Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ЕРДАН ФОЙДАЛАНИШНИ БОШҚАРИШ ТИЗИМИНИНГ МАВЖУД ҲОЛАТИ ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ЕРДАН ФОЙДАЛАНИШНИ БОШҚАРИШ ТИЗИМИНИНГ МАВЖУД ҲОЛАТИ ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
216
30
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Бошқариш / ер ресурслари / иқтисодий / ижтимоий / экологик / ер тузиш / ер кадастри / ер мониторинги / тизим / вазифалар / ердан фойдаланиш. / Management / land resources / economic / social / environmental / land management / land cadastre / land monitoring / system / task / land use.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Аллаберган Бабажанов

Мақолада аналитик таҳлил усулидан фойдаланилган ҳолда мамлакатнинг миллий бойлиги ҳисобланган ер ресурсларини бошқариш тизимини кейинги 50-60 йиллар давомидаги мавжуд ҳолати, бошқарув идоралари тасарруфига кирган илмий-лойиҳалаш, илмий-тадқиқот ва ишлаб чиқариш корхоналарининг функциялари, вазифалари ўрганилган, шунингдек бугунги кунда шаклланган тизимни такомиллаштириш бўйича тавсиялар ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE CURRENT STATE OF LAND USE MANAGEMENT SYSTEM IN UZBEKISTAN AND ITS IMPROVEMENT

In the article, based on the use of the method of analytical analysis, the state of land management in the last 50-60 years, as the national wealth of the country, the functions and main tasks of various scientific and design, research and production enterprises that were part of the system, and also reflected specific recommendations for improving the management system formed to date.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ЕРДАН ФОЙДАЛАНИШНИ БОШҚАРИШ ТИЗИМИНИНГ МАВЖУД ҲОЛАТИ ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

УЗБЕКИСТОНДА ЕРДАН ФОЙДАЛАНИШНИ БОШКАРИШ ТИЗИМИНИНГ МАВЖУД ^ОЛАТИ ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аллаберган Бабажанов

"Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти" Миллий тадкикот университети доценти a. babaj anov@tiiame. uz

АННОТАЦИЯ

Маколада аналитик тахлил усулидан фойдаланилган холда мамлакатнинг миллий бойлиги хисобланган ер ресурсларини бошкариш тизимини кейинги 50-60 йиллар давомидаги мавжуд холати, бошкарув идоралари тасарруфига кирган илмий-лойихалаш, илмий-тадкикот ва ишлаб чикариш корхоналарининг функциялари, вазифалари урганилган, шунингдек бугунги кунда шаклланган тизимни такомиллаштириш буйича тавсиялар ёритилган.

Таянч иборалар. Бошкариш, ер ресурслари, иктисодий, ижтимоий, экологик, ер тузиш, ер кадастри, ер мониторинги, тизим, вазифалар, ердан фойдаланиш.

THE CURRENT STATE OF LAND USE MANAGEMENT SYSTEM IN UZBEKISTAN AND ITS IMPROVEMENT

ABSTRACT

In the article, based on the use of the method of analytical analysis, the state of land management in the last 50-60 years, as the national wealth of the country, the functions and main tasks of various scientific and design, research and production enterprises that were part of the system, and also reflected specific recommendations for improving the management system formed to date.

Keywords: Management, land resources, economic, social, environmental, land management, land cadastre, land monitoring, system, task, land use.

Х,ар кандай мамлакатда, унинг миллий бойлиги хисобланган ер ресурсларидан фойдаланишни самарали ташкил этиш, биринчи галда, уни махсус ташкил этилган органлар ёрдамида окилона бошкаришни талаб этади [1]. Бу коида республикамиз ер майдонларига хам тегишли булиб, мамлакатда уз вактида шундай бошкарув тизими ташкил этилган хамда даврлар утиб у иктисодиётда ва ижтимоий турмушда юз берган туб узгаришларга мос тарзда такомиллашиб борган [2]. Жумладан, 1998 йилга кадар республика ер ресурсларини бошкариш, олдинига. Узбекистон Республикаси кишлок хужалиги

