Научная статья на тему 'ЎЗБЕК СПОРТИДАГИ ФИРИБГАРЛИК ВА КОРРУПЦИЯ МУҲИТИНИ ЯРАТУВЧИ ДОПИНГ МУАММОСИ САБАБЛАРИ ВА ЕЧИМЛАРИ'

ЎЗБЕК СПОРТИДАГИ ФИРИБГАРЛИК ВА КОРРУПЦИЯ МУҲИТИНИ ЯРАТУВЧИ ДОПИНГ МУАММОСИ САБАБЛАРИ ВА ЕЧИМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
7
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
допинг / агентлик / фармокологик дори воситалари / имтиёз / рағбат / мураббий / спортчи

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Азаматова Нигора Исаходжаевна, Ахмедова Нафиса Исаходжаевна, Азаматов Абдулло Исахўжа Ўғли

Мақолада спорт таълимининг муҳим звеноси бўлган олимпия ва паралимпия ҳаркати ҳамда оммавий спортни мамлкатимизда ривожлантириш борасида амалга ошириб келинаётган ишларнинг кушандаси бўлган допинг ва унинг салбий оқибатларига қарши курашиш бўйича олиб борилган ўрганишлар ҳулосалари берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕК СПОРТИДАГИ ФИРИБГАРЛИК ВА КОРРУПЦИЯ МУҲИТИНИ ЯРАТУВЧИ ДОПИНГ МУАММОСИ САБАБЛАРИ ВА ЕЧИМЛАРИ»

УЗБЕК СПОРТИДАГИ ФИРИБГАРЛИК ВА КОРРУПЦИЯ МУ^ИТИНИ ЯРАТУВЧИ ДОПИНГ МУАММОСИ САБАБЛАРИ ВА ЕЧИМЛАРИ хАзаматова Нигора Исаходжаевна, 2Ахмедова Нафиса Исаходжаевна, 3Азаматов

Абдулло Исахужа ^ли

Узбекистон Самбо Ассоциацияси масул котиб уринбосари, 2Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети доценти 3Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети катта укитувчиси 1 nigora.azamatova@icloud.com, +998908107007 https://doi.org/10.5281/zenodo.10799626

Аннотация. Мацолада спорт таълимининг му%им звеноси булган олимпия ва паралимпия %аркати %амда оммавий спортни мамлкатимизда ривожлантириш борасида амалга ошириб келинаётган ишларнинг кушандаси булган допинг ва унинг салбий оцибатларига царши курашиш буйича олиб борилган урганишлар %улосалари берилган.

Калит сузлар: допинг, агентлик, фармокологик дори воситалари, имтиёз, рагбат, мураббий, спортчи

Аннотация. В статье обобщены результаты исследования допинга и его негативных последствий, являющегося частью проводимой работы по развитию массового спорта в нашей стране, являющегося важным звеном спортивного образования, Олимпийских и Паралимпийских игр.

Ключевые слова: допинг, агентство, фармакологические препараты, привилегия, стимул, тренер, спортсмен.

Abstract. The article summarizes the results of the research on doping and its negative consequences, which is a part of the work being carried out to develop mass sports in our country, which is an important link of sports education, the Olympics and Paralympics.

Keywords: doping, agency, pharmacological drugs, privilege, incentive, coach, athlete

Бугунги кунда мамлкатимизда спортга булган эътибор кундан кунга шиддат билан усиб бормокда. Олимпия, паралимпия ва оммавий спортни ривожлантириш буйича кабул килинган хукумат карорлари ва топшириклари ижроси бунинг яккол исботидир. Узбек спортчиларининг жахон ареналаридаги галабалари эса юртимиз довругини дунёга тараннум этмокда.

