Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ТАРАҚҚИЁТИНИ ЯНГИ БОСҚИЧИДА МИЛЛИЙ ЎЗЛИКНИ АНГЛАШ ВА ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОН ТАРАҚҚИЁТИНИ ЯНГИ БОСҚИЧИДА МИЛЛИЙ ЎЗЛИКНИ АНГЛАШ ВА ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
144
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
давлат / ёшлар / миллий-маънавий хавфсизлик / маданият / миллий ўзлигини англаш / таҳдидлар / тарих / мафкура / таълим-тарбия. государство / молодежь / национально-духовная безопасность / культура / национальное самосознание / угрозы / история / идеология / образование. / государство / молодежь / национально-духовная безопасность / культура / национальное самосознание / угрозы / история / идеология / образование.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Давидов Умиджон

Ғарб оммавий маданиятининг ҳар бир давлатга кириб бориши натижасида миллий ўзликни англаш, маънавият, ахлоқ, миллий қадриятлар тизимида кўплаб муаммоларни кельтириб чиқармоқда. Бундай долзарб муаммоларни ҳал қилишда одамларнинг онги, дунёқараши, тафаккур шакли, билим савиясини ўзгартириш лозим. Энг муҳими, ҳар бир мамлакат ўзининг ёш авлодини ана шундай зарарли ва хавфли ғоялардан ҳимоя қилиши зарур. Биз ўз маънавий хавфсизлигимизни ўзимиз таъминлашимиз лозим. Минтақамизда маънавий хавфсизликни таъминлаш заруриятининг сабаб¬ларидан бири шундан иборатки, бозор иқтисодиёти чет эл сармоялари, замонавий техника ва технология, бозорни шакллантириш усуллари билан бир қаторда мамлакатимизга ўзининг маданияти, турмуш тарзи, дунёқараши ва тасаввурларини ҳам олиб кирмоқда. Мазкур мақолада Ўзбекистон тараққиётини янги босқичида миллий ўзликни англаш ва хавфсизлигини таъминлашнинг асосий йўналишларидан бири ёшларнинг маънавий-маърифий жиҳатдан миллий ўзлигини англай олиши, маънавий таҳдидларга қарши кураша олиши қобилиятини янада ошириш масалаларига алоҳида эътибор қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НАЦИОНАЛЬНЫЙ НА НОВОМ ЭТАПЕ РАЗВИТИЯ УЗБЕКИСТАНА ОБЕСПЕЧЬТЕ ВАШУ ЛИЧНОСТЬ И БЕЗОПАСНОСТЬ ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ

В результате проникновения западной массовой культуры в каждую страну возни¬кает множество проблем в национальной идентичности, духовности, нравственности, национальной системе ценностей. Для решения столь насущных проблем необходимо изменить сознание людей, мировоззрение, образ мышления, уровень знаний. Самое главное, каждая страна должна защитить свое молодое поколение от таких вредных и опасных идей. Мы должны обеспечить собственную духовную безопасность. Одной из причин необходимости обеспечения нравственной безопасности в нашем регионе является то, что рыночная экономика, наряду с иностранными инвестициями, современной техникой и технологиями, методами формирования рынка, привносит в нашу страну свою культуру, образ жизни, мировоззрение и воображение. В данной статье одно из основных направлений национального самосознания и безопасности на новом этапе развития Узбекистана сосредоточено на вопросах повышения способности молодежи понимать свою национальную идентичность с духовно-просветительской точки зрения, борьба с моральными угрозами.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ТАРАҚҚИЁТИНИ ЯНГИ БОСҚИЧИДА МИЛЛИЙ ЎЗЛИКНИ АНГЛАШ ВА ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ»

