Научная статья на тему 'Ўзбекистонда геронтопедагогиканинг шаклланиши ва Тараққиёт иистиқболлари'

Ўзбекистонда геронтопедагогиканинг шаклланиши ва Тараққиёт иистиқболлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
205
101
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ворислик / ахлоқий ворислик / хулқ-одоб қадриятлари / педагогика / геронтопедагогика / андрагогика / геронтопсихология / катта авлод / аждодлар мероси / яратилган шарт-шароитлар ва манбалар / наследие / духовное наследие / ценности поведения / педагогика / геронтопедагогика / андрагогика / геронтопсихология / старшее поколение / наследие предков / созданные условия и источники

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тургунова Азиза Тошпулатовна

Мақола геронтопедагогика фанига асосланиб, ёшлар маънавий камолотига эришиш бўйича илмий назарий хулосалар чиқарилган. Оилалар маънавий ахлоқий муҳитини барқарорлаштиришда ибрат бўлаётган катта авлоднинг тажрибаларидан, яъни геронтопедагогиканинг миллий тарбия усулларидан оқилона фойдаланиш масалалари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ФОРМИРОВАНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ГЕРОНТОПЕДАГОГИКИ В УЗБЕКИСТАНЕ

В статье, основываясь на геронтопедагогику, приведены научнотеоретические выводы по достижению духовного развития молодёжи. Анализируются вопросы формирования стабильной духовно-моральной среды в семье являющегося образцом богатого опыта старшего поколения, т.е. рационального использования присущих геронтопедагогике национальных методов воспитания.

Текст научной работы на тему «Ўзбекистонда геронтопедагогиканинг шаклланиши ва Тараққиёт иистиқболлари»

Тургунова Азиза Тошпулатовна,

Тошкент давлат ик,тисодиёт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси катта укитувчиси

УЗБЕКИСТОНДА ГЕРОНТОПЕДАГОГИКАНИНГ ШАКЛЛАНИШИ ВА ТАРА^КИЁТ ИИСЩБОЛЛАРИ

ТУРГУНОВА А.Т. УЗБЕКИСТОНДА ГЕРОНТОПЕДАГОГИКАНИНГ ШАКЛЛАНИШИ ВА ТАРАК,К,ИЁТИ ИСТИЦБОЛЛАРИ

Макола геронтопедагогика фанига асосланиб, ёшлар маънавий камолотига эри-шиш буйича илмий назарий хулосалар чикарилган. Оилалар маънавий ахлокий мух,итини баркарорлаштиришда ибрат булаётган катта авлоднинг тажрибаларидан, яъни геронтопедаго-гиканинг миллий тарбия усулларидан окилона фойдаланиш масалалари тах,лил килинган.

Таянч суз ва тушунчалар: ворислик, ахлокий ворислик, хулк-одоб кадриятлари, педагогика, геронтопедагогика, андрагогика, геронтопсихология, катта авлод, аждодлар мероси, яратилган шарт-шароитлар ва манбалар.

ТУРГУНОВА А.Т. ФОРМИРОВАНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ГЕРОНТОПЕДАГОГИКИ В УЗБЕКИСТАНЕ

В статье, основываясь на геронтопедагогику, приведены научно- теоретические выводы по достижению духовного развития молодёжи. Анализируются вопросы формирования стабильной духовно-моральной среды в семье являющегося образцом богатого опыта старшего поколения, т.е. рационального использования присущих геронтопедагогике национальных методов воспитания.

Ключевые слова и понятия: наследие, духовное наследие, ценности поведения, педагогика, геронтопедагогика, андрагогика, геронтопсихология, старшее поколение, наследие предков, созданные условия и источники.

TURGUNOVA A.T. FORMING AND PROSPECTS OF DEVELOPMENT OF SCIENCE ABOUT PEDAGOGICS OF SENIOR GENERATION IN UZBEKISTAN

In the article, being base on science about pedagogics of senior generation, over is brought theoretical conclusions on the achievement of spiritual development of young people. The questions of forming of stable spiritually-moral environment are analysed in family of being a standard rich experience of senior generation, i.e. the rational use of inherent science about pedagogics of senior generation of national methods of education.

