Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА БОЖХОНА НАЗОРАТИ ТАРТИБ ТАОМИЛЛАРИ ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР АСОСИДА СОДДАЛАШТИРИЛМОҚДА'

ЎЗБЕКИСТОНДА БОЖХОНА НАЗОРАТИ ТАРТИБ ТАОМИЛЛАРИ ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР АСОСИДА СОДДАЛАШТИРИЛМОҚДА Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Божхона кодекси / божхона тартиб-таомиллари / божхона расмийлаштируви / божхона назорати / ташқи савдо / халқаро стандартлар / божхона ҳудудида қайта ишлаш / интеллектуал мулк. / Customs Code / customs procedures / customs clearance / customs control / foreign trade / international standards / processing in customs territory / intellectual property.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Ибрагимов Отабек Исмоилович

Мақолада Ўзбекистонда божхона назорати тартиб таомилларини халқаро стандартлар асосида соддалаштириш бўйича амалга оширилган ишлар, халқаро стандартларни миллий қонунчиликка имплементация қилиш, тадбиркорлик субъектларга берилаётган енгилликлар хақида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CUSTOMS CONTROL PROCEDURES IN UZBEKISTAN ARE BEING SIMPLIFIED BASED ON INTERNATIONAL STANDARDS

The article is about the simplification of customs control procedures in Uzbekistan on the basis of international standards, the implementation of international standards into the national legislation, and the benefits given to business entities.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА БОЖХОНА НАЗОРАТИ ТАРТИБ ТАОМИЛЛАРИ ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР АСОСИДА СОДДАЛАШТИРИЛМОҚДА»

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Щ /

Aiém

t v .Ä4 i

mm

s i « <■ V.

а к-лИ ЯК-

щ f %g

LAW, FINANCE AND

jglpUED SCIENCES

CUSTOMS CONTROL PROCEDURES IN UZBEKISTAN ARE BEING SIMPLIFIED BASED ON INTERNATIONAL

STANDARDS Ibragimov Otabek Ismoilovich

Deputy Chairman of the Customs Committee

https://doi.org/10.5281/zenodo.10935266

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 30th March 2024 Accepted: 05th April 2024 Online: 06th April 2024

KEYWORDS Customs Code, customs procedures, customs clearance, customs control, foreign trade, international standards,

processing in customs territory, intellectual property.

The article is about the simplification of customs control procedures in Uzbekistan on the basis of international standards, the implementation of international standards into the national legislation, and the benefits given to business entities.

УЗБЕКИСТОНДА БОЖХОНА НАЗОРАТИ ТАРТИБ ТАОМИЛЛАРИ ХАЛЦАРО СТАНДАРТЛАР АСОСИДА СОДДАЛАШТИРИЛМОВДА

Ибрагимов Отабек Исмоилович

Божхона кумитаси Раиси уринбосари https://doi.org/10.5281/zenodo.10935266

ARTICLE INFO

Received: 30th March 2024 Accepted: 05th April 2024 Online: 06th April 2024 KEYWORDS

Божхона кодексы, божхона тартиб-таомиллари, божхона расмийлаштируви, божхона назорати, ташци савдо, халцаро стандартлар, божхона худудида цайта ишлаш, интеллектуал мулк.

ABSTRACT

Мацолада Узбекистонда божхона назорати тартиб таомилларини халцаро стандартлар асосида соддалаштириш буйича амалга оширилган ишлар, халцаро стандартларни миллий цонунчиликка имплементация цилиш, тадбиркорлик субъектларга берилаётган енгилликлар хацида суз боради.

Бугунги кунда Узбекистон Реупубликасида амалга оширилаётган ислох,отларнинг асосий йуналишларидан бири бу миллий конунчиликни х,ал;аро норма ва стандартларга имплементация килишдан иборат булмокда. Бу борада божхона органлари олидга куйилган асосий вазифалардан бири божхона назоратини Божхона тартиботларини соддалаштириш ва уйгунлаштириш тугрисидаги хал;аро конвенция ва

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Жахрн савдо ташкилотининг Божхона тартиботларини соддалаштириш тугрисидаги битими каби халцаро хужжатлар асосида божхона назоратини соддалаштиришдан иборат булмоцда.

Жорий йилнинг 27 февраль куни «Узбекистон Республикасининг Божхона кодексига божхона тартиб-таомилларини янада такомиллаштиришга царатилган узгартириш ва цушимчалар киритиш тугрисида» Узбекистон Республикасининг К^онуни имзоланиши бу йулдаги навбатдаги цадам булди. Мазкур цонун билан Узбекистон Республикасининг Божхона кодекси 5 та янги модда билан тулдирилиб, унинг 40 та моддасига узгартиришлар киритилди.

Хусусан, божхона худуди, реэкспорт божхона режимига жойлаштирилган товарларни олиб чициш буйича аниц муддатлар белгиланмоцда, реэкспортга олиб чицилмаган товарларнинг сацлаш жойлари белгиланмоцда.