УЗБЕКИСТОН ТАРАВДИЁТИНИ ЯНГИ БОСЩЧИДА МИЛЛИЙ УЗЛИКНИ АНГЛАШ ВА ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ

АСОСИЙ ЙУНАЛИШЛАРИ

ДАВИДОВ УМИДЖОН

тадцщотчи, УзМУ

https://doi.org/10.37547/ot/vol-01issue-02-18

Аннотация. Fap6 оммавий маданиятининг уар бир давлатга кириб бориши натижасида миллий узликни англаш, маънавият, ахлоц, миллий цадриятлар тизимида куплаб муаммоларни кельтириб чицармоцда. Бундай долзарб муаммоларни уал цилишда одамларнинг онги, дунёцараши, тафаккур шакли, билим савиясини узгартириш лозим. Энг мууими, уар бир мамлакат узининг ёш авлодини ана шундай зарарли ва хавфли гоялардан уимоя цилиши зарур. Биз уз маънавий хавфсизлигимизни узимиз таъминлашимиз лозим. Минтацамизда маънавий хавфсизликни таъминлаш заруриятининг сабаб-ларидан бири шундан иборатки, бозор ицтисодиёти чет эл сармоялари, замонавий техника ва технология, бозорни шакллантириш усуллари билан бир цаторда мамлакатимизга узининг маданияти, турмуш тарзи, дунёцараши ва тасаввурларини уам олиб кирмоцда.

Мазкур мацолада Узбекистон тарацциётини янги босцичида миллий узликни англаш ва хавфсизлигини таъминлашнинг асосий йуналишларидан бири ёшларнинг маънавий-маърифий жиуатдан миллий узлигини англай олиши, маънавий таудидларга царши кураша олиши цобилиятини янада ошириш масалаларига алоуида эътибор царатилган.

Таянч суз ва иборалар: давлат, ёшлар, миллий-маънавий хавфсизлик, маданият, миллий узлигини англаш, таудидлар, тарих, мафкура, таълим-тарбия.

Аннотация. В результате проникновения западной массовой культуры в каждую страну возникает множество проблем в национальной идентичности, духовности, нравственности, национальной системе ценностей. Для решения столь насущных проблем необходимо изменить сознание людей, мировоззрение, образ мышления, уровень знаний. Самое главное, каждая страна должна защитить свое молодое поколение от таких вредных и опасных идей. Мы должны обеспечить собственную духовную безопасность. Одной из причин необходимости обеспечения нравственной безопасности в нашем регионе является то, что рыночная экономика, наряду с иностранными инвестициями, современной техникой и технологиями, методами формирования рынка, привносит в нашу страну свою культуру, образ жизни, мировоззрение и воображение.

В данной статье одно из основных направлений национального самосознания и безопасности на новом этапе развития Узбекистана сосредоточено на вопросах повышения способности молодежи понимать свою национальную идентичность с духовно-просветительской точки зрения, борьба с моральными угрозами.

Опорные слова и выражения: государство, молодежь, национально-духовная безопасность, культура, национальное самосознание, угрозы, история, идеология, образование.

Abstract. As a result of the penetration of Western mass culture into every country, many problems arise in national identity, spirituality, morality, and the national system of values. To solve such urgent problems, it is necessary to change people's consciousness, worldview, way of thinking, level of knowledge. Most importantly, every country must protect its young generation from such harmful and dangerous ideas. We must ensure our own spiritual security. One of the reasons for the need to ensure moral security in our region is that the market economy, along with foreign investment, modern technology and market formation methods, brings its culture, lifestyle, worldview and imagination to our country.

In this article, one of the main directions of national self-consciousness and security at a new stage in the development of Uzbekistan is focused on increasing the ability of young people to understand their national identity from a spiritual and educational point ofview, the fight against moral threats.

Keywords and expressions: state, youth, national and spiritual security, culture, national identity, threats, history, ideology, education.

Кириш. Х,ар бир халкнинг тарихий ривожланиш боскичида миллий узликни англаш, миллий тикланиш ва миллий юксалиш, тараккиёти жараёнларида мух,им урин тутиб, шахс ва жамиятнинг маънавий камолотида, фукаролик жамиятининг моддий-маънавий асосларини мустах,камлашда улкан ахдмият касб этади. Миллий узликни англаш х,ар бир миллат маънавий камолотининг мух,им белгисидир. Миллий узликни англаш миллатнинг уз тарихи, маданияти, миллий кадриятларини билиши, миллий урф-одат ва анъаналарини эъзозлаши, аждодларининг маънавий меросидан бахраманд булган х,олда уни асраб-авайлаб келажак авлодга колдириши каби хусусиятлар тушунилади.

