Научная статья на тему 'ХОРИЖНИНГ ИЛҒОР ТАЖРИБАСИНИ ЎЗБЕКИСТОНДА ҚЎЛЛАШ ИМКОНИЯТЛАРИ'

ХОРИЖНИНГ ИЛҒОР ТАЖРИБАСИНИ ЎЗБЕКИСТОНДА ҚЎЛЛАШ ИМКОНИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
62
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Божхона аудити / божхона расмийлаштируви / ТИФ субъектлари / божхона тўловлари / ҳавфни бошқариш тизими / ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар / ташқи савдо / рағбатлантириш. / Customs audit / customs clearance / FEA subjects / customs payments / risk management system / law enforcement / foreign trade / incentives.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Нодирбек Комил Ўғли Абдуназаров

Ушбу мақолада божхона аудитининг муҳим аҳамияти, божхона аудитини ташкил этиш ва ўтказишнинг зарурати, божхона аудитининг асосий вазифалари, божхона аудитини Ўзбекистонда қўллаш имкониятини белгиловчи сабаб ва омиллари, Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси тизимида божхона аудитини жорий этиш истиқболлари, шунингдек тизимда божхона аудитини жорий этишдан кутилаётган натижалари ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

OPPORTUNITIES TO APPLY FOREIGN EXPERIENCE IN UZBEKISTAN

This article discusses the importance of customs audit, the need to organize and conduct customs audit, the main objectives of customs audit, the reasons and factors determining the feasibility of customs audit in Uzbekistan, the prospects of customs audit in the State Customs Committee, as well as the introduction of customs audit in the system, also in this article a number of expected results are named and studied.

Текст научной работы на тему «ХОРИЖНИНГ ИЛҒОР ТАЖРИБАСИНИ ЎЗБЕКИСТОНДА ҚЎЛЛАШ ИМКОНИЯТЛАРИ»

ХОРИЖНИНГ ИЛГОР ТАЖРИБАСИНИ УЗБЕКИСТОНДА КУЛЛАШ

ИМКОНИЯТЛАРИ

Нодирбек Комил уFли Абдуназаров

Давлат Божхона кумитаси Божхона институти курсанти

АННОТАТЦИЯ

Ушбу маколада божхона аудитининг мухим ахамияти, божхона аудитини ташкил этиш ва утказишнинг зарурати, божхона аудитининг асосий вазифалари, божхона аудитини Узбекистонда куллаш имкониятини белгиловчи сабаб ва омиллари, Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитаси тизимида божхона аудитини жорий этиш истикболлари, шунингдек тизимда божхона аудитини жорий этишдан кутилаётган натижалари урганилган.

Калит сузлар: Божхона аудити, божхона расмийлаштируви, ТИФ субъектлари, божхона туловлари, хавфни бошкариш тизими, хукукни мухофаза килувчи органлар, ташки савдо, рагбатлантириш.

OPPORTUNITIES TO APPLY FOREIGN EXPERIENCE IN UZBEKISTAN

Nodirbek Komil ugli Abdunazarov

Cadet of the Customs Institute of the State Customs Committee

ABSTRACT

This article discusses the importance of customs audit, the need to organize and conduct customs audit, the main objectives of customs audit, the reasons and factors determining the feasibility of customs audit in Uzbekistan, the prospects of customs audit in the State Customs Committee, as well as the introduction of customs audit in the system, also in this article a number of expected results are named and studied.

Keywords: Customs audit, customs clearance, FEA subjects, customs payments, risk management system, law enforcement, foreign trade, incentives.

КИРИШ

Жахон иктисодиётида глобаллашув, интеграция ва трансмиллий экспорт-импорт ташкилотларининг ривожланиши шароитида хамда ташки савдо жадаллашувида божхона аудити мухим ахамият касб этмокда. Ривожланган мамлакатларда ташки савдо коидаларини соддалаштириш жиддий ва танкидий тахлил килинмокда. Бунда, асосий индикатор сифатида - товарларнинг божхона расмийлаштирувидан утиш вакти хисобга олинади. Шу боис, хозирги кунда,

«аксарият давлатлар божхона органлари товарлар чегарадан утгандан сунг, уларга нисбатан чегара божхона постларида максадли ва танланма текшириш сакланган холда, назорат килишга мулжалланган - божхона аудитига утмокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг 2017 йил 22 декабрда Олий Мажлисга Мурожаатномасида Жахон банкининг хисоботига кура, экспорт-импорт хужжатларини расмийлаштириш буйича Узбекистон 190 та давлат орасида 175-уринда турганлиги, божхона хужжатларини расмийлаштириш учун Бельгияда 1 соат кифоя килса, республикамизда 1ойгача муддат сарфланиши ачинарли холат эканлиги таъкидлаб утилди.

