Научная статья на тему 'ПРАВОВАЯ ЗАЩИТА ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ ФАКТОР РАЗВИТИЯ АГРАРНОЙ СФЕРЫ'

ПРАВОВАЯ ЗАЩИТА ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ ФАКТОР РАЗВИТИЯ АГРАРНОЙ СФЕРЫ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
61
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
аграрная сфера / окружающая среда / правовая защита / мониторинг / сельское хозяйство / природные ресурсы. / agriculture sphere / environment / the legal protection / monitoring of environment / agriculture / natural resources.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Э.Шерматов

статье рассмотрены вопросы совершенствования национального законодательства по защите окружающей среды в аграрной сфере, а также дан анализ законодательства по защите окружающей среды в аграрной сфере в годы независимости. Даны соответствующие предложения и задачи в области мониторинга ситуации окружающей среды и правовой защиты окружающей среды в аграрной сфере.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LEGAL PROTECTION OF ENVIRONMENT IN AGRICULTURE IS THE KEY TO PROGRESS

the article considerates questions to improve national legislation in the sphere of agriculture and analyzes legislation about the protection of environment in the sphere of agriculture during the independence years. The offers about tasks of the monitoring in the sphere of environment situation and legal protection of environment in the sphere of agriculture are given.

Текст научной работы на тему «ПРАВОВАЯ ЗАЩИТА ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ ФАКТОР РАЗВИТИЯ АГРАРНОЙ СФЕРЫ»

LEGAL PROTECTION OF ENVIRONMENT IN AGRICULTURE

IS THE KEY TO PROGRESS

E.SHEMATOVa Tashkent State University of Law, Tashkent, 100047, Uzbekistan a Tashkent State University of Law

ПРАВОВАЯ ЗАЩИТА ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ - ФАКТОР РАЗВИТИЯ АГРАРНОЙ СФЕРЫ

Э.ШЕРМАТОВа Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

"Ташкентского государственного юридического университета

АГРАР СО^АДА АТРОФ-МУ^ИТНИ ^УЦУЦИЙ МУ^ОФАЗА ЦИЛИШ ТАРАЦЦИЁТ ОМИЛИДИР

Э.ШЕРМАТОВ" Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон a Тошкент давлат юридик университети

Аннотация:ушбу мацолада мустациллик йилларида аграр соуада атроф-мууитни ууцуций мууофаза цилишга доир цонунчилик таулили уамда соуага оид миллий цонунчиликни янада такомиллаштириш масалалари ёритилган. Аграр соуада атроф-мууитни ууцуций мууофаза цилиш уамда атроф-мууит уолатини мониторинг цилиш борасида амалга оширилиши лозим булган вазифалар уацида тегишли таклифлар берилган.

Таянч сузлар ва иборалар:аграр соуа, атроф-мууит, ууцуций мууофаза цилиш, атроф-мууит мониторинги, цишлоц хужалиги, табиий ресурслар.

Аннотация:в статье рассмотрены вопросы совершенствования национального законодательства по защите окружающей среды в аграрной сфере, а также дан анализ законодательства по защите окружающей среды в аграрной сфере в годы независимости. Даны соответствующие предложения и задачи в области мониторинга ситуации окружающей среды и правовой защиты окружающей среды в аграрной сфере.

Ключевые слова: аграрная сфера, окружающая среда, правовая защита, мониторинг, сельское хозяйство, природные ресурсы.

Abstract: the article considerates questions to improve national legislation in the sphere of agriculture and analyzes legislation about the protection of environment in the sphere of agriculture during the independence years. The offers about tasks of the monitoring in the sphere of environment situation and legal protection of environment in the sphere of agriculture are given.

Keywords:agriculture sphere, environment, the legal protection, monitoring of environment, agriculture, natural resources.

