Научная статья на тему 'Социально-философские основы духовного роста на новом этапе национального развития Узбекистана'

Социально-философские основы духовного роста на новом этапе национального развития Узбекистана Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
27
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
духовный рост / культура / религия / национальное развитие / историческое и культурное наследие / духовная культура. / spiritual growth / culture / religion / national development / historical and cultural heritage / spiritual culture.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Рустам Норлиев

В данной статье анализируются особенности национального развития и духовного прогресса. Изучена важность духовного роста в проводимых реформах в развитии гражданского общества и эти процессы проанализированы с философской точки зрения. Детально изучен также вопрос о внимании, которое наше правительство уделяет развитию духовности и религиознонравственным процессам.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Socio-philosophical foundations of spiritual growth at a new stage of national development of Uzbekistan

This article analyzes the features of national development and spiritual progress. The importance of spiritual growth in the ongoing reforms in the development of civil society is studied, and these processes are analyzed from a philosophical point of view. The issue of the attention that our government pays to the development of spirituality and religious and moral processes has also been studied in detail.

Текст научной работы на тему «Социально-философские основы духовного роста на новом этапе национального развития Узбекистана»

Science

through time and space

Жамият ва инновациялар -

Общество и инновации -

Society and innovations

Journal home page:

https: //inscience.uz/index.php/socinov/index

Socio-philosophical foundations of spiritual growth at a new

stage of national development of Uzbekistan

Rustam NORLIEV !

Termez State University

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received February 2021

Received in revised form

20 February 2021

Accepted 15 March 2021

Available online

5 April 2021

Keywords:

spiritual growth,

culture,

religion,

national development,

historical and cultural

heritage,

spiritual culture.

This article analyzes the features of national development and

spiritual progress. The importance of spiritual growth in the

ongoing reforms in the development of civil society is studied,

and these processes are analyzed from a philosophical point of

view. The issue of the attention that our government pays to the

development of spirituality and religious and moral processes

has also been studied in detail.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Узбекистон миллий тараккиётининг янги боскичида

маънавий юксалишнинг ижтимоий-фалсафий асослари

АННОТАЦИЯ

Калит сузлар:

маънавий юксалиш,

маданият,

дин,

миллий тараккиёт,

тарихий-маданий мерос,

маънавий маданият

Мазкур маколада, миллий тараккиёт ва маънавий

юксалишнинг Узига хос хусусиятлари тахлил килинган.

Фукаролик жамиятини ривожлантиришда aMasra

оширилаётган ислохотларда маънавий юксалишнинг

ахамияти Урганилиб, ушбу жараёнлар фалсафий жихатдан

тахлил килинган. Шунингдек, маънавий ва диний-ахлокий

жараёнлар тараккиётига хукуматимиз томонидан

каратилаётган эътибор масаласи хам хар томонлама

Урганилган.

1 PhD of philosophical sciences, Termez State University, Termez, Uzbekistan

e-mail: norliyevr@tersu.uz

2—1 о

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

рем Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

Социально-философские основы духовного роста на новом

этапе национального развития Узбекистана

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова: В данной статье анализируются — особенности

духовный рост, национального развития и духовного прогресса. Изучена

DOI, важность духовного роста в проводимых реформах в

национальное развитие, развитии гражданского общества и эти процессы

историческое и проанализированы с философской точки зрения. Детально

культурное наследие, изучен также вопрос о внимании, которое наше

духовная культура. правительство уделяет развитию духовности и религиозно-

нравственным процессам.

КИРИШ ВА ДОЛЗАРБЛИГИ

Мамлакатимизда фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида маънавий

юксалиш кенг маънодаги миллий тараккиётнинг ички тизимларига оид таркибий

кисмидир. Стратегик максад нуктаи назаридан инсон Ba жамият тараккиёти

маънавият билан Улчанади. Шунинг учун маънавий юксалиш жараёни миллий

тараккиётнинг нафакат белгиси, худди шунингдек, максади хамдир. Демак, маънавий

юксалиш ва миллий тараккиёт жараёнини ижтимоий феномен сифатида

умумтараккиётнинг максади билан уйгунликда караш зарур. Юкорида кайд

этганимиздек, маънавий юксалиш ва миллий тараккиёт жараёни жамиятнинг

стратегик максадларига хизмат килади, Узининг хусусиятлари ва функционал

вазифаларини белгилашдан ана шу максадлардан келиб чикади. Бу хол маънавий

юксалиш ва миллий тараккиёт жараёнига хам тааллуклидир.

