Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ЭЛЕКТРОН ТИЖОРОТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА УЛАРНИНГ ЕЧИМЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ЭЛЕКТРОН ТИЖОРОТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА УЛАРНИНГ ЕЧИМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

708
131
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Электрон тижорот / электрон тўдовлар / ахборот коммуникация технологиялари / интернет / ривожланган давлатлар / тажрибаси / муаммолар. / E-commerce / e-commerce / information and communication technologies / the Internet / developed countries / experience / problems

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Носирова Зулфия Худайберган қизи

Ушбу мақолада Ўзбекистонда электрон тижоротни аҳамияти, Ўзбекистон электрон тижоротни ривожланишида ривожланган давлатлар тажрибаси фойдаланиш муҳимлиги ҳамда электрон тижоротни ривожлантиришдаги муаммолар, уларнинг ечимлари келтириб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHALLENGES AND SOLUTIONS IN THE DEVELOPMENT OF ELECTRONIC TRADE IN UZBEKISTAN

In the state the importance of electronic commerce in Uzbekistan is clarified, the importance of the development of electronic strands in the development of electronic commerce in Uzbekistan, as well as the problems of the development of electronic commerce in Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ЭЛЕКТРОН ТИЖОРОТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА УЛАРНИНГ ЕЧИМЛАРИ»

УЗБЕКИСТОНДЛ ЭЛЕКТРОН ТИЖОРОТНИ РИВОЖЛЛНТИРИШДЛГИ МУЛММОЛЛР ВЛ УЛЛРНИНГ ЕЧИМЛЛРИ

Зулфия Худайберган цизи Носирова

ТАТУ Менежмент Ba Мaркетинг кaфедрaси aссистенти nosirovazulfiya93 @gmail.com

ЛННОТЛЦИЯ

Ушбу мaколaдa Узбекистондa электрон тижоротни axaM^ra, Узбекистон электрон тижоротни ривожлaнишидa ривожлaнгaн дaвлaтлaр тaжрибaси фойдaлaниш мухимлиги xaмдa электрон тижоротни ривожлaнтиришдaги муaммолaр, улaрнинг ечимлaри келтириб ym^a^

Калит сузлари: Электрон тижорот, электрон тyдовлaр, aхборот коммуникaция технологиялaри, интернет, ривожлaнгaн дaвлaтлaр, тaжрибaси, муaммолaр.

CHALLENGES AND SOLUTIONS IN THE DEVELOPMENT OF ELECTRONIC

TRADE IN UZBEKISTAN

Zulfiya Khudaybergan kizi Nosirova

Assistant of the Department of Management and Marketing TUIT nosirovazulfiya93 @gmail.com

ABSTRACT

In the state the importance of electronic commerce in Uzbekistan is clarified, the importance of the development of electronic strands in the development of electronic commerce in Uzbekistan, as well as the problems of the development of electronic commerce in Uzbekistan.

Keywords: E-commerce, e-commerce, information and communication technologies, the Internet, developed countries, experience, problems.

КИРИШ

Х,озирги дaврнинг мухим мaсaлaси, электрон тижорaтнинг мaвжуд имкониятлaрни aниклaш xaмдa янги иктисодий мухит шaроитидa соддa, ишчaн Ba xaётий электрон тижорaт стрaтегияси aсосидa, имкониятлaрдaн сaмaрaли фойдaлaниб энг юкори фойдaлилик дaрaжaсигa чикдш xисоблaнaди.

Шу yриндa Узбекистон Республигаси Президенти Шaвкaт Мирзиёев тaкидлaгaнлaридек: "Биз мaмлaкaтимиздa олиб борилaётгaн ислоxотлaрнинг

асосий максади инсон, унинг эхтиёж ва манфаатларини таъминлашдан иборат булган энг мухим устувор вазифаларни муваффакиятли амалга оширишнинг хал килувчи шарти айнан шунда мужассам, деб биламиз". Этижорат бизнес юритишнинг янги шакли эканлигини алохида таъкидлаш керак. Электрон тижоратнинг керакли ресурсларокимини самарали бошкаришда, ресурслардан тежамкорлик билан фойдаланишда, жараёнларини олиб боришда вактдан ётиш хисобланади. Х,озирги каттик ракобат шароитида хар бир бизнес фаолиятини олиб бораётган субъектлар электрон тижорат имкониятларидан фойдаланишга мажбур. Барча ташкилотлар электрон тижоарт ёрдамида бу^уси исътемолчиларлар, мол етказиб берувчилар ва буюртмачилар билан web тизими оркали алока урнатиш, савдо битимларини амалга ошириш учун керакли хужжатларни электрон куринишда айирбошлаш, товар ва хизматлар сотилиши ва етказиб берилишини назорат килиш, товар рекламаси ва хариддан кейинги куллаб-кувватлаш ва харид учун электрон туловни амалга ошириш масаларини арзон ва кулай амалга ошириш мумкин. Шунинг учун электрон тижорат хфётимизнинг ажралмас кисмига айланиб боряпти.