Бугунги кунда ёшларда онгида миллий-маънавий хавфсизлик маданиятини шакллантириш масаласи - бу узбек миллати рух,иятини, маънавий салох,ияти ва иродасини ифода килиб, улкан давлатчилик маданиятини кенг таргиб этиш билан боглик вазифаларни камраб олади. Айни пайтда, маънавий хавфсизлик тарихий жараёнлардан шаклланиб келган ахлокий кадриятлар оркали жамият ва унинг маданиятини саклашга каратилган яхлит тизимлар х,осиласини ифода килади. Ёшларни давр юкини зиммасига олишга кодир булган баркамол инсон килиб вояга етказиш, уларнинг таълим-тарбияси эса стратегик ахдмиятга молик масалалар сифатида эътироф этилади. Уларга замон талаблари асосида пухта билим олиши, касб-хунар эгаллаши, жамиятда муносиб урин топиши учун барча шарт-шароитлар яратилган. Зеро, «Миллий маънавият -миллатнинг узига хос хусусиятлари, анъана, урф-одатлар, кадриятлар ва менталитетини узида акс эттирувчи, унинг «мен»лигини курсатувчи, узлигини белгиловчи интеллектуал-рух,ий кудрати ва уни тараккиётга етакловчи ботиний салохиятдир».1

Максад ва вазифа. Ёшларнинг маънавияти факат таълим-тарбия давомида шаклланиб, хдракатга келтирувчи кучга айланади. Энг мух,ими глобаллашув жараёнида, оммавий маданиятларнинг тажаввузкорлик х,олатида узбек маданияти ва унинг узига хослигини саклаб колиш, анъанавийлик, авлодлар ворисийлигини таъминлаш ва бунда ёшларни оммавий маданият тазйикидан сакланиш бош масала булиб х,исобланади. Зеро, глобализмнинг шиддатли, баъзан бешафкат окимлари бизни вужудга келиши мумкин булган янги ижтимоий иллатлардан огох булишимизни такозо килади. Бу муаммолар информацион технологик жамиятга утиш, маънавий ахборот окимларининг ортиб бориши, ёшлар тафаккурининг мафкуравий хуружларни хдзм килиш ва ижобий хулосалар чикариш имкониятида намоён булмокда. Бу эскилик билан янгиликлар уртасидаги тукнашув, жамиятда янги маънавий карашларнинг вужудга келиши, моддий имкониятларнинг маънавий олам уртасидаги зиддиятларида ифодаланади. Шу тарика ёшлар икки олам уртасида узи учун, жамият учун устувор ахлокий мезонлар танлови доирасида узлигини излайди, узини ифода килиш имкониятларини ахтаради.

1 С. Отамуратов. Глобаллашув ва миллий-маънавий хавфсизлик. - Т. «Ozbekiston», 2013.-Б.164

137

^©Г

Бизнинг фикримизча, маънавий-мафкуравий тарбия узлуксиз давом этадиган таълим-тарбия жараёнидир. Бу ёндашувлардан аллакачон воз кечиш вакти келган. Замонавий жа-миятнинг маънавий-мафкуравий хавфсизлик тизими, бу - тарихий ривожланиш жараёнида муайян миллатнинг тарихи, рухияти, илмий-маънавий салохияти ва максад, гоялар тизимини, сиёсий иродасини ифода килади. Миллат маънавияти, фукароларнинг рухияти, миллий идентефикацияси, унинг дини, хаётий орзу ситаклари, максадлари, ва хоказолар тугрисидаги карашлар мажмуасидир. Маънавий хавфсизлик масаласи муайян миллатнинг утимиши, бугунги куни, келажаги мавжудлиги, яшовчанлигини белгиловчи мухим омил сифатида куришимиз мумкин. У узида барча ахлокий, маданий, диний, миллий кадриятлар асосида давлат ва жамиятнинг келажагини саклашга каратилган яхлит ижтимоий-сиёсий тизимлардан ташкил топган.

Х,озирги кунда террорчилик, диний экстремизм, ваххобизм, акидапарастлик жиддий эътиборни тортмокда. "Дунёда терроризм тахдидлари айникса, сунгги йилларда кучайиб бораётгани, уларга карши асосан куч ишлатиш йули билан курашиш усули узини окламаётганидан далолат беради. Бу борада куп холларда тахдидларни келтириб чикараётган асосий сабаблар билан эмас, балки уларнинг окибатларига карши курашиш билангина чекланиб колинмокда. Халкаро терроризм ва экстремизмнинг илдизини бошка омиллар билан бирга, жахолат ва муросасизлик ташкил этмокда.