Keywords: heritage, spiritual heritage, values of behavior, pedagogics, science about pedagogics of senior generation, andragogy, gerontopsychology, senior generation, heritage of ancestors, created terms and sources.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 9

V_/

2017-2021 йилларда Узбекистон Респу-бликасини ривожлантиришнинг бешта усту-вор йуналиши буйича Харакатлар Стра-тегиясини амалга оширишга оид Давлат дастурларида жамият маънавий мухитини баркарорлаштириш, оила институтини янада ривожлантириш, ота-оналар, педагог мураб-бийлар, таълим муассасаларини, жамоатчилик назорати кенгашларининг ёш авлод тарбияси-даги бурч ва масъулиятини ошириш борасида олиб борилаётган ишларни сифат жихатдан янги боскичга кутариш максадида Узбекистон фахрийларининг ижтимоий фаолиятини куллаб-кувватлаш жамоат бирлашмаси шаклидаги "Нуроний" жамFармаси Республика бошкаруви Тошкент шахар булими кошида "Бувижонлар мактаби"нинг Дастур ва Низоми1 ишлаб чикди. ЖамFарманинг 2018 йил 17 январдаги 1-сон баёнига кура, 2018 йил 2 февраль санасида 05-01/71-сон расмий муро-жаат билан, 2018 йил 1 мартга кадар "Бувижонлар мактаби"нинг Низоми ва Дастурини ижросини республика микёсида х,удудлар ва туманларда таъминлаш масаласи белгилаб куйилди.

Хозирда "Нуроний" жамFармаси Аёллар Кенгашлари кошида К1оркалпоFистон Респу-бликаси булими кенгаши унинг шахар ва туман булимларида, Тошкент шахар ва Сур-хандараё, Андижон, Самарканд, Хоразм, Наманган, ФарFона, Кашкадарё, Жиззах, Тошкент, Навоий вилоятларида жамоатчилик асо-сида тузилган ва фаолият юритиб, миллий геронтопедагогика усулидаги "Бувижонлар мактаби"да 5-7 кишидан иборат фаол хотин-кизларимиз жамоалари Дастур ва Низом асо-сида ишлаб келмокдалар.

Мазкур мактаблар фаолиятига вилоят-лар кесимида ёндашилганда куйидаги ман-заранинг гувох,и буламиз. Жумладан, Навоий вилоятининг 10 та туман ва шахар булимлари кошида, Бухоро вилоятининг 13 туман ва шахарларида 5-7 нафар фаол онахонлардан иборат "Бувижонлар мактаби" ташкил эти-либ, улар уз фаолиятлари давомида оила-ларнинг тинч-тотувлиги, ёшларни турли

1 "Нуроний" жам^армаси. 2017 йил 12 октябрь Низоми; 2018 йил 17 январь "Нуроний" жам^армаси бошкарув йи-гилиши баённомаси; "Нуроний" жамFармаси хати 2018 йил 2 февраль № 05-01,71.

ёт Fоялардан саклаш, махаллаларда таълим тарбия ишларини кучайтириш оркали оила мухитини баркарорлаштириш, ёшлар уртасида китобхонлик маданиятини тарFиб этишга каратилган тарFибот ташвикот ишларини олиб боришмокда.

Жиззах вилоятида "Бувижонлар мактаби" Кенгаши аъзолигига 65 нафар нуроний она-хонлар жалб килинган, Кашкадарёнинг 730 та, Тошкент вилоятининг 13 та тумани 786 та махалласида х,ам мазкур йуналишдаги ишлар ташкил этилмокда. "Бувижонлар мактаби"га жамиятда уз урнига эга фаол нуроний онахон-лар етакчилик килмокда. Масалан, Самарканд вилоят булими кошидаги "Бувижонлар мактаби"га 6 нафар неваранинг бувиси 10 йилдан ортик Самарканд шах,ридаги Академик Лицейга рах,барлик килган халк таълими аълочиси Рахимова Мамлакат Эрматовна-нинг кайд этишича катта ёшдаги онахонлар томонидан уюштирилаётган "Бобом, бувим ва мен", "Бувижоним Fамхурим" каби маърифий тадбирлар самарали натижаларни бермокда.

