Научная статья на тему 'ПРОБЛЕМЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИИ ФУНКЦИИ УЗБЕКИСТАНА ПО ПОЛЬЗОВАНИЮ РЕГИОНАЛЬНЫМИ ВОДНЫМИ РЕСУРСАМИ'

ПРОБЛЕМЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИИ ФУНКЦИИ УЗБЕКИСТАНА ПО ПОЛЬЗОВАНИЮ РЕГИОНАЛЬНЫМИ ВОДНЫМИ РЕСУРСАМИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
109
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
региональные водные ресурсы / транснациональные водные объекты / государственная функция / управление водными ресурсами / пользование водными ресурсами / охрана водных ресурсов / водная безопасность. / regional water resources / transnational water bodies / state function / water resources management / use of water resources / water resources protection / water security.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Аширбаева Мавлуда Хакимбаевна

в статье всесторонне проанализирована система актов законодательства и правовые основы государственного управления в сфере пользования региональными водными ресурсами. Изучены проблемы, касающиеся пользования водными ресурсами в Центральной Азии, а также выработаны предложения по совершенствованию порядка управления водными ресурсами, ведения их учета и контроля.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROBLEMS OF IMPROVING THE FUNCTION OF UZBEKISTAN ON THE USE OF REGIONAL WATER RESOURCES

The article comprehensively analyzes the system of legislative acts and the legal foundations of public administration in the use of regional water resources. The problems related to the use of water resources in Central Asia were studied, as well as proposals were developed for improving the procedure for managing water resources, maintaining their records and control.

Текст научной работы на тему «ПРОБЛЕМЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИИ ФУНКЦИИ УЗБЕКИСТАНА ПО ПОЛЬЗОВАНИЮ РЕГИОНАЛЬНЫМИ ВОДНЫМИ РЕСУРСАМИ»

Review of law sciences

Q-------------- 1

- Д^

Mavluda Khakimbaevna Ashirbaeva,

Teacher of the Academy of Ministry of Interior Affairs of Republic of Uzbekistan

PROBLEMS OF IMPROVING THE FUNCTION OF UZBEKISTAN ON THE USE OF REGIONAL WATER RESOURCES

Abstract: The article comprehensively analyzes the system of legislative acts and the legal foundations of public administration in the use of regional water resources. The problems related to the use of water resources in Central Asia were studied, as well as proposals were developed for improving the procedure for managing water resources, maintaining their records and control.

Keywords: regional water resources, transnational water bodies, state function, water resources management, use of water resources, water resources protection, water security.

Мавлуда Хакимбаевна Аширбаева,

Преподаватель Академии Министерства внутренних дел Республики Узбекистан

ПРОБЛЕМЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИИ ФУНКЦИИ УЗБЕКИСТАНА ПО ПОЛЬЗОВАНИЮ РЕГИОНАЛЬНЫМИ ВОДНЫМИ РЕСУРСАМИ

Аннотация: в статье всесторонне проанализирована система актов законодательства и правовые основы государственного управления в сфере пользования региональными водными ресурсами. Изучены проблемы, касающиеся пользования водными ресурсами в Центральной Азии, а также выработаны предложения по совершенствованию порядка управления водными ресурсами, ведения их учета и контроля.

Ключевые слова: региональные водные ресурсы, транснациональные водные объекты, государственная функция, управление водными ресурсами, пользование водными ресурсами, охрана водных ресурсов, водная безопасность.

Мавлуда Хакимбаевна Аширбаева,

Узбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси укитувчиси

УЗБЕКИСТОННИНГ МИНТАЦАВИЙ СУВ РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ФУНКЦИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МУАММОЛАРИ

Аннотация: мацолада минтацавий сув ресурсларидан фойдаланиш соуасидаги цонун \ужжатлари тизими %амда давлат бошцарувининг %уцуций асослари атрофлича та%лил цилинган. Марказий Осиёдаги сув ресурсларидан фойдаланишга оид муаммолар урганилган %амда Марказий Осиё минтацасида сув ресурсларини бошцариш, уларнинг %исобини олиш, назорат цилиш тартибини такомиллаштириш юзасидан таклифлар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: минтацавий сувресурслари, трансчегаравий сув объектлари, давлат функцияси, сув ресурсларини бошцариш, сув ресурсларидан фойдаланиш, сув ресурсларини му%офаза цилиш, сув хавфсизлиги