Мустациллик йилларида экологик тахдидларнинг олдини олиш ва хавфсизликни таъминлаш, ер, ер ости бойликлари, сув, усимлик ва хайвонот дунёси, шунингдек бошца табиат бойликларидан оцилона фойдаланиш, уларни мухофаза цилиш, тиклаш хамда

келажак авлодга бут-бутун етказиш масаласига алохида эътибор бериб келинмокда. Шу максадда уларни мухофаза килиш хамда фойдаланиш сохасида мухим экологик хукукий асосларнинг кабул килиниши алохида ахамиятга эгадир.

Бу борада Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясидаги сузлаган нуткида "Марказий Осиёда хавфсизлик ва баркарорликни таъминлаш билан боглик муаммолар тугрисида суз юритар эканмиз, минтаканинг умумий сув захираларидан окилона фойдаланиш каби мухим масалани четлаб утолмаймиз.БМТ Бош котибининг "сув, тинчлик ва хавфсизлик муаммолари узаро чамбарчас боглик", деган позициясини тула куллаб-кувватлаймиз" деб айтган фикрлари атроф табиий мухитни мухофаза килиш масаласининг долзарб эканлигини курсатади [1].

Утган давр мобайнида аграр сохада атроф-мухитни хукукий мухофаза килишга доир норматив-хукукий хужжатларни такомиллаштириш ва ривожлантиришга оид кенг камровли ишлар амалга оширилди. Мамлакатимизда кишлок хужалиги, аграр соханинг бошка тармоклари, шунингдек экологик муносабатларни тартибга солувчи куплаб норматив-хукукий хужжатлар кабул килинди.

Мазкур норматив-хукукий хужжатларнинг кабул килиниши маълум даражада аграр сохада атроф-мухитни хукукий мухофаза килишга, атроф-мухитни мухофаза этишнинг хукукий воситалари самарадорлигини оширишга хизмат килади. Халкимизнинг миллий бойлиги хисобланган хар бир табиат объектининг янгича хукукий холатини белгиловчи, замонавий халкаро стандартларнинг юксак талабларига жавоб берадиган Узбекистон Республикасининг Ер кодекси, Узбекистон Республикасининг "Табиатни мухофаза килиш тугрисида"ги, "Атмосфера хавосини мухофаза килиш тугрисида"ги, "Урмон тугрисида"ги, "Ер ости бойликлари тугрисида"ги, "Сув ва сувдан фойдаланиш тугрисида"ги, "Экологик экспертиза тугрисида"ги, "Усимликлар дунёсини мухофаза килиш ва ундан фойдаланиш тугрисида"ги, "Радиация хавфсизлиги тугрисида"ги, "Чикиндилар тугрисида"ги, "Ер кадастри тугрисида"ги, "Ахолини ва худудларни табиий ва техноген хусусиятли фавкулодда вазиятлардан мухофаза килиш тугрисида"ги, "Гидротехника иншоотларининг хавфсизлиги тугрисида"ги, "Мухофаза этиладиган табиий худудлар тугрисида"ги, "Маданий мерос объектларини хукукий мухофаза килиш ва улардан фойдаланиш тугрисида"ги, "Ёнгин хавфсизлиги тугрисида"ги, "Археология мероси объектларини мухофаза килиш ва улардан фойдаланиш тугрисида"ги конунлари кабул килинди. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 27 майдаги 142-сон карори билан тасдикланган 2013-2017 йилларда Узбекистон Республикасида атроф-мухит мухофазаси буйича Х,аракатлар дастурининг кабул килинганлиги аграр сохада атроф-мухитни мухофаза килишга оид муносабатларни хукукий тартибга солишда янгича мазмун касб этди.

