Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ЁШЛАРИНИНГ ИНТЕЛЛЕКТУАЛ САЛОҲИЯТИ ВА МАЪНАВИЙ ҚИЁФАСИ'

ЎЗБЕКИСТОН ЁШЛАРИНИНГ ИНТЕЛЛЕКТУАЛ САЛОҲИЯТИ ВА МАЪНАВИЙ ҚИЁФАСИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
307
50
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ёшлар / интеллектуал салохият / таълимтарбия / маънавий-ахлокий рухда тарбиялаш. / Youth / intellectual potential / education / spiritual and moral education.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Мухторжон Қурбонов

Ёшларимизни юксак маънавий.-ахлоқий руҳда тарбиялаш, уларда маънавий жасорат туйғусини шакллантириш турли мафкуравий-маънавий таҳдидлардан ҳимоя қилишнинг муҳим омилидир. Жасорат – ҳар бир инсоннинг юксак камолотга эришганини кўрсатувчи маънавий-ахлоқий ҳодиса. У инсоннинг, жумладан ёшларимизнинг жамият ва унинг аъзолари манфаатларини ҳимоя қилиш, мустақилликни асраб-авайлаш, уни янада мустаҳкамлаш, муайян вазифани адо этишда фидойилиги, бутун куч ва имкониятларини тўла сафарбар этишини англатадиган маънавият категориясидир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTELLECTUAL POWER AND SPIRITUAL IMAGE OF YOUTH OF UZBEKISTAN

The upbringing of our youth in a high spiritual and moral spirit, the formation of a sense of spiritual courage in them is an important factor in protection against various ideological and spiritual threats. Courage is a spiritual and moral phenomenon showing that each person has reached a high level of maturity. This is a category of spirituality, meaning that a person, including our youth, protects the interests of society and its members, maintains independence, strengthens it, devotes himself to a specific task, fully mobilizes all his strength and capabilities.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ЁШЛАРИНИНГ ИНТЕЛЛЕКТУАЛ САЛОҲИЯТИ ВА МАЪНАВИЙ ҚИЁФАСИ»

УЗБЕКИСТОН ЁШЛАРИНИНГ ИНТЕЛЛЕКТУАЛ САЛО^ИЯТИ ВА

МАЪНАВИЙ КИЁФАСИ

Мухторжон бурбонов

Узбекистан Республикаси Президенти хузуридаги Давлат бошкаруви академияси

тингловчиси

АННОТАЦИЯ

Ёшларимизни юксак маънавий.-ахлокий рухда тарбиялаш, уларда маънавий жасорат туйгусини шакллантириш турли мафкуравий-маънавий тахдидлардан химоя килишнинг мухим омилидир. Жасорат - хар бир инсоннинг юксак камолотга эришганини курсатувчи маънавий-ахлокий ходиса. У инсоннинг, жумладан ёшларимизнинг жамият ва унинг аъзолари манфаатларини хдмоя килиш, мустакилликни асраб-авайлаш, уни янада мустахкамлаш, муайян вазифани адо этишда фидойилиги, бутун куч ва имкониятларини тула сафарбар этишини англатадиган маънавият категориясидир.

Калит сузлар: Ёшлар, интеллектуал салохият, таълим- тарбия, маънавий-ахлокий рухда тарбиялаш.

INTELLECTUAL POWER AND SPIRITUAL IMAGE OF YOUTH OF

UZBEKISTAN

Mukhtorjon Kurbonov

Student of the Academy of Public Administration under the President of the Republic of

Uzbekistan

ABSTRACT

The upbringing of our youth in a high spiritual and moral spirit, the formation of a sense of spiritual courage in them is an important factor in protection against various ideological and spiritual threats. Courage is a spiritual and moral phenomenon showing that each person has reached a high level of maturity. This is a category of spirituality, meaning that a person, including our youth, protects the interests of society and its members, maintains independence, strengthens it, devotes himself to a specific task, fully mobilizes all his strength and capabilities.

Keywords: Youth, intellectual potential, education, spiritual and moral education.

КИРИШ

"Хрзирги дунёнинг глобаллашуви шундай бир мавкедаки, хал килувчи омил харбий кудратда эмас, балки интеллектуал салохиятда, фикрда, аклда, илгор

технологияларни узлаштирищда булиб колмокда. Шу уринда бу сохадаги мавжуд камчиликлар хам сезиларли .