Узбекистонда илк асос солинган "Бувижонлар мактаби" тарих фанлари номзоди, шаркшунос олима Муборак Юнусхужаева томонидан Тошкент шах,ар Мирзо Улугбек тумани Дархон махалласида ташкил этил-ган. "Хаёт академияси"да тах,сил олган буви-жонларимиз фарзандлар, набиралар тарбия-сида нечоFлик масъулиятни хис килишлари ва юрт тараккиёти учун ёшларидан катъий назар доимо хизмат килишга бор билим, тажриба ва мехрларини булишишга тайёр эканликларини намоён килмокдалар.

"Бувижонлар мактаби" фаолияти тадкикот ишимиз мавзуси билан бевосита боFлик, мавзу "Ижтимоий тахдидларга мойил оилалар маънавий-ахлокий мухитини баркарорлаштиришнинг геронтопедаго-гик асослари" булиб, тадкикотнинг объ-екти ижтимоий тахдидларга мойил оила-ларда маънавий-ахлокий мухитни

баркарорлаштириш жараёни ва геронтопе-дагогиканинг ривожланиши ташкил килади. "Бувижонлар мактаби" геронтопедагогика сохасидаги олиб борилаётган иш намуна-ларидан бири булиб, унинг максадига кура худудларда ижтимоий - маънавий мухит баркарорлигига эришиш, оилаларда тинчлик-тотувликни таъминлаш, ёшлар уртасида

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 9

х,ук,ук,бузарлик ва жиноятчиликнинг олдини олиш, уюшмаган катламни иш билан банд-лигини таъминлаш, жамоатчилик назора-тини кучайтириш ишларида катта авлоднинг, айникса, онахонларнинг ролини ошириш, ёш авлодда бурч ва масъулиятга муносабатни шакллантириш ишлари олиб борилмокда.

Бугунги ислох,отларни янги поFонаси дав-рида "Бувижонлар мактаби" каби бирлашма-ларга эхтиёж кундан кунга ортиб бормокда. Глобаллашув жараёнинг узига хос тахдид-лари мукаддас оила тизимимизга путур етка-зиш хавфини ошириб бораётган бир даврда, геронтопедагогиканинг миллий тарбия усул-ларидан фойдаланиш ута мух,им масала. Чунки миллий геронтопедагогика замирида катта авлод матонати, изланишлари, х,аёт сабоклари чинакам ибрат мактаби мужассам-лашган.

Шу билан бирга мамлакатимиз худудларида кекса авлод тажрибасидан самарали фойдаланиш, миллий кадриятларимиз ва тарихий анъ-аналаримизни хотин-кизларлар онгига синг-дириб, уларни туFри йулда х,аётгузаронлик килишларини таъминлаш масалаларини хал этишда педагогик ишларини кучайтириш имкониятлари х,ам етарлидир.

Инсоният тарихига назар ташласак тиббиёт х,ам алкимё х,ам фалсафа х,ам дин х,ам бирдек ёшлар тарбияси, инсон камолоти муаммолари сабабларини аниклаш, уларни олдини олиш х,еч булмаганда вактдан самарали ютиш мав-жуд тажриба ва ютукларни хаётга амалиётга кенгрок тадбик этишга харакат килган ва бу борада узига хос назариялар мавжуд.