Ривожланган давлатлар электрон тижоратнинг имкониятларини ва истикболларини аник хис килган холатда бу соханинг ривожланишига етарлича инвестиция ажратяптилар. Ривожланган давлатларда электрон тижорат бу мамлакатларнинг ялпи миллий махсулотларида салмокли урин эгаллайди. Ривожланган давлатлар бу сохани янги иктисодий тизим сифатида карай бошлашди ва бу сохада етакчи уринни эгаллаш максадида электрон тижоратни ургана бошлашди. Электрон тижоратни ривожлатиришга халакит берадиган тусикларни ечиш механизмларни ишлаб чикишган. Европа Иттифоки бу борада узининг "Электрон Европа"(е-еигоре)лойихасини ишлаб чикди. Бу лойиха Европа Иттифокини келажакда янги иктисодий тизимдаги холатини яхшилашга мухим рул уйнайди. Ривожланаётган давлатларда электрон тижоратни мамлакатнинг экспорт салохиятини оширувчи асосий жараён деб билишади. Бу давлатлардаги кичик бизнес вакиллари электрон тижоратнинг ахамиятини секинлик билан англашмокда. Шуни инобатга олиб, ривожланаётган давлатлар хукуматлари электрон тижорат ривожланишига туртки буладиган асосий ахборот коммуникация технологиялари инфраструктурасини ривожлантиришга эътиборларини каратмокдалар.

Узбекистонда хам электрон тижорат жадал суръатлар билан ривожланишига гувох буляпмиз. Охирги йилларда хукуматимизнинг бу соханинг мухимлигини англаган холда олиб бораётган ислохотлари Узбекистонда хам электрон тижоратнинг ривожланишига сабаб булмокда.

Электрон тижорат мамлакатимиз ривожланишида мухим ахамият касб этади. Шуни хисобга олган холда, бу соха ривожланишига халакит берадиган тусикларни бартараф этиш зарур.

Шу билан бирга электрон тижорат мамлакатимизда фаолият олиб бораётган бизнес вакилларининг имкониятларини мислсиз даражада оширишдаги роли катта. Вакт утган сайин мамлакатимиздаги бизнес субъектларининг электрон савдоларга кизикиши кескин ошмокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ МЕТОДОЛОГИЯ

Электрон тижорат ва унинг мохияти купгина иктисодчи олимлар томонидан урганиб чикилган булиб, улардан А.В Юрасов, Ж.С.Вестланд, Т.К.Кларк, Д.Козьелар электрон тижорат ва унинг мохиятини, М.Рамзаев, П.Чужанов, В.Тарасовлар электрон тижоратнинг ривожланган ва ривожланаётган давлатлар иктисодиётидаги урни, В.В Сенкевин, Н.И. Геращенко ва бошкалар электрон тижоратни бошкаришда давлатнинг роли буйича илмий тадкикотлар олиб борганлар.

Шунингдек, Узбекситонда электрон тижоратни ривожлантириш масалалари ва истикболлари буйича А.Н.Арипов, Х.А.Мухитдинов, М.М.Махмудов, Т.К.Иминов, Н.Юсупова, Б.Эргашев, С.Авганбаев, Р.И. Исаев, А.Р. Валиев ва бошкалар илмий тадкикот ишларида куриб чикганлар.

НАТИЖАЛАР

Бозор муносабатларига утиш хозирги кунда купчилик давлатлар ижтимоий-иктисодий тараккиёт дастурининг асосий мазмунини ташкил этади. Жахон бозорларида ракобат тобора кучайиб бораётган бугунги шароитда иктисодиётнинг ракобатдошлигини тубдан ошириш, махсулот чикарадиган корхоналарни куллаб-кувватлашни кучайтириш, фаолиятидаги иштирокини хар томонлама раFбатлантириш устувор ахамият касб этади. Электрон тижоратни ривожланиши бу фаолиятни конуний бошкаришда бир катор ечилмаган масалаларни вужудга келтиради.