Маълумки ёш авлод тарбияси хамма замонларда хам мухим ва долзарб ахамиятга эга булиб келган. Аммо биз яшаб келаётган XXI асрда бу масала хакикатдан хам хаёт-мамот масаласига айланиб бормокда.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Президентимиз 2017 йил 30 июнда "Камолот" ЁИХ, нинг IV курилтойида ёшлар билан учрашувида худудлардаги рахбар ходимларни ёшлар сиёсатини амалга ошириш борасидаги фаолиятини танкидий бахолаб, "Сизлар рахбар булган худудларда яшайдиган ёшлар зерикканидан нима килишни билмасдан, бемаза ишларга берилиши, безорилик, жиноят йулига кириши, зарарли окимларга кушилиб кетиши мумкинлиги нахотки сизларни безовта килмаса! Ёшлар учун барча шароитларни мухайё килдик, деб биз кимни алдаяпмиз.

Шу муносабат билан барча катта-кичик рахбарлар кулогига кургошиндек куйиб олсин: биз энди сизларнинг фаолиятингизга пахта ёки галлага караб эмас, энг авволо, сизларнинг ёшларга, ёшларга оид давлат сиёсатига булган муносабатингизга караб бахо берамиз" ,- деган фикрларини билдирган эди. Демак, ёшларга оид давлат сиёсатини амалга ошириш махаллий хокимят тизими олдига узига хос вазифаларни куяди.

Узбекистон Республикаси Конституцияси, "Махаллий давлат хокимияти тугрисида"ги Узбекистон Республикаси ^онуни, Узбекистон Республикасининг бошка конунлари, Олий Мажлис ^онунчилик палатаси ва Сенати, Узбекистон Республикаси Президентининг хужжатлари ва топшириклари, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг карорлари, фармойишлари ва топшириклари, халк депутатлари Андижон вилояти Кенгаши карорлари, Мархамат тумани хокимининг ёшлар сиёсати, ижтимоий ривожлантириш ва маънавий-маърифий ишлар буйича уринбосари мажмуасига тегишли карор, фармойиш ва топширикларининг бажарилиши буйича аник чоратадбирларнинг самарали, сифатли ва натижали амалга оширилишини таъминлашга ва назорат килишга шахсан жавоб беради.

МУХРКАМА

"Бугунги глобаллашув шароитидаёшлар маънавиятига салбий таъсир этувчи омиллар талайгина. Уларнинг шакли, куриниши хар хил булишига карамай, максадлари битта - келажак эгалари булган ёшларни дунёкараши, фикрлаши,

1 Г.Х.Тиллаева, XXI АСР - ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ЁШЛАР АСРИ мавзусидаги республика илмий ва илмий-техник анжуман 30 март 2018 йил. Узбекистон Фанлар академияси

2 https ://uza.uz

эътикодини узгартиришдир. Ёшларни хар томонлама соглом, маънавий жихатдан етук килиб тарбиялаш хар кандай даврда хам мухим хисобланган. Чунки жамиятнинг, давлатнинг эртанги куни, келажаги ёшларнинг бугунги кунда олган билимларига, тарбиясига, маънавиятига боглик. Мамлакатимизда ёшларнинг таълим-тарбия олишлари учун барча шароитлар яратилган. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев "Ёшларимизнинг мустакил фикрлайдиган, юксак интеллектуал ва маънавий салохиятга эга булиб, дунё микёсида уз тенгдошларига хеч кайси сохада буш келмайдиган инсонлар булиб камол топиши, бахтли булиши учун давлатимиз ва жамиятимизнинг бор куч ва имкониятларини сафарбар этамиз" деб таъкидлаганлар. XXI аср ахборот технологиялари нихоятда ривожланган даврдир. Бу асрда компьютер технологиялари, интернет уз тараккиётининг чуккисига етди. Бугун ёшларнинг асосий кисми глобал тармокдан фаол фойдаланишадилар. Бундай шароитда ёшларнингкитоб укиш маданияти, кадрияти сустлашиб бораётгани кишини хавотирлантиради.Ёшларнинг маънавиятини шакллантиришда китобхонликни урни нихоятда мухимдир.Китоб мутолаа килиш ёшларни теран фикрлашига, дунёкарашини кенгайишига, интеллектуал салохиятини ошишига, нуткини усишига, хотирасини мустахкамланишига ижобий таъсир килади. Куп китоб укийдиган инсонлар хаётда фаол булишади, уларнинг мия фаолияти анча ривожланган булади. Китоб кишиларни яхшилик килишга ундайди. Узбекистон ёшлар иттифоки китобхонлик маданиятини шакллантириш буйича бир катор ишларни амалга оширмокда. Шундай лойихалардан бири "Ёш китобхон"танловидир. Танловда 14 ёшдан 31 ёшгача булган барча болалар ва ёшлар иштирок этиш имкониятига эга булдилар. Турт боскичда ташкил этилган танловнинг финал кисми телевидение оркали намойиш этилди. Бу каби танловларни ташкил этиш оркали ёшларнинг китоб укишга булган кизикиш ва интилишларини куллаб-кувватлаш, жойларда китобхонлик тугараклари ва клублар вужудга келишига эришиш; ёшлар уртасида китобхонликни ривожлантириш оркали уларда миллий гурур, миллий ифтихор туйгуларини шакллантириш,ёшларнинг буш вактларини мазмунли ташкил этиш оркали уларнинг турли хил гаразли окимлар таъсирига тушиб колишининг олдини олишдан иборатдир. Хулоса урнида, бугунги глобаллашув шароитида ёшлар маънавиятини шакллантиришда китобхонликнинг урни ва роли хар качонгидан хам мухимдир. Зеро, китоб хар кандай билимнинг жони ва юраги, хар кандай фаннинг ибтидосидир" .

