Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА КОРПОРАТИВ МОЛИЯВИЙ БОШҚАРУВНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ДИВИДЕНД СИЁСАТИ ВА БУНДА АХБОРОТЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ'

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА КОРПОРАТИВ МОЛИЯВИЙ БОШҚАРУВНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ДИВИДЕНД СИЁСАТИ ВА БУНДА АХБОРОТЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
15
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
корпоратив / дивидент / ахборот / молиявий / менежмент / бошқарув / инвестор / компаниялар.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Расулова Ш.Ғ.

Мақолада Ўзбекистон республикасида корпоратив молиявий бошқарувни такомиллаштиришда дивиденд сиёсати ва бунда ахборотларнинг аҳамияти ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Расулова Ш.Ғ.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА КОРПОРАТИВ МОЛИЯВИЙ БОШҚАРУВНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ДИВИДЕНД СИЁСАТИ ВА БУНДА АХБОРОТЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ»

Расулова Ш.Г.

Ицтысодыёт ва менежмент кафедрасы доценты

ЖызПИ

УЗБЕКИСТОН PЕСПУБЛИKАСИДА KOPnOPATOB МОЛИЯВИЙ БОШКДОУВНИ ТAKOМИЛЛAШТИPИШДA ДИВИДЕНД СИЁСАТИ ВА БУНДА AXБOPOТЛAPНИНГ АХДМИЯТИ

Аннотация. Мацолада Узбeкистон рeсnубликaсидa корпоратив молиявий бошцарувни такомиллаштиришда дивидeнд сиёсати ва бунда ахборотларнинг ауамияти ёритилган.

Калит сузлар: коршратив, дивидeнт, ахборот, молиявий, мeнeжмeнт, бошцарув, инвeстор, комшниялар.

Rasulova Sh.G'. associate professor Department of Economics and Management

JizPI

DIVIDEND POLICY AND THE IMPORTANCE OF INFORMATION IN IMPROVING CORPORATE FINANCIAL MANAGEMENT IN THE

REPUBLIC OF UZBEKISTAN

Annotation. The article covers dividend policy and the importance of information in improving corporate financial management in the Republic of Uzbekistan.

Keywords: corporate, dividend, information, Financial, Management, Management, investor, companies.

Мaмлaкaтимиздa иктисодиётнинг ривождaниши билaн корпоратив мyнoсaбaтлap мaдaнияти - aкциядopлap, менежмент, кaдpлap Ba жaмиятнинг узаро муносабати масалаларига алохида эътибор каратилмокда.

Kopпopaтив бошкарувни такомиллаштириш иктисодиётнинг барча сохаларига, хам махаллий, хам хорижий сармоядорлар томонидан инвестициялар окимини купайтириш учун зapyp булган мухим чора хисобланади. Бу эса акциядорлар билан муносабатларни бошкариш тизимини такомиллаштириш механизмини талаб килади. Ушбу йуналишни амалга оширишнинг асосий вазифаси мамлакатнинг ижтимоий-иктисодий ривожланишининг устувор йyнaдишлapидaн бири сифатида акциядорларнинг хукукларини химоя килишдир.

Маълумки, акциядорлик жамиятлари миллий ва халкаро бозорлар учун ракобатбардош махсулотлар ишлаб чикариши, ушбу бозорларда уз урнига эга булиши ва белгиланган максадларга изчиллик билан эришиши

учун уларда замонавий корпоратив бошкарувни самарали ташкил этиш хамда миллий ва хорижий инвестицияларни жалб этиш мухим ахамият касб этади. Шу сабабдан мамлакатимизда сунгги йилларда амалга оширилаётган иктисодий ислохотларда акциядорлик жамиятларига хорижий инвестицияларни жалб килиш хамда замонавий корпоратив бошкарувни ташкил этишга кенг эътибор каратилмокда. Ушбу иктисодий ислохотлар натижасида бугунги кунда акциядорлик жамиятлари фаолиятида турли узгаришлар кузатилмокда.