Мамлакатимизда ва Марказий Осиё минтакасида сув ресурсларини бошцариш ва улардан самарали фойдаланишнинг хукукий асосларини ташкил этувчи конунчилик хамда халкаро хукукий хужжатлар мавжудлигига карамай, бу борада тупланиб колган ва ечимини кутаётган муаммолар талайгина. Биргина куйидаги ракамларга эътибор каратайлик: асримиз бошларида республикамиз ахолиси 20 млн. нафардан ортикрок эди, иктисодиёт тармокларида сарфланадиган сув хажми 64 миллиард куб метрни ташкил этган. 2020 йилга келиб эса ахоли сони 34 млн. нафарга етди. Лекин иктисодиёт тармокларида 52 - 54 миллиард куб метр микдорида сув ишлатилиши кутилмокда [2].

Узбекистон Республикасининг "Сув ва сувдан фойдаланиш тугрисида"ги ^онуни кабул килингани ва амалга ошириб келинаётганига йигирма етти йилдан ортик вакт утди (ушбу ^онунга 1997, 1998, 2000, 2001, 2003, 2009, 2014 хамда 2019 йилларда тузатишлар киритилган). Утган салкам уттиз йил вакт давомида ^онунга давр талабларидан келиб чикиб ундан зиёд марта узгартиш ва кушимчалар киритилди. ^онун ахоли ва иктисодиёт эхтиёжлари учун сувлардан окилона фойдаланишни таъминлаш, сувларга зарарли таъсирнинг олдини олиш хамда уларни бартараф этиш, сув объектларининг холатини яхшилаш, шунингдек сувга доир муносабатлар иштирокчиларининг хукук ва манфаатларини химоялаш билан боглик масалаларни тартибга солишга йуналтирилган.

Узбекистон Республикаси Президенти 2020 йил 24 январдаги Олий Мажлисга Мурожаатномасида шундай деди: "2020 йилда 44 минг гектар ерда ёки утган йилга нисбатан 4 баравар куп майдонда сувни тежайдиган технологияларни жорий этамиз. Бунинг учун давлат бюджетидан 300 миллиард сум субсидия ажратилади. Шунингдек, сув хужалиги объектларини бошкариш жараёнларини, сувни назорат килиш ва унинг хисобини юритиш тизимини автоматлаштириш зарур" [1].

Давлатимиз рахбари Мурожаатномасида, шунингдек, Сув хужалигини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини кабул килиш вазифасини куйди (унинг лойихасини жорий йил 1 апрелгача тасдиклаш учун киритилди). Курилаётган чоралар туфайли 2020 йилда 90 та объектга "Аклли сув" тизими жорий этилса, улар сони 2025 йилда - 300 тага, 2030 йилга бориб - 1000 тага етказилади [2]. Демак, сувдан тежаб-тергаб фойдаланиш давлатнинг устувор сиёсати булиб колади.

Марказий Осиё минтакасидаги сувни асраш хамда ундан фойдаланиш масаласи борасидаги вазият бундан хам мураккаб. Жумладан, сунгги 50 йилда умумий хисобда Амударё ва Сирдарё сувларининг Орол денгизига куйилиш хажми карийб 5 мартадан зиёд камайиб кетган. Орол денгизининг сув массаси 14 мартадан ортик камайган, бирок унинг шурланиш холат 25 баравар купайган, окибатда унинг балик ва бошка денгиз био организмлари деярли йук булиб кетмокда. Шу уринда Минтакамиздаги дарёлардан