Хозирда геронтопедагогика масаласига муайян ёндашувлар мавжуд булсада сох,анинг аник таърифи ва тадкикот доираси белгилаб олинмаган. Масалан Н.А.Вершинина "Педагогика таркиби: тадкикот методологияси" номли монографиясида геронтопедагогика бу ёшга боFлик педагогика йуналиши деб таъ-рифлаган, С.А.Дудконинг "Замонавий Фран-цияда нейропедагогикани ривожланиши" номли илмий маколасида геронтопедагогика бу педагогикада тадкик этилаётган янги йуналиш яъни учинчи авлод педагогикаси деб такидланган, М.М.Смирнова уз тадкикотида геронтопедагогикани нафака ёшидаги катта авлодни жамият талабларига мослашув жара-ёни деб ифодалаган, Ж.Делорнинг Юнеско

томонидан такдим этилган XXI асрдаги таълим буйича Халкаро комиссиянинг марузасидаги "Таълим: яширин хазина" номли маърузасида геронтопедагогика бу катта авлод муаммолари, уларни ижтимоий химоя килиш х,амда улар тажриба мактабидан окилона фойдаланиш масалалари деб таърифлаган. Геронтопедагогика мавзусига Н.Н.Букина, В.В.Горшкова, А.М.Митина ва чех олими P.Horehled х,ам илмий тадк,ик,отлари багишланган1.

Мавжуд тадкикотларга кура геронтопедагогика геронтологиянинг ажралмас кисми сифатида ХХ аср охирида вужудга келган булиб, ушбу суб таълим йуналишининг тарихий келиб чикиши "геронтология" бошлани-шига мос келади. Геронтология - бу табиий илм, кариш ва карилик билан шуFулланадиган махсус фан2. У таълим-тарбия йуналишида инсон биоижтимоий рух,ий фонига ва кариш жараёнига асосланган кенг камровли фан-лардан биридир. Унинг тадкикот доира-сига кариш конуниятлари, кариш саба-блари, механизмлари ва кариликнинг намоён булиш шакллари киради. Шунингдек, мазкур фан карияларнинг соFлом турмуши, соFлом кариш ва улар умргузаронлигини ошириш, муайян давлатларда карияларни х,имоялашга каратилган ижтимоий сиёсат, карияларга Fамхурликнинг илмий далилларини ишлаб чикади. Сунгги ун йилликларда педагогика сох,асида хусусан, кексайиш жараёнининг биологик, тиббий, ижтимоий ва демогра-фик жих,атлари геронтология асосида тадкик этилган булса, илмнинг бепаёнлиги нуктаи назардан, ХХ аср охирларига келиб катта авлод муаммоларининг педагогик жих,атлари янги ташкил этилаётган геронтопедагогика йуналишида махсус тадкик этилмокда.

Геронтопедагогика3 х,акида гап кет-ганда х,ам педагогикани ёшга кура муаммолари, ёки булмаса кекса авлод педагогикаси, кекса авлодни нафака ёшидан кейинги давр-

1 Мазкур муаллифлар илмий асарлари фойдаланилган адабиётлар руйхатида келтирилган.

2 Ноге1"1^ PyGerontopedagogika.pdf https://is.muni.cz/ el/1411/podzim 2015/ MNZA 071с/ит/ 60359139/.

3 Вершинина Н.А. Структура педагогики: Методология исследования. Монография. - СПб.:ООО Изд-во «Лема», 2008. - 313 с. Дудко С.А. Развитие нейропедагогики в современной франции // Образовательное пространство России и Зарубежных Стран. - С.72-77.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 9

V_/

даги таълими масаласи тадкик этилиб, уларда кекса авлодни ижтимоий хаётга жалб этиш, уларнинг соFлик ва умргузаронлик (геронтология1 муаммолари, рухий холатлари (герон-топсихология) буйича амалга оширилган тадкикотлар назарда тутилади.

