Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТИДА ДИНИЙ ҚАДРИЯТЛАРГА ДОИР АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР'

ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТИДА ДИНИЙ ҚАДРИЯТЛАРГА ДОИР АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

240
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жамият / дин / маданият / конун / тараққиёт / ғоя / маънавият / сиёсат / ислом / иймон / дунёвий / инсон / фан / техника / давлат / кадрият / ислохат / хукук / норма ва конституция / Society / religion / culture / law / development / ideas / spirituality / politics / Islam / faith / secularism / state / constitution

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Матлюбахон Холдарвоевна Тиллаволдиева

Ушбу мақолада Ўзбекистон давлати ўз миллий тараққиёти жараёнида жамият конунлари ва хукукий нормаларидан, фан-техника, маданият ютуқлари ва умуминсоний ва диний кадриятлардан тўла фойдаланиши , бошка сохалар каби дин ва диний кадриятларни ушбу жараёндаги тутган ўрни масалаларига эьтибор каратилади. Шунингдек, бугунги кунда Ўзбекистонда Президент Ш. М. Мирзиёев раҳнамолигида диний кадриятларни тикланишига катта ахамият берилаётганлиги , амалга оширилаётган диний ислохатлар , тарғибот ишлари ва бу борадаги муоммолар фалсафий тахлил этилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article focuses on the full use of the laws and norms of society, the achievements of science, technology, cultural, humanitarian and religious values in the process of national development. Furthermore, nowadays great attention to the restoration of religious values, including the philosophical analysis of ongoing religious reforms and problems are highly paid attention through the leadership of the President of Uzbekistan Sh. M. Mirziyoyev

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ ТАРАҚҚИЁТИДА ДИНИЙ ҚАДРИЯТЛАРГА ДОИР АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР»

УЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ ТАРАВДИЁТИДА ДИНИЙ ЦАДРИЯТЛАРГА

ДОИР АЙРИМ МУЛОХДЗАЛАР

Матлюбахон Холдарвоевна Тиллаволдиева

Тошкент давлат педагогика университети доценти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Узбекистон давлати уз миллий тараккиёти жараёнида -жамият конунлари ва хукукий нормаларидан, фан-техника, маданият ютуклари ва умуминсоний ва диний кадриятлардан тула фойдаланиши , бошка сохалар каби дин ва диний кадриятларни ушбу жараёндаги тутган урни масалаларига эьтибор каратилади. Шунингдек, бугунги кунда Узбекистонда Президент Ш. М. Мирзиёев рахнамолигида диний кадриятларни тикланишига катта ахамият берилаётганлиги , амалга оширилаётган диний ислохатлар , тарFибот ишлари ва бу борадаги муоммолар фалсафий тахлил этилади.

Калит сузлар: жамият, дин, маданият , конун, тараккиёт, FOя, маънавият, сиёсат, ислом, иймон, дунёвий, инсон , фан , техника, давлат , кадрият, ислохат, хукук , норма ва конституция.

ABSTRACT

This article focuses on the full use of the laws and norms of society, the achievements of science, technology, cultural, humanitarian and religious values in the process of national development. Furthermore, nowadays great attention to the restoration of religious values, including the philosophical analysis of ongoing religious reforms and problems are highly paid attention through the leadership of the President of Uzbekistan Sh. M. Mirziyoyev

Keywords: Society, religion, culture, law, development, ideas, spirituality, politics, Islam, faith, secularism, state, constitution.

КИРИШ

Маълумки, давлат уз миллий тараккиёти жараёнида жамият конунлари ва хукукий нормаларидан, фан-техника, маданият ютуклари ва умуминсоний ва диний кадриятлардан тула фойдаланиш масалаларига эътибор каратади . Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Бирлашган Миллатлар Машкилоти Бош Ассамблеясининг 72- сессиясидаги нуткида таъкидлаганидек: Бугунги кунда Узбекистон жадал ривожланмокда, биз аждодларимизнинг донишмандлик анъаналарига амал килиб , теранг англаган холда , катъий ислохатларни амалга оширмокдамиз, мамлакатимизнинг янги киёфасини шакллантириш йулидан бормокдамиз. Жамиятимизда сиёсий фаоллик ортиб бормокда. Барча сохаларда чукур ислохатлар амалга оширилмокда. Улардан кузланган максад —Инсон манфаатлари хамма нарсадан устун деган оддий ва аник — равшан тамойилни амалга ошириш устувор ахамиятга эга булган демократик давлат ва адолатли жамият барпо этишдан иборат".