Шу билан бирга, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 9 октябрдаги "Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгаларининг хукуклари ва конуний манфаатларини химоя килиш, кишлок хужалиги экин майдонларидан самарали фойдаланиш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5199-сон Фармони кишлок хужалиги махсулотларини етиштиришда зарур шарт-шароитлар яратиш учун мустахкам хукукий асос булиб хизмат килади.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 20 октябрдаги "2017-2018 йиллар киш-бахор фаслида республика ахолисини ва ижтимоий соха муассасаларини кишлок хужалиги махсулотларининг асосий турлари билан кафолатли таъминлаш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-3345-сон карори хам аграр сохада амалга оширилаётган кенг куламли ислохотларни мантикий давоми сифатида кабул килинди.

Аграр сохада атроф мухитни хукукий мухофаза килишда куйидаги вазифаларни амалга ошириш максадга мувофикдир:

- аграр, сув хужалиги масалалари ва экология буйича дастурлар тайёрлаш ва уларни амалда татбик этиш;

- ердан оцилона фойдаланиш, тупроц унумдорлигини сацлаш ва цайта ишлов бериш, табиий мухитни мухофаза цилиш буйича ижтимоий-ицтисодий ва ташкилий-хужалик шароитларни янада такомиллаштириш;

- дехцон ва фермер хужаликлари, саноат корхоналари, савдо ва умумий овцатланиш корхоналари уртасидаги ишлаб чицариш алоцаларини янада мустахкамлаш;

- табиатни мухофаза цилиш ва табиий ресурслардан самарали фойдаланиш устидан назоратни кучайтириш;

- цишлоц хужалиги хамда дехцон ва фермер хужаликларини самарали ривожлантириш учун зарур шароитлар яратиш;

- сув объектлари холатини сацлаш ва яхшилаш, уларга зарарли таъсир курсатилишининг олдини олиш ва бартараф этиш.

Экология сохасида етук олимлардан бири, профессор Й.О.Жураевнинг таъкидлашича,"Экологик назорат корхона, муассаса, ташкилотлар, вазирликлар, давлат цумиталари, идоралари ва фуцаролар томонидан атроф табиий мухитни мухофаза цилиш, табиий ресурслардан оцилона фойдаланиш хамда экологик хавфсизликни таъминлаш буйича талабларга риоя этилишини текшириш, атроф табиий мухит холатини урганиш ва мониторингини юритиш, экологик экспертиза утказиш, шунингдекушбу сохада бошца ташкилий-хуцуций чора-тадбирларни амалга оширишдан иборат" [2].

Аграр сохада атроф-мухитни мухофаза цилиш сохасидаги цонунчиликни ривожлантириш ва такомиллаштиришга кумаклашиш буйича тизимли ишларни юритиш, атроф-мухит мухофазаси ва табиий ресурслардан оцилона фойдаланиш борасида цабул цилинган хужжатларни ижро этишда давлат органлари, жамоатчилик ва бошца тузилмаларнинг масъулиятини ошириш, ахолининг экологик маданиятини юксалтириш, экологик таълим ва тарбия тизимини ривожлантириш, атроф-мухит мухофазаси сохасида халцаро хамкорликни мустахкамлаш, атроф-мухит мухофазаси давлат, жамият ва хар бир фуцаронинг вазифаси булишига эришиш мухим вазифа хисобланади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2002 йилдаги "Узбекистон Республикасида атроф табиий мухитнинг давлат мониторинги тугрисидаги Низомни тасдицлаш хацида"ги 111-сонли царори хамда Узбекистон Республикаси хукумати ва БМТТДнинг "Узбекистонда атроф мухит холатининг мониторинги учун экологик индикаторлар" лойихаси аграр сохада атроф-мухитни мухофаза цилишнинг хуцуций асосини янада такомиллаштиришга хизмат цилди.

Мазкур лойиха икки босцичдан иборат:

Биринчи босцич (2004-2005 йиллар) экологик индикаторларни танлаш ва асослашга эътибор царатилди. Ишлар БМТ Европа Экологик сиёсати цумитасининг тавсияларига мувофиц амалга оширилди. Натижада 52 экологик индикатор танланди ва ишланма жорий этиш учун республиканинг тегишли органларига жунатилди.