Ba3HpnnrH, KeHHHnanHK Kumno; Ba cyB xy^anum Ba3HpnnrH Tacappy^ugaru "EpgaH ^onganaHum Ba ep Ty3um" Bom Som;apMacu xaMga yHuHr BunoaTnapgaru Som;apManapu Ba TyMaHnapgaru ep Ty3um xu3Maraapu TOMOHHgaH aManra omupunraH. H;THCogHeTHH pe^anu^um Ba epra aKKa gaBnaT xoKHMnnra mapouraga Bom 6om;apMaHHHr epra oug cuecara acocaH Kumno; xy^anuru epnapugaH ^onganaHHmHH TamKun этнm SunaH sofhu; MacananapHH xan Kunumra SyHcyHgupunraH эgн [3]. Bom;a Tou^a epnapu, ;ougara SuHoaH, MaMnaKaT ep pecypcnapuHH Som;apumga yHHanuK KaTTa pont yHHaMaraH [4]. ffly naHTga ep Ty3um SyHuna nonuxa TamKunoTnapu, ^yMnagaH, "Y3gaBepnoHuxa" gaBnar uhmuh nonuxanam ннcтнтyтн Ba yHuHr BunoaTnapgaru ^unuannapu xaMga SynuHManapu ToMoHugaH umnaS Hu^unraH pecnySnuKa ep pecypcnapuHuHr Bom cxeMacu, BunoaTnap Ba TyMaHnap ep Ty3um cxeManapu Kumno; xy^anuru xygyg^apuHu puBo^naHTupumra HyHaTrapunraH xaMga, acocaH, ;umno; xy^anuru epnapugaH ^onganaHum caMapagopnuruHu omupum SyHuna TagSupnapHu Ky3ga TyTraH. ffly gaBpga Sa^apunraH ep Ty3um umnapuHuHr aKcapuaT kucmu Kumno; xy^anuru ynyH xaMga, $a;aT, ;umno; xy^anuK KopxoHanapuga aManra omupunraH. PecnySnuKa aroHa ep ^oHguHu gaBnaT xucoSu SyHuna xap nunu umnaS HuKunaguraH ep SanaHcu (xнco6oтн) xaMga xap 6em nunga Ty3unaguraH Ma^Myanu ep SanaHcu (ep Saxonam MatnyMoraapu SunaH SupranuKgaru) acocaH ;umno; xy^anuru epnapura Terumnu SynraH Ba 6y my gaBpgaru umnaS Hu;apum TanaSnapuHu xaMga Kumno; Ba cyB xy^anuru Basupnuru MaH^aaraapuHu Ky3naraH [5]. Ep pecypcnapuHu Som;apum MyaMMonapuHu ym6y gaBpga my TapTuSra KyHunumu MaMnaKaTga onuS SopunraH ep cuecarnHuHr TanaSnapura, SanKu, ®;aBoS SepraH Synca KepaK, HeraKu Som;a Tou^a epnapu тyFpнcнgaгн axSoporaap нктнcogнeт ynyH yHHanuK 3apyp SynMaraH [6]. ffly caSaSnu xaM Ty3unraH hkmuk ep SanaHcnapu, ^aMu ep ^oHguHu, Sapna ep Tou^anapuHu Tyna ;aMpaS onMaraH. By xonaT, cy3cu3, ep MangoHnapugaH ^onganaHum caMapagopnuruHu Tyna, xaKKoHun Ba omKopa Saxonamra umkoh SepMaraH.