Президентимиз ypFy берганларидек, инсон манфаатлари хамма нарсадан устун деган оддий ва аник — равшан тамойилни амалга ошириш устувор ахамиятга эга булган демократик давлат ва адолатли жамият барпо этилар экан ,албатта биз бундай миллий келажак тараккиётига барча илFор мамлакатлар сингари дунёвий давлат куриш оркали боришимизни унутмаслигимиз даркор.. Дунёвий давлат тараккиётида диний FOялар мухим урин тутади. Диний карашлар хам жамиятдаги бошка FOявий карашлар, маънавий йуналишлар билан бир каторда халоллик,тинчлик,осойишталик, фаровонликни таъминлашга хизмат килади. Шу нуктаи- назардан олиб караганда ,бугунги кунда Узбекистонда Президент Ш. М. Мирзиёев рахнамолигида диний кадриятларни тикланишига катта ахамият берилаётганлиги ва бу борадаги амалга оширилаётган диний ислохатлар бежиз эмас, албатта.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Конституциясига мувофик, барча фукаролар миллатидан, иркидан, диний эътикодидан катъий назар виждон эркинлиги кафолатланган. Чунки, Узбекистонда турли миллат ва элатлар истикомат килиб, динлари хам хилма-хил. Улардан хар бирининг узига хос мафкураси, тартиб коидалари хаёт тарзи ва дунёкараши, узининг фалсафий караши, талаб ва эхтиёжлари мавжуд. Шунга мувофик, хар бир инсон хохлаган динига эътикод килиш ёки хеч кайси динга эътикод килмаслиги мумкин. Биз диндан юксак маданият ва маънавият куроли сифатида фойдаланишга харакат килишимиз зарур. Ундан бузFунчилик, хокимият учун курол сифатида фойдаланишга йул куймаслигимиз лозим.

Диний кадриятларни миллий кадриятлардан ажратиб урганиш ёки тахлил килиш кийин. Чунки , миллий кадриятлар диний кадриятлар билан кушилиб кетиб, мукаммал хакикий инсоний кадриятларга айланган. Узбекистон халклари узларининг кадимий ва ижобий кадриятларига бой тарихида купгина динларга хурмат билан караганлар ва уз даврларига мансуб илFор ижобий кадриятларни шакллантириш борасида улардан унумли фойдалана билганлар.

Куп асрлик миллий ва диний кадриятларимизни асраб-авайлаш, дунё илм-фани ва маданияти ривожига улкан хисса кушган аждодларимизнинг бебахо меросини урганиш, унинг асосида ёшларни комил инсон этиб тарбиялаш жамиятда баркарор ижтимоий-маънавий мухитни таъминлашнинг мухим шартларидан бири хисобланади. Сунгги йилларда мамлакатимизда ташкил этилган Ислом цивилизацияси маркази, Ислом академияси, Мир Араб олий мадрасаси, Имом Бухорий ва Имом Термизий халкаро илмий-тадкикот марказлари, бой илмий-тарихий меросимизни урганиш ва тарFиб килишга хизмат килаётганлиги фикримиз исботидир. Шу билан бирга, дунёда руй бераётган вокеа-ходисалар ва ижтимоий-сиёсий вазиятнинг тахлили диний-маърифий сохадаги фаолият самарадорлигини оширишни ва малакали кадрлар тайёрлашнинг яхлит тизимини яратишни такозо этмокда.