Купчиликка маълумки, спортда, айникса катта спортда допингни истеъмол килиш билан боглик турли мужаролар мавжуд. Бунинг сабаби, бир томондан, спортчилар такикланган моддаларга нисбатан купрок мурожаат килиши булса, иккинчи томонидан, допинг холатлари тез фурсатда ошкора килиниши, шунингдек, антидопинг лабораторияларининг аниклаш услублари аввалги йиллар билан солиштирганда янада мукаммалашиб боришидадир.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 3 январдаги "Узбекистон Республикаси Миллий антидопинг агентлиги фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-3457 сон карорига мувофик ЮНЕСКОнинг Спортда допингга карши кураш тугрисидаги халкаро конвенциясини куллаш тадбирларини амалга ошириш максадида Узбекистон Республикаси Миллий антидопинг агентлиги ташкил этилди. Кейинчалик Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 23 февралдаги "Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Миллий антидопинг агентлиги тугрисидаги низомни тасдиклаш хакида"ги 141-сон карори, Узбекистон

Респyбликаси Президентининг 2021 йил б мартдаги "Узбекистан Респyбликаси Миллий антидопинг агентлиги фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тутрисида"ги П^-5057 карори, Узбекистон Респyбликаси Вазирлар Мах,камасининг 2021 йил 27 апрелдаги "Узбекистон Респyбликаси Вазирлар Мах,камаси х,узуридаги Миллий антидопинг агентлиги тyFрисидаги низомга yзгартириш ва кушимчалар киритиш хдкида"ги карорида агентликнинг вазифа ва фyнкциялари аник белгилаб берилган.

Топшириккаларга мувоФик, агентлик Узбекистон Респyбликаси х,удудида спортда допинг кулланишининг олдини олиш ва допингга карши курашиш сохдсида ягона давлат сиёсатини амалга оширишда иштирок этиши, Бутунжах,он антидопинг кодекси, халкаро антидопинг стандартларига асосланган миллий антидопинг коидалари хдмда норматив-х,укукий х,ужжатларни ишлаб чикиш ва жорий килиш, шунингдек, уларга риоя этилишини таъминлаш, спорт федерациялари, клублари ва жамоалари тиббиёт ходимларининг малакасини оширишга кумаклашиш, уларга спортда допинг кулланишининг олдини олиш ва антидопинг назоратини амалга ошириш борасида услубий ёрдам курсатиш, таълим дастурларини амалга ошириш, соFлом ва хдлол спортни тарFиб килиш, спортда допинг кулланишининг олдини олиш ва допингга карши курашиш бyйича услубий тавсиялар ишлаб чикиш ва бошка каби вазифаларни бажариши зарур. Сох,а бyйича кабул килинган карорларга карамай, нафакат юртимиз балки бутун жах,он спортида допинг кундан-кунга авж олиб бормокда.

Спортда допингга карши самарали курашса бyладими? Албатта, бyлади. Бу серкирра муаммони кескин камайтириш ва деярли йук килиш факат Узимизнинг - спорт ахли ва кенг жамоатчиликнинг кулидадир. Бунинг учун биринчи навбатда, "Замонавий узбек спортининг ютукларини куролмайдиганлар талайгина, улар бизнинг спортчиларга карши фитналар уюштириб, уларни допингда айблаб тухмат килиб юришибди" каби бyзFyнчи ва бемаъни фикрдан кайтиш ва вазиятни танкидий тахлил килишимиз лозим. Х,акикат шуки, узига халол спортчини х,еч ким ва х,еч кайси кудратли ташкилот "допингчи" деб асоссиз айблолмайди. Мисол килиб этиш жоизки, худди шу фикрда булиб, аслида сохдда тизимли камчиликларни тан олмай узининг касбий кобилиятсизлигини яшириш максадида бизга якин кушни давлатлардан бири мана етти йилдан бери масалани конструктив ечимидан кура, уни сиёсийлаштиришни афзал курмокда. Вах,оланки, ушбу давлатнинг спортчилари ва спорт мутасаддиларига карши куйилган барча айбловлар буйича ишлар мутлак мустакил булган Олий спорт арбитраж судигача бориб, уз тасдиFини тулик топган.