Дунё мамлакатларининг халкаро савдодаги асосий курсатгичлари.

Davlatlar Belgiya Belarussiya AQSH Qozog'iston O'zbekiston

Xalqaro savdo (ilg'or davlat) 100 93.71 92.01 63.19 44.31

Xalqaro savdo (reyting) 1 30 36 123 168

Eksport uchun sarflangan vaqt: Chegara va bojxona nazorati uchun (soatda) 0 5 1.5 133 112

Eksport qiymati: chegara va bojxona nazorati uchun (AQSH dollar) 0 108 175 574 278

Eksport uchun sarflangan vaqt: xujjatlarni rasmiylashtirish (soatda) 1 4 1.5 128 174

Eksport qiymati: xujjatlarni rasmiylashtirish (AQSH dollar) 0 140 60 320 292

Import uchun sarflangan vaqt: Chegara va bojxona nazorati uchun (soatda) 0 1 1.5 2 111

Import qiymati: chegara va bojxona nazorati uchun (AQSH dollar) 0 0 175 0 278

Import uchun sarflangan vaqt: xujjatlarni 1 4 7.5 6 174

www.scientificprogress.uz

«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5

rasmiylashtirish (soatda)

Import uchun sarflangan vaqt: xujjatlarni rasmiylashtirish (AQSH dollar) 0 0 100 0 292

1 - жадвал.1

Бутун дунёда божхона органлари фаолияти самарадорлигини аниклашнинг асосий меъёри булиб товарларни божхона расмийлаштируви ва назоратидан утказиш учун сарфланган вакт хисобланади. Шу сабабли божхона расмийлаштируви ва назоратини тулик автоматлаштириш хамон божхона органлари олдидаги асосий вазифалардан бири булиб келмокда.

Давлатлар уртасидаги иктисодий муносабатлар ривожида ташки савдо оркали содир этиладиган операциялар катта ахамиятга эга. Шу боис уларнинг конуний асосда амалга ошириш жараёнини тезлаштириш, бунда ташки иктисодий алокалар ва божхона тизимида туб ислохотларни жорий этиш жараёни, ривожланган Гарб мамлакатлари тажрибасидаги илгор ва самарали методларни мамлакатда куллашни такозо этмокда. Бу эса божхона тартиб-таомилларини соддалаштириш, божхона назоратида хар иккала томон манфаати учун хам ортикча вакт ва харажат талаб этувчи назорат амаллари урнига божхона назоратининг биз учун янги булган шакли - божхона аудитини амалиётимизга киритишни заруратга айлантирмокда.

Божхона аудитининг максади - Узбекистон Республикаси конунчилиги ва Узбекистон Республикаси билан тузилган халкаро шартнома, келишувлар шартларининг амалдаги ижросида ташки савдога оид конун бузилиш холатларини ва кабул килинган стандартлардаги ташки савдога оид фаркларни хамда ташки савдога оид фаолият самарадорлиги тамойилларини янада олдинрок вазиятда аниклаш ва умуман ташки савдо фаолиятини амалга оширишга кумаклашишдан иборат. Шунингдек, товарларни божхона расмийлаштируви вактида божхона рискларини камайтириш ва божхона назорати билан боглик харажатларни кискартиришдан иборат.

МУ^ОКАМА

Божхона аудитини ташкил этиш ва утказишнинг зарурати.

• Божхона тизимидаги идоравий назоратнинг иктисодий самара даражаси пастлигича колаётганлиги сабаб, ханузгача экспорт ва импорт операцияларида

1 Муаллиф ишланмаси

божхона расмийлаштируви билан боглик иктисодий жиноятларнинг содир этилиш холатларининг мавжудлиги;

• Янги ТИФ субъектларининг пайдо булиши ва улар фаолиятининг назоратини амалга оширувчи юкори турувчи ташкилот тушунчасининг йуклиги;

• Божхона конунчилигига риоя килмаслик ёки буйсунмаслик;

• Божхона туловлари - ККС, акциз солиги, божхона расмийлаштируви учун ундириладиган йигим, товар ва транспорт божхона кийматидан хисобланадиган божхона божини тулашдан кочиш;

• Товарларни ноконуний йул билан олиб кириш ва олиб чикиш (яширинча, чегарани бузиб, ноконуний товарлар) холатларининг мавжудлиги;

Экспорт-импорт товарларини тасарруф этиш

Товарларни импорт ёки экспорт килиш

л

Экспорт-импорт

товарларини саклаш _/

Узбекистонда куллаш сабаб ва омиллар.