Бугунги кунда бундай оким ва харакатларининг хавф солаётганлиги шундан иборатки, улар исломни кайта тиклаш бахонаси билан сиёсий купорувчилик, сиёсий зуравонликни кучайтирмокдалар. Интернет тармогида деярли барча радикал ислом ташкилотларининг сайтлари бор. Уларда жиход гоялари, Еарбга карши хамда ислом мамлакатларидаги Ислом -дан чекинганликда айбланаётган хукмрон тузумларга карши кураш гоялари таркатилмокда. Узбекистонда маънавий хавфсизликни таъминлаш - давлат мустакиллигини мустахкамлаш, келажакка ишонч билан кадам куйиш, янги демократик давлат фукаролик жамияти куриш йулидаги мухим шартлардан биридир. Мамлакатимизда миллий-маънавий хавфсизлик маданиятини шакллантириш, ёшларимизнинг маънавий-мафкуравий тарбиясини амалга ошириш давлат ва жамиятимизнинг асосий максад ва вазифага айланди.

Усуллар: Маколани тайёрлашда тарихийлик, объективлик, анализ-синтез, индукция, дедукция ва умумлаштириш каби методлардан фойдаланилди.

Натижалар ва мулох,аза: Фикримизча, Узбекистон тараккиётини янги боскичида миллий узликни англаш ва хавфсизлигини таъминлашнинг асосий йуналишларидан бир бу -ёшларнинг маънавий-мафкуравий тарбиясидир.

Маънавий-мафкуравий тарбия фарзандлар онги ва тушунчалари тизимида хаёт хакидаги фалсафий, сиёсий, хукукий, диний, эстетик, ахлокий, бадиий, касбий карашларни миллий узликни англаш рухида шакллантиришнинг ижтимоий, сиёсий, педагогик жараёнларни уз ичига олади. Шунинг учун ёшларнинг маънавий-мафкуравий тарбияси билан шугилланиши давлат ва жамият олдида турган долзарб вазифалардан бир хисобланади.

Куп холларда, шаркона ахлок-одоб коидаларини, юксак маънавият ва бой мадания-тимизни, кадриятларимизни калкон килиб куйишимиз керак. Биз маънавий хавфсизлик хакида кайгурар эканмиз, энг аввало, ёшларда юксак маънавиятни шакллантиришнинг ахамияти канчалик баланд эканлигини тушуниш мухим ахамиятга эга. Негаки, маънавияти юксак даражада ривожланган халк, миллат тараккий этади, келажакка караб дадил, изчиллик

билан кадам босади ва аксинча, маънавий жихатдан кашшок булган мамлакат ёки давлат таназзулга учрайди.

- Фикримизча, хозирги кунда жамиятда маънавий-маърифий ишларни олиб бориш-нинг замонавий методлари куйидагилар хисобланади:

- Анализ-синтез методи оркали давлат бошкаруви органлари, махаллий давлат хокимияти органлари, фукаролик жамияти институтлари, фукароларнинг узини-узи бошкариш ва жамоат бирлашмалари хамда корхона ва ташкилотларнинг ёшлар учун жамиятда маънавий-маърифий ишларни олиб боришнинг тахлили амалга оширилди. Бундан кузланган асосий максад брача ташкилотлар ушбу йуналишдаги фолиятини мониторинг килиш, мажуд камчиликларни аниклаш ва бартараф килиш чора-тадбирларини ишлаб чикишдан иборат.

- маънавий-мафкуравий тадбирларни ишлаб чикишда тарихийлик методига таяниш лозим. Яъни таъминлашга йуналтирилган чора-тадбирларни режалаштириш ва амалга ошириш.

- Ёшларимизнинг турли халкларнинг куп асрлик маданиятига, илмий ва маданий меро -сига урганиш, миллий кадрият, урф-одат, байрам ва анъаналаримизни тиклаш; фукароларда юксак маънавиятни шакллантириш жараёнини янада чукурлаштиришда компровистик методдан фойдаланиш оркали маънавий-маърифий ишларнинг олиб борилиш янгича усуллари, самарадорлигини тахлил килиш лозим;

Бугунги кунда юртимиз ёшларининг маънавий-маърифий ва маънавий-мафкуравий тарбияси сохасида куйидаги ишларни амалга ошириш буйича ишлар изчиллик билан амалга оширилмокда. Хусусан:

- ахолининг, айникса ёшларнинг маънавий-ахлокий, диний-маърифий, маданий савия-сини ошириш ва унинг доимий равишда усиб бораётган интеллектуал, эстетик ва маданий эхтиёжларини таъминлаш, маънавий-маърифий меросни, урф-одат ва кадриятларни саклаш, таргиб килиш;

- ёшлар орасида соглом турмуш тарзи, миллатлараро тотувлик, узаро мехр-окибат мухитини мустахкамлашга каратилган оммавий тадбирларни утказиш;

- ёшларда ёт гояларга карши мафкуравий иммунитетни мустахкамлаш, хукукий маданиятни юксалтириш, фукароларда конунга хурмат, хукукбузарлик холатларига муросасизлик хиссини кучайтиришга каратилган самарали таргибот тизимини йулга куйиш;

- ёшлар ахоли орасида диний экстремизм, терроризм, гиёхвандлик, одам савдоси, ноконуний миграция, "оммавий маданият" тахдидларидан огох килишга каратилган профи -лактик маърифий, тарбиявий чора-тадбирларни кучайтириш ва хоказолар.

Масаланинг мохиятини теран очиб беришда Президентимиз Ш.Мирзиёев шундай таъкидлайди, "Кимки маънавият масаласи - бу факат Маънавият ва маърифат маркази ёки тегишли вазирлик ва идораларнинг иши деб уйласа, хато килади. "Маънавият - жамиятдаги барча сиёсий-ижтимоий муносабатларнинг мазмуни ва сифатини белгилайдиган пойдевордир. Бу пойдевор канча мустахкам булса, халкимиз хам, давлатимиз хам шунча кучли булади".1

1 Президент Шавкат Мирзиёев раислигида 26 январь куни Узбекистоннинг 2022-2026 йилларга мулжалланган тараккиёт стратегиясини белгилаш хамда уни жорий йилда амалга ошириш масалалари мухокамаси юзасидан видеоселектор йигилишдаги нутки. // https://uza.uz/ 26.01.2022.

Дархакикат, миллатнинг канчали даражада маъанавиятли булиши давлатнинг барча сохалардаги ислохотларининг туб мохиятини ва ривожланиш истикболини белгилаб беради. Натижада, халк шу ислохотларнинг бевосита иштирокчисига айланади.

Узбекистоннинг 2022-2026 йилларга мулжалланган тараккиёт стратегиясининг маънавий тараккиётни таъминлаш ва сохани янги боскичга олиб чикиш йуналиши буйича куйидаги вазифаларнинг ахамиятини алохида кайд этди:

- мавжуд 12 мингдан зиёд кутубхона имкониятларидан самарали фойдаланиб, китобхон-ликни оммалаштириш;

- жисмоний тарбия ва спорт билан мунтазам шугулланадиган ахоли сонини 33 фоизга етказиш;

- мамлакатимизда Олимпия ва Паралимпия харакатини янада ривожлантириш. 1

Нобель мукофоти сохиблари америкалик иктисодчи олимлар П.Дуглас ва Р.Солоунинг

таъкидлашича, мамлакатларнинг иктисодий-ижтимоий ривожланиш суръатларида техника, технология, моддий ресурслар билан боглик омиллар 30-35 фоизни, инсон ва унинг интеллектуал салохияти билан боглик омиллар эса 65-70 фоизни ташкил килар экан.

Фикримизча, бу фикр жамият ривожида инсон омили, инсон капитали мавкеининг накадар юксаклигини, инсон мехнатининг, айникса, интеллектуал салохиятнинг тараккиёт-даги урни нечоглик юкорилигини курсатади. Эндиликда, инсон интеллектуал салохияти, аклий имкониятлари, кобилиятлари ва маъанвий олами жамият хамда давлатнинг хар кандай хавф -хатарлардан саклайди.

Дархакикат, бугунги кунда махаллаларда ижтимоий-маънавий мухит баркарорлигини таъминлаш масалаларига алохида эътибор каратилмокда. «Бир зиёли - бир махаллага маънавий хомий» деган тамойил асосида хар бир махаллага профессор-укитувчи ва таникли зиёлилар бириктирилди ва махалалларда муайян ишлар амалга оширилмокда.