Узбекистонда интернет тезлиги ва бу борада провайдерлик хизматларини ташкил этувчилар, уларнинг курсатаётган хизмат сифатлари борасида муаммолар борлиги хеч кимга сир эмас. «Потребители.^» сайти Узбекистонда кайси интернет провайдерлар хизмати истеъмолчиларнинг бирмунча булса-да эътирофига сазоворлигига кизикиб курди хамда Узбекистондаги интернет-провайдерларининг узига хос рейтингини тузиб чикилди.

Рейтингни тузишда 2019 йил январидан 2020 йил февралига кадар кайд этилган суровларга фойдаланувчилар томонидан колдирилган изохлар ва тавсиялардан фойдаланилган. (1-расм.)

Ты г on Sarkor Uzonline TPS Comnet EVO ISTV Netco Sharq Telekom Fiber net Beellne Gals ARS- inform Cron Free link Узмобайл Sonet Sky Line

Nano telecom Salom Telecom Uzscinet Net City

1-расм Узбекистонда энг оммабоп булган интернет-провайдерлар

Унга кура, утган бир йилдан ортикрок вакт мобайнида гурухда 112 марта «яхши провайдерни », деган мавзу мухокамага ташланган. Бунда, бу каби мурожаатларга биринчи булиб, «бизда яхши провайдерлар» жавоб беришган булса, бошкалари уз провайдерларининг сифатсиз хизмат курсатишидан нолишган. Албатта, маслахат берганлар ва узлари фойдаланаётган провайдерларни мактаганлар хам булган. Сифатли хизматларини таклиф килган провайдер вакилларининг хам кайдлари кузга ташланган. Рейтинг тузувчилари истеъмолчилар кайси провайдерни купрок олкишлагани ёки тавсия килганини аниклашган. Шундай килиб, жами тавсиялар сони 972тани ташкил этган. Олинган маълумотлардан рейтинг жадвали тузиб чикилди. Шундай килиб, Потребитель.уз таснифига кура, Turon Telecom, Sarkor, Uzonline энг яхши провайдерлар деб топилди. Куйида ушбу рейтинг натижаси билан танишиш мумкин. 2018 йилда Узбекистондаги интернет провайдерлар фаолиятига доир уз суровини натижасида тузилган.

Х,озирги кунда электрон савдонинг асосий махсулотлари озик-овкат махсулотлари, ишлаб чикариш махсулотлари ва информацион махсулотлар хисобланади. Аслини олганда фирмаларнинг фаолиятини ракамли куринишда

олиб бориши янгилик эмас. Куйида 1-жадвалда электрон тижоратнинг анъанавий савдо турларидан фарки

1- Жадвал. Электрон тижоратнинг анъанавий савдо турларидан фарки

Электрон тижорат

Анъанавий тижорат

1.

Харидор узига кулай вакт, жой ва тезликда махсулотни танлаш ва сотиб олиш имкониятига эга

Харидор вакт ажратиб, транспорт воситасида айтилган манзилга бориб харид килиш керак

2.

Савдо-сотик фаолиятини иш фаолияти билан бирга параллел равишда, яъни ишлаб чикаришдан ажралмаган холда олиб бориш имконияти

Савдо сотик алохида фаолият булиб, ундан ташкари бошка фаолият билан банд булиш имкони йук

3.

Куп сонли харидорларнинг бир вактнинг узида бир нечта фирмаларга мурожаат кила олиш имконияти

Мурожаат килувчи харидорлар сони чекланган булиши

4.

Керакли махсулотларни

тезликда излаб топиш ва ушбу махсулотлар мавжуд булган корхоналарга мурожаат килишда техника ва транспорт воситаларидан самарали фойдаланиш имконияти

Керакли махсулот излашда бир канча муаммолар мавжудлиги, масалан, вакт сарфлаш, техник ва транспорт воситаларидан унумли

фойдаланмаслик

Харидорнинг яшаш жойи, соглиги ва моддий таъминланиш даражасидан катъий назар хамма катори тенг хукукли махсулот сотиб олиш имконияти

Харид килиш харидорнинг соглиги, моддий таъминланганлигига боглик булади

Х,озирги кундаги мавжуд жахон стандартларига жавоб берадиган махсулотларни танлаш ва сотиш имконияти

Бозорда таклиф этилаётган товар ассортименти билан чекланган булади

Электрон тижоратда савдони ташкил килиш корхоналарнинг ракобатини кучайтиради,

монополиядан чикаради ва махсулотларнинг сифатини ошириш имкониятини беради

Анъанавий савдода ракобат чекланган булади, бу уз навбатида сифатни ошириш ва нархни баркарорлашувига тускинлик килади

