Научная статья на тему 'ЗАРОЖДЕНИЕ И РАЗВИТИЕ ЛИРИЧЕСКОЙ ПОЭЗИИ В СОВРЕМЕННОЙ ТАДЖИКСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ'

ЗАРОЖДЕНИЕ И РАЗВИТИЕ ЛИРИЧЕСКОЙ ПОЭЗИИ В СОВРЕМЕННОЙ ТАДЖИКСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
82
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЛИРИКА / СОВРЕМЕННАЯ ТАДЖИКСКАЯ ПОЭЗИЯ / РУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА / ЛИТЕРАТУРНЫЕ ВЗАИМОВЛИЯНИЕ / ORTANCE OF THE ARABIC LANGUAGE / SPREADING OF ISLAM / LINGUISTIC POLICY / LINGUISTIC SITUATION IN CENTRAL ASIA

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Шарофова Бибихаво

Автор, анализируя лирическую поэзию в современной таджикской литературе, отмечает, что в ее формировании и развитии значительную роль сыграли произведения русских поэтов. Таджикские поэты проявив особый интерес к богатой русской литературе, попытались усилить художественную сторону своей лирической поэзии.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMATION AND DEVELOPMENT OF LYRIC POETRY IN THE MODERN TAJIK LITERATURE

Having analyzed the lyric poetry in the modern Tajik literature, the author notes that the works of Russian poets played an important role in its formation and development. Tajik poets have interest in Russian literature and strengthened their artistic lyrical poetry.

Текст научной работы на тему «ЗАРОЖДЕНИЕ И РАЗВИТИЕ ЛИРИЧЕСКОЙ ПОЭЗИИ В СОВРЕМЕННОЙ ТАДЖИКСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ»

ABOUT THE PLACE AND IMPORTANCE OF THE ARABIC LANGUAGE AT PREREVOLUTIONARY TAJIKISTAN

Abstract. In the article closely exposed the analysis of the place and importance of the Arabic language in of Tajik nation. The periodization of functioning of the Arabic language and its using spheres had been realized. The language situation in Central Asia after accepting Islam had been revealed. The author persuasively shows the reasons of displacing of the Arabic language from the majority branches of public life except of religious rite, after determination Soviet authorities.

Key words: importance of the Arabic language, spreading of islam, linguistic policy, linguistic situation in Central Asia, the periods of functioning of the Arabic language at prerevolutionary Tajikistan, the spheres of functioning of the Arabic language at prerevolutionary Tajikistan.

Сведения об авторе: Ваххобов Толиб - доктор филологических наук, профессор кафедры языкознания Худжандского государственного университета имени академика Б. Гафурова, е-mail: tvahhobov@mail.ru

Information about the author: Vahhobov Tolib - The Doctor of Philology, the professor of chair of linguistics, Khujand State University named after academician B. Gafurov

ЗАМИНАХ,ОИ ПАЙДОИШ ВА РУШДИ ЛИРИКАИ ОШИЦОНА ДАР НАЗМИ МУОСИРИ ТО^ИК

Шарофова Б.

Маркази цумууриявии таълимию методии назди Вазорати маориф ва илми Цум^урии Тоцикистон

Шеъри ошикона дар адабиёт ва адабиётшиносии чахонй собикаи тулонй дорад. Саромадони адабиёти классикии рус В.Жуковский, А.Пушкин, М.Лермонтов ва шоирони дигар ашъори лирикии худро дар заминаи таассуроти хеш аз адабиёти Шарку Fарб офаридаанд. Адибони асри XIX ва аввали асри XX ба мисли С.Есенин ва дигарон баробари ишорахои зиёд ба шахсиятхои хунариву образхои маъруфи адабиёти кадими Юнону Рум, инчунин бардошту ёдкардхое аз арзишхои фархангии Шарк, бахсусус шахсиятхое амсоли Саъдиву Дофиз ва таъсири ашъори гиноии онхо кардаанд, ки нихоят форам, таъсирбахш ва рухбахшанд.