Ижобий кадриятлар юзага келган жараёнда диний кадриятлар, маросимлар, ибодатлар мухим омил булиб хизмат килган. Дин, хусусан ислом билан боглик кадриятларни урганиш ва улардан фойдаланиш борасида факатгина ислом FOялари ва маросимларини урганиш билан чекланиб колиш етарли эмас. Айни замонда дин билан боглик кадриятларни урганиш динпарстлик билан богланмаслиги керак. Динпарстлик хеч каерда, хеч качон ижобий кадрият хисобланмаган. колаверса, Узбекистон халклари тарихида мухим ахамиятга эга булган ва нисбатан узок тарихий даврларда мавжуд булган зардуштийлик, буддавийлик, исовийлик динларининг тарихини урганмасдан туриб, ислом дини тарихининг узини хар томонлама билиш мумкин эмас. Кейинги йилларда зардуштлик, тарикатчилик, суфизм FOялари билан узвий боFлик булган жихатларни урганишга ва ундан диний-ахлокий кадриятларимизни кайта тиклаш, шунингдек, улардан миллий тараккиётимиз учун окилона фойдаланишга катта эътибор бермокдалар . Узбекистон миллий тараккиётида диний кадриятларни мохият масаласи тахлил эътилар экан, кадрият уз табиатига кура, ижтимоий-тарихий хусусиятга эга булиб, миллат тараккиёти жараёнида узгариши ва такомиллашишини таькидлаш лозим.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Хрзирги илFор давлатлар хаётининг демократик тамойиллари хам кадрини нечоFли юксакликка кутариши билан бахоланади. Мамлакатимиздаги туб узгаришлар, ислохотларнинг мохияти ана шу тамойилдан келиб чикади. Уни амалга оширишда миллий ва диний кадриятлар уЙFунлигига асосланган янгича дунёкараш, соFлом тафаккурни шаклланиши катта ахамият касб этади. Хусусан, демократия мохиятан инсоннинг хар томонлама камол топиши учун берилган имконият, шахс билан жамият манфаатларидаги уЙFунликни таъминловчи омилдир. Хар кандай омиллар миллат тараккиётига кушаётган хиссаси билан улчанади Шу жихатдан олиб караганда, диний кадриятларимиз хам уз ижобий самараси билан улчанади.

Таъкидлаш жоизки, миллий ва диний кадриятларни карама-карши куйиш-миллий худбинликка, миллатлараро низоларга олиб келиши натижасида бутун башарият ривожига тусик булиши мукаррар. Мустакил республикамизда миллий ва диний кадриятлар муштараклигига, халкимизнинг жахон хамжамияти билан бирга ривожланиш йулидан бораётганлигига алохида ахамият берилаётганлиги сабаби хам шундандир. Халкимизга азал-азалдан хос булган маърифатпарварлик, баFрикенглик, мехр-мурувват, бунёдкорлик каби эзгу фазилатлар ва диний кадриятларимизни кенг тарFиб килиш, жамиятда ижтимоий-маънавий мухит баркарорлигини таъминлашда диний-маърифий соха вакилларининг урни ва иштирокини ошириш хамда 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясига мувофик: куйидагилар: диний-маърифий соха фаолиятини тубдан такомиллаштиришнинг устувор йуналишлари этиб белгиланди: -"жахолатга карши маърифат" улуFвор FOя асосида диннинг асл инсонпарварлик мохиятини, эзгулик, тинчлик ва инсонийлик каби фазилатлар

азалийкадриятларимиз ифодаси эканлигини кенг ёритиш ва бу сохадаги илмий -маърифий фаолиятни жадал ташкил этиш;

-ислом ва жахон цивилизациясига бебахо хисса кушган аждодларимизнинг бой маданий меросини чукур урганиш асосида ёшларнинг онгу -тафаккурини шакллантириш; инни зуравонлик ва кон тукиш билан бир каторга куядиган бузFунчи ёт FOяларнинг асл мохияти ва максадлари хакида ахолининг, айникса, ёшларнинг хабардорлик даражасини ошириш;

-жамиятда миллий ва диний кадриятларимизга ёт булган FOяларга нисбатан токатсизлик мухитини шакллантириш;

-жамиятда баFрикенглик, узаро хурмат, мехр-окибат, тинчлик ва тотувликни, ижтимоий-маънавий мухит баркарорлигини таъминлашда диний-маърифий соха вакилларининг дахлдорлик хисси ва иштирокини янада ошириш;

-диний-маърифий ташкилотларнинг моддий-техника таъминотини мустахкамлаш, соха вакиллари мехнатини муносиб раFбатлантириш ва ижтимоий химоясини кучайтириш;

-глобаллашув шароитида жамиятимиздаги ижтимоий-маънавий мухит баркарорлиги ва эътикод эркинлигига тахдид туFдириши мумкин булган омилларни барвакт аниклаш ва олдини олишга каратилган ахборот-тахлилий фаолиятни кучайтириш;

-диний ва дунёвий билимлар уЙFунлигини ривожлантириш асосида таълим сифатини ошириш, диний-маърифий сохада малакали кадрларни тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини оширишнинг яхлит тизимини яратишдан иборатдир. Маьлумки , Давлат ва диний ташкилотлар уртасидаги муносабат масаласига 61 -моддада аниклик киритилганидек: Диний ташкилотлар ва бирлашмалар давлатдан ажратилган хамда конун олдида тенгдирлар. Давлат диний бирлашмаларининг фаолиятига аралашмайди.

