Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИДА ГЕНДЕР ТЕНГЛИГИ'

ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИДА ГЕНДЕР ТЕНГЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
203
56
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
гендер тенглик / аёл / жамият / қонун

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Дилноза Орзиқуловна Норбоева

Ушбу мақола бугунги кунда юртимизда сиёсий даражага чиқаётган гендер тенглигининг қонуний ва амалий аҳамияти тўғрисида фикр мулоҳазалар юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИДА ГЕНДЕР ТЕНГЛИГИ»

ISSN: 2181-2489 VOLUME 2 I ISSUE 7 I 2022

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

УЗБЕКИСТОН КРНУНЧИЛИГИДА ГЕНДЕР ТЕНГЛИГИ

Дилноза Орзикуловна Норбоева

ЧДПУ Миллий гоя, маънавият асослари ва хукук таълими 4-боскич талабаси

norboyevadilnoz@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу макола бугунги кунда юртимизда сиёсий даражага чикаётган гендер тенглигининг конуний ва амалий ахамияти тугрисида фикр мулохазалар юритилган.

Калит сузлар: гендер тенглик, аёл, жамият, конун

Барчага маълумки, БМТ Бош Ассамблеясининг 2015 йилнинг сентябрида Баркарор ривожланиш буйича утказилган саммитида кабул килинган 70-сон резолюциясига мувофик, ривожланиш максадларини изчил амалга ошириш буйича тизимли ишларни ташкил этиш максадида Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси "2030 йилгача булган даврда баркарор ривожланиш сохасидаги миллий максад ва вазифаларни амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карор кабул килинди. Шу билан бирга, Узбекистон Баркарор ривожланишнинг Бешинчи максадини амалга ошириш доирасида "Гендер тенгликни таъминлаш хамда барча хотин-кизларнинг хукук ва мажбуриятларини кенгайтириш" га оид туккизта вазифани ишлаб чикди. Бешинчи максадни вазифасига мувофик, 2030 йилга келиб барча хотин-кизларга нисбатан камситишларнинг хар кандай шаклига бархам бериш, сиёсий, иктисодий ва ижтимоий хаётда карорлар кабул килишнинг барча даражаларида аёлларнинг тулик ва самарали иштирокини ва етакчилик килиш учун тенг имкониятларни таъминлаш зарур. Бундан ташкари, ушбу максад давлатнинг турли даражаларида Давлат дастурини кабул килиш жараёнида гендер тенглик тамойилларини жорий килишни уз ичига олади.

Гендер тенглик масаласи мамлакатимиз конунчилигида тобора уз урни ва ахамиятига эга булиб бормокда. Гендер тенгликни жахон стандартларига мос равишда шакллантириш ва уз урнига куйиш учун турли чора тадбирлар амалга ошириб келинмокда. Сунгги йилларда хотин-кизларнинг барча сохаларда иштироки улушини ошириш, уларни эркаклар билан тенг урин ва лавозимга куйиш борасида сезиларли усишни куриш мумкин. Муассаса бошкарувида, тадбиркорликда, парламентда, депутатликда уз касбини устаси булган хотин-кизларимизни куриш кувонарли албатта.

ISSN: 2181-2489 VOLUME 2 I ISSUE l I 2022

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

Гендер тенглик масаласи давлат сиёсати даражасига кутарилиб, сохага оид 25 та конунчилик хужжати кабул килинди. Гендер тенгликни асоси булиб бош комусимиз Конститутциямизнинг 46-моддасини курсатишимиз мумкин. Унда шундай дейилган :

"Хотин-кизлар ва эркаклар тенг хукуклидир"

Бу уз навбатида биз гендер тенглик масаласини мустакилликка эришганимиздан кейин конуний шаклда шакллантириб келаётганимизни англатади. Мустакилликка эришганимиздан то хозрги кунгача хотин-кизлар масаласи давлат сиёсатида уз урнини йукотган эмас. Уларга хар томонлама, хар сохада имконият, шароит яратиб келинган. Масалан, тиббиёт сохасини оладиган булсак, оналар ва болалар учун куплаб имтиёзлар мавжуд. Бепул эмланиш, бепул врач назорати, хомиладорлик ва ундан кейинги вактда тулик назоартда булиш. Ёки уз мехнат фаолиятини амалга ошираётган хотин-кизлар учун хам алохида шароитлар мавжуд. Масалан, Мехнат Кодексининг 150-моддасига кура, икки ёшдан уч ёшгача боласи бор аёлларга, ун икки ёшга тулмаган икки ва ундан ортик болаларни тарбиялаётган аёлларига уз хохишига кура хар йили ун турт календар кунга кадар таътил берилади. Бу хам аёлларимизнинг жамиятимизда уз урни ва ахамияти борлигини англатади.

Узбекистонда Гендер тенгликни таъминлаш масалалари буйича комиссияси, Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатида Хотин-кизлар ва гендер тенглик масалалари кумитаси ташкил этилди.

Узбекистон тарихида илк маротаба парламентда хотин-кизлар сони БМТ томонидан белгиланган тавсияларга мос даражага етиб, парламентдаги хотин-кизлар сони карийб 32 фоизга етди ва дунёдаги 190 та парламент орасида 37-уринга кутарилди.