Дамин гуна шеърхои нихоят нозукбинона дар назми рус хеле зиёданд ва онхо, пеш аз хама, бо таъсири робитахои адабй ва тарчумаи осори адибони Шарк, аз чумла шоирони форсу точик бо забонхои франсавй ва русй ба хофизаи адибони барчастаи рус таъсир расонида, боиси падид омадани мавзухои нихоят чолиб дар ашъори ин зумра адибон гардидаанд. Барои исботи синтези фархангу адаби Шарку Fарб, бахусус анъанаи шеъри лирикй дар ашъори А.Пушкин овардани ин пора аз шеъри «Юнонидухтар»-и у кофист:

Туро аз бахри он зодаст модар, Ки афрузй хаёли шоиронро. Ба чазби хар саломи мехрпарвар, Дихй огоз шеъру достонро. Каломи тобноки шаркиёна, Дурахши дидаи оинакирдор... Бувад подош бар ахли замона, Ки ишки хуфтаро созанд бедор. Даме, ки шоири ранчурсимо Калам мезад ба накши поки Лайло,

Магаp таpхи тypо пеши назаp дошт, Ки Ty pyидай аз хоки Лайло... [4, с. 17].

Баpобаpи ин, адибони точик, ба хусус шоиpони лиpик ба назми нихоят доманадоpи pyс таваччух зохиp каpда, баpобаpи таpчyмаи бадеии он, баъзе таъбиp, ибоpа ва тавсифхои онх^о иктибос намyда, бадеияти шеъpи худ ва чанбахои тасвиpии шеъpи мyосиpи точило таквият бахшидаанд. Ин матлабpо адабиётшинос М.Шyкypов чунин ёдоваp мешавад: «Шоиpони ишкиясаpои точик даp ин pох аз назми pyс бисёp чизхо омухтанд» [6, с. 204].

Шоиpони точик Муъмин Кдноат, Шохмyзаффаp Ёдгоpй, Кугбй Киpом, Лоик Шеpалй, Дабибулло Файзулло, Бозоp Собиp, Гyлpyхсоp, Гyлназаp, Саидалй Маъмyp ва дигаp сyханваpон, ки асосан солхои 60-ум хyнаpy истеъдоди хyдpо ба намоиш оваpданд, даp баpобаpи истикболи суннатхои деpинаи классикй, истифода аз колабхо, тасвиpпаpдозиховy коpбасти санъатхои сухан аз шеваи шоиpони pyсy авpyпой даp нигоpиши шеъpхои лиpикй суди фаpовон чустаанд. Aгаp як сабаби ин мутолиаи фаpохи адибон бошад, аз чониби дигаp ба коpи таpчyмаи бадей машFyл гаpдидани онхост, ки бо зи^и ду нуктаи мухим ба ин баppасихо хотима бахшидан ба мавpид мебошад.

Якум, шоиpонy сyханваpоне, ки даp ду давpаи адабиёт зиндагй ва эчод каpда, пайванди бештаp бо чаpаёнхои пешина доштанд, ба pавиши калампаpдозии классикй собит монданд. Албатта, даp ин мавpид чанд шеъpy сypyде, ки вобаста ба вазъи замон сypyдаанд, истисност. Шоиpони номваpи мо Садpиддин Айнй, Зyфаpхон Ч,авхаpй, Накибхон ТyFpал ва дигаpон бештаp ба колабхои шеъpи суннатй, чун Fазал, касида, мухаммас, pyбой, дубайтй, таpчеот, китъа, фаpд yстyвоp монданд. Шоиpони навоваp Пайpав Сулаймонй, Мухаммадчон Рахимй, Абулкосим Лохутй, Дабиб Юсуфй даp баpобаpи идома бахшидан ба сypyдани ашъоpи суннатй, инчунин ба тозакоpии сохтоpии шеъp паpдохтанд.

Ба таъбиpи дигаp, агаpчи баъзе сyханваpон даp оFози салтанати шypавй ба шеъpи классикй гаpоиш доштанд, аммо баp асаpи сиёсати тадpичие, ки ба адабиёт воpид шуд, чавхаpи шеъpy сyхангyстаpиpо бо назми ичтимоиву гpажданй таъвиз намуданд.