Геронтопсихология ХХ асрнинг иккинчи ярмида ривожланиш психологияси ва геронтология кесишмасида ривожланган психология булими. Унинг тадкикот доира-сига карилик даврида шахсият ва психологик хусусиятлар, кекса ёшдаги аклий ривожланиш шаклларини урганиш кабилар киради. Кексаликда инсон салохиятининг заифла-шуви глобал муаммолардан бири булиб, геронтопсихологиянинг максади инсон-нинг фаол ва тулак,онли хаётини узайтириш воситаларини топишдир. Нафака ва ижтимоий мавкени узгариши билан боFлик жара-ёнларни инкироз каби тушуниш, якинлар улими, куллаб-кувватлаш ва тушкунлик-нинг йуколиши, ёлFизлик, касаллик ва улим куркуви, депрессия ва заифлик кучайиши, хусусан, соFликни саклаш, жинсий муам-молар ва бошкалар геронтопсихология2 йуналишидаги тадкикотлар сирасига киради. Геронтопсихологиянинг мухим амалий муам-моси улимга ва улимга тайёргарлик жара-ёнида психологик ёрдам сифатида каралса, катталар таълими билан белгиланувчи андра-гогика эса (юнонча суздан олинган) - катталар таълими, таълим ва тарбиянинг назарий ва амалий муаммоларини камраб олувчи педагогика фанининг йуналишларидан биридир. Мазкур атама биринчи марта немис тарих-шунос олими К.Капп (1833) томонидан илмий мулокотга киритилган. Андрагогика3 атамаси билан бир каторда, махсус адабиётда «Катталар педагогикаси», «Катталар таълими наза-рияси» ва бошка тушунчалар кулланилган.

1 Содикова Ш.М. Жамиятни модернизациялаш жараё-нида кексаларни ижтимоий химоялаш. Социология фан-лари докторлик дисс. автореф. - Т.: УзМУ. 2015

2 Анциферова Л.И. Развитие личности и проблемы геронтопсихологии. - М.:Институт психологии Российской академии наук, 2004. 102 стр.

3 Бим-Бад Б.М. Педагогический энциклопедический

словарь. — М., 2002. С. 17. , Чернявская А.Г. Андраго-

гика. Практическое пособие для вузов. - М.: "ЮРАЙТ", 2017. 197 стр. ISBN: 978-5-534-00724-4

Олимлар таъкидлашича андрагогика, геронтопедагогика4 каби фанлар хали хануз ижтимоий фанлар тизимида уз урнини тулаконли топмаган субтаълим5 йуналишлардир.

Мамлакатимизда модернизациялаш ва демократлаштириш ислохотлари жадал давом этар экан, жамият маънавий-ахлокий мухитини соFломлаштириш ишларини сама-рали амалга оширишда биз шарк халклари вакили сифатида геронтопедагогика деганда нафакат уларнинг таълимини, уларни ижтимоий хаётга жалб этишни, балки, айнан кекса авлод илмий тафаккури, билими ва тажриба-сидан, халк педагогикасидан самарали фойда-ланишда оилаларда катта авлод хаёт йуллари ва тарбия усулларидан фойдаланишни хам назарда тутамиз. Айнан катта авлод тажри-баси ва ибрати оркали ёшлар тарбиясига сал-бий таъсир этувчи ижтимоий хавф ва маънавий тахдидларни олдини олишни таклиф эта-миз.

Аёллар Кенгаши кошида тузилган "Бувижонлар мактаби" бувижонларнинг бой хаётий тажрибасини оммалаштириш, уларнинг рУзFор тутиши, фарзандларга муомала-муносабатларидаги хаётий сабокларини ёш бувилар уртасида кенг тарFиб этиш, оилаларда соFлом маънавий мухитни карор топтиришни уз олдига максад килиб куйган нуроний аёллар фаоллиги оркали махалла фукаролари маънавиятини кутариш, хотин кизлар кенга-шига кумаклашиш, ёшлар тарбиясини назо-ратга олиш, оилалардаги маънавий-ахлокий мухитни янада соFломлаштириш, оила аъзо-ларининг фарзандлар тарбиясидаги масъули-ятини ошириш, ота-онанинг тарбиядаги урни ва ролини ошириш авлодлараро муносабат-ларни соFломлаштириш китоб мутолаа мада-ниятини ошириш оркали маънавий тарбиявий ишларни кучайтиришга каратилган.