МЕТОДЛАР ВА УРГАНИЛИШ ДАРАЖАСИ

Макола умумий кабул килинган методлар - муаммовий-максадли ва

функционал ёндашув, диалектик тахлил, киёсий-мантикий тахлил, фалсафий

мушохада усулларидан кенг кулланилиб, мамлакатимизда амалга оширилаётган

ислохотларнинг маънавий юксалиш билан Узаро диалектикаси баён этилган.

Мустакиллик даврида мамлакатимизда ушбу мавзу К.Назаров, У.Идиров,

М.Куронов, Э.Бобомуродов, Д.ПУулатова каби олимларнинг Тадкикотларида хам

ёритилган.

ТАДКИКОТ НАТИЖАЛАРИ

Мухтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2020 Йил 24 январда Олий

Мажлисга йуллаган мурожаатномасида маънавий юксалиш гоясининг мухимлигига

тухталиб, шундай деган эди: "Жамиятимизда ахоли, айникса, ёш йигит-

кизларимизнинг маънавий ва маърифий савиясини доимий юксалтириш - биринчи

даражали ахамиятга эгадир. Шу боис, “Миллий тикланишдан - миллий юксалиш

сари” деган дастурий тоя асосида, ёшларни она юртга садокат рухида тарбиялаш,

уларда ташаббускорлик, фидойилик, ахлокий фазилатларни шакллантириш - ута

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

шарафли вазифадир” [1].

Маънавий юксалиш ва миллий тараккиёт жараёни субъект (шахс, миллат,

халк)нинг экзистенционал борликда узининг тарихий-маданий, ижтимоий-ахлокий

100

2—1 о

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

рем Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

диний-рухий, бадиий-эстетик кадриятларига, борликни билишда гносеологик

тажрибаларига эга эканини идрок этишидир [2,3].

Жамият хаётини демократлаштириш даврида маънавий юксалиш ва миллий

тараккиёт жараёни халкка, миллатга оид рамз, белги, анъана ва кадриятлар оркали

хам Уз хусусиятини намоён килади. Дунёда Узининг муайян давлат рамзларига эга

булмаган халк, миллат Йук. АЙйнан рамзлар кишиларни бир-бирига якинлашини

тезлаштиради, улардаги умумийликни ёркин намоён этади. Зеро, миллий тимсоллар

ва рамзларнинг хар бири миллий туруримизни юксалтиришга хизмат килади.

Уларнинг хар бири катта бир дарслик, кучли тарбия воситаси хисобланади [4, Б. 303].

Маънавий юксалиш ва миллий тараккиёт жараёни биринчидан, халкимиз яратган

маънавий-ахлокий кадриятларни, меросни Узлаштиришга, ва миллий тараккиёт

жараёнига, иккинчидан, шахсни инсоний фазилатларини намоён этишга, жамиятда

инсонпарварликни мустахкамлашга ундайди. Шу тарика маънавий юксалиш ва миллий

тараккиёт жараёнининг Узи маънавий-ахлокий фазилатлар, инсонпарварлик тарзида

намоён булади [5, 6]. Бу эса уни, яъни маънавий юксалиш ва миллий тараккиёт

жараёнини умуминсоний кадриятлар билан уйгунлашишга олиб келади.

Миллий тараккиёт ва маънавий юксалишнинг Узига хос хусусиятларидан бири

бу - тарбиядир. мустакиллик кулга киритилган бошлаб мамлакатимизда ёшларнинг

онги ва тафаккурига миллий Узлигимизни англашнинг мухим омили сифатида

каралди ва бугунги кунда давлат сиёсати даражасига кутарилди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрьдаги “Узбекистон

Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини

тасдиклаш тутрисида” ги фармони, 2019 йил 31 декабрда Узбекистон Республикаси

Вазирлар Махкамасининг “Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдиклаш ва

уни амалга ошириш чора-тадбирлари тутрисидаги” концепциялари кабул килинди.