PecnySnuKaHu MycTaKunnuKKa эpнmнmн, 1998 nunga Y3SeKucToH PecnySnuKacu Ep KogeKcuHu, "OepMep xy^anuru тyFpнcнga"гн, "^umno; xy^anuK кooпepaтнв(mнpкaт) xy^anuru тyFpнcнga"гн, "^ex;oH xy^anuru тyFpнcнga"гн, "^aBnaT ep KagacTpu тyFpнcнga"гн Ba Som;a ;aTop KoHyHnap Ba KoHyHocTu Metepun xy^^araapuHu ;aSyn KunuHumu MaMnaKaTga ep KoHyHHunuruHuHr aHru Sa3acuHu By^ygra Kenumura 3aMuH apaTgu [7-9]. yhu xaeTra Ky-MaHunumu ep MyHocaSaTnapuHu TySgaH ;aHTa Kypumra umkoh Sepgu [10]. ffly SunaH Sup ;aTopga epgaH ^onganaHumga So3op TaMonunnapu Ky^naHuna SomnaHgu [11]. XycycaH, epgaH ^onganaHumHu nynnuruHu, u^apa acocuga epgaH ^onganaHum, Mepocun эгaпнк Ba Som;a xyKyK^apHu ^opun этнпнmн, yMyMaH ep pecypcnapuHu So3op MyHocaSaTnapura TopTunumu xaMga yTum gaBpuga yHuHr caMapagopnuruHu TySgaH

ошириш буйича куйилган талаблар мамлакат ер фондидан фойдаланилишини бошкаришни тубдан кайта ташкил этиш заруриятини тугдирди [12]. Натижада, Узбекистон Республикаси Хукуматининг 1998 йил 27 июлдаги карори билан республика "Ер ресурслари давлат кумита"си ташкил этилди [13-15].

Мамлакат чегарасидаги барча ер ресурсларидан окилона ва самарали фойдаланишни таъминлаш, тупрок унумдорлигини кайта тиклаш, тупрок эрозиясига карши кураш ишлари, сугориладиган ерларнинг мелиоратив холатини яхшилаш тадбирларини амалга ошириш кабилар Давлат кумитасининг асосий функциялари хисобланган [16]. Ушбу функцияларни уз вактида юкори сифатда амалга ошириш, мамлакатнинг ягона ер фондидан фойдаланишни тугри ташкил этиш, кишлок хужалиги ерларида таркалган тупроклар сифатини доимий равишда урганиб бориш максадларида "Уздаверлойиха" республика илмий-лойихалаш институти хамда "Тупрокшунослик ва агрокимё" илмий-тадкикот институти Давлат кумитаси тасарруфига утказилган [17-19].

Ер майдонларидан фойдаланишни ташкил этиш, давлат ер кадастрини, мамлакатда ягона давлат ер сиёсатини юритиш, албатта, махсус геодезик асосга эга булган турли картографик материалларга асосланади. Шу сабабли 2000 йилларнинг бошларига келиб республикамизда геодезия, картография ва давлат кадастрлари сохаларида фаолият юритаётган бошкарув органини кумита таркибига бирлаштириш зарурияти тугилди [20]. Натижада Узбекистон Республикаси Президентининг 2003 йил 9-декабрдаги ПФ-3358-сонли "Давлат бошкарувининг республика органлари тизимини такомиллаштириш тугрисида"ги, Узбекистон Республикаси Президентининг 2004 йил 15 октябрдаги ПФ -3502-сонли "Узбекистон Республикаси Ер ресурслари, геодезия, картография ва давлат кадастри давлат кумитасини ташкил этиш тугрисида"ги Фармонларини ижро этилишини таъминлаш максадида Вазирлар Махкамасининг 2004 йил 19 октябрдаги 483- сонли Карорига мувофик хамда ердан фойдаланиш, геодезия ва картография сохаларида бошкарув тизимини такомиллаштириш, ер муносабатларини мувофиклаштириш, окилони ердан фойдаланишни таъминлаш, давлат кадастрларининг ягона тизимини юритиш максадида 2004 йили Узбекистон Республикаси Ер ресурслари давлат кумитаси хамда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги геодезия, картография ва давлат кадастрлари Бош бошкармаси негизида Узбекистон Республикаси ер ресурслари, геодезия, картография ва давлат кадастрлари Давлат кумитаси ("Ергеодезкадастр ") ташкил этилди [21-23].