фойдаланиш ва Орол муаммоси глобал хусусият касб этмокда. БМТ маълумотларига кура, хозир 700 миллион ахоли ичимлик суви етишмаслигидан азият чекмокда. 2025 йилга келиб, бу курсаткич 3 миллиарддан ортиши кутилмокда. Яна бир хавотирли ракам - хар йили дунёнинг 1,2 миллиард ахолиси тоза ичимлик сувидан бебахра, 3 млн. дан ортик инсон ичимлик суви таркибида мавжуд касалликлар натижасида вафот этмокда [4, 12-б.]. Орол буйи минтакасида усимликлар ва ёввойи хайвонлар тури кескин камайиб бормокда, жумладан, сут эмизувчиларнинг 12, кушларнинг 26 ва усимликларнинг 11 тури буткул йук булиш хавфи остида турибди. Оролнинг куриган кисми урнида хосил булган 5,5 миллион гектардан ортик майдондаги янги Оролкум сахроси тобора бутун Оролбуйи минтакасига ёйилмокда" [3]. Ушбу вазият бутун минтакадаги экологик тахдидларнинг олдини олиш ва бартараф этишнинг замонавий ташкилий, хукукий ечимларини излашни такозо этмокда. Демак, хозир давлат функциялари каторида минтакавий сувлардан, трансчегаравий дарёлардан окилона фойдаланиш функцияси устувор мавкега эга булмокда. Ушбу муаммо Марказий Осиё минтакаси давлатларига хам тааллукли. Марказий Осиё халклари тарихида сув кадимдан хал килувчи ахамият касб этиб келган. Сув нафакат хаёт манбаи, балки мазкур худудда яшаётган халкларни бирлаштирувчи, хамкорликка ундовчи ва, энг мухими, улар давлатчилиги ривожланишининг бош омили булиб колади.

Юкоридаги ташвишли вазиятдан чикиш максадида давлатимиз томонидан кабул килинган конунлар ва бошка норматив-хукукий хужжатларнинг кулами муаммонинг хукукий ечимини топишга йуналтирилган жиддий эътиборни изохлайди деб уйлаймиз. Таъкидлаганимиздек, хозир "Сув ва сувдан фойдаланиш тухрисида"ги конун амалда. Аммо, уни катъий такомиллаштириш, хатто Олий Мажлис ^онунчилик палатасининг Аграр ва сув хужалиги масалалари кумитаси Раиси таъкидлашича, тегишли ишчи гурухи тузилиб, 2022 йилнинг 1 январига кадар Сув кодексини ишлаб чикиш мулжалланган [5]. Сув масалаларига оид конунчиликнинг кодекслаштирилиши бу сохадаги ижтимоий муносабатларни тартибга солишнинг хукукий механизмларини янада мукаммаллаштириш имконини беради, деб хисоблаймиз.

Бундан ташкари, сунгги йилларда сув ресурсларини бошкариш улардан фойдаланиш самарадорлигини оширишга йуналтирилган куйидаги норматив-хукукий хужжатларни таъкидлаш уринли. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 21 апрелдаги "Экология ва атроф-мухитни мухофаза килиш сохасида давлат бошкаруви тизимини такомиллаштириш тугрисида"ги фармони; "2014 - 2018 йиллар даврида Узбекистон Республикаси кишлок ва сув хужалиги вазирлиги сув хужалиги ташкилотларининг насос-куч асбоб-ускуналарини боскичма-боскич янгилаш чора-тадбирлари тугрисида"ги Хукумат карори (2013 йил 5 июнь); Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 3 июлдаги "Узбекистон Республикаси Сув хужалиги вазирлиги фаолиятини тартибга солувчи норматив-хукукий хужжатларни тасдиклаш тугрисида" (вазирликларнинг Низоми тасдикланган) ги карори; Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 июндаги "^ишлок хужалигида ер ва сув ресурсларидан самарали фойдаланиш чора-тадбирлари тугрисида"ги фармони; Узбекистон Республикаси Президентининг "Сув объектларини мухофаза килиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори (25 сентябрь 2017 йил); Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 9 октябрдаги "Сув ресурсларини бошкариш тизимини янада такомиллаштириш тугрисида"ги карори; "Марказий Осиёдаги минтакавий сув ресурсларидан окилона фойдаланиш Минтакавий дастури" (2019 йил 24 август);

Узбекистан Республикаси Президентининг 2020 йил 12 февралдаги "Узбекистан Республикаси Президенти хузуридаги Орол буйи халкаро инновация марказининг фаолияти самарадорлигини оширишга доир кушимча чора - тадбирлар тугрисида"ги карори ва бошкалар.