Масаланинг иккинчи томони хам бор "Конституцион тузумни зурлик билан узгартиришни максад килиб куювчи, республиканинг суверенитети яхлитлиги, фукороларнинг контитуцион хукук ва эркинликларига карши чикувчи, урушни, ижтимоий, миллий, иркий, ва диний адоватни таргиб килувчи, халкнинг соглиги ва маънавиятига тажоввуз килувчи, шунингдек харбийлаштирилган бирлашмалар тузиш ва фаолият юргазиш таъкикланади".(31-модда)

Х,ар кандай дин сингари ислом дини хам - бу эътикод, иймон, ички сиёсат эмас. Динни сиёсатга аралаштириш ислом таълимотига, мохиятига тугри келмайди. Зеро, Давлатнинг дин билан муносабатлари тамойилларини куйидагича белгилаш мумкин:

• диндорларнинг диний туйгусини хурмат килиш;

• диний эътикодларни фукороларнинг ёки улар уюшмаларининг хусусий иши деб тан олиш;

• диний карашларга амал килувчи фукороларнинг хам хукукларини тенг кафолотлаш,хамда уларни таъкиб килишга йул куймаслик;

• маънавий тикланиш, умуминсоний ахлокий кадриятларни карор топтириш ишида диний уюшмаларнинг имкониятларидан фойдалиниш учун улар билан мулокот килиш йулларини излаш зарурияти;

• диндан бузгунчилик максадида фойдаланишга йул куйиб булмаслиги эътироф этилган.

ХУЛОСА

1. Президентимиз Ш.Мирзиеевнинг динлараро тотувлик ва баFрикенгликни таъминлаш, диний кадриятлардан ижобий максадда фойдаланиш борасидаги саъй —харакатларини куллаб —кувватлаш;

2. Жамоат ва диний ташкилотлар ходимларининг республикада конфессиялараро хамкорлик ва баFрикенглик тарFиботи буйича амалга оширилаётган ишларни кенг тарFиб этиш учун хорижий сафарларини ташкил этиш.

3. Узбекистоннинг дипломатик ваколатхоналарига мамлакатимизда экстремизм ва терроризмнинг олдини олиш, динлараро тотувлик ва баFр-икенгликни мустахкамлаш борасида амалга оширилаётган ишлар хакидаги материалларни, жумладан , аудиовизуал материалларни ОАВларида ёритиш учун такдим этиб бориш.

4. Давлат, жамоат ва диний ташкилотлар веб-сайтлари, ижтимоий тармокларда виждон эркинлигини таъминлаш, баFрикенглик мухитини мустахкамлаш борасида килинаётган ижобий ишларни кенг тарFиб этиш.

5. Жамоат ва диний ташкилотлар ходимларининг республикада конфессиялараро хамкорлик ва баFрикенглик тарFиботи буйича амалга оширилаётган ишларни кенг тарFиб этиш учун хорижий сафарларини ташкил этиш.

6. Узбекистоннинг дипломатик ваколатхоналарига мамлакатимизда экстремизм ва терроризмнинг олдини олиш баFрикенгликни таъминлаш борасидаги тажрибани халкаро, динлараро тотувлик ва баFрикенгликни мустахкамлаш борасида амалга оширилаётган ишлар хакидаги материалларни, жумладан аудиовизуал материалларни хорижий ОАВларида ёритиш учун такдим этиб бориш.

7. Давлат, жамоат ва диний ташкилотлар веб-сайтлари, ижтимоий тармокларда виждон эркинлигини таъминлаш, баFрикенглик мухитини мустахкамлаш борасида килинаётган ижобий ишларни кенг тарFиб этиш.

8. Хорижий ОАВда Узбекистоннинг тарихи, маданияти, урф-одатлари, шунингдек, виждон эркинлигини таъминлаш борасида килинган ишлар хакидаги курсатув ва роликлар намойишини ташкил этиш максадга мувофикдир.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиеевнинг Бирлашган Миллатлар Машкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясидаги нутки.

2. Фалсафа ва хукук . Ижтимоий- сиёсий , маънавий- маърифий , фалсафий — хукукий журнал. Т. 2017 .

3. Узбекистон Республикаси Конституцияси. Т. Узбекистон. 2014..

4. Уша асар.

5. 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегияси тУFрисидаги фармони. Т. 2017 —йил.

6. Узбекистон Республикаси Президентининг фармони. .16.04.2018 й. Пф- 54 диний — маърифий соха фаолиятини тубдан такомиллаштириш туFрисида.

7.Узму хабарлари . Т. 2017. 3-сон.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.