Юкоридаги Фармонга биноан "Ергеодезкадастр" давлат кумитасининг асосий вазифалари куйидагилар этиб белгиланди:

-ердан окилона фойдаланиш ва уни мухофаза килиш буйича ягона давлат сиёсатини амалга оширилишини таъминлаш;

-ердан фойдаланиш ва уни мухофаза килишда давлат назоратини амалга ошириш;

-тупрок унумдорлигини ошириш, ерлардан окилона фойдаланиш ва мухофаза килиш буйича ягона давлат дастурини ишлаб чикиш хамда амалга ошириш; -геодезия ва карташунослик фаолиятини бошкариш; -давлат геодезия назоратини ташкил этиш;

-давлат кадастрини юритиш сохасида жойлардаги давлат хокимияти органлари фаолиятларини мувофиклаштириш;

-давлат ер кадастрини, картография-геодезия давлат кадастрини, бино ва иншоотлар давлат кадастрини, шунингдек давлат кадастрининг ягона тизимини юритиш [24].

Шуни кайд килиш зарурки, утган 16 йиллик фаолияти давомида "Давергеодезкадастр" давлат кумитаси узининг олдига куйилган асосий вазифаларни максадга мувофик тарзда тула бажармади. Хусусан, мамлакат ер ресурсларини бошкариш сохасида ягона давлат Дастури уз вактида ишлаб чикилмади, республика хукумати томонидан тасдикланмади хамда бошкарув амалиётига татбик этилмади [25]. Бу холат ердан окилона фойдаланиш ва уни мухофаза килиш буйича ягона давлат ер сиёсатини амалга оширишга имкон бермади. Бундан ташкари, тупрок унумдорлигини ошириш, ерлардан окилона фойдаланиш ва мухофаза килиш буйича хам ягона давлат Дастурини булмаганлиги окибатида кишлок хужалиги майдонларида таркалган тупроклар унумдорлигини ошириш, бунинг учун илмий асосланган алмашлаб экиш тизимларини жорий этиш, сугориладиган ерларни мелиоратив холатини яхшилаш, шунингдек ерларни турли салбий техноген ва технологик жараёнлардан мухофаза килиш буйича ишлар тизимли ташкил этилмади. Кишлок хужалиги товар махсулотларини етиштириш билан шугулланадиган фермер ва дехкон хужаликларининг молиявий имкониятлари чекланганлиги сабабли улар фойдаланишидаги сугориш ва коллектор зовур тармокларини уз вактида тозалаш, кайта куриш ва таъмирлаш ишлари узок йиллар бажарилмади.Табиийки, бу холатлар, кейинги йиллари катта микдордаги сугориладиган кишлок хужалиги ерларини ишлаб чикариш айланмасидан чикиб кетишига, сугориш ва коллектор-зовур тармокларини яроксиз холга келишига замин яратди [26].

Юкоридагилар билан бир каторда, охирги йилларда иктисодий сохада амалга оширилган кенг куламли узгаришлар ер ва у билан чамбарчас боглик булган ресурсларнинг аник хисобини юритиш, улардан окилона ва баркарор фойдаланиш тизимини янада такомиллаштиришни талаб килди [27]. Хусусан, турли нокишлок хужалик максадлари учун ер ажратишни, уни хисобини юритишни, кишлок хужалик экинларини жойлаштиришни, ер назоратини амалга ошириш вазифаларини битта органда тупланиб колганлиги, бундан ташкари, ер

участкалари, бино ва иншоотларга (кучмас мулкларга) кадастр йигма жилди руйхатдан утказувчи органнинг узи томонидан тайёрланиб келаётганлиги сохада манфаатлар тукнашувини юзага келтирди.Шуларни эътиборга олган холда, ер хисоби ва давлат кадастрларининг ягона тизимини самарали юритиш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 7 сентябрдаги махсус Фармонига биноан мамлакат ер ресурсларини бошкариш тизимида туб узгаришлар амалга оширилди. Бу узгаришлар куйидагиларни уз ичига олган эди:

-"Давергеодезкадастр " давлат кумитасининг кишлок хужалиги ерлари ва экинзорларни мониторинг килиш, кишлок хужалиги ерларини жойлаштириш, кишлок хужалиги ерларини мухофаза килиш буйича давлат назоратини амалга ошириш, тупрок бонитировкасини утказиш, кишлок хужалиги ерларини меъёрий кийматини аниклаш, тупрок унумдорлигини ошириш,тупрокшунослик, геоботаникага оид тадкикотларни бажаришга доир вазифалари, функциялари ва ваколатлари Узбекистон Республикаси кишлок хужалиги вазирлигига утказилди;

-кишлок хужалигига мулжалланган ерларнинг таркибидаги узгаришларни уз вактида аниклаш, салбий жараёнларни олдини олиш ва окибатларини тугатиш максадида уларнинг мониторингини утказиш Узбекистон Республикасида атроф-табиий мухитининг давлат мониторинги доирасида амалга ошириш белгиланди;

-"Давергеодезкадастр " давлат кумитаси негизида Узбекистон Республикаси Давлат солик кумитаси хузуридаги Кадастр агентлиги ташкил этилди [28].

Куйидагилар Кадастр агентлигининг асосий вазифалари хамда фаолият йуналишлари этиб белгиланди:

-кучмас мулкка булган хукукларни давлат руйхатидан утказиш сохасида: кучмас мулкка булган хукукларни давлат руйхатидан утказиш сохаларида ягона давлат сиёсатини амалга оширишни таъминлаш; кучмас мулкка булган хукукларни давлат руйхатидан утказиш; давлат ер кадастри, бино ва иншоотлар давлат кадастрини юритиш; кучмас мулкка булган хукукларнинг давлат руйхатидан утказилишини таъминлашга ва ер участкаларнинг узбошимчалик билан эгаллаб олинишига юл куймасликка каратилган самарали ер назоратини амалга ошириш;

-геодезия ва картография сохасида: геодезия ва картография сохасида ягона давлат сиёсатини амалга оширилишини таъминлаш; аэрокосмик суратга олиш, топография-геодезия, картографияга оид изланишлар хамда тадкикотларни, ерни масофадан зондлаш, геодинамик тадкикотлар маълумотлари ва материалларидан фойдаланган холда картографик мониторингни амалга ошириш; давлат геодезия-картография кадастирини юритиш; давлат геодезия назоратини амалга ошириш;

-давлат кадастрларини юритиш сохасида: давлат кадастрларини юритиш сохасида ягона давлат сиёсатини амалга оширилишини таъминлаш; давлат бошкарув органлари ва махаллий давлат хокимияти органларининг давлат

кадастрларини юритиш сохасидаги фаолиятини мувофиклаштириш; давлат кадастрлари ягона тизимини юритиш, худудлар давлат кадастрини самарали юритилишини таъминлаш; давлат кадастрларини юритиш тартибига риоя килинишини таъминлашга каратилган самарали кадастр назоратини амалга ошириш;

-кучмас мулкка булган хукукларни давлат руйхатидан утказиш, геодезия, картография ва давлат кадастрларини юритиш сохасида кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни таъминлаш;

-халкаро хамкорликни кенгайтириш [29].

Республикамизнинг турли худудий бирликларида юкорида кайд килинган вазифаларни уз вактида бажариш максадларида, шунингдек улардаги ер ресурсларидан фойдаланишни самарали бошкариш максадларида

Коракалпогистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шахар ер ресурслари ва давлат кадастри бошкармалари, туман (шахар)лар ер ресурслари ва давлат кадастри булимлари негизида - Кадастр агентлигининг Коракалпогистон Республикаси, вилоятлар, Тошкент шахар бошкармалари, туман (шахар) булимлари ташкил этилди. Булардан ташкари, давлат кадастрлари, геодезия ва картография Миллий маркази негизида давлат муассасаси шаклида Давлат солик кумитаси хузуридаги Кадастр агентлигининг Давлат кадастрлари палатаси, Коракалпогистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шахар ер тузиш ва кучмас мулк кадастри давлат корхоналари хамда уларнинг туман (шахар) филиаллари негизида Давлат кадастрлари палатасининг Коракалпогистон Республикаси вилоятлар ва шахар бошкармалари, туман (шахар) филиаллари ташкил этилди.