Акциядорлик жамиятларида (амонавни корпоратив бошкарув услубларнии жорнй тип афзалликлари

1 акциядорлик жамитяларига тугридан-тутри хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш им ко ни яти яратилади

1

2 - акциядорлик жамиятларининг фаолият самарадорлиги ошади

1

3 - акциядорлик жамиятларининг инвестицион жозибадорлиги ошади

1

4 - инвесторлар учун маълумотлар очиклиги ва шаффофлиги таъминланади

1

5 акциядорлик жамиятларида корпоратив бошкарув самарали ташкил эти л ад и ва стратеги к бошкаришда акциядорлар роли оширилади

1-расм. Акциядорлик жамиятларида замонавий корпоратив бошкарув услубларини жорий этишнинг афзалликлари106

Акциядорлик жамиятларида замонавий корпоратив бошкарувни ташкил этилиши, уз навбатида, акциядорлик жамиятларига тугридан-тугри хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш, акциядорлик жамиятларининг фаолият самарадорлигини ошириш, акциядорлик жамиятларининг инвестицион жозибадорлигини ошириш, инвесторлар учун маълумотлар очикдиги ва шаффофлигини таъминлаш, акциядорлик жамиятларида корпоратив бошкарувни самарали ташкил этиш ва самарали бошкаришда акциядорлар ролини ошириш каби имкониятларни яратади. Бундай иктисодий ислохотлар мамлакатимизда келгуси йилларда халкаро молия бозорларида ракобатлаша оладиган акциядорлик жамиятларини ташкил этишга хамда уларни куллаб-кувватлашга замин яратади. Шунингдек, акциядорлик жамиятлари акцияларининг бозор бахоси хамда уларнинг инвестицион жозибадорлиги ошади.

Мамлакатимиздаги хар бир акциядорлик жамиятининг инвестицион жозибадорлиги юкори даражада булиши ва исталган вактда хорижий инвестицияларни жалб кила оладиган даражага чикиши лозим. Келгусида

106Акрамов С.А. Мамлакатимизда акциядорлик жамиятларининг инвестицион жозибадорлигини ошириш йуллари. "Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон журнали. №»2, март-апрел, 2017 йил.

бундай акциядорлик жамиятлари сонининг ортиши мамлакатимиз иктисодий баркарорлигини таъминлашда хамда ахолини иш билан банд килиш оркали уларнинг турмуш фаровонлигини оширишда мухим рол уйнайди. Бошка томондан Караганда эса, акциядорлик жамиятларига хорижий инвестицияларни мажбуран жалб килишни ташкил этиш ва хорижий инвестицияларни жалб килмаган акциядорлик жамиятларини бошка мулкчилик шаклидаги хужалик юритувчи субъектларга айлантириш бозор иктисодиёти шароитида акциядорлик жамиятларининг эркин фаолият юритиши ва юксак максадларига эришишига тускинлик килади 107.

Шу уринда алохида таъкидлаб утишимиз керакки, уз навбатида корпоратив тузилмаларнинг инвестицион жозибадорлиги дивиденд сиёсатида хам намоён булиб, акциядорлик жамиятларида фойдани таксимлаш масаласи корпоратив бошкарув олдидаги жиддий масалалардан бири хисобланади. Чунки хар бир акциядор киритган улушидан келиб чиккан холда фойданинг тегишли кисмини олишга интилади. Бошка томондан акциядорлик жамиятининг хисобот даврини фойда билан якунлашини таъминлаган бошкарувчилар хам фойданинг маълум бир кисмини мукофот тарздида олишни хохлайди. Шунингдек акциядорлар олдида акциядорлик жамияти фаолиятини янада ривожлантириш максадида эришилган фойдани реинвестициялаш масаласи хам туради.

Фойдани таксимлашда хар бир жихат инобатга олиниши шарт. Акс холда томонлар уртасида манфаатлар тукнашуви, натижада эса корпоратив низолар юзага келишига сабаб булиши мумкин. Бундан ташкари фойданинг акциядорлар уртасида таксимланишида фаолиятни кенгайтириш максадида кушимча ресурслар жалб килиш имкониятларини хам хисобга олиш керак108.