Мазкур конун ва конуности хужжатларда, аввало, давлатимизнинг сув ва сув ресурсларидан окилона фойдаланиш борасидаги сиёсати, колаверса давлат органларининг сув объектларини бошкариш хамда улардан самарали фойдаланишни ташкил этиш функцияси узининг хукукий асосларини топмокда. Жумладан, Узбекистон Республикаси парламенти сувга доир муносабатларни тартибга солишга йуналтирилган конунларни кабул килиш оркали шу сохадаги сиёсат асосларини, бошкарувнинг устуворликларини белгилаб, тегишли давлат функциясини адо этади, деб хисоблаймиз. Масалан, булар куйидаги функциялар:

"Сув ва сувдан фойдаланиш тугрисидаги конунларни кабул килиш, уларга узгартишлар ва кушимчалар киритиш;

сув ресурсларидан фойдаланиш ва уларни мухофаза килишга оид давлат сиёсатининг асосий йуналишларини белгилаш хамда сув хужалигига оид стратегик давлат дастурларини кабул килиш ва бошкалар" (Сув ва сувдан фойдаланиш тугрисидаги ^онуннинг 5-моддаси).

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси сувга доир муносабатларни тартибга солиш сохасида куйидаги функцияларни бажаради:

сув ресурсларидан комплекс ва окилона фойдаланиш, уларни бошкариш ва мухофаза килиш сохасида ягона давлат сиёсатини амалга ошириш;

сув ресурсларидан комплекс ва окилона фойдаланиш, уларни бошкариш ва мухофаза килиш, шунингдек сувларнинг зарарли таъсирининг олдини олиш хамда уларни бартараф этиш сохасида вазирликлар, давлат кумиталари, идоралар, бошка юридик шахсларнинг фаолиятини мувофиклаштириш;

сув фондини хосил килиш ва ундан фойдаланиш тартибини, сувдан фойдаланиш, сув истеъмоли меъёрларини ва сув объектидан сув олиш лимитларини (бундан буён матнда сув олиш лимитлари деб юритилади) тасдиклаш тартибини белгилаш;

сувларнинг давлат томонидан хисобга олиб борилишини хамда сувдан фойдаланишни назорат килиш ва уларни мухофаза этишни таъминлаш, давлат сув кадастри ва сув мониторингини юритиш;

йирик авариялар, фалокатлар, экология танглиги ва сувларнинг зарарли таъсири олдини олиш хамда уларга бархам бериш юзасидан чора-тадбирлар ишлаб чикиш;

сув ресурсларидан фойдаланганлик учун хак тулаш, сув объектларини булгатганлик ва куритиб куйганлик учун хак ундириш тартибини белгилаш; давлатлараро муносабатларни ривожлантириш;

конун хужжатларида назарда тутилган бошка чора-тадбирларни амалга ошириш. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 3 июлдаги карори билан тасдикланган Узбекистон Республикаси Сув хужалиги вазирлиги тугрисидаги Низомда Вазирлик амалга оширадиган куйидаги вазифа хамда функциялар мустахкамланган:

- сув ресурсларини бошкариш сохасида ягона сиёсатни амалга ошириш, шунингдек, сув ресурсларидан окилона фойдаланиш ва уларни мухофаза килиш, сувларнинг зарарли

таъсирини олдини олиш ва тугатиш сохасида давлат органлари ва бошка ташкилотлар фаолиятини мувофиклаштириш;

- худудларни ва иктисодиёт тармокларини сув ресурслари билан баркарор ва окилона таъминлаш, ерларнинг мелиоратив холатини яхшилаш ва баркарорлигини таъминлаш чораларини куриш;