4 Horehled P./Gerontopedagogika.pdf https://is.muni.cz/ el/1411/podzim 2015/ MNZA 071c/um/60359139/.

5 Субтаълим (лот. Суб — „ост", "пастки") ва таълим. Педагогик социология тадкикот йуналиши булиб, жами-ятшунослик, педагогик социологияда ёшга, таълимга кура бир-биридан кескин фаркланувчи ёндашувни англатади. Субтаълим ичида узига хос таълим-тарбия жараёни, саъйи-харакат ва бошка таълим-тарбия усул-лари, нормалар булиши мумкин. Субтаълимлар миллий, худудий, демографик, профессионал ва бошка асос-ларда шаклланиши мумкин.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 9

Жамият маънавий-ахлокий мухитини соFломлаштириш, ижтимоий хавфларга мойил оилалар дуч келаётган информацион хуружлар, ижтимоий хавф-хатарлардан инсон онги ва калбини химоя килиш зарурати миллий Fояга асосланган янгидан янги педагогик вазифаларни куймокда.

Шиддат билан узгариб бораётган замон, глобаллашув жараёнининг жадаллашиши ижтимоий тахдидларнинг таъсир дара-жаларини хам узгартириб бораётганлиги ижтимоий-педагогик тизимни такомиллашти-риш ва тарбия жараёнида катта авлод тажри-басидан самарали фойдаланиш имкониятла-рини кенгайтиришни таказо этмокда. ЮНЕСКО Халкаро комиссияси томонидан XXI аср таълимига баFишлаб тайёрланган докладда "Кушимча таълим" Концепциясини янгича мазмунда бойитиш ва самарадорлигини оши-риш долзарб масала эканлиги кайд этилиши билан бирга бу турдаги (яъни катта авлод вактини самарали утказишга баFишланган) таълим хам шахсга йуналтирилган узлуксиз жараён сифатида билим куникма ва малакани ривожлантиришга каратилган булиши шарт ва хар хил харакат ва методларни куллаш оркали нафакат ёшларга балки, катта авлодга хам имкониятларни кенгайтириш масаласини кун тартибига куйган. Бу эса катта авлодни хам узини узи ва атроф оламни тушунишида кенг имкониятлар яратади1. Юкоридаги фик-рдан хам куриниб турибдики, катта авлод таъ-лими ва албатта улар тажрибасидан тарби-яда окилона фойдаланиш муаммоси нафакат ёшлар, балки, бутун бир жамият олдида тур-ган таълим -тарбиянинг ижтимоий муаммо-ларини позитив хал килиш имкониятларини беради.

Геронтопедагогика (геронтопедагоги-кага миллий ёндашув - А.Т.) нафакат катталар педагогикаси, айни дамда уз сулоласининг ёши улуги, оилапарвари, невараю чеварала-рининг маслахатгуйи, пиру бадавлат бобожон ва момолари, умумий килиб айтганда катта авлоднинг таълим-тарбия борасидаги сермах-сул тажрибаларидан окилона фойдаланиш-дир.

1 Делор Ж. Образование: Сокрытое сокровище: Доклад Международной Комиссии по образованию для XXI века, представленный ЮНЕСКО. - М.: "Университетская книга", 1997. - С.30.