Юкоридаги таркибий узгаришлар билан бир каторда собик "Давергеодезкадастр" давлат кумитаси тасарруфида булган катор илмий-тадкикот, илмий-лойихалаш, кидирув-изланув корхоналари узларининг бажарадиган ишлар мохиятига караб бирлаштирилди ва турли буйсунувларга утказилди. Жумладан:

-Марказий аэрогеодезия корхонаси, Самарканд аэрогеодезия корхонаси, "Геоинформкадастр" давлат унитар корхонаси, "Картография" давлат илмий ишлаб чикариш корхоналари негизида давлат муассасасаси шаклида Республика аэрогеодезия маркази;

-Давлат геодезия назорати инспекцияси негизида- геодезия назорати бошкармаси;

-Давлат геодезия назорати инспекцияси хузуридаги Давлат картография-геодезия фонди (геофонд) Кадастр агентлиги буйсунувига утказилди;

-"Тупрок таркиби ва репозиторияси, сифат-тахлил маркази" давлат унитар корхонаси Кишлок хужалиги вазирлиги таркибига, "Тупрокшунослик ва аэрокимё" илмий-тадкикот институти Кишлок хужалиги вазирлиги хузуридаги

Кишлок хужалиги ва озик-овкат таъминоти илмий-ишлаб чикариш маркази таркибига утказилди;

-"Уздаверлойиха" республика илмий-лойихалаш институти олдинига Кадастр агентлиги тасарруфида колдирилган эди, лекин у асосан кишлок хужалиги ер майдонларидан фойдаланишни ташкил этиш билан боглик лойиха-кидирув ишларини бажараётганлиги боис, 2021 йилдан Кишлок хужалиги вазирлиги тасарруфига утказилди. Кадаср агентлигининг ташкилий тузилмаси куйидаги схемада курсатилган.

Узбекистон Республикаси Давлат Солик Кумитаси хузуридаги Кадастр

агентлигининг ташкилий тузилмаси

Республика ер ресурсларини бошкариш тизимида руй бераётган юкоридаги туб узгаришлардан куриш мумкинки, бугунги кунда у бир неча йуналишларга ажратилган. Жумладан, мамлакат ягона ер фондининг аксарият асосий тоифа ерлари уларни микдорий ва сифат хисобини аник ва шаффоф юритилишини таъминлаш, ер майдонлари таркибида юз берадиган салбий жараёнларни уз вактида аниклаш хамда уларни бартараф этиш, ерлардан фойдаланиш ва уларни мухофаза килиниши устидан катъий назоратни амалга ошириш максадида узларининг юкори бошкарув органларига бириктирилди. Масалан, кишлок хужалиги ерлари - Кишлок хужалиги вазирлигига, урмон фонди ерлари -Урмончилик давлат кумитасига, сув фонди ерлари- Сув хужалиги вазирлигига ва

хак. Асосий масала шундан иборатки, хар бир вазирлик ёки идора узига бириктирилган ер майдонларининг аник ва шаффоф хисобини юритиб бориши, улардан окилона ва самарали фойдаланишни ташкил этиши хамда ер майдонларидан фойдаланишни хакконий давлат назоратини ташкил этиши зарур. Бу эса, уз навбатида, Давлат солик кумитаси хузуридаги Кадастр агентлигига катта масъулият юклайди, негаки айнан ушбу агентлик хар бир вазирлик ёки идора билан биргаликда юкоридаги масалаларни ташкил этиш ва амалга ошириш учун республикада ягона тарздаги услубиятларни ишлаб чикиши ва амалиётга киритиши зарур булади. Бундан ташкари, бугунги кунда йулга куйилган ер ахборотлар базасининг ягона тизими булган "геопортал"ни хам юритишда турли ер участкалари буйича ягона услубиятда яратилган маълумотларни киритиб бориш ва ушбу геопортални доимий янгиланишини йулга куйиш зарур булади. Юкоридаги холатлар хар бир вазирлик ёки идораларга уз тасарруфидаги ер майдонларидан давлат манфаатларига мос тарзда фойдаланишни йулга куйишларида катта масъулиятлар юклайди