• Чегарани кесиб утиш вактида, товарларни барчаси ёппасига эмас, балки, хавфни бошкариш тизимидан фойдаланган холда божхона назорати тадбирлари микдорини кискартириш учун;

• Божхона аудити - декларацияда товар ва унинг божхона кийматига оид эълон килинган, акс эттирилган маълумотларнинг реал хакикатга канчалик мувофик келишини текшириш;

• Асосий диккат-эътиборни, юкори рискга эга булган товарларнинг аник гурухлари билан боглик холатларга каратиши учун;

• Узаро ташки савдога киришувчи мамлакатларнинг назорат килувчи солик, божхона ва бошка хукукни мухофаза килувчи органлари билан якин хамкорлик килиши учун;

• ТИФ катнашчиларига божхона конунчилигини бузганликда гумон килиниб, божхона органлари томонидан катъий, каттик жазо тайинланмаслиги учун ёки тегишли жазони енгиллаштириш учун;

имкониятини белгиловчи

• Текширувда асосий йуналиш - ташки савдо билан боглик хар кандай шахсларга товарларнинг божхона кийматини тугри, реал, адолатли, хакконий хисоблашни ургатиш учун.

Тизимда божхона аудитини жорий этишдан кутилаётган натижалар:

• Узбекистон ташки савдо буйича халкаро рейтингда юкори уринга кутарилади;

• ТИФ субъектларини божхона расмийлаштируви тартиб-таомилларига сарфланадиган вакти ва маблаги тежалади;

• ТИФ субъектларининг божхона сохасидаги конунчиликка амал килиш жараёнлари яхшиланади;

• Божхона сохасида хукукбузарликларни содир этиш сабаб ва шарт-шароитларини тизимли тахлил килиш имкони яратилади, ТИФ сохасида юзага келаётган хукукбузарликлар олди олинади;

• Мамлакатда халол ТИФ субъектларини рагбатлантириш механизми ишга тушади ва ваколатли иктисодий операторлар макомини олиш жараёни автоматлашади, соддалашади;

• Божхона назоратида хавфни бошкариш тизими учун янги хавф профиллари ва индикаторлари шаклланади, хавф даражалари минималлашади хамда мазкур тизимнинг самарали ва узлуксиз ишлаши таъминланади.

НАТИЖА

Божхона тизими олдида божхона аудитини асосли ва ишончли ташкил этиш учун мамлакат ичида ва мамлакатлараро божхона аудитини ташкил этиш стандартлари пакетини ишлаб чикиш лозим. Ана шунда белгиланган максадларга боскичма-боскич тизимли шаклда эришиб борилади вас ху билан бирга жахон мамлакатлари сингари самарадор божхона аудити тизими хам такомиллаштирилади.

ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, Узбекистон Республикаси божхона сиёсати жахондаги сиёсий ва ижтимоий-иктисодий шарт-шароитлар тез узгараётганини хисобга олиб, динамик харакатчан, мослашувчан булиши шарт. Узбекистон Республикаси жахон иктисодий интеграциялашув шароитида мамлакатнинг туб манфаатларини химоя килиш, миллий иктисодиётни рагбатлантириш максадида механизмларни жорий этилиши талаб этилади, бу эса мамлакатда амалга ошириладиган барча иктисодий операцияларни ушбу мамлакат иктисодий манфаатларига хизмат килишини таъминлайди.

Хулосадан келиб чикиб куйидаги таклифларни берамиз:

• Ривожланган хорижий давлатлар тажрибасидаги товар-транспорт воситаларини божхона назоратидан утказишнинг илгор ва самарали усулларидан бири - божхона аудитини Узбекистон божхона тизимида жорий килиш механизми яратиш;

• божхона аудити натижасида кушимча хисобланган божхона туловларини ундириш механизмини такомиллаштириш;

• мукаммал норматив-хукукий база яратиш;

• божхона процедураларини соддалаштириш ва уйгунлаштириш буйича халкаро конвенция (Киото) талаб ва меъёрларига амал килинишини таъминлаш;

• хавфни бошкариш тизимини жорий этишда ЖБТ тавсияларидан фойдаланиш.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси "Давлат божхона хизмати тугрисида" янги тахрирдаги 2018 йил 18 октябрдаги 502-сонли ^онуни.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг Божхона аудитини утказиш тартиби тугрисидаги низомни тасдиклаш хакида.

3. Ш.У.Азизов. Божхона аудитини ташкил этиш ва утказиш:назария ва амалиёт: Монография.2018 йил.

4. Узбекистон Республикаси Божхона кодекси.2016 йил 20 январь 400-сонли УР^.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.