Миллий-маънавий юксалиш жараёни тарихан илгарирок юзага келади, бу

жараён халк ва миллатнинг шаклланиши билан бирга реалликка айланади: бусиз

миллат макомга эга эмас. Шуни таъкидлаш зарурки, халкнинг, миллатнинг баркарор

ижтимоий этник бирлик сифатида тарих сахнасидан жой олиши маънавий узлигини

тарихий-маданий жараёнларда намоён этишига богликдир. Маънавий юксалиш

жараёни узок тарихий тараккиёт даврида авлодларнинг маънавий, ижодий,

гносеологик изланишлари натижасида пайдо булади. Миллат шакллангани сари у

аник куринишга, маълум бир тамойиллар, нормалар, моделлар, кадриятлар тарзига

Утиб муким, баркарор, миллий маданиятнинг мухим кисмига айланади. Масалан,

узбек халки маънавий узлигини аждодларимизнинг гуманистик мероси, Ислом

динидаги умуминсоний кадриятлардан излаши бехуда эмас [7,8]. Чунки уларда

халкимизнинг орзу-умидлари, ахлок, одоб, эзгулик, адолат, мухаббат, рахм-шавкат,

фаровон хаёт хакидаги илгор гоялар Уз аксини топган. АЙнан шу компонентлар

фукаролик жамиятини барпо этиш шароитида бугун Узбек халкининг тарихий-

маданий мероси, маънавий маданиятининг асоси сифатида урганилмокда.

Маънавий юксалиш жараёни миллий тараккиётнинг мохиятини англашнинг

мухим булаги. Миллатлар, халклар, умуман тараккиёт тарихини Уурганиш курсатадики,

маънавий Узликни англашсиз миллат, халк узининг мустакиллигига эришолмайди хам,

уни саклаб кололмайди хам. Миллий тараккиёт ва маънавий юксалиш жараёни бир-

бирига диалектик боглик, шу маънода, миллатнинг, халкнинг сиёсий стратегик

максади ва ушбу максадга эришгач, уни ижтимоий-сиёсий жихатдан мустахкамлаш

101

2—1 о

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

рем Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

воситаларини, механизмларини, институтларини яратиш максади уйгунлашиб келади.

Миллий тараккиёт ва маънавий юксалиш жараёнининг узаро алокадорлик ва таъсир

хусусиятларини англаш миллатга, халкка экзистенциал борликда, бошка миллатлар,

халклар билан тенг хукукликда узлигини намоён килиш имконини беради [9, С.456].

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан 2017 йил7

февралда “Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш бУйича харакатлар

стратегияси тутрисида”ги фармоннинг кабул килиниши хам мамлакатимизнинг

ижтимоий - иктисодий ривожланиши учун устувор ЙУналишларни белгилаб берди.

Айни пайтда бу йул, шубхасиз, юртимизда янги хаёт, янги жамият барпо этиш,

мамлакатимизни замонавий ривожланган давлатлар каторига олиб чикиш

стратегияси хамдир. Узгаришларнинг тадрижийлиги Ba боскичма-боскичлиги,

миллий ва умуминсоний кадриятлар уйгунлигига асослангани, бу жараёнда халк

менталитети ва мавжуд шарт-шароитлар хисобга олингани, ислохотларнинг инсон

манфаатлари ва хак-хукуклари, унинг жисмоний ва маънавий юксалиши, жамиятдаги

барча катламларнинг эхтиёжлари ва халк фаровонлиги гоясига хизмат килиши ушбу

таълимотнинг накадар кенг камровли тушунча, тамойил ва карашлар тизимидан

иборат эканини курсатади [10,11].

Шунинг учун маънавий юксалиш жараёнида умуминсоний ва миллий

кадриятлар диалектикаси Уз-Узидан руёбга чикадиган ижтимоий-фалсафий ходиса

эмас, балки инсонларда, аввало, умуминсоний кадриятларни кадрлаш туйгусини

мустахкамлашни, уларда масъулият хиссини оширишни Таказо этади [12,13]. Шу

маънода, фукаролик жамиятини ривожлантириш шароитида маънавий юксалиш

миллий тараккиётнинг мухим хусусиятларига доир изланишларимизни куйидаги

хулосалар асосида умумлаштириш мумкин:

1. Фукаролик жамиятини ривожлантиришда амалга оширилаётган ислохотлар

халкимиз маънавиятининг тикланишини таъминлашга хизмат килади. Бу ходиса эса

маънавий юксалишнинг миллий тараккиёт жараёни билан фундаментал

богликлигини таъминлайди. Натижада демократик ислохотлар давридагина

тарихимизнинг битилмаган сахифаларини Урганиш имконияти яратилди [14]. Куп

миллатли халкимизнинг анъана ва урф одатларининг сакланишига, натижада

фукаролар тафаккурининг ижобий Узгаришига эришилади.