Умуман юкорида олиб борилган тахлилий тадкикотлардан куриш мумкинки, ер -давлат мулки, умуммиллий бойликдир, ундан окилона ва самарали фойдаланиш мамлакат иктисодиётини бугунги бозор муносабатларига мос тарзда юксалтиришда, ахолини ижтимоий турмуш даражасини оширишда мухим урин тутади. Шундай экан, уни хар томонлама окилона бошкариш асосида ахолини зарурий озик овкат махсулотлари, саноатни эса хом ашё билан баркарор таъминланиши, умуман иктисодиёт тармокларини жадал ривожланиши бугунги кунда ташкил этилган янги тизимга куп жихатдан богликдир.

REFERENCES

[1] A.P, B., & S.B., R. (2021). The Current State Of The Use Of Lalmi Crop Land And The Main Directions Of Their Improvement. The American Journal of Agriculture and Biomedical Engineering, 3(03), 3945. https://doi.org/10.37547/tajabe/Volume03Issue03-07

[2] Muratovich, MukumovAbdugani and Alikulovich, Usmanov Yusuf and Sobir, Ruziboyev. (2020). The ways to increase the efficiency of dekhan and household plots.

International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(03).

[3] KZ KHOLMURATOVNA. The Environmental Protection, the Role of Land Support in Creation of Economic and Legal Mechanisms of Effective Use of Land Resources. JournalNX - a Multidisciplinary Peer Reviewed Journal 2 (2), 84-86

[4] АР Бабажанов, СР Шарипов, БМ Успанкулов. ЗЕМЛИ ЛЕСНОГО ФОНДА РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН И АНАЛИЗ ИХ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ. Вестник Казахского гуманитарно-юридического инновационного университета. 2017. № 1 (33). С. 198-201.

[5] AR Babajanov, MD Mahsudov. Diversification of land fund in the district. Monograph. LAP Lambert Academic Publishing, 77-78

[6] АР Бабажанов, СБ Рузибоев, БМ Успанкулов. Классификация зданий и сооружений Узбекистана для их оценки. Вестник Казахского гуманитарно-юридического инновационного университета. 2020. № 4 (48). С. 97-102.

[7] Avezbayev S. et al. Determination of rational areas of irrigated plots in saline and subjected lands to irrigation erosion //IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. - IOP Publishing, 2020. - Т. 883. - №. 1. - С. 012059.

[8] Samosa R. C. et al. Methodology for Determining the Costs of Environmental Protection Measures in Land Management //European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630). - 2021. - Т. 10. - С. 39-45.

[9] Bangayan-Manera A. et al. Problems of Cadastral Evaluation of Land Intended for Non-Agricultural Purposes //European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630).

- 2021. - Т. 10. - С. 34-38.

[10] Хафизова З., Мукумов А. ЕР УЧАСТКАСИ (ДАЛА) ПАСПОРТИ (ТАРИХ ВА КЕЛАЖАК) //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 300-307

[11] Хафизова З. МЕТОДИКА ОПРЕДЕЛЕНИЯ ЗАТРАТ НА ПРИРОДООХРАННЫЕ МЕРОПРИЯТИЯ ПРИ ЗЕМЛЕУСТРОЙСТВЕ //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 1106-1115.

[12] Мажитов Б. КИШЛОК ХУЖАЛИГИДА ЕР МОНИТОРИНГИНИ ЮРИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ КУЛЛАШ //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 761-768.

[13] Хафизова З. Х., Мукумов А. М. ЕР ТУЗИШ АСОСИДА ЭЛЕКТР УЗАТИШ ТАРМОКЛАРИНИ ЖОЙЛАШТИРИШ //Эффективность применения инновационных технологий и техники в сельском и водном хозяйстве. - 2020. - С. 309-312.

[14] Мукумов А. ЕР УЧАСТКАСИГА МУЛК ДУКУКИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ МУАММОЛАРИ ВА УЛАРНИ ДАЛ ЭТИШ ЙУЛЛАРИ //Scientific progress. -2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 1424-1430.