Хрзирги даврда ёшларнинг хукукий маданияти ва хукукий саводхонлиги жамиятимиз тараккиётида мухим урин тутади. «Жамиятда хукукий маданиятни

3 Т.Б.Абдуллаев, XXI АСР - ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ЁШЛАР АСРИ мавзусидаги республика илмий ва илмий-техник анжуман 30 март 2018 йил. Узбекистон Фанлар академияси.

юксалтириш миллий дастурида» таькидланганидек, юксак хукукий маданият демократик жамият пойдевори хамда хукукий тизим етуклигининг ифодасидир. У жамиятдаги турли хил хаётий жараёнларга актив таъсир курсатувчи, фукароларнинг, барча ижтимоий гурухларнинг жипслашувига кумаклашувчи, жамиятнинг яхлитлиги хамда бетартиблигини таъминловчи ва мустахкамловчи омилдир. Конунни хурмат килиш хукукий демократик жамиятнинг сиёсий ва хукукий тизимларининг самарали фаолият курсатишининг асосий талабларидан бири хисобланади. Жумладан, Узбекистон Республикаси Оила кодекси 100-моддасининг 1-кисмида "Ота-она вояга етган мехнатга лаёкатсиз, ёрдамга мухтож болаларга таъминот бериши шартдир" деб таъкидланган. Конун ёшларга карши каратилган ижтимоий хавфли килмишларни жиноят сифатида бахолаб, уларни Жиноят Кодексининг алохида боби "Оилага, ёшларга ва ахлокка карши жиноятлар" бобига киритган. Хусусан, Жиноят Кодексининг 122-моддасида вояга етмаган ёки мехнатга лаёкатсиз шахсларни моддий таъминлашдан буйин товлаш жиноятига нисбатан, Жиноят Кодексининг 127-моддасида вояга етмаган шахсни гайриижтимоий хатти-харакатларга жалб килиш хам жиноят сифатида эътироф этилган4 . Хукукий онг ва хукукий маданият - ёшларнинг хукукий билимлари, хукукий саводхонлик даражаси, уларнинг конунларга булган хурмати, хукукий нормаларини ижро этиш, хаётга тадбик эта олиш даражаси, хукукбузарликларга нисбатан муросасиз булиши, конунларга итоаткорлик, активлик ташаббускорлик даражасини тушунамиз. Демак, жамиятимизнинг маънавий янгиланишида хукукий онг ва хукукий маданиятни юксалтириш давлат сиёсати даражасига кутарилмокда. Мухтарам Президентимиз Ш.М.Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 72- Сессиясида сузлаган нуткида биринчи навбатда, мамлакатимиз ёшларининг ёшларнинг онгу тафаккурини маърифат асосида шакллантириш ва тарбиялаш энг мухдм вазифа эканлиги, факат шу йул билан сунгги йилларда кучайиб бораётган, терроризм ва диний экстремизм тахдидларидан асраб-авайлаб, уларнинг хукукий кафолатини таъминлашга эришишимиз мумкинлиги хакида алохида тухталди5 . Узбекистон Республикасининг Конституцияси баркамол авлодни тарбиялашда гоявий -тарбиявий ахамияти бекиёс. У ёшларда Ватанга садокат, мардлик, узаро дуст -биродарлик туйгуларини юксалтиришга хизмат килади. Айникса, асосий Конунимизда халкимизнинг куп асрлик анъаналари, урф-одатлари мужассамлашгани бош Комусимизнинг мухдм хусусиятларидан биридир. Унда жамиятнинг барча катламлари сингари вояга етмаганларнинг хам барча турдаги шахсий, сиёсий, иктисодий хамда ижтимоий хукук ва эркинликлари кафолатлаб куйилган. Хусусан, Узбекистон Республикаси Конституциясининг 41, 45, 64, 65-