Масалан, Дабию Юсуфй даp колаби pyбой, колаби шеъpие, ки заpypати Fyнчоиши як мазмуни комил ва як мафхуми фалсафиву хикамиpо доpад, бо камоли сухандониву шоиpй маънихои ичтимоиpо ба pyбой таслим каpд:

Ман ошики ту, валек Мачнун нашавам. Аз хеш чудо ба куху хомун нашавам. Ман хох даp ишк, хох даp коpy сухан, Аз маслаки ленинизм беpyн нашавам (10, 151).

Дуюм, бозгашти шоиpон ба асолати адабй. Aгаpчи аз охиpи солхои 50-ум ба баъд даp афкоpи адабиётшиносии шypавй «давpони фаpоpасии шеъp» унвон шуда буд [2, с. 20], се дахсола шоиpон ба навпаpдозихои сохтоpй машFyл гаpдида, аз бунёди шеъpи хазоpсола дyp афтода буданд.

Аз ин py, фypсати тозакоpивy истикболи суннатхои шyаpои кадим ва вижагихои шеъpи классикй даp давpони мyътадил гаpдидани сиёсати шypавй ба вучуд омад.

Даp адабиёти баъди солхои 50-ум баpгyзоpии кyнгypахои шеъp, мачлисхои бонуфузи сатхи байналмилалй, таpчyмавy нашpи намунахои машхypи адабиёти халкхо ба забонхои мухталиф, омузиши адабиёти кадим ва Fайpа боиси pyшди шеъpи лиpикй гаpдиданд.

Тачлили солгаpдхои бyнёдгyзоpони адабиёти классикй, нашpи пайвастаи осоpи бyзypгони олами адаб, аз кабили чопи осоpи бозмондаи Рудакй ва шоиpони хамзамони y, нашpи 9-чилдаи матни «Шохнома», pyбоиёти Хайём, тадкики меpоси фалсафии Саной, Arrop ва Мавлавй, намунаи ашъоpy достонхои Низомии Ганчавй, мунтахаботи осоpy куллиёт ва девони шоиpони машхyp, Носиpи Хyсpав, Саъдии Шеpозй, Дофизи Ш^озй, Камоли Хучандй, Aбдyppахмони Ч,омй, Бадpиддин Дилолй, Камолиддини Биной, Aбдyppахмони Мушфикй, тадкики гyстypдаи зиндагиномаву осоpи Захиpиддини Фоpёбй, Aнваpии Aбеваpдй, Фаppyхии Систонй, Манyчехpй, ба табъ

расидани монографиями адабии устод Садриддин Айнй дар бораи рузгору осори бузургони адабиёти форсу точик, гирдоварии ганчинаи адабиёти шифохй, таджику гирдоварии шевахои гуногуни мардуми точикзабони Осиёи Марказй ба тафаккури шоирон ва мухтавои назми муосири точик таъсири мусбат расоиданд.

Ба гайр аз ин, оромии сиёсй ва фазои мусоиди ичтимой мучиби пешрафти мактабхо суханварй, чустучухои адабй ва мухимтар аз хама, инкишофи лирика дар назми муосир гардидааст.

Аслан, сарогози лирикаи адабиёти шуравии точикро лирикаи шахрвандй номидан мумкин аст, чунки бештари шоирон бо маромномахои бисёр оташину шурангези худ ба майдони адабиёт ворид гардиданд. Мавзуи ситоиши шоирона дар солхои 20-уми асри пешин озодиву инкилоб, байраки сурхи хуррият, тавсифи Ленину Инкилоби Октябр, шодй аз истикболи замони нав, мазаммату накухиши мансабдорони ахди амирй, муборизаи синфй, тавсифи синфи захматкаши коргару дехкон, баробархукукии занон, танкиди диндорону мубаллигони хурофот, ахволи бади ичтимой, мухимтар аз хама арчгузории гояхои сотсиалистй ва ин кабил масъалахо ба шумор меомаданд. Садриддин Айнй, Абдулвохиди Мунзим, Пайрав Сулаймонй, Абулкосим Лохутй, Ахмадчони Дамдй, Мухаммадчон Рахимй, Ноил Шерзода, Бахриддин Азизй, Туракул Зехнй, М.Сарвар ва дигар суханварон рухияи тачдидхохиву тозакорихои мардумро дар ашъори худ хело бомахорат тараннум менамуданд. Чдраёни ру ба тараккии лирикаи шахрвандй корномаву муборизахои образхои тавонои ичтимоиро бештар тасвиру тавсиф менамуд. Ба мавзуи мубориза барои рафъи зулму ситам, мавзуъхои нави эхтироми Ватан ва кулли башар, дустиву бародарии халкхои маскуни каламрави Шуравй, инкилоби маданй, ташкили мактабу маориф, театру осорхонахо, бунёди истехсолоту саноат, муковимат бо куввахои зидди сиёсати шуравй ва чанд масоили дигар илова гардид.