[15] Авезбаев С., Шарипов С. БУЗИЛГАН ЕРЛАРНИ РЕКУЛЬТИВАЦИЯ КИЛИШ БУЙИЧА ИШЧИ ЛОЙИХДЛАР--ЕРЛАРНИ МУДОФАЗА КДЯИШ УСУЛИ СИФАТИДА //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 1529-1536.

[16] Sayfuddin S., Muhammadbek M. Working Projects of Disturbed Land Recovery-As a Method of Land Protection //Academic Journal of Digital Economics and Stability.

- 2021. - Т. 9. - С. 80-84.

[17] Икрамов Р., Бобокулов Ш. ЕРЛАРНИ МУДОФАЗА КИЛИШГА ОИД ДУКУКИЙ АСОСЛАРНИНГ ТАКОМИЛЛАШУВИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 5. - С. 1233-1239.

[18] Мухторов А. Х. и др. Влияние изменения климата на сельскохозяйственное производство и некоторые подходы для адаптации к изменению климата в Узбекистане //Экономика и предпринимательство. - 2018. - №. 5. - С. 533-536.

[19] Абдулхаева Г. М. TOF ВА TOF ОЛДИ ^УДУДЛАРИ КИШЛОК ХУЖАЛИГИНИ ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ //Иктисодиётда инновация. - 2020. - Т. 3. - №. 3.

[20] Abdurashid A., Muhammadbek M. Regulation of the Diversification of the Use of the District Land Fund through the General Scheme //Design Engineering. - 2021. - С. 2565-2581.

[21] Бобокулов Ш., Абдулхаева Г. КИШЛОК ХУЖАЛИГИГА МУЛЖАЛЛАНМАГАН ЕР УЧАСТКАЛАРИНИ ХУСУСИЙЛАШТИРИШ СОХДСИДАГИ ХУКУКИЙ МУНОСАБАТЛАРНИ ТАРТИБГА СОЛИШ //Scientific progress. - 2022. - Т. 3. - №. 1. - С. 579-586.

[22] Абдулхаева Г., Бобокулов Ш. TOF ВА ТOFOЛДИ Х,УДУДЛАРИ КИШЛОК ХУЖАЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ДАВЛАТ ТОМОНИДАН КУЛЛАБ-КУВВАТЛАШНИНГ УСТУВОР ЙУНАЛИШЛАРИ //Scientific progress. - 2022. -Т. 3. - №. 1. - С. 570-578.

[23] Altiev, А., & Mahsudov, M. (2020). Improvement of the regulation mechanisms of the land use diversification. International Journal of Pharmaceutical Research. ISSN, 9752366.

[24] Sultanovich, А. А., & Ugli, M. M. D. (2019). Methods of forecasting and management of land fund diversification in local areas. International Journal of Recent Technology and Engineering, 8(3), 403-411.

[25] Altiev, А. S., & Mahsudov, M. D. (2019). REPRODUCTION CYCLE OF LAND. Central Asian Problems of Modern Science and Education, 3(4), 96-102.

[26] Алтиев, А. С. (2019). ДИВЕРСИФИКАЦИЯ ЗЕМЛЕПОЛЬЗОВАНИЯ В УСЛОВИЯХ УГЛУБЛЕНИЯ РЫНОЧНЫХ РЕФОРМ. In ПРОФЕССИОНАЛ ГОДА 2019 (pp. 92-96).

[27] Авезбаев, Садулла. (1992). Экономические и социальные основе организации рационального использования земельных и водных ресурсов в районах экологического бедствия (на примере низовья Амударьи).

[28] Alikulovich, U. Y. (2020). Mechanisms Of Establishing The Use Of Irrigated Land In The Degradation State In The Conditions Of Land Use Diversification. The American Journal of Agriculture and Biomedical Engineering, 2(09), 7784. https://doi.org/10.37547/taiabe/Volume02Issue09-13

[29] U Sangirova, Z Khafizova, I Yunusov, B Rakhmankulova, U Kholiyorov. The benefits of development cage fish farming. E3S Web of Conferences 217, 09006

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.