Мамлакатимизда кабул килинган "Хотин-кизларни куллаб-кувватлаш ва оила институ-тини мустахкамлаш сохасидаги фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора тадбирлари туFрисида"ги Узбекистон Республикаси Пре-зиденти фармони2 нинг бир катор бандида белгилаб куйилган масалаларда хам миллий кадриятларга содиклик, миллий тарбия бора-сида катта авлод тажрибаси ва оила ибратини ошириш масалалари давлат сиёсатининг усти-вор йуналиши сифатида белгилаб куйилган. Тадкикотларимиз давомида аникланган энг мухим жихатлардан бири ^ам айнан, ёшлар тарбиясига энг аввало, оилавий мух,ит (катта авлод, ота-она ибрати), х,алоллик, шунинг-дек, жамият му^ити каби бир катор омиллар таъсир курсатади. Хар бир ота-она оилада шу жамиятнинг булажак аъзоларини тарби-ялайди. «Барча даврларда ота-оналарнинг катта ^аётий тажрибаси, бир - бирига х,урмати, садокати, му^аббати, ^амфикрлилиги, имон-лилиги, мех,натсеварлиги, оилапарвар-лиги фарзандлари учун камолот мактаби булган. Бу мактабда барча бир умр уну-тилмайдиган, эътикодига чукур сингадиган сабок олган»3 Катта авлоднинг таълим тарбия борасидаги меросига асосланган таъ-лимий тарбиявий жараён боболар угити, ота - она ибрати, мех,р-мух,аббати оиланинг катта авлоди х,атти-харакати, ибрат намунаси оркали амалга оширилади. Оила, унинг аср-лар мобайнида сакланиб келаётган мукаддас анъаналари оркали ёшларда Ватанга мухаб-бат, иймон эътикод, маъсулият, ватанпар-варлик, инсонпарварлик, илмга иштиёк ва маданият куникмалари шаклланади. Катта авлод угитлари, турмуш машаккатлари олди-даги сабр каноати, ме^натга булган, китобга зиёга булган муносабати, уларнинг илму маъ-рифати, тажриба ва тадбиркорлиги, улар-даги тежамкорлик ва шукроналик туЙFуси, садокат ва матонати, катъий тартиб инти-зомга риоя килишдаги ибрат намуналари бугунги мураккаб мафкуравий жараёнларни

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 февралдаги "Хотин-кизларни куллаб-кувватлаш ва Оила институтини мустахкамлаш сох,асидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора тадбирлари туFрисида"ги ПФ-5325-сон фармони.

3 Юсупов Э., Юсупов У. Оила - маънавият булоFи. -Тошкент: "Университет", 2003. - Б. 47.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 9

илмий-амалий жихатдан атрофлича тахлил килиш ва бахолашда, усиб келаётган ёш авлод калбида миллий тафаккур, маънавият ва соFлом дунёкараш асосларини сингди-ришда алохида ахамият касб этади. Баъзи ота-оналарнинг уз фарзандининг онгу тафакку-рида хар куни бир узгариш руй бериб, кузида янгидан-янги саволлар пайдо булаётганига ахамият бермаслиги окибатида юзага келаётган ижтимоий хавфлар, келажак пойдевори ёшлар тарбиясига, жамият тараккиётига сал-бий таъсир курсатувчи вокеликларни олдини олишда, ёшлар камолотига зид булган педа-гогик муаммоларнинг ечимини хам геронто-педагогикадан самарали фойдаланиш оркали бартараф этиш мумкин.

Узбекистонда геронтопедагогика

сохасидаги олиб борилаётган иш намунала-ридан бири сифатида фаолият юритаётган "Бувижонлар мактаби" фаоллари реал ибрат намуналари ва хаёт вокеликларига асос-ланган катта авлод тарбия манбалари асо-сида ёшларга каратилган маънавий, ахлокий тахдидлардан химояланиш, ёшларнинг хулк-атворини такомиллаштиришда уларда мотивация ва фаолиятлилик, ташаббускорлик кобилиятини (масъулиятни хис этиш, тахлил кобилиятига эгалик ва х.к.), уз фикрига эга,

иродали, фидоий ва ватанпарвар инсонлар этиб тарбиялашда ижобий самарага эришиш мумкин.

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, миллий геронтопедагогикани ривожланти-риш учун жамоатчилик назорати Кенгашла-рини, "Нуроний", "Махалла", "Пенсионерлар уюшмаси", "Оксоколлар кенгаши", "Хотин-кизлар кумитаси", Фукаролар йиFини раиси-нинг кексалар ва фахрийлар ишлари буйича маслахатчи уринбосарлари каби замона-вий геронтопедагогик институтлар фаоли-ятидан самарали фойдаланган холда вако-латли давлат органлари, нодавлат ноти-жорат ташкилотлари ва бошка ташкилот-лар билан узаро хамкорлик килиш, оила-ларда маънавий ва жисмоний жихатдан бар-камол авлодни тарбиялаш, уларни диний экстремизм ва акидапарастлик мафкураси-нинг таъсиридан, гиёхвандлик ва бошка сал-бий холатлардан химоя килиш учун зарур булган соFлом маънавий-ахлокий мухитнинг баркарорлигини таъминлашга доир тизимли ишларни ташкил этиш, ота-оналар учун ама-лий ахамиятга эга булган укув-семинарлар, тарFибот-ташвикот ишларини кучайтириш максадга мувофикдир.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 февралдаги «Хотин-кизларни куллаб-кувватлаш ва Оила институтини мустахкамлаш сохасидаги фаоли-ятни тубдан такомиллаштириш чора тадбирлари туFрисида» ПФ-5325-сон фармони.