Дар канори чунин пешрафти адабиёти муковиматию инкилобй шоирон ба лирикаи ишкии анъанавй низ бетафовут набуданд. Дамзамон, дар дахсолаи нахустини таъсисёбии Точикистони Шуравй байни сарояндагони ин ду навъи лирика ихтилофи назар вучуд дошт.

Адабиётшиносон Х. Мирзозода ва А. Абдуманнонов навиштаанд, ки «...ба лирикаи ишкй ва услуби рамзу кинояи бедилй, умуман ба услуби кухнаи шеърй эътироз ва мубориза эълон намудани шоирон он чихати мусбатеро сохиб буд, ки мавкеи назми гражданиро устувор намуда, майли адибонро ба суи назми нав равона мекард. Аммо чунин гуфтор нуксонхоеро низ ба миён овард, ки дертар бо онхо мубориза бурдан лозим омад. Зарари аввал он буд, ки дар назм гояи пролеткултй - инкори гузаштагон ва шоирони бузурги классик рох ёфт, классиконро танхо маддохи занон ва подшохон номида, аз гояхои халкии пешкадам ва санъати бадеии онхо чашм пушидан хостанд. Чунин ходисахое дида мешуд, ки яке худро ба Рудакй - асосгузори назми классикй мукобил гузоштааст ва дигаре барои рад кардани замони феодалй Дофизро инкор кардааст» [7, 139-140].

Дар рушди лирикаи ошиконаи точик ашъори гиноии устод Садриддин Айнй чойгохи хос дорад. Дар касидаву газал, китъаву рубой, мухаммасу мусаддаси шоир образхои барчаста ва анъанавии ишкй зиёд ба назар мерасанд. Шоир дар газали зерин дар чараёни офаридани чехраву олами дарунии маъшуки хеш аз санъатхои тавсиф, тансик-ус-сифот, ташбех, истиора, тазод ва гайра истифода бурдааст: Мохи ман з-офтоб хушруй аст, Дилбару дилнавозу дилчуй аст. Волаи чашму кадду рухсораш, Офтоб асту сарву охуяст. Лаби лаълаш зи канд ширин аст, Руи хубаш зи мох некуяст. Ин чй каддасту ин чй рафтор аст?! Ин чй чашм асту ин чй абруй аст?!

Фитнаболою ишвапиpой аст, Fамзасехp асту чашмчодуяст. Хyбpyю сафеддандон аст, Сабзчехpy сиёхгесуяст. Нозанинpyю нозукандом аст, Шаккаpинлаълy анбаpинмyй аст. Чо гиpифта ба чаннати pyяш, Донаи хол ё ки хиндуяст. Сypаташ хуб, лек бадмехp аст, Дайъаташ наFз, лек бадхуй аст. Ба умеди висол Айнии зоp, Субх то шом даp такопуй аст [1, с. 37].

Даp мухаммасоти устод Айнй кахpамони лиpикй даp пеpоя ва манзаpи шеъpи классикй зyхyp менамояд. У хамчунон бо нозу итоб ва бе эътино pох меpавадy даp шитобу хаpакат аст ва нисбати pаFбати ошик паpвое надоpад. Ин навъ тасвиpи чамолу итоби y даp мухаммасе, ки баp Fазали Соиб навишта шудааст, pавшан ба мушохида меpасад:

Рафтам ба чустучуяш даp кучахо давида, Дам чома чок каpда, хам пиpахан даpида. Даp куи y фитодам даp хоку хун тапида. «Он махлико баpомад аз хона май кашида, Моил ба уфтодан чун меваи pасида [1, с. 201].