- ирригация ва мелиорация тизимлари, сув омборлари, насос станциялари ва бошка сув хужалиги ва гидротехника иншоотларининг ишончли ишлашини таъминлаш, йирик ва алохида мухим сув хужалиги объектларини мухофаза килишни ташкил этиш;

- сув хужалиги сохасига илм-фан ютукларини, сувни тежовчи замонавий технологиялар ва илгор тажрибаларни, сув хужалиги ва сувдан фойдаланиш тизимини бошкаришнинг инновацион усулларини жорий килиш;

- трансчегаравий сув ресурсларини бошкариш ва улардан фойдаланиш буйича давлатлараро муносабатларни ривожлантириш, чет эл инвестициялари ва техник кумак маблаглари (грантлар)ни жалб килиш, шунингдек, сув хужалиги сохасидаги халкаро ташкилотларнинг фаолиятида фаол иштирок этиш.

Вазирлик уз вазифаларига мувофик куйидаги функцияларни амалга оширади: глобал иклим узгариши ва Орол денгизи куришининг ахоли хаёти ва фаолияти ривожланишига салбий таъсирини камайтириш буйича комплекс чора-тадбирларни ишлаб чикишда иштирок этади;

сув ресурсларидан фойдаланишни хисобга олиш ва давлат сув кадастрини юритишни ташкил килади;

сув истеъмолчилари уюшмалари ва бошка бирлашмаларини тузиш ва уларни ривожлантиришда, шунингдек, улар хизмат курсатадиган зонада сув ресурсларини бошкариш ва хисобга олишда услубий ва амалий ёрдам курсатади;

тегишли давлат бошкаруви органлари ва жойлардаги давлат хокимияти органлари билан биргаликда сув ресурсларини бошкариш, сувларнинг зарарли таъсирини олдини олиш ва тугатиш буйича чора-тадбирлар комплексини ишлаб чикиш ва амалга оширишда иштирок этади;

давлат сиёсатининг сув хужалиги сохасидаги асосий йуналишлари, уларни амалга оширишнинг стратегия ва механизмлари буйича Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига таклифлар киритади;

мамлакат сув хавфсизлигини таъминлаш хамда сув ресурсларини самарали бошкариш ва фойдаланишни таъминлаш буйича киска, урта ва узок муддатларга мулжалланган комплекс тадбирларни ишлаб чикиш ва амалга оширишни ташкил килади;

сув ресурсларининг хавза тамойили ва бутун вертикал буйлаб самарали бошкариш асосида худудлар ва иктисодиёт тармокларини сув билан ишончли ва баркарор таъминлашни амалга оширади; сув ресурслари прогнозларини комплекс тахлил килади; сув ресурсларини олиш лимитларини белгилайди;

экология ва атроф-мухитни мухофаза килиш, шунингдек, геология ва минерал ресурслар органларига табиий сув объектлари сувидан махсус фойдаланиш ва сувни махсус истеъмол килишга рухсатномалар бериш буйича таклифлар киритади;

сув хужалиги объектларини куриш, реконструкция килиш, таъмирлаш ва тиклаш буйича лойихаларнинг уз вактида ва сифатли бажарилишини хамда тугатилган ишларни белгиланган тартибда кабул килишни таъминланишини ташкил этади;

сувдан фойдаланувчилар ва сув истеъмолчиларининг сув ресурсларидан э^тиёткорлик билан ва оцилона фойдаланишлари учун жавобгарлигини ошириш, сувдан фойдаланиш маданияти даражасини ошириш тадбирларини куради;

сув ресурсларидан окилона фойдаланиш сохасида долзарб муаммоларнинг инновацион илмий-техник ечимларини ишлаб чикиш ва замонавий техника ва технологияларни фаол равишда жорий этишга каратилган давлат илмий-техник дастурларини шакллантиришда катнашади.