Иккинчи босцич (2006-2007 йиллар) эса Узбекистонда атроф-мухит холатини мониторинг цилиш учун Географик ахборот тизимини (ГАТ) цуллаган холда экологик индикаторлар маълумотлар базасини такомиллаштириш ва ривожлантириш масалаларига багишланди. Лойихани амалга ошириш натижасида картографик материаллар куринишида экологик мониторинг маълумотларини тахлил цилиш ва экологик хисобот сифатини ошириш учун тизим яратилди. Лойихани амалга ошириш жараёнида экологик индикаторлар асосида Узбекистон Экологик Атласи ва Узбекистонда атроф-мухит холати хацидаги ахборотнома тайёрланди.

"Узбекистон Республикасида атроф табиий мухит мухофазаси ва табиий ресурслардан фойдаланишнинг холати тугрисида"ги миллий маърузалар (1991, 1995, 1998, 2002, 2005 йиллар), "Экологик индикаторлар буйича Узбекистон атроф мухити холатини бахолаш" атласи, вазирликлар, идора ва ташкилотлар, БМТТД, ЮНЕП, Жахон банки ва бошца халцаро ташкилотлар экологик ахборотини умумлаштириш асосида

атроф-мухит ва табиий ресурслардан фойдаланиш холати ва ретроспектив тахлили, тараккиёт бахоси, тамойиллари ва прогнози ёритилди [3].

Аграр сохада атроф-мухитни мухофаза килишда Рио-де-Жанейро ва Йоханнесбург декларацияларининг тамойиллари, халкаро конвенциялар ва шартномалар хамда етакчи давлатларнинг конунчилик сохасидаги тажрибаларидан келиб чикиб, миллий конунчиликни янада такомиллаштириш долзарб ахамиятга эгадир.

Шу билан бирга, кишлок хужалигига янги агротехнологияларни жорий этиш, куп тармокли фермер хужаликларини купайтириш, кишлок хужалиги техникаси паркини модернизациялаш, техник ва технологик янгилаш хисобидан ишлаб чикарилаётган махсулот хажмини ошириш ва сифатини янада яхшилаш, кишлокда саноатни ривожлантириш, соха учун малакали кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш аграр сохада атроф-мухитни мухофаза килишнинг мухим шартидир.

Узбекистон Республикаси Президентининг "2012-2016 йилларда кишлок хужалиги ишлаб чикаришини янада модернизация килиш, техник ва технологик жихатдан янгилаш дастури тугрисида"ги Фармонида курсатилган вазифалар хам аграр сохада атроф-мухитни хукукий мухофаза килишга доир тадбирларни изчиллик билан амалга оширишга кумаклашади.

Хулоса урнида таъкидлаш жоизки, аграр сохада атроф-мухитни хукукий мухофаза килиш - мамлакатимиз кишлок хужалиги ва иктисодиёти аграр секторининг жадал ривожланишига, ахоли саломатлигини мустахкамлашга ва кулай табиий атроф-мухитда яшашига хизмат килади. Аграр сохани ривожлантиришда асосий масала бу сув хисобланиб уни хукукий жихатдан тартибга солган холда кушни давлатлар билан сув масаласини муросали хал килиш максавга мувофик булади. Фукароларнинг атроф -мухитни мухофаза килиш борасида хукукий онг ва хукукий маданиятини ривожлантириб бориш аграр сохада туб узгаришларни амалга ошириш учун мухим омил деб бахолаш мумкин.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasidagi nutqi // Xalq so'zi. - 2017. - 20 sentyabr. - №189.

2. Y.O. Jo'rayev. O'zbekiston Respublikasining ekologiya huquqi. Darslik. - T.: TDYUI, 2006. -B.113.

3. O'zbekiston Respublikasida atrof-muhit holati va tabiiy resurslardan foydalanish to'g'risida milliy ma'ruza. - T.: Chinor ENK, 2009.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.