Бизнинг фикримизча, «Бир зиёли - бир махаллага маънавий хомий» деган тамойил асосида хар бир махаллада ахоли уртасида "фаол фукаролик позициясини шакллантириш, жамиятда миллий ва умуминсоний кадриятларга асосланган демократик тамойилларни карор топтириш керак;

- оила, махалла, таълим муассасалари ва мехнат жамоаларида ижтимоий-маънавий мухитни урганиш ва согломлаштиришга каратилган фаолиятда иштирок этиш "махалла-туман-вилоят-республика" принципи асосида худудлар кесимидаги ижтимоий-маънавий мухит харитасини шакллантириш, бу жараёнга замонавий ахборот-коммуникация техно-логияларини кенг жорий этиш лозим;

- Х,ар бир махалла "Жахолатга карши маърифат" гояси асосида жамиятда узлуксиз маънавий-маърифий тарбия ва таргибот-ташвикот ишларини ташкил этишнинг стратегик йуналишлари, таъсирчан, креатив ва инновацион услубларини ишлаб чикиш лозим;

- тинчлик ва осойишталикка, мамлакатимизнинг баркарор тараккиётига, кадрият ва урф-одатларга хамда инсонпарварлик гояларига хавф солувчи турли ички ва ташки тахдидларга карши самарали таргибот ишларини олиб бориш;

1 Президент Шавкат Мирзиёев раислигида 26 январь куни Узбекистоннинг 2022-2026 йилларга мулжалланган тараккиёт стратегиясини белгилаш хамда уни жорий йилда амалга ошириш масалалари мухокамаси юзасидан видеоселектор йигилишдаги нутки. // https://uza.uz/ 26.01.2022.

- ахолининг ижтимоий-маънавий хаётида бунёдкорлик гояларини кучайтириш, диний багрикенглик ва миллатлараро тотувлик мухитини янада мустахкамлаш.

Фикримизча юкоридагиларнинг баричаси мамлакатимизда маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини янада ошириш, ёшларнинг интеллектуал салохияти ва дунёкарашини юксалтиришга, мафкуравий иммунитетини мустахкамлашга доир чора-тадбирларни ишлаб чикишга ёрдам беради.

2019 йилда кабул килинган "Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида Узбекистон Республикаси Президентининг карорига биноан Республика Маънавият ва маърифат маркази томонидан куйидаги ишлар белгилаб берилган. Хусусан:

а) Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлиги, Халк таълими вазирлиги, Олий ва урта махсус таълим вазирлиги, Согликни саклаш вазирлиги ва "Оила" илмий-амалий тадкикот маркази билан биргаликда "Узлуксиз маънавий тарбия концепцияси" лойихасини ишлаб чикиш:

- маънавий тарбияни бахолашнинг илмий асосланган индикаторлари;

- бола тарбиясида миллий тарбия методлари ва замонавий педагогиканинг илгор ютукларидан самарали фойдаланиш шакллари;

- маънавий тарбияни шакллантиришда оила, таълим муассасалари, махалла, оммавий ахборот воситалари ва бошка ижтимоий тузилмалар уртасида самарали хамкорликни урнатиш механизмлари;

- тарбияланувчилар билан бирга тарбиячиларнинг хам билими ва малакасини мунтазам ошириб боришни назарда тутувчи узлуксиз маънавий тарбия тизими;

- маънавий тарбияни шакллантиришнинг хомиладорлик давридан бошланиши ва тарбиянинг хар бир боскичдаги узига хос хусусиятлари;

- маънавий тарбиянинг тадрижий ривожланиш ва узлуксизлик тамойилларига асосланиши;1

Президентнинг ушбу кароридан келиб ичкадиган вазифалардан бири бу - мамлака-тимизда маънавий-маърифий ишларни олиб боришнинг замонваий механизмлари ишлаб чикиш талаб этилмокда. Биз учун айникса маънавий тарбияни бахолашнинг илмий асосланган индикаторлари хамда бола тарбиясида миллий тарбия методлари ва замонавий педагогиканинг илгор ютукларидан самарали фойдаланиш шакллари мухим ахамият касб этади. Чунки, маънавий тарбияни бахолашнинг илмий асосланган индикаторлари хал ханузгача илмий тадкикотлар асосида урганилмаган.