К,иска вакт ичида хаётимизга, деярли хар бир оилага энг замонавий мобил телефонларнинг бир неча янги авлоди, юкори технологиялар асосида ишлаб чикарилган махсулотлар кириб келди. Бугун биз бу нарсаларга унчалик эътибор хам бермаймиз ва уларни одатдаги буюмлар сифатида кабул киламиз. Энг

мухими, ушбу махсулотларнинг аксариятини халкаро микёсда катта нуфузга эга булган

МУХОКАМА

Узбекистон хукумати томонидан иктисодиётнинг барча сохалари ва тармокларини эркинлаштириш жараёни изчиллик билан амалга оширилмокда хамда иктисодий ислохотларни янада чукурлаштириш, электрон тижоратни ривожлантириш устувор йуналиш килиб белгиланган. Электрон тижорат тушунчаси факатгина биз биладиган электрон воситалар оркали савдо-сотик фаолиятини билдирмайди. Бу тушунчага яна товар ва хизматларга талабни яратиш, савдо амалга оширилгандан сунг мижозларга кушимча хизматлар курсатиш, хамкорлар орасида узаро харакатларни енгиллаштиришлар хам киради. Электрон тижоратда давлат, хом-ашё етказиб берувчилар, сотувчилар, истеъмолчилар, ишлаб чикарувчилар иштирок этиши мумкин. Электрон тижорат корпоратив, интернет, ва тижорат тармоклари ичида амалга оширилади. Интернет электрон тижоратнинг бутун дунёда таркалиши учун кулай замин яратган булсада, электрон тижорат ривожланишининг ахборот технологиялари нуктаи назаридан бу восита оптималлик урнини эгаллаб олмайди. Бирок айнан интернет электрон тижорат ривожланишига катта туртки булди ва нафакат катта корпорациялар, балки кичик ва урта тадбиркорларга ва алохида шахсларга хам ушбу тижоратнинг бевосита иштирокчисига айланиш имконини берди.

Натижада мамлакатимизда ахборот коммуникация технологиялари юкори даражада ракамлаштирилди, интернетга уланиш тезлиги мутассил равишда усиб борди ва улардан фойдаланиш учун кулай шароитлар яратилди. Зеро, хорижий мамлакатлар тажрибасидан маълумки, электрон тижоратнинг ривожланишига интернетдан фойдаланувчилар сони ахолининг 20-25 фоизини ташкил этганда эришиш мумкин. "Электрон тижоратни амалга оширишда туловларни утказишни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги хукумат карорининг кабул килиниши банк мижозларига масофадан туриб хизмат курсатишни ривожлантиришни хам кузда тутади. Маълумки, электрон тижоратнинг технологик асосини ахборот коммуникация технологиялари ташкил этади. Бугунги кунда мамлакатимизни ракамлаштириш даражаси юз фоизни ташкил этиб, йил сайин тадбиркорлик субъектлари ва фукароларнинг компьютер билан таъминланганлик даражаси, интернет тармоFида абонентлар сони, шахар ва кишлокларимизнинг умумий интернет камрови ошиб бормокда, сузсиз бу ижобий тенденция. Бирок, тахлилий маълумотлар интернет оркали электрон тижорат тизимидан фойдаланган холда товарларни харид килиш,

хизматлар курсатиш даражаси, яратилган технологик имкониятлар билан ундан тижорат ишларида фойдаланиш уртасида кескин тафофут борлигидан дарак бермокда.

Электрон тижоратнинг максади ахборот тизимада ахборотни тезкор айланишини, умумий фойдаланишдаги тармоклар оркали транзакцияларни утказиш билан боглик булгани боис, унинг истикболи бизнес субъектлари томонидан харидорларга ишончли ва кафолатланган хизматларини курсата олишига бевосита богликдир. Бундай ташкари, бошка факторлар, яъни мамлакат иктисодиёти юксаклиги, фукароларнинг даромати ошиб бориши, колаверса, киши вактни киймат билан боглаб, уз вактини пул ва товар сингари бахолай олишига хам боглик холдир.