2. Маънавий юксалиш жараёнида юксак маданий кадриятлар кайта тикланди,

маънавий меросга муносабат Узгарди. Бу эса маънавий юксалиш жараёнида

умуминсоний ва миллий кадриятлар диалектикаси Уз-узидан руёбга чикадиган

эмаслигини асослади. Натижада жахон цивилизацияси маънавияти ривожига муносиб

хисса кушган шахарларимиз юбилейлари халкаро ташкилотлар иштирокида

Утказилди. Жахон фани, маданияти, санъати, адабиёти ривожига, инсон тафаккури

Узгаришига салмокли хисса кушган алломаларимиз ижоди, таълимотларини урганиш,

асарларини чоп этиш имкониятига эришилди.

3. Маънавий тикланиш, янгиланиш ва юксалиш янги даврда яшаётган, ижод

килаётган шахс маънавиятини шакиллантириш жараёни билан биргаликда кечди. Бу

холатнинг мураккаблиги жамиятда вужудга келаётган тубдан янги ижтимоий

муносабатларнинг шаклланиши даври билан боглик булди. Шу билан биргаликда

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

маънавий янгиланиш шахс тарбияси, яъни комил инсон шаклланишини таъминлашга

хизмат килди.

102

2—1 о

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

рем Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

4. “Умуминсоний кадриятлар” ва уларнинг асосий шакллари хилма-хил тарзда,

ранг-баранг холат ва турли даражаларда намоён буладиган, гоят мураккаб, мазмунан

нихоятда бой ва кенг камровли ижтимоий тушунчалардир [15,16]. У жамиятнинг

маънавий юксалиши ва миллий тараккиёт уйгунлигини таъминлашга барча

имконияти ва билимини сарфлаётганларнинг фаолияти учун шароитларни яратиш

учун умумдавлат микёсида натижали тадбирлар амалга оширишга хизмат килади [17].

Шу маънода, куйидаги тавсиялар амалий хаётда реал вокеликка айланиши

Узининг самарали натижасини бериши мумкин:

миллий тараккиётнинг гоявий асосларини шакллантиришда мухим рол

уйнаётган ижтимоий-гуманитардан, Укув кулланма ва монографиялар чоп этиш,

илмий тадкикот ишлари олиб бориш;

шахс ва жамият хаётида демократик тамойилларни карор топтириш,

хурфикрлиликни, Узини-узи танкидни ривожлантиришга хизмат килувчи илмий-

фалсафий маколалар курик танловини Утказиш;

маънавий юксалиш миллий тараккиётнинг таркибий кисми сифатида

миллатнинг, халкнинг тарихий-маданий, ижтимоий-ахлокий, диний-рухий ва бадиий-

эстетик кадриятларни идрок этиши учун демократик ислохотлар куламини

чукурлаштириш;

миллий тараккиёт ва маънавий юксалиш жараёнини фалсафий тадкикотлар

доирасида Урганиш ва шу асосда миллий истиклол тоясини Таргиб этишга

йуналтирилган, маънавий-тарбиявий ишлар савиясини ошириш;

миллий тараккиётга маънавий юксалиш жараёнининг таъсир хусусиятларини

мамлакатимизда олиб борилаётган ислохотлар мазмуни билан боелик булган

телеурсатув ваэшиттиришлар хажмини муттасил купайтириш;

маънавий юксалиш жараёнига бевосита таъсир курсатувчи ахлок, маданият ва

ижтимоий фаолиятнинг Узаро уйгунлигининг фалсафий, киёсий тахлилига доир

илмий-амалий конференциялар Утказиш;

миллий тараккиёт ва маънавий юксалиш жараёнининг жамият стратегик

максадлари билан богликлигини урганишга хизмат килувчи маълумотлар базасини

яратиш лозим [2,18].