Иккинчи навбатда, шуни таъкидлаш жоизки, бошка сохдлар каби, спорт сохдсида х,ам турли туман, лекин спортга бевосита алокаси йук манфаатлар ва уларни кондириш йулида содир этилаётган коррупцион харакатларга карши курашиш лозим. Бу маънода канчалик хайратланарли туюлмасин, аммо допинг муаммоси ва коррупциянинг чамбарчас боFликлиги мавжуд. Бу каторда энг кузга ташланарли холатни "спортчи - мураббий - спорт федерацияси" занжири мисолида кузатишимиз мумкин: нафакат йирик Fалабага эришган спортчи, балки унинг мурабийи ва тегишли спорт федерациясининг рах,бар ходимлари давлатимиз томонидан эътиборга олиниб, уларга турли мукофотлар, кимматбах,о буюмлар, унвон-у даражалар, имтиёз-y имкониятлар такдим этилади. Агар спортчи ушбу Fалабасини допинг х,исобига кулга киритган булса, y Бутунжах,он антидопинг кодексига асосан маълум муддатга спортдан четлаштирилади холос, лекин y ва унинг атрофидаги шахслар давлатни алдаганича колавериб, х,еч кандай жавобгарликка тортилмай коляпти. Натижада, "юксак"

максад йулида хеч нарсадан кайтмаслик, давлат ва жамият манфаатларини четга суриб узининг шахсий манфаатларини юкори куйиш кайфияти устунлик кила бошлаяпти.

Бугун коррупция хакида канча куп гапирмайлик, хар кандай жамиятда коррупцияга карши курашнинг оддий ечими бор: мамлакатда конунлар ва жавобгарлик хаммага тенг булиши, хеч ким жазодан яширилмаслиги, аялмаслиги ва шунчаки кечирилмаслиги керак.

Мавжуд карашларга кура, спортда коррупциянинг пайдо булиши омиллари куйидагича:

1. Инсоннинг шахсий гаразлари: мукофот-у унвонлар, уларнинг кетидан турли имтиёз ва имкониятлар, тезрок ва купрок шон-шухрат, таниклик ва бойликни кулга киритиш. Яъни нафс омили.

2. Спортчи, мураббий ва спорт мутасаддиларида асл ватанпарварлик ва ахлокий туйгулар пасайиб кетиши. Бунда спортнинг тарбиявий омили издан чиккани хам коррупция пайдо булишига замин яратади.

3. Спортчи, мураббий ва спорт мутасаддиларининг фасодга бепарволиги ва унга бутунлай куникиб кетиши, яъни "хозирги спортда спортчи узининг юксак махорати, матонати ва интилиши эвазига эмас, балки допинг истеъмол килиши оркали галаба козониб, ишини битиради, биз хам шундай килмасак, максадимизга эришмаймиз" деган тушунчанинг хукм суришидир.

4. Коррупцияга йул очиб берувчи бузук мухит. Бу спортга тегишли регламент, тартиб ва коидалар, масалан, спортчини терма жамоа таркибига киритиш, уни нуфузли йирик спорт мусобакасида иштирок этиш учун саралаш каби коида ва бошка тартиблардаги бузуклик ва яратилган имкониятлардан хамма спортчилар тенг фойдаланолмаслиги, бунинг учун шаффоф имконият берилмагани. Тегишли меъёрий хужжатлар одатда чиройли ёзилган булса-да, улар тулик ишламайди ёки улар устидан ижтимоий назорат йук ёки давлат томонидан эътибор нисбатан суст.

Мамлакатимиз ахолиси сингари спортчиларимизнинг аксарияти ислом эътикодига мансублигини инобатга олсак, шариатимизда юкоридаги салбий омиллар кораланган ва уларни йукотиш кераклиги хакида гапирилган. Шунга карамасдан, Аллохга шукр, деб допингдан фойдаланаётган спортчилар, шунга даъват килаётган, керак булса уларни мажбурлаётган мураббий ва мутасаддилар, афсуски, спортимизда йук эмас. Узбекистонда жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш давлат эътибори ва сиёсати даражасигача кутарилган экан, бундай "уддабуронларнинг" килмишларини кузатаётган спортчи ва мураббийлар орасида етишиб келаётган ёш авлоднинг умидлари сунади, катта спортнинг оммалашиши ва ривожланиши оксокланади, колаверса бу холатларга гувох булаётган жамиятнинг хукуматга ишончи эса тушиб бораверади.