Бошкарув лавозимидаги хотин-кизлар улуши 27 фоизга, партияларда 44 фоизга, олий таълимда 40 фоизга, тадбиркорликда 35 фоизга етди.

Хотин-кизларни ижтимоий-иктисодий куллаб-кувватлаш, улар билан манзилли ишлаш максадида «Аёллар дафтари» тизими жорий этилиб, Давлат бюджетидан хар йили 300 млрд сум маблаг ажратиб бориш йулга куйилди.

Ота-онаси ёки уларнинг биридан айрилган мухтож кизлар, бокувчиси йук ёлгиз аёлларнинг укиш туловларини коплаб бериш тизими жорий этилиб, олий укув юртларига кабул килишда эхтиёжманд оилалар кизлари учун грантлар сони икки бараварга ортди.

Аёллар тадбиркорлигини ривожлантириш максадида 224 мингдан ортик хотин-кизга жами 6,9 трлн сум микдорида имтиёзли кредит ажратилди.

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL ISSN: 2181-2489

OF SCIENTIFIC RESEARCH VOLUME 2 I ISSUE 7 I 2022

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

Узбекистан БМТ Низомининг максад ва принципларига хамда халкаро хукукнинг бошка умумэътироф этилган нормаларига содик эканликларини доимо курсатиб келган.

Конунийлик, демократия, очиклик ва ошкоралик гендер тенгликни таъминлашнинг асосий тамойилларидир.

Гендер стратегияси доирасида гендер тенглик тушунчаси жамият хаёти ва фаолиятининг барча сохаларида, шу жумладан сиёсат, иктисодиёт, хукук, маданият, таълим, илм-фан, спорт муносабатларида хотин-кизлар ва эркакларнинг хукук хамда имкониятларининг тенглигини англатади.

Хулоса урнида шуни айтишимиз мумкинки, гендер стратегияси мамлакатимизда конуний, аник ва тизимли йулга куйилган. Гендер тенгликни янада ривожлантириш учун аник максадларни кузлаган стратегия ишлаб чикилган булиб, унинг доирасида амалга оширилаётган ишлар тахсинга сазовордир. Бунинг исботи сифатида гендер стратегияси буйича жахон хамжамиятларида уз урнимизга, уз сузимизга эга булиб бораётганимизни айтиш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистон Республикасининг Конституцияси. Тошкент. "Узбекистон"-2018.

2. Аёл- оила кургонининг курикчиси. "Academic Research in Educational Sciences" (O'zbekiston), 2021 № 2(2), 101-106- b

3. Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг 2021 йил 28 майдаги СК -297-^-сонли "2030 йилга кадар узбекистон республикасида гендер тенгликка эришиш стратегиясини тасдиклаш хакида"ги Карор

4. Gaffarova G.G., Abdullayeva M.N. (2020). Tasavvufning kognitiv tizimi zamonaviy falsafa prizmasida. Academic research in educational sciences. №3.

5. Гаффарова, Гулчехра Гуламжановна. (2020). Когнитив жараёнда аутопоэзис назарияси. Узбекистонда илмий-амалий тадкикотлар: Республика микесида 16-куп тармокли илмий масофавий онлайн конференция материаллари. 193-196.

6. G.G. Gaffarova, (2020). Strategy of activity and systematical approach. nternational Journal of Psyshosial Rehabilition. London, United Kingdom, 24, Issue-5, May. - 66456651.

7. Gaffarova G.G., Abdullayeva M.N. (2020). Tasavvufning kognitiv tizimi zamonaviy falsafa prizmasida. Academic research in educational sciences. №3. URL:https://cyberleninka.ru/article/n/tasavvufning-kognitiv-tizimi-zamonaviyfalsafaprizmasida (дата обращения: 15.01.2021).

8. Gaffarova, G. G., & Abdullaeva, M. N. (2021). Cognitive system of sufism. ISJ Theoretical & Applied Science, 02 (94), 38-42.15.

177

UZBEKISTAN | www.caajsr.uz

ISSN: 2181-2489 VOLUME 2 I ISSUE 7 I 2022

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

9. Гаффарова, Г., & Абдуллаева, М. (2020). Тасаввуфнинг когнитив тизими замонавий фалсафа призмасида. Academic Research in Educational Sciences, 1(3),

10. Гаффарова, r.F. (2020), Ахборотлашган жамиятдан ракамли жамият сари: фалсафий тахлил. УзА Илм-фан булими (электрон журнали). сентябрь сони, -

11. Икрамов Р.А., Хожиев Р.Б. (2020). Воспитание гармонично развитого поколения является приоритетом государственной молодежной политики. Вестник науки и образования. № 14 (92). Част 3. С. 88-90

12. Ходжиев Р.Б., Норбоева Д.О. (2021) Креативное мышление - важный фактор социального развития. Вестник науки и образования. № 10 (113). Част 3. С. 76-79.

13. Х,ожиев Р.Б., Норбоева Д.О. (2021) Ёшлар ижтимоий хдётнинг когнитив асослари. "Academic Research in Educational Sciences " № 2(2), 544-555-б.

14. R.B.Hojiyev, G.B.Xolmo'minov, M.L.Sharipov (2020) Raising a harmoniously developed generation is a priority of democratic reforms in Uzbekistan. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. Volume 8. Number 5. pp-

102-114.

Б.183-196.

1-3.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.