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, миллий тараккиёт ва маънавий юксалиш жараёни бир-

бирига узвий боглик, шу маънода, миллатнинг, халкнинг сиёсий стратегик максади ва

ушбу максадга эришгач, уни ижтимоий-иктисодий жихатдан мустахкамлаш

воситаларини, механизмларини яратиш максади уйгунлашиб келади. Миллий

Тараккиёт ва маънавий юксалиш жараёнининг Узаро алокадорлик хусусиятларини

англаш миллатга, халкка экзистенциал борликда, бошка миллатлар, халклар билан

тенг хукукликда узлигини намоён килиш имконини беради. Купинча маънавий

юксалиш миллий тараккиёт жараёнининг мохиятини англашга нисбатан восита,

курол сифатида хам тушуниш мумкин. Миллий тараккиёт ва маънавий юксалиш

жараёнининг Узаро алокадорлиги ва таъсир хусусиятларини фалсафий тадкик этиш

Узбекистонда амалга оширилаётган демократик Узгаришлар, фукаролик жамияти ва

хукукий давлат барпо этишга каратилган ижтимоий-сиёсий жараёнлар билан

боЕЛИикдир.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

108

©

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

ee inna spor Issue - 2 N° 2 (2021) / ISSN 2181-1415

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга

Мурожаатномаси. 24 январь 2020 Hun// https://uza.uz/uz/posts/zbekiston-respublikasi-

prezidenti-shavkat-mirziyeevning-oliy-25-01-2020

2. Ibragimovich N. R. Social And Philosophical Fundamentals Of National Development

//The American Journal of Applied sciences. - 2020. - T. 2. - N2&. 07. - C. 45-49.

3. Холмирзаева М. А. Научный статус методики обучения истории //Вопросы

педагогики. - 2018. — №. 4-2. - С. 100-102.

4. Назаров К, Роялар фалсафаси (тажрибавий кулланма). - Тошкент: Узбекистон

Республикаси Президенти хузуридаги давлат ва жамият курилиши академияси, 2011.

5. Mamanovich R. K. Components of political culture in political processes

//Academicia: an international multidisciplinary research journal. - 2021. - T. 11. - Ng. 2.-C.

953-959.

6. Холмирзаева М.А. Психолого-педагогические аспекты становления

ценностной сферы личности //Актуальные проблемы гуманитарных и естественных

наук. - 2020. - №. 1. - С. 186-189.

7. Расулов Х. М. Фукаролик жамияти: бошкарувда номарказлаштиришнинг

истикболлари //журнал правовых исследований. - 2020. -Т. 5. — №. 2.

8. Хужаназаров А.3., Алламуратов Ш.А. Система здравоохранения в Узбекистане:

проблемы и реформы //Бюллетень науки и практики. - 2021.-Т.7. - №. 2.

9. Российская социологическая энциклопедия. Под общей редакцией академика

РАН Г.В. Осипова. -М.: Издательская группа Норма-ИНФРА, 1998.

10. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб,

янги боскичга кутарамиз.- Т.: Узбекистон, 2017.

11. Ziyadullayevich K. A. Healthcare system in the surkhandarya region: reforms and

results (on the example of the kumkurgan district) //Academicia: an international

multidisciplinary research journal. - 2021. - T. 11. - Ne. 2.- C. 1395-1399.

12. Kholmirzaeva M., Ruzieva M. The Role Of Legal Consciousness And Legal Culture In

Ensuring The Ideological Security Of The National Interests Of The People Of Uzbekistan

//The American Journal of Social Science and Education Innovations. - 2021. - T. 3. - №. 03.

- С. 355-359.

13. Khuzhanazarov A. Z., Allamuratov S. A. LOOK AT MEDICINE ATTENTION:

PROBLEMS AND SOLUTIONS // Yrmuuira Hasap *ypHavin. — 2019. - T. 24. - Ne. 2.

14. Холмирзаева М.А. Основные принципы современной демократии //Наука

среди нас. - 2018. — №. 3. - С. 105-108.

15. Abdumuradovna K. M. Ideological and Ideological Issues of Protecting the Interests

of the People of Uzbekistan in the Period of National Growth //International Journal of

Multicultural and Multireligious Understanding. - 2020. - T. 7. - N28. 5.-C. 206-212.

16. Холмирзаева М.А. Инновацион ривожланиш шароитида миллий

манфаатларни мафкуравий жихатдан химоя килишнинг фалсафий жихатлари

//Academic research in educational sciences, — 2021. - T. 2. - N21.

17. Азизхужаев А.А. Миллий давлатчилик ва маънавият. -Тошкент: Шарк, 1997.

18. Norliev R. I. SOCIAL AND PHILOSOPHICAL FUNDAMENTALS OF NATIONAL

DEVELOPMENT //Theoretical & Applied Science. — 2020. - N2. 7. - C. 321-323.

104

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.