Шу нуктаи назардан, бугунги кунда маънавий тарбияни индикаторлари хамда бола тарбиясида миллий тарбия методлари ва замонавий педагогиканинг илгор ютуклари фойдаланиш максадида аввало оилада боланинг характерини, табиати ва дунёкарашини белгилайдиган маънавий мезон ва карашлар - яхшилик ва эзгулик, олижаноблик ва мехр-окибат, ор-номус ва андиша каби мукаддас тушунчаларнинг пойдевори оила шароитида карор топишга харакат килишимиз керак.

1 "Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш буйичакушимча чора-тадбирлар тугрисида Узбекистон Республикаси Президентининг карори 04.05.2019. www.lex.uz.

Хулоса. Маълумки, оиланинг энг мухим вазифаларидан бири - тарбиядир. Бу борада фарзанд ота-онадан факат ирсий хусусиятларнигина олмайди, балки улардаги хатти-харакат, одоб-ахлок коидаларини хам эгаллаб боради. Боланинг маънавий-мафкуравий тарбияси оиладан бошланади. Ота-она уртасидаги узаро хурмат, мехр-окибат, халоллик, поклик, мехнатсеварлик, инсонпарварлик каби кадриятлар ота-она намунаси ва мехри билан фарзанд хулки, хатти-харакати мазмунига сингиб боради.

Тадкикотчи М.Атамуратовнинг таъкидлашича, жамиятда маънавий хавфсизликни таъминлаш борасидаги дунё тажрибаси давлат ва жамият бошкарув тизимида миллий кадриятларга маърифий куч сифатида караш ва уларнинг таъсирчан технологияларини яратишга каратилган илмий тадкикотларни мунтазам татбик этиб бориш билан мустахкамланади. Президент Шавкат Мирзиёев мазкур муаммоларга бахо берар экан, "хозирги кунда дунё микёсида бешафкат ракобат, карама -каршилик ва зиддиятлар тобора кучайиб, одамзот асрлар давомида амал килиб келган эътикодлар, оилавий кадриятларга путур етказмокда. Мана шундай тахдидлар инсоният хаётида жиддий муаммоларни келтириб чикараётгани айни хакикат", дея таъкидлайди. Демак, маънавий хавфсизликни таъминлашга доир илмий ёндашувларни такомиллаштириш зарурати мавжуд. 1

Демак, ёшлар учун тайёрланган маънавий-мафкуравий тадбирларда маънавий-ахлокий кадриятлардан фойдаланиш, уларни йигиб туплаш, китоб устида ишлаш ва бошка шакл, метод ва воситалар асосида хаётдаги намуналарга таянилди. Зеро, таълим-тарбия жараёнида кулланилган шакл, метод ва воситалар маънавий-маърифий ишларни амалга оширишда ёшлар билимини бойитишга ва таълим-тарбияни улар билан уйгун холда ташкил этишга ёрдам берди. Бу эса куйидаги холатларда намоён булди:

- ёши катталар, устоз-мураббийларга хурмат-эхтиром, гамхурлик каби юксак маъна-вий-ахлокий кадриятларни янада ривожлантириш.

- мехнат анъаналарини хозирги даврга мос холда ривожлантириш оркали мехнат тарбияси ва хунар ургатишда авлодлар анъанасини давом эттириш.

- узбек халкининг мехмондустлик анъаналарини хозирги кунда дипломатик алокалар, багрикенглик, хамжихатлик, дустлик, ижтимоий хамкорлик, миллатлараро тотувлик тамойиллари даражасига кутариш.

- талаба-ёшларни хаёт ва турмуш эстетикасини авайлаб-асрашга йуналтириш оркали уларнинг ахлокий-эстетик карашларини халк амалий санъати, мусикаси хамда халкимизнинг миллий меъморчилик ва бошка санъат намуналари билан уйгун ривожлантириш.

- ёшларни тарбиялаш, демократик ислохотларни чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида уларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш;.

Маънавий-мафкуравий тарбия тизими ва кадриятларимиз - урф-одат ва анъаналаримизни урганиш ва замон рухига мос равишда давом эттириш.

Хуллас, маънавий-мафкуравий ишлар катта тарбиявий имкониятларга эга булиб, улар таълим-тарбияда уйгунлашиб борар экан, бу жараён ёшлар тарбиясида самарали натижалар бериши мукаррар.

1 Атамуратов М. Маънавий хавфсизлик - миллий бар;арорлик омили. // 05.04. 2021. International Scientific Journal. № 5. Р. 35-42. http://www.inter-nauka.com.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.