Зеро, фойдани таксимлаш буйича карорлар кабул килишда акциядорлик жамиятлари бир катор ташки ва ички омилларни хисобга олиши лозим булади. Дивиденд сиёсатини самарали юритилиши акциядорлик жамиятлари, инвесторлар, акциядорлар учун мухим хисобланади, шу билан биргаликда ушбу жараёнда компаниялар томонидан дивиденд туловларини эълон килинишига бозорнинг реакциясини аниклаш мухим ахамиятга эга.

Маълумки, замонавий акциядорлик жамиятлари агрессив ахборот мухитида фаолият юритади. Бир компания бозорга кириши билан дархол турли ахборотлар майдонига тушади ва узи хам ахборот манбаига айланади. Компанияларда юзага келаётган маълум бир узгаришлар ёки янгиликлар уларнинг акциялари нархига таъсир килиши мумкин. Дивиденд сиёсати эса компания киймати ва акциядорларнинг фаровонлигига таъсир этувчи

107 Курбонов Ж.Ж. Мамлакатимизда акциядорлик жамиятларида давлат иштироки холати ва унинг тахлили. "Халкаро молия ва хисоб" илмий электрон журнали. 3-сон, июн, 2017 йил.

108 С.Элмирзаев. Замонавий корпоратив бошкарув: Дарслик, - Т.: "Иктисод-молия", 2019. 342-бет.

омиллардан биридир. Куп йиллар давомида тадкикотчилар ушбу жараёнларга изох топишга харакат килиб келишмокда.

Мазкур йуналишдаги аксарият эмпирик тадкикотлар асосан ривожланган бозорлар (ЛКШ, Буюк Британия, Германия ва бошкалар)ни урганишга багишланган. Ушбу тадкикотлар натижасида эълон килинган маколаларни урганиш натижаларига хулоса киладиган булсак, уларнинг катта кисми дивиденд туловлари хажмининг оширилиши акциялар кийматининг ортишига сабаб булишини, тескариси яъни, дивиденд туловлари хажмининг камайиши эса уз навбатида акциялар кийматининг пасайишига олиб келишини исбот килишган. Бирок, ушбу натижаларни инкор этувчи тадкикотлар хам мавжуд булиб, уларнинг таъкидлашича, дивиденд туловлари хажмининг ортиши акция кийматининг пасайишига олиб келиб, акциялар кийматининг ошиши эса дивиденд туловларининг камайиши билан боглик ахборотлар сабабли булиши мумкинлигини курсатади. Бинобарин, тадкикотларда дивиденд сиёсати компаниялар рахбарияти томонидан инвесторларга маълумот юбориш воситаси эканлигини олимлар алохида таъкидлайди.

Ривожланаётган молия бозорларидаги холатга назар ташласак, компаниялар томонидан дивиденд туловларини бозор иштирокчиларига компания хакида сигнал беришлилик жихатига кам эътибор каратилишини кузатишимиз мумкин.

Фикримизча, ушбу бозорларда акциядорларнинг бойликларини максимал даражада ошириш учун хам компаниялар томонидан дивидендларни тулаш тугрисидаги ахборотларга фонд бозорларининг муносабатини хисобга олиш лозим, чунки дивиденд туловларининг узгариши хакидаги ахборотлар акциялар даромадлилигини сезиларли даражада узгаришларига сабаб булиши мумкин. Бу эса, пировард натижада, акциядорлар молиявий холатини у ёки бу томонга узгартиради.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Яушев Р.И. Состояние и проблемы управления государственными пакетами акций корпораций// Корпоративное управление в Узбекистане. Материалы научно-практической конференции. -Т.: 2004. С.15.

2. Korporativ boshqaruv. Darslik. Toshkent. 2G12-yil

3. Sharifa, R., & Ilyos, T. (2G23). Principles of scientific management in management. Новости образования: исследование в XXI веке, 2(16), 1G97-11GG.

4.Sharifa, R. (2G23). DIRECTIONS FOR INCREASING INVESTMENT ATTRACTIVENESS IN REGIONS. Новости образования: исследование в XXI веке, 2(16), 1GSS-1G92.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.