Шундай экан, электрон тижорат бозорини ривожлантириш масаласи АКТ имкониятларидан самарали фойдаланиб давлат ва бизнес хамкорлиги, асосан, бизнес субъектлари фаоллиги боглик холдир. Жамоатчилик уртасида кенг тушунтириш ишларини олиб бориш (ТВ-Р, акциялар), соха учун ахборот технологиялари ва тижорат ишларидан бохабар мутахассиларни (IT-тижоратчи) тайёрлаш, реклама, маркетинг ишлари сифатини ошириш, интернет-магазинлар, интернет-витраналар, товарларни харидорларга етказиб берувчи курьерлик хизматлари ташкил этиш, мухим масалалардан бири булмиш, бизнес томонидан тижорат ишларида ахборот хавфсилигини таъминлаб ва шу оркали харидорларга ишончи ва кафолатланган хизматларни таклиф этилиши ва бошка жихатлар соха ривожида позитив туртки булиб хизмат килади. Электрон тижорат ривожини белгиловчи, харидорлар ишончини мустахкамловчи факторлардан бири ахборот хавфсизлиги масаласи хисобланади. Айнан шу боисдан, мазкур конунда ахборот химояси ахборот хавфсизлиги масалаларига оид нормалар, яъни электрон хужжат ва электрон хабарларни мазмунини, улардан фойдаланиш тартибини узгартирмаслик, учинчи шахсларга юбормаслик, шахсга доир маълумотларни рухсатсиз фойдаланишдан химоя килиш чораларини таъминлаш, шу жумладан, хукукий окибатлар учун жавобгарлик каби нормалари хам конунда мустахкамланди. Харидорлар ва сотувчи-тадбиркорлик субъектлари учун хам янгилик ва кулайлик келтирувчи конундаги нормалардан бири бу жисмоний шахслар учун электрон хужжатларда электрон ракамли имзодан фойдаланиш буйича катъий талаб бекор килиниб, жисмоний шахсларга электрон ракамли имзонинг бир марталик идентификаторидан фойдаланишга рухсат этилганидир. Электрон тижорат иштирокчиси булмиш жисмоний шахсга акцептни электрон хабар тарзида амалга ошириш хукукини берувчи прогрессив норма киритилиши нафакат харидор-фукароларга кулайлик булиб, иккинчи томондан, товар

сотилиши муносабати билан сотувчи-тадбиркорга хам улкан иктисодий самара келтиради, товар ва пул айланмасига ижобий таъсир килиб, колаверса соха ривожига жиддий туртки булиб хизмат килади.

ХУЛОСА

Ушбу маколада инсоният тараккиётининг бугунги боскичида ахборот ва интернет технологиялари иктисодий юксалишнинг мухим фактори сифатида хаётимизнинг барча жабхаларига кенг жорий этилмокда. Шу боис, электрон тижорат ривож топиб, глобал иктисодий фаолликнинг асосига айланмокда. Бозор муносабатларига утиш хозирги кунда купчилик давлатлар ижтимоий-иктисодий тараккиёт дастурининг асосий мазмунини ташкил этади.

Жахон бозорларида ракобат тобора кучайиб бораётган бугунги шароитда иктисодиётнинг ракобатдошлигини тубдан ошириш, махсулотларниниг савдо жараёнларни куллаб-кувватлашни, жараёндаги электрон туловларни хар томонлама кулай амалга ошириш устувор ахамият касб этади. Электрон тижоратдан туFри фойдаланиш, унинг самарасини янада ошириш, электрон тижорат жараёнларин сифат жихатидан замон талаблари даражасига кутаришни бугун хаётнинг узи талаб этмокда.

Электрон тижорат асосий фойда берадиган жихати у иктисодий самарадорликни оширади. Иктисодий самарадорликни оширишда электрон тижоратнинг куйидаги жихатлари билан ёрдам беради:

- Электрон тижорат оркали вактни анчага тежаш;

- Электрон тижорат иштирокчиларининг фаолиятини тезкор ва анча тежаш имкониятини беради;

- Глобал ахборот алмашишнинг кам харажатли усули хисобланади;

- Анча кам харажатли усуллардан хисобланади;

- Истеъмолчиларга кам харажат ва кам вакт хамда кулайлик билан хизмат курсатиш имкониятини беради.

Юкоридаги сабаблардан куриш мумкинки, электрон тижорат харажатларни асосан камайтиради ва харажатларни пасайишига таъсир килади. Бозор иктисодиётида фирмалар иктисодий самарадоликни оширишга харакат киладилар. Бу нарса электрон тижоратга эхтиёжни янада ортди. Тулов тизмларнинг узгариши хам электрон тижоратнинг ривожланишига анча таъсир килди. Иктисодда пул массасининг ошиши, пул харакатининг тезлаши, пулнинг харакат географиясининг кенгайиши электрон тулов системаларига эхтиёжни яратди. Х,озирда АК,Ш да мавжуд пулларнинг 90 % ига якини электрон

куринишга эга. Бундан куриниб турибдики, электрон тулов системаларга талаб электрон тижоратнинг ривожланишига сезиларли таъсир килди.