Алохида таъкидлаш лозимки, Сув хужалиги вазирлиги трансчегаравий сув ресурсларини бошцариш ва улардан фойдаланиш буйича давлатлараро муносабатларни ривожлантириш, чет эл инвестициялари ва техник кумак маблаглари (грантлар)ни жалб цилиш, шунингдек, сув хужалиги со^асидаги халцаро ташкилотларнинг фаолиятида фаол иштирок этади;

трансчегаравий сув ресурсларини бошкариш ва улардан окилона фойдаланиш хамда трансчегаравий сув объектларини ишлатишни яхшилаш, шунингдек, сув хужалиги сохасидаги халкаро хамкорликнинг устувор йуналишлари буйича Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига таклифлар киритади;

инвестицион лойихаларнинг уз вактида ва самарали амалга оширилиши учун халкаро молия ташкилотлари ва хорижий давлатлар инвестициялари, имтиёзли кредитлари ва техник кумак маблаглари (грантлар) ни жалб килишда иштирок этади;

хорижий давлатлардаги сув хужалиги объектлари лойихаларини ишлаб чикиш ва уларнинг курилишида иштирок этади;

трансчегаравий сув ресурсларини тартибга солиш ва улардан фойдаланиш, сув хужалигини ривожлантириш ва ерлар мелиорацияси буйича давлатлараро масалаларни мухокама килиш ва хал этишда республика номидан иштирок этади;

халкаро ташкилотлар ва хорижий мамлакатларнинг сув хужалиги органлари, биринчи навбатда, худудидан Амударё ва Сирдарё окиб утадиган мамлакатлар билан Орол денгизи хавзасида трансчегаравий сув ресурсларидан фойдаланиш буйича самарали хамкорликни ривожлантириш;

халкаро шартномалар, хорижий мамлакатлар билан сув хужалиги ва мелиорация сохасидаги хамкорлик дастурлари доирасида Узбекистон томонининг мажбуриятларини бажариш билан боглик булган халкаро тадбирларнинг республикада утказилишини ташкил этади, сув хужалиги масалалари буйича хорижий хамкорлар билан музокараларда катнашади.

Бирок курилаётган чораларга карамасдан, хозирги боскичда Марказий Осиёдаги сув ресурсларидан фойдаланишда баъзи муаммолар мавжуд. Бу муаммо ва кийинчиликлар куйидагилардан иборат:

- иклим узгариши ва музликлар эриши туфайли йилдан йилга сув захиралари такчиллиги ортиб, сув истеъмоли эхтиёжларини кондириш кийинлашмокда;

- минтакада мавжуд сув объектларида сув камайиши, уни исроф килиш, ифлосланиши тобора ортмокда;

- утган аср давомида Марказий Осиёдаги музликлар учдан бирга камайган. Мутахассислар айтишича музликлар йилига 0,2 - 1 фойизгача камаймокда. Прогнозларга кура хароратнинг 2 даража исиши музликлар хажми 50 фойизгача олиб келиши мумкин;

- моделлаштириш ва турли хисоб-китобларга кура, 2050 йилга бориб Амударё ва Сирдарё узанларидаги сувлар куп йиллик норманинг 5 - 15 фойизигача камайиб кетиши тахмин килинмокда;

- урбанизация ва демографик усиш туфайли сув манба ва захиралари истеъмоли шубхасиз ортиб боради. БМТ мутахассислари чамалашича хозир минтакада 70 млн.дан зиёд ахоли яшаётган булса, 2050 йилга бориб бу ракам 94 млн. кишига етади. Бу озик-овкат ва сув таъминотини мураккаблаштиради.

Юкоридагилардан келиб чикиб, шундай хулоса килиш мумкинки, бугунги кунда Марказий Осиё давлатларининг трансчегаравий дарёлардан фойдаланиш сохасидаги конунчилиги бирхиллаштирилмаётгани куйидаги сабаблар билан изохланади: 1) сув ресурсларидан биргаликда фойдаланиш буйича умумий хукукий базанинг номукаммаллиги; 2) мамлакатларнинг миллий конунчилигида сувнинг хукукий макомини белгилашда унинг узига хос табиий хусусиятлари хисобга олинмаётгани; 3) давлатларнинг халкаро хукукий актларга кушилмагани; 4) мамлакатларда ривожланиш йуналишларининг турличалиги; 5) ахоли купайиши билан сувга эхтиёж хам усиб бораётгани. Сув ресурсларидан фойдаланишнинг бундай холатда давом этиши давлатлараро ва миллатлараро низоларни келтириб чикариши, минтакадаги ижтимоий-сиёсий вазиятнинг ёмонлашувига олиб келиши мумкин [6].