Товарлар бир неча бор божхона омбори божхона режимига жойлаштирилганда ёки бошца шахсга утказилганда божхона омбори божхона режимининг умумий амал цилиш муддати 3 йилдан ошмаслиги буйича аницлаштирувчи норма билан тулдирилмоцда. Амалдаги нормаларда ушбу аницлаштирувчи тартиботлар белгиланмаганлиги сабабли, товарларни бошца шахсга утказилганда сацлаш муддатларини хисоблашда ягона ёндашувлар мавжуд эмас эди.

Чет эллик жисмоний шахслар томонидан нотижорат мацсадларда вацтинча олиб кирилган транспорт воситасини хисоблаш муддати расмийлаштирилган кундан хисобланиши аниц белгилаб цуйилмоцда.

Миллий автоташувчиларни рагбатлантириш мацсадидаулар томонидан импорт товарларни ташишда лицензия карточкасини талаб цилиш тартиби бекор келинмоцда.

2023 йилда жами божхона назорати остида автомобил транспортида амалга оширилган ташувлар (импорт ва транзит) сони 642 794 тани ташкил этган булиб, ундан миллий ташувчиларулуши 316 627 тани ташкил этган (49,2%).

Транспорт воситасига товарларни божхона пломбалари ва мухрлари остида ташишга рухсат бериш тартиботларида инсон омилини бартараф этиш ва бу тартиботни шаффоф булишини таъминлаш мацсадида Узбекистон Республикаси Ягона интерактив давлат хизматлари портали ёки «Лицензия» ахборот тизими орцали олиш тартиби жорий этилмоцда, яъни ушбу жараёнда инсон омили бекор цилинмоцда

2023 йилда божхона органлари томонидан 10 222 та транспорт воситасига товарларни божхона пломбалари ва мухрлари остида ташишга рухсат бериш тугрисидаги гувощома расмийлаштирилган.

Жисмоний шахс божхона худудига олиб кириладиган алохида кузатиб бориладиган багаж учун амалда Божхона юк декларациясини тулдириш талаб этилади. Божхона юк декларациясини тулдириш учун алохида брокер ва мутахассис жалб этилиши керак. Бу эса уз навбатида ортицча вацт ва муаммоларга сабаб булмоцда. Эндиликда соддалаштирилган тартибда оддий йуловчи божхона декларацияси тулдирилиши белгиланмоцда.

Товарлар чицариб юборилгунига цадар тайинланган божхона экспертизасининг натижалари олингунига цадар товарларни чицариб юбориш имконияти яратилмоцда. Амалда товарларнинг ТИФ товарлар номенклатураси буйича кодини аницлаш юзасидан

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

1 йилгача хорижий давлатлардан хулосалар олинмасдан товарлар омборларда сацланиб цолинмоцда.

Утган давр мобайнида 109 та уолатлар юзасидан ТИФ ТН аницлаш билан муаммолар юзага келган. Шунингдек ушбу товарлар буйича экспертиза хулосалари тацдим этилмаган.

Божхона туловларини туланиши буйича мажбуриятлар юзага келмайдиган холатлар миллий цонунчиликда белгиланмаганлиги сабабли батафсил ёритилмоцда.

Бугунги кунда, товарлар узининг истеъмол хоссаларини йуцотган, авария ёки енгиб булмас куч таъсири оцибатида йуц цилинган, табиий камайиши натижасида йуцолган товарлар буйича божхона туловларини ундириш ёки ундирмаслик буйича аниц ёндашувлар мавжуд эмас.

ЖСТга аъзо давлатларнинг божхона тугрисидаги цонунчилиги ГАТТ 1994 йилнинг VII моддаси цоидаларини тулиц имплементация цилишини талаб этади. Мазкур цоидаларнинг имплементация цилиниши товарнинг инвойс ва шартнома нархини цабул цилишнинг хуцуций асосини белгиламоцда. Х,озирда тадбиркорлар кутаётган асосий енгилликлардан бири хам айнан шудир.

Божхона цумитасига божхона цийматини аницлаш цоидаларини бир хил цулланилишини таъминлашга царатилган тавсиялар ишлаб чициб бориш вазифаси юклатилаётган булиб, бу билан тадбиркорлик субъектларининг судларга божхона циймати масалалари буйича шикоятлари сезиларли даражада камайишига эришилади.

Масалан, хозирда шартнома ва инвойс нархини цабул цилиш 2023 йилнинг декабрь ойида 69,3 % ташкил этган булса, мазкур узгартириш ва цушимчалар ушбу курсаткични ЖСТга аъзо мамлакатлардаги каби 80 %дан ортишига олиб келади

Импортда сотиб олувчи томонидан сотувчига ёки унинг фойдасига товар учун хар цандай шаклда туланадиган барча туловларнинг умумий мицдори — битим нархини ташкил этиши цатъий белгиланиб, бу билан инвойс нархини цабул цилишдаги тусицлар олиб ташланади.

Товарларни импорт цилишда уларни ишлаб чицариш учун бепул ва арзонлаштирилган тарзда етказиладиган товар ва хизматларнинг божхона циймати таркибига киритилиши назарда тутилаётган булиб, бу билан божхона цийматини аницлашдаги тушунмовчиликларга бархам берилади.