Зyфаpхон Ч,авхаpй даp шеъpхои худ батакpоp аз иpодатy ихлоси хеш ба хyнаpy мактаби шоиpии Бедил ишоpа менамояд. Маъшукаи шеъpи Ч,авхаpй, хаммонанди «маъшукахо»-и шеъpи классикй pаъновy саpкаш аст:

Мypдам аз хасpат, ки мебусад хино дасти тypо, Русиёхи сypма чашмони сияхмасти тypо. Оламе озод мебинанд саpви коматат, Чуз pикобат кист бошад дидапобасти тypо. Синачокон хаp таpаф бахpи фидо саф бастаанд, Сафкашида ханчаpи мижгони пайвасти тypо. Панчаат чун байзаи хyp, соидат байзои нyp, Дастаи гул кай шавад монанд гулдасти тypо. Дyppи ашк, эй Ч,авхаpй, то чанд нисоpаш кунй, Нест мепиндоpад он pаъно хама хасти тypо» [9, 86-87].

Абдулвохиди Мунзим низ бинобаp таъкиди адабиётшинос С.Табаpов даp Fазалхои худ хамон yслyбеpо пеш гиpифтааст, ки даp шеъpхои хачвию ичтимоияш ба коp мебypд. У баpои баёни pyхиявy холати кахpамони лиpикй аз pавиши Ахмади Дониш, Шохин, Дайpат ва дигаp сyханваpони замони худ истифода бypда, лиpикаи ишкиаш оханги танз ба худ гиpифтааст:

Даp кас, ки мубталои ту, эй дилpабой шуд, Коpаш зи сузи даpдy Fамат оху вой шуд. Мypдемy бод бypд ба куи ту хоки мо, Моpо бад-ин бахона ба куи ту чой шуд. Чун шаммае, ки талхии дашномаи ёp дошт, Макбул даp мазохи хама таъми чой дошт. Нагзоштй кадам ба саpи Мунзим аз каpам, Даpчанд даp pахи ту саpаш хоки пой дошт [8, с. 85].

Устод Лохутй даp OFOЗи шоиpии хеш ба сабки шоиpони тасаввуф шеъp эчод мекаpд. Даp мачмуаи «Гулбонги навчавонй» ишк даp забону каломи y маънии иpфонй доpад. Аз талмехоту санъатхои бадеие, ки шоиp ошкоpy пушида даp Fазали зеpин истифода каpдааст, ин матлаб pавшан мегаpдад:

Бикушо бахpи такаллум лаби чун маpчонpо,

То намоем нисоpи кадамат маp чонpо...

Гандуми холи ту оваpд даp ин домгахаш,

Худ кунй ^py нихй баp дигаpе товонpо.

Моppо хамсаpи товус чунон гаpдонй,

Дyздpо туша дихй, то ки баpад имонpо.

Коpи хакpо чй кунй чуну чаpо Лохутй?

Ту набинй ба чунин чашм магаp нyксонpо [5, с. 8].

Даp саpзамини шypавй устод Лохутй охангхои ичтимоиву мазмуни ошиконаpо хеле мохиpона ба хам омезиш додааст

Муаллифони бахши назми китоби «Таъpихи адабиёти советии точик» (Ч,илди 1) навиштаанд, ки «аз шоиpони маъpyфи солхои 20-ум Пайpав ягона шоиpест, ки даp эчодиёташ лиpикаи соф ишкй, яъне лиpикаи ошиконаи оpй аз охангхои ичтимой мавкеъ пайдо каpда таванистааст» [7, с. 143).

Академик М.Шyкypов таъкид мекунад, ки дигаpгyн сохтани Fазали ишкй даp солхои 20-уми асpи гузашта бо эчодиёти Лохутй ва Пайpав шypyъ гаpдид [6, с. 204]. Даp ин замина он чй даp боло ёд шуд, шаходат аз он доpад, ки Лохутй ва Пайpав баpои инкишофи лиpикаи ишкй накши намоён доpанд.

Сухайлй Ч,авхаpизода аз каламкашони даp ин солхо сеpмахсyл ба шyмоp омада, шеъpy достонхои зиёд эчод намуда бошад хам, вале чанбаи публисистии ашъоpаш мавкеи лиpикаpо танг сохтаанд. Аз ин py, даp «Девони Сухайлй» шеъpy Fазал ё китъаву pyбоие, ки бозтоби истеъдоди нодиpи ин сyханваp бошад, ба мушохида наpасид.