4 http ://buxoro. adliy a.uz

5 http://uzbekistan24.uz

моддаларида вояга етмаганлар хукукларининг конституциявий кафолатлари мустахкамланган булиб, ушбу моддалар вояга етмаганларга оид норматив -хукукий хужжатлар учун асос булиб хизмат килади. Мамлакатимиз олий укув юртларида таълим, илм-фан ва ишлаб чикаришнинг интеграциялашув жараёни изчил ривожланаётгани мисолида хам ана шу конституциявий коиданинг хаётимизга нечогли чукур татбик этилаётганини кузатиш мумкин. Жумладан, академик лицей ва касб-хунар таълими, олий таълим боскичларида «Хукук» фанларининг фан сифатида укитилиши хам фикримизнинг ифодасидир. Умуман олганда, ёшлар хукукини кафолатлашнинг бугунги холати давлат сиёсати даражасида хал этилиб, ёшларнинг манфаатлари тулик кафолатланган. Аммо, бу сохада истикболда хали килинадиган ишлар талайгина. Зеро, ёшларда хукукий жавобгарлик ва интизом туйгуси юкори даражада шаклланганлигида намоён булади.

НАТИЖА

"Дархакикат, хозирги давр бундай маънавий таълим -тарбияни узгартириб юборди. Негаки, ахлок маьнавиятнинг негизини ташкил этиб, у булмаса инсон ижтимоий шахс сифатида шаклланмайди. Факат етук ахлокгина кишиларда хаётининг мазмуни ва максади тугрисидаги тушунчалар хосил килади .

Шунингдек, "Абу Наср Форобийнинг, хар бир инсон табиатан шундай тузилганки, у яшаш ва олий даражада етукликка эришишга харакат килади, деган окилона концепцияси шахснинг мукаммалликка интилиши, хар бир инсон ихтиёрига кура уз тараккиётидаги энг юксак чуккиларга чика олишини ифодалайди. ^обилият булмаса санъаткор муваффакиятга эриша олмайди, аммо харакат хам килмаса кобилият хеч нарсага ярамайди. Факат аклли, идрокли ва шошмасдан ишнинг кузини билиб харакат килиш билангина максад килган ишларининг охирига ета олади. Яъни, буюк сиймолар шахсида турли акмеологик жихатлар узаро мужассамлашади ва бундай инсонлар рухиятига концептуал, технологик, коммуникатив, информацион ташкилловчиларининг узаро хамжихатликдаги мутаносиблиги характерлидир. Буюк сиймолар акмеограммасининг узига хос жихати шундаки, акмеограммик харитада уларнинг ахлокий тарбиясига алохида ургу берилиши эътиборлидир. Ахлок - инсон хаётида уз-узини бошкариш меъёрлари, бошкалар билан муносабатда булиш маданияти, халол, тугри соглом турмуш тарзи кечириш мезонларини белгилайди. Айнан шу мезонлар таълим-тарбиянинг асосий максади шахсда юксак ахлокий фазилатларни шакллантиради .

6 Шоамирова Ю. Узбек оиласи маънавияти тарихига бир назар. //Жамият ва бошкарув. 2002. 4-сон.

7 Шоамирова Ю. Узбек оиласи маънавияти тарихига бир назар. //Жамият ва бошкарув. 2002. 4-сон.

ХУЛОСА

Тарих шундан сабок берадики, кайси бир давлат ёки жамият узининг моддий бойликларини купайтириш билан айни бир пайтда халкининг маданиятини, инсоннинг маънавий эхтиёжлари ривожланишини уйламас экан, у албатта, инкирозга юз тутади.

REFERENCES

1. Г.Х,.Тиллаева, XXI АСР - ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ЁШЛАР АСРИ мавзусидаги республика илмий ва илмий-техник анжуман 30 март 2018 йил. Узбекистон Фанлар академияси

2. Шоамирова Ю. Узбек оиласи маънавияти тарихига бир назар. //Жамият ва бошкарув. 2002. 4-сон.

3. http ://buxoro. adliya. uz

4. http ://uzbekistan24. uz

5. https://uza.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.