Электрон тижорат анъанавий иктисодий фаолиятга нисбатан бир катор устунликлар эга. Бу фаркни бир канча параметрларни таккослаш оркали сезиш мумкин. Анъанавий усулда иктисодий фаолият олиб бориш он-лайнрежимда иктисодий фаолият олиб боришдан кура анча кимматлиги сезилади.

Электрон тижорат ёрдамида куйидаги масалаларни ечиш мумкин:

- Мижозлар, мол етказиб берувчилар ва буюртмачилар билан веб тизими оркали алока урнатиш;

- Савдо битимларини амалга ошириш учун керакли хужжатларни электрон куринишда айирбошлаш;

- Товар ва хизматлар сотилиши ва етказиб берилишини назорат килиш;

- Товар рекламаси ва хариддан кейинги куллаб -кувватлаш;

- Харид учун электрон туловни амалга ошириш.

Бу имкониятлардан самарали фойдаланиш, уларни янада такомиллаштириш, хар бир масалага алохида эътибор билан ёндашиш корхона фаолиятини янада ривожлантириш ва иктисодий самарага эришиш учун мухим замин яратади. Электрон тижорат керакли ресурсларокимини самарали бошкаришда, ресурслардан тежамкорлик билан фойдаланишда, фаолиятларини олиб боришда вактдан ютишда, мижозлар билан ишлашда информацион тусикларни бошкаришдаэнг асосий инструмент хисобланади. Х,озирги каттик ракобат шароитида хар бир бизнес фаолиятини олиб бораётган субъектлар электрон тижорат имкониятларидан фойдаланишга мажбур. Х,озирда электрон тижоарт ёрдамида булгуси мижозлар, мол етказиб берувчилар ва буюртмачилар билан web тизими оркали алока урнатиш, савдо битимларини амалга ошириш учун керакли хужжатларни электрон куринишда айирбошлаш, товар ва хизматлар сотилиши ва етказиб берилишини назорат килиш, товар рекламаси ва хариддан кейинги куллаб-кувватлаш ва харид учун электрон туловни амалга ошириш масаларини арзон ва кулай амалга ошириш мумкин.

Электрон тижоратнинг максади ахборот тизимада ахборотни тезкор айланишини, умумий фойдаланишдаги тармоклар оркали транзакцияларни утказиш билан боглик булгани боис, унинг истикболи бизнес субъектлари томонидан харидорларга ишончли ва кафолатланган хизматларини курсата олишига бевосита богликдир.

Ушбу максадга эришиш учун куйидаги вазифалар аникландик электрон тижоратнинг пайдо булиши ва унинг мохиятиёритиш, электрон тижоратнинг ривожланишида бозорининг структураси урни урганиш, иктисодиётда электрон

тижорат системасининг ривожланишига таъсир этувчи омиллар урганиш, электрон тижорат ривожланишининг холати тахлили этиш каби вазифаларни хал этиш керак.

Узбекистонда электрон тижоратни ривожлантириш, фойдаланувчиларни купрок жалб этишда олиб бориладиган чора тадбирлар ва амалий тавсиялар электрон тижоратда хам кулланилиши мумкин.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг "Халк сузи", 2018 йил 15 майдаги маърузасидан

2. Egerev I.A. Ishbilarmonlik qiymati: menejment san'ati. - M.: Delo, 2013 yil.

3. Abulqosimov HP, Pahimova D. va boshqalar. Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish. T .: G.G'ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2007 y

4. O'zbekiston Respublikasi "Ракобат туFрисида"ги К,онуни 6 январь 2012 й

5. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning "Xalq so'zi" ma'ruzasidan, 2018 yil 15 may

6. Sh.M.Mirziyoevning 2018 yil 28 dekabrdagi Oliy Majlisga Murojaatnomasi

7. O'zbekiston: jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, innovatsion taraqqiyot va milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligini oshirish /O'zR FAIqtisodiyot instituti; A.F.Rasulevning tahriri ostida, - T.: KONSAUDITINFORM-NASHR, 2011

8. https://psyera.ru/4580/principy-i-metody-upravleniya

9. http ://infomanagement.ru/lekciya/Principi_upravleniya

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.