Импортер томонидан сотувчига утказиладиган дивидендлар ёки импорт товарларига таалуцли булмаган бошца туловлар битим цийматига киритилмаслиги аниц белгиланиши хисобига инвесторлар учун мацбул шароит яратилади.

Шартнома тарафлари юридик тан олинган бизнес хамкорлар булганда уларни узаро боглиц шахслар деб топилиши, натижада бизнесни юритишда цонунчиликка цатъий риоя этилишига эришилади.

Захира усулини цуллашда имкон цадар аввал белгиланган божхона цийматларига асосланиши хамда "цайишцоцлик"ни иерархик тарзда цулланилишини белгилаш орцали коррупцион хавфлар камайтирилади.

Божхона циймати декларацияси тулдирилмайдиган божхона режимларини кенгайтириш хисобига цонунчиликда бушлицлар тулдирилади.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Божхона киймати назоратининг тартиби ва божхона органининг бу жараёндаги хукуклари аник; белгиланиши хуфиёна иктисодиёт улушининг сезиларли даражада камайтиришга ва бюрократии тусикларни камайтиришга эришилади.

Товарларнинг келиб чи;иш мамлакати ва божхона туловлари буйича дастлабки ;арор олишнинг хукукий асоси булмаганлиги тадбиркорларга уз бизнесларини олдиндан режалаштиришга катта муаммоларга сабаб булган.

2023 йилнинг утган даври мобайнида Товарларни классификациялаш гурухлари томонидан 9 140 та (2022 й. 9 186 та) берилган таснифлаш карорлари буйича 3 827 та (3 349 та) ТИФ ТНга оид хатолик ани;ланиб, 91,3 млрд сум (2022 й. 63,1 млрд) кушимча божхона туловлари хисобланди.

Республика буйича божхона туловлари буйича дастлабки ;арор юзасидан 20222023 йиллар давомида 992 та (2022 йилда 396 та, 2023 йилда 596 та) мурожаатлар келиб тушган булиб, улар буйича 450 та (2022 йилда 194 та, 2023 йилда 256 та) дастлабки карор кабул килинган.

Ушбу ;онун лойихаси билан Божхона кодексининг 382-моддасига олиб чи;иладиган товарларга нисбатан хам тухтатиб туриш чорасини куриш мумкинлиги буйича норма киритилмокда. Бу амалиёт товарлар экспортини амалга оширувчи миллий ишлаб чицарувчиларга цуйидаги цулайликларни беради:

- узи ишлаб чикарган товарларнинг контрафакт нусхаларини хорижга экспорт булишини олдини олиш;

- миллий брендларининг хорижий давлатлардаги обрусини ошириш;

- халол рацобат мухити (узганинг брендини угирламаслик) таъминланади.

Мазкур киритилаётган узгартириш хамда кушимчалар куйидагиларни амалга ошишига олиб келади:

- Жахон савдо ташкилотининг "Интеллектуал мулк хуцуцининг савдо аспектлари буйича халцаро Битим" (ТРИПС) талаблари бажарилади;

- мамлакатимизга фаол хорижий инвестицияларни жалб цилинишига ёрдам беради.

- ахоли сифатли (оригинал) товарлар истеъмолига эга булади;

- контрафакт товарлар айланмасига чек цуйилади.

Мазкур моддалар орцали божхона органлари божхона реестрига киритилган (амалда 210 товар белгиси фаол холатда) хамда киритилмаган интеллектуал мулк объектларини уз ташаббусларига асосан (хукуц эгасининг аризаси булмаган холатда хам) чоралар куриш хукуцига эга булади.

2022-2023 йилларда Божхона кодексининг амалдаги тахририга мувофиц, хуцук эгаларининг аризасига асосан товарлар импортида 9 та цолатда 274 700 АЦШ доллари мицдоридаги товарлар буйича чоралар курилган.

References:

1. "Божхона тартиб-таомилларини соддалаштириш ва уйгунлаштириш тугрисида" халкаро Киото конвенцияси (1973). https://www.wcoomd.org/en/about-us/legal-instruments/conventions.aspx

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

2. "CaBgo ^apaëH^apHHH cogga^amrapum 6yfiHHa ^ax,OH 6o^:xoHa TamKH^OTH Ke^umyBu" (2014)

3. https://live-tfignew.pantheonsite.io/wp-content/uploads/2023/04/TFA-rus.pdf

4. Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacHHHHr Bo^xoHa KogeKcu, Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacHHHHr 2016 hh^ 20 HHBapgaru YP^-400-COH^H KoHyHH ÖH^aH TacguK^aHraH. https://lex.uz/docs/2876354#2876531

5. Y36eKHCTOH Pecnyö^uKacuHHHr KoHyHH "Y3ÖeKHCTOH Pecnyö^uKacuHHHr Bo^xoHa KogeKcura 6o^xoHa TapTHÖ-TaoMH^^apuHu AHaga TaKOMH^amrapumra ^apaTH^raH y3rapTupum Ba KymuMHa^ap KupuTum TyFpHcuga" 27.02.2024 HH^garu YPK-913-coH. https://lex.uz/docs/6817504

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.