2. Анциферова Л.И. Развитие личности и проблемы геронтопсихологии. - М.: Институт психологии Российской академии наук, 2004. 102 стр.

3. Бим-Бад Б.М. Педагогический энциклопедический словарь. — М., 2002. С. 17. , Чернявская А.Г. Андрагогика. Практическое пособие для вузов. - М.: "ЮРАЙТ", 2017. 197 стр. ISBN: 978-5-534-00724-4

4. Букина Н.Н. Неформальное образование как фактор преодоления негативных социальных явлений // Журнал "Человек и образование", 2006. - № 6. - С.43.

5. Вершинина Н.А. Структура педагогики: Методология исследования. Монография. - СПб.:ООО Изд-во «Лема», 2008. - 313 с.

6. Дудко С.А. Развитие нейропедагогики в современной Франции // Образовательное пространство России и Зарубежных Стран. - С.72-77.

7. Делор Ж. Образование: Сокрытое сокровище: Доклад Международной Комиссии по образованию для XXI века, представленный ЮНЕСКО. - М.: "Университетская книга", 1997. - С. 30.

8. Митина A. М.Дополнительное образование взрослых за рубежом: Концептуальное становление и развитие - М.: "Наука", 2004. - C.124.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 9

9. "Нуроний" xaMfapMac^ 2017 йил 12 октябрь Низоми; 2018 йил 17 январь "Нуро-ний" жамFармаси бошкарув йиFилиши баённомаси; "Нуроний" жамFармаси хати 2018 йил 2 февраль № 05-01,71.

10. Подобед В.И., Горшкова В. В. Ведущие тенденции развития образования взрослых в России и странах СНГ // Журнал "Человек и образование", 2006. - № 7. - С.8.

11. Смирнова М.М. Социальная адаптация взрослых в условиях организованного досуга // Академический вестник Института образования взрослых Российской Академии образования. / Человек и образование № 2 (15) 2008.-С.77-80.

12. Содикова Ш.М. Жамиятни модернизациялаш жараёнида кексаларни ижтимоий х,имоялаш. Социология фанлари докторлик дисс. автореф. - Т.: УзМУ. 2015

13. Юсупов Э., Юсупов У. Оила - маънавият булоFи. - Тошкент: "Университет", 2003. - Б. 47.

14. Horehled P. / Gerontopedagogika. pdf https://is.muni.cz/el/1411/podzim 2015/ MNZA 071c/um/60359139/.

15. Замонавий тарих таълимининг долзарб масалалари. Республика илмий-амалий конфиренцияси туплами. - Тошкент: Низомий номидаги ТДПУ босмахонаси, 2018. - Б. 53.

16. "Ёшлар-келажак бунёдкори" шиори остидаги уюшмаган ёшлар билан олиб борилаётган ишларда натижадорликка эришишнинг илмий-амалий масалаларига баFишланган республика конфиренцияси. - Тошкент: "Янги аср авлоди", 2017. Б. 354.

17. УзМУ хабарлари. Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон миллий университети илмий журнали. - Тошкент: УзМУ босмахонаси, 2018. - Б. 200.

18. Психология: традиции и инновации. III Международная научная конференция. -Самара: "Издательство Молодой ученный", 2018. - С. 33

19. Science and world. International scientific journal. - Volgograd: Founder and publisher: Publishing House "Scientific survey", 2018. - p. 54

20. Eastern European scientific journal. AURIS Kommunikations - und Verlagsgesellschaft mbH Dusseldorf - Germany, 2018. - p. 67

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 9

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.