Даслабки йилларда шаклланган "Галаба ва медалларга эришиш учун барча воситалар яхши" деган зарарли психологиядан бугун мутлако воз кечиш зарур. Чунки "барча воситалар" тушунчасига допинг истеъмол килиш хам мазмунан тугри келиб, допингчилар учун бу аллакачон окловчи шиорга айланиб улгурган. Айнан шу сабабли Хукуматимиз бизга допинг эвазига, яъни спортча фирибгарлик йули билан кулга киритилган шармандали галабалар ва сохта кахрамонлар керакмас, улар мамлакатимизнинг халкаро спорт ва бошка майдонларидаги обрусига путур етказади; спортчиларимиздан факат муносиб иштирок ва халол бахс талаб этилади, деб бежиз такрорламаяпти.

Допинг истеъмол килишда кулган тушган спортчилар, уларни тарбиялаган мураббийлар ва куллаб-кувватлаган ёки эътиборсизлик килган спорт ташкилотларининг

мутасаддиларига нисбатан, уларнинг унвони ва мансабидан катъий назар тегишли жазо мукаррарлигини таъминлаш зарур.

«Халкни рози килиш» деган гапнинг мохияти жуда чукур. Халол спортчилар хам халкимизнинг бир кисми ахир. Агар спортимизга тегишли хар бир шахс допингчини куллаб-кувватламай, узининг манфаати йулида унга шарт-шароит яратиб, халол спортчининг ризкини узмай, узига топширилган ишни уша халол спортчи розилиги учун килса, мамлакатмиизда спорт билан фаол шyFyлланyвчи карийб турт миллион спортчига, шу жумладан, ногирон спортчиларга килинган яхшиликнинг савобига эга булади. Улар орасида дуоси кабул буладигани канча, рози булиб дуо киладигани канча?

Пировардида, барчаси энг асосий мезон - адолатга бориб такалади. Адолат булса, халол спортчилар хар кандай кийинчиликка чидайди, хар кандай жисмоний ва рухий юкламаларга бардош беролади. Токи машаккатли мехнатига яраша кадр куради, давлатидан, жамиятидан, умридан рози булади. Бу - узбек спортида ва спортда допингга карши курашишда улкан силжишга имкон яратади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 3 январдаги "Узбекистон Республикаси Миллий антидопинг агентлиги фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тyFрисида"ги П^-3457 сон карори.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 23 февралдаги "Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Миллий антидопинг агентлиги тyFрисидаги низомни тасдиклаш хакида"ги 141-сон карори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил б мартдаги "Узбекистон Республикаси Миллий антидопинг агентлиги фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тyFрисида"ги П^-5057 карори.

4. Узбекистон Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт тyFрисидаги конуни 2015й.

5. Бутунжахон антидопинг кодекси 2021й.

6. Узбекистон Миллий антидопинг агентлиги расмий сайти http://uznada.uz/oz

7. Axmedova N.I. "Sport pedagogik mahoratini oshirish (tennis)". O'quv qo'llanma. Ch.: 2023y. 257 b.

8. Abdalimov O.X., Azamatova N.I. "Yosh tennischilarni tayyorlash texnologiyasi" O'quv qo'llanma. T.: 2014y. 115 b.

9. Pulatov SH.A., Axmedova N.I. "Sport o'yinlari elementlariga o'rgatish (tennis)" Ch.: 2022y. 215 b.

10. Axmedova N.I., Azamatov A.I. "Tennis boyicha sport ta'lim-muasssalarida mashg'ulot o'tkazish uslubiyati". O'quv-uslubiy qo'llanma. Ch.: 2023y. 140 b.

11. Azamatov A.I. "Stol tennisi nazariyasi va uslubiyati" O'quv qo'llanma. Ch.: 2023y. 200 b.

12. Axmedova N.I. "Tennischi qizlarning jismoniy va maxsus tayyorgaligini takomillashtirish yo'llari". Monografiya. Ch.: 2023y. 72 b.

13. Axmedova N.I. Tennis-Sport pedagogik mahoratini oshirish. O'quv-uslubiy qo'llanma. T: 2014, 200 b.

14. Нафиса Ахмедова, Шерзод Пулатов, Абдулло Азаматов. Ёш теннисчиларда тана мувозанати тyрFyнлигининг харакатланаётган объектга реакция аниклигининг намоён этишдаги роли. Academic research in educational sciences 2020 y. ООО «Academic Research». 334-340.