Фикримизча, бу ута мураккаб вазиятда Марказий Осиё минтакасидаги республикалар ваколатли давлат органларининг сув ресурсларини бошкариш, уларнинг хисобини олиш, назорат килиш ва фойдаланишни ташкил этиш сохасидаги фаолияти ва функцияларини мувофиклаштириш лозим. Бунинг учун:

а) трансчегаравий дарёлардан фойдаланиш сохасидаги дунё давлатларининг ижобий тажрибасини пухта ва чукур урганиш, тахлил этиш асосида паритет-тенглик принципи асосида иш юритувчи зарур институционал тузилмаларни вужудга келтириш максадга мувофик буларди: масалан, Марказий Осиё давлатлари Хукуматлари Кенгаши, Сув хужалиги вазирлари Кенгаши, Ташки ишлар вазирлари Кенгаши. Бунда маълум даражада Европа Иттифоки давлатларининг хамкорлик тажрибасидан фойдаланиш мумкин;

б) трансчегаравий дарёлар сув захираларидан окилона фойдаланиш буйича минтакавий куп томонлама ва икки-томонлама хукукий хужжатлар (келишув, битим, шартномалар) лойихаларини биргаликда тайёрлашни йулга куйиш;

в) минтакадаги сув ресурсларидан самарали ва узаро макбул, манфаатли фойдаланишда хамкорлик килишнинг таъсирчан механизмларини ишлаб чикишга эришиш;

г) сув хужалигида олиб борилаётган сиёсат ва курилаётган чораларни хозирги давр уртага куяётган талаблар (иклим узгариши, урбанизация, демография ва х.к.) га мослаштириш;

д) минтакада сув таъминотини яхшилашга оид ирригация иншоотларини яратишда замонавий илгор технологиялардан фойдаланишга эришиш ва бошкалар.

Шундай килиб, бугунги глобаллашув ва минтакавий интеграциялашув шароитида табиий трансчегаравий сувлардан окилона фойдаланиш борасида Узбекистон давлати алохида махсус функцияни бажариши намоён булмокда. Уйлаймизки, Марказий Осиё давлатлари хамкорлиги нуктаи назаридан ёндашганда, минтакадаги табиий сув ресурсларини биргаликда бошкариш улардан окилона фойдаланишни ташкил этиш максадида хар бир давлат тегишли алохида функцияни бажаради ва бунда узаро

MaH^aaxnu xaMKopnuKHH Mynra KyMumra HHTunagu. By MHHTaKaga GupranuKga x,aeT KeHupumHHHr, axmH KymHHHHnHK MyHOcaöaTnapuHH Mynra KyMumHHHr, hkthcoahh-HXTHMOHM pHBO^^aHHmHHHr Myx,HM 3apypuM mapragup. ffly MaKcagga MHHTaKa gaB.naT.napH y3 HMKOHH^Tnapu, canoxuaTH, capMoa Ba catM-x,apaKaT.napHHH yMryHnamTHpumnapH, GupnamTupumnapu .o3hm.

Review of law sciences References:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Oliy Majlisga Murojaatnomasi. - Xalq so'zi, 2020 yil 25 yanvar.

2. Xalq so'zi, 2020 yil 29 fevral.

3. Xalq so'zi, 2018 yil 25 avgust.

4. Bo'riyev S.D., Hamroyeva N.N. Suv va ekologiya - global muammolar iskanjasida. // Tafakkur, 2017, №1, - B.12.

5. Ulug'murodov D. Suv taqchilligini kamaytirishning yo'li bor. - "Xalq so'zi", 2020 yil, 29 fevral.

6. Xayitov X. Mintaqada suv resurslari // www.huquqburch.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.