020 йилда усиш суръати 101,6 фоизни ташкил этган (йиллик уртача иктисодий усиш 4,3 фоиз этиб таргетланган эди)3. Ушбу ,олатларни ,исобга олган ,олда 2021-2030 йилларга бир неча сценарияларни иктисодий усиш суръатини 5%, 6 % ва 7% лигини таъмин-лаш асосида куйидаги прогноз ишлаб чикилди (6-жадвал).

Республикамиздаги демографик вази-ятни ,исобга олган ,олда ва уртача ишсизлик даражаси, уртача йиллик ме,нат ресурслари-

2 https://lex.uz/docs/4013356

3 Узбекистон Республикаси Давлат Статистика Кумитаси. Узбекистон Республикасининг ижтимоий-иктисодий ,олати. 2020 й. Январь-декабрь ,олати.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

нинг сонининг ошиши ва мех,натга лаёкатли ёшдан катталарнинг сонининг усиш суръати ва иктисодий усиш суръатларини х,исобга олиб йиллик янги иш уринларига булган уртача талабни шакллантириш мумкин.

1991-2020 йилларда республикада мех,натга лаёкати ёшдан катталарнинг сони йиллик уртача 100,6 фоизга ва мех,нат ресурсларининг сони эса йиллик уртача 104,7 фоизга ошган. ЯИМ-нин усиш суръати ушбу даврда йиллик уртача 105,9 % га ошган. Уртача ишсизлик даражаси 6,9 фоизни ташкил этган. Инновацион иктисодиётга утиш, янги технологик укладни шакллантириш асосида йиллик янги иш уринларини ташкил этишга булган эх,тиёж юкоридаги уч хил сценарияларга кура йиллик уртача 4,1-12,5 фоиз янги иш уринларини ташкил этиш лозим (иктисодиётда банд булган жами мех,нат ресурс-ларига нисбатан). Янги иш уринларини ташкил этишдаги асосий тармоклар саноат ва курилиш, хизмат курсатиш ва 1Т сох,алари самара беради.

Хулоса ва таклифлар. Тадкикот натижа-сига кура иктисодий усиш ва ах,оли бандлиги уртасида натижавий боFликлик мавжуд.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Юкоридагиларни х,исобга олган х,олда куйидагиларни амалга ошириш лозим:

Биринчидан, Узбекистонда иктисодий усишни таъминлаш ва макроиктисодий баркарорликни мустах,камлаш. Узбекистонда мех,нат бозоридаги талаб ва таклиф мутано-сиблигини таъминлашга ах,оли даромадлари-нинг ошишига олиб келади. Ах,оли бандлигини таъминлашнинг мух,им йуналишларидан бири узини-узи банд этиш х,исобланади. Уз-узини банд килишнинг улуши ортиши тадбиркор-лик фаолиятини кенгайтиради. Уз-узини банд килувчи инсонларни тадбиркорлар таркибига киритиш барча тадбиркорлик фаолиятини олиб борувчи тадбиркорларни якка тартибдаги тад-биркор сифатида карашга олиб келиши мумкин.

Мамлакатнинг солик-бюджет тизими уз навбатида уз-узини банд этувчиларга х,ам тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи-ларга х,ам таъсир курсатади. Бундан ташкари, ах,олининг таълим билан камраб олинган-лик ва таълимнинг натижадорлик даражаси, ах,олининг уз-узини бандлигини таъминла-шига, тадбиркорлик к,обилиятларини шакллан-тиришига ва иктисодий усишга интенсив таъсир курсатади. Малака даражаси юк,ори булган тадбиркорнинг фирма фаолиятини ривожлан-

тириш потенциали юк,ори булади. Юк,ори мала-кали тадбиркор бозор х,олати тах,лилини атроф-лича бах,олай олади ва бозор талабини, конъюнктура узгаришларини прогнозлай олади.

2021-2030 йилларда макроиктисодий баркарорликни ифодалашда махсус улчовлар киритиш мух,им: баркарор иктисодий усишни сак,лаб колиш, к,атъий молиявий сиёсатни амалга ошириш, бюджет харажатларини камайтириш, мах,аллий лойих,аларни амалга оширишга инве-стицияларни жалб этиш, эгилувчан пул-кредит сиёсатига мослашиш, кредит мажбуриятларини назорат к,илиш ва инфляция даражасини туши-риш, кимматли ^озлар бозорини ривожлан-тириш ва турли кийинчиликларга дуч келган ишлаб чикарувчиларни куллаб-кувватлаш.

Иккинчидан, инвестициялар жозибадорли-гини таъминлаш лозим. Иктисодий усишни таъ-минловчи асосий омиллардан бири инвестициялар х,исобланади. Бу уз навбатида, ах,олининг бандлик даражасининг ортишига, ах,оли ихти-ёридаги даромаднинг ошишига олиб келади. Ах,оли ихтиёридаги даромадининг ошиши жамFариш нормасини оширади. Бу уз навбатида жамFарманинг капиталлашувига - яъни инвестиция х,ажминининг ортишига олиб келади.

Учинчидан, бандликни куллаб-кувватлаш чора тадбирлар ижросининг самарадорли-гини янада ошириш лозим. Узбекистонда мех,нат бозорига х,ар йили 210-250 мингга як,ин мех,нат килишга лаёк,атли ёшдагиларнинг кириб келиши кузатилмокда. Уларнинг самарали бандлигини таъминлашда ишлаб чик,ариш ва курилиш сано-атининг урни юкори булиб, айникса, мех,нат интенсивлиги таъминланадиган кичик х,ажмдаги саноат тармок,ларида бандликни ошириш, хусу-сий сектор ривожланишини янада куллаб-кувватлаш, кишлок жойларида уз-узини банд этувчи бандлик даражасини ошириш мух,им хисобланади. Шу билан биргаликда, ах,оли банд-лигига кумаклашуви марказлар фаолиятининг шаффофлигини таъминлаш ва фаолиятларини такомиллаштириш ишсизлик даражасини камай-тиради.

Них,оят, мех,нат самарадорлигини оширишда малака ошириш институтлар фаолиятини такомиллаштириш лозим. Келгусида малака ошириш институтлари технологик узгаришларга, ташки-лий, замонавий менежментдаги узгаришларига жавоб бера оладиган курсларни ташкил эти-шига талаб ошиб боради.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

Фойдаланилган адабиёт:

1. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистан давлатини биргаликда барпо этамиз. Узбекистан Республикаси Президенти лавозимига киришиш тантанали маросимига баFишланган Олий Мажлис палаталарининг кушма мажлисидаги нутк,. - Тошкент, 2016. 56-б.

2. Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистан Респу-бликасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тугрисида"ги ПФ-4947-сон фармони.

3. Узбекистан ракамларда. Йиллик статистик туплам. - Тошкент: 2019.

4. Эренберг Р. Дж., Смит Р.С. Современная экономика труда. Теория и государственная политика. - М.: МГУ, 1996.

5. Толаметова З.А. Мех,нат иктисодиёти ва социологияси. - Тошкент: "Фан ва технология", 2017. 400 бет.

6. Vasja, Roblek V. "Impact of knowledge management on sustainable development in the innovative economy". Business Systems Laboratory - 2nd International Symposium "SYSTEMS THINKING FOR A SUSTAINABLE ECONOMY. Advancements in Economic and Managerial Theory and Practice" January 23-24, 2014

7. Asian development outlook 2018. "HOW TECHNOLOGY AFFECTS JOBS" Nirajan Mani . A Case Study on Estimating Labor Productivity Frontier. 52 nd ASC

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 6(142)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.