15. НИ. Ахмедова, А.И. Азаматов, НИ. Азаматова. УЗБЕКИСТОН ВА ЖАХОН РАКЕТКА УСТАЛАРИНИНГ Т0КИ0-2020 XXXII ЁЗГИ ОЛИМПИЯ УЙИНЛАРИДА ИШТИРОКИ НАТИЖАЛАРИ ВА ПЕДАГОГИК ТАХЛИЛИ. Fan-Sportga. 2021. 27-30

16. N.I. Akhmedova, OX Abdalimov. METHOD OF IMPROVING THE TECHNIQUE OF PLAYING IN TENNIS IN FRONT OF THE NET. Академические исследования в современной науке. 14/06/2023. 51-54.

17. Nigora Azamatova, Nafisa Axmedova, Abdullo Azamatov. Specific features of improving the technique of playing in front of the net in tennis. Collection of scientific papers. XI internashional scientific conference of students and young scientists. Chirchik, Uzbekistan.1.№1. 2022/9/24. 85-86

18. N.I. Akhmedova, R.A. Lutfullina, A.I. Azamatov, N.I. Azamatova. METHOD OF IMPROVING THE TECHNIQUE OF PLAYING IN TENNIS IN FRONT OF THE NET. Евразийский журнал академических исследований. 2022/6/30. 541-543.

19. Н.И Ахмедова, А.И. Азаматов, Н.И Азаматова. ЁШ ТЕННИСЧИЛАРДА ТАНА МУВОЗАНАТИ ТУ^УНЛИГИНИНГ ХАРАКАТЛАНАЁТГАН ОБЪЕКТГА РЕАКЦИЯ АНИКЛИГИНИ НАМОЁН ЭТИШДАГИ РОЛИ. Fan-Sportga. 2022. 28-31.

20. Nigora Isakhodzhaevna Azamatova, Nafisa Isakhodzhaevna Akhmedova, Abdullo Isaxodja Oglu Azamatov, Rumiya Anvarovna Lutfullina. Agreed rules, disciplinary procedures, sanctions and other forms of combat against doping in sport. Science and Education. 2022. 1800-1806.

21. Нигора Исаходжаевна Азаматова, Нафиса Исаходжаевна Ахмедова, Абдулло Исаходжа Угли Азаматов, Румия Анваровна Лутфуллина Узбекистон терма жамоаси теннисчиларнинг олимпия уйинларида натижа динамикаси ва спорт формаси тахлили. Science and Education. ООО «Open science». 2022. 3№5. 1378-1382.

22. Н.И. Ахмедова, Н.И. Азаматова, А.И. Азаматов. МЕТОДЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ИГРЫ У СЕТКИ В ТЕННИСЕ. 2017. 121-124

23. Н.И. Ахмедова, Н.И. Азаматова, А.И. Азаматов. ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНАЯ МЕТОДИКА СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ИГРЫ У СЕТКИ В ТЕННИСЕ. ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ ФИЗИЧЕСКОГО, 2016. 125-128.

24. N.I. Akhmedova, N.I. Azamatova, A.I. Azamatov, F.T. Umaraliyeva, Sh. D. Saidova. THE IMPORTANCE AND ROLE OF SPORT IN HIGHER EDUCATION. Science and innovation in the education system. 08.11.2023. №2. 56-64.

25. N.I. Akhmedova, N.I. Azamatova, A.I. Azamatov, F.T. Umaraliyeva, Sh. D . Saidova. RATIONAL NUTRITION IN THE LIFE OF STUDENTS. 2023/11/8. Current approaches and new research in modern sciences. 2.№11. 33-38

26. N.I. Akhmedova, N.I. Azamatova, A.I. Azamatov, F.T. Umaraliyeva, Sh. D. Saidova. USE OF SPECIAL TENNIS EXERCISES IN PHYSICAL EDUCATION CLASSES AMONG STUDENTS. Академические исследования в современной науке. 2. №24. 47-52.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.