Миpзо Тypсyнзода даp солхои 40-50-ум, агаpчи Fазалиёти ошикона кам эчод каpдааст, вале даp шеъpхои гуногунсохти худ ба таpаннyми лиpикаи ишкй паpдохтааст. Aшъоpи лиpикии Миpзо Тypсyнзода низ даp pобита бо охангхои дустй ва озодихохй pивоч ёфта, ки басо самимона сypyда шудаанд. Баpои намуна метавон шеъpхои «Маpхабо», «Накши пой», «Дамин кофист» ва Fайpаpо ном бypд, ки нимаи дуюми солхои 50-ум ва аввали солхои 60-ум интишоp шудаанд.

Даpчанд достони «Ч,они шиpин» даp зимн мавзуи Ш^к, озодй, истиклолияти миллй, сулх, дустиву баpодаpии халкхои гуногуни оламpо фаpо мегиpад, вале аслан он як монологи томи лиpикй аст.

Чднбаи лиpикаи ошиконаву махpамонаи достон даp мухаббатномаи y ба хамсаpаш ифода меёбад.

Шоиp Абдусалом Дехотй даp pyбоиёти хеш эхсосоти ошиконаpо басо pангинy чолиб баён месозад. Таpзи нигоpиши y содда, вале чолибу гушнавоз аст. Вай баpои ифодаи зypy тавони ошикихои чавонони давpи худ аз пеpсонажхои pомани «Дохунда»-и устод Садpиддин Айнй ёдоваp мешавад:

Доpам ба дил умед, ки ёpат бошам, Даммаслаку хамдаст ба коpат бошам. Даp зиндагии тозаи хушбахтона Гyлноp туию Ёдгоpат бошам [3, с. 33].

Даp солхои Чднги Бyзypги Ватанй шоиpони точик гохо шеъpхои ишкй сypyда, баpои баланд баpдоштани холат ва вазъияти pавонии халк саъйю талош намудаанд. Шояд ин навъ сypyдахо даp хамон давpа ба pyхияи чавонон таъсиpи мусбат меpасонд. Шеъpи дигаpи Абдусалом Дехотй «Ту хам ёде бикун аз ман!», ки ба шакли наздик мусаммати мypаббаъ навишта шудааст, лахну оханги басо чолиб доpад: Ба ман, ёpо, чафо каpдй, Ки бо худ ошно каpдй, Ба ёдат мубтало каpдй, Ту хам ёде бикун аз ман!. [3, с. 78-79].

Arap ба эчодиёти шоиpони дигаpи ин давpа pyй оваpем, намунахои чолибеpо даpёфт каpдан мумкин аст. Аммо бо чунин тахлили ичмолй саpи масъалаи мазкyp иктифоъ намуда, бо чанд нукта матлабpо чунин чамъбаст намудан мумкин аст.

1. Лирика хамчун чинси адабй аз мархилахои нахустини пайдоиши адабиёти чахонй хамчун воситаи баёни эхсосоти калбии суханварон хидмат намудааст. Лирика ба чахони отифонаи шоирони юнонй рох ёфта, робитаи мусикиву каломи мавзуни се навъи шеъри гиноии ямбй, меликй ва элегикиро ба вучуд овардааст. Дертар дар адабиёти Рими кадим ашъори лирикии юнонй рушд карда, таъсири он ба дигар адабиёти Еарбу Шарк ба мушохида мерасад. Дар адабиёти форсу точик ашъори гиной хамчун рукни шеърй такомул ёфта, ганчинаи бузургеро ташкил намудааст.

2. Шоирони мархилаи аввали адабиёти садаи ХХ аз осори суханварони охири асри Х1Х, идомаи мактаби бедилй, махофили хофизхониву мавлавихонй ва дигар чараёнхо фаровон истифода карда, барои рушди лирикаи ишкии даврони нав шароит фарохам оварданд.

3. Пайдоиши матбуот, нашру тарчумаи осори шоирони русу аврупо ва дертар баъди таъсиси Ч,умхурии Халкии Шуравии Бухоро, Ч,умхурии Мухтори Шуравии Точикистон дар дарунмоя ва тарзи баёну ифодахои шеъри лирикии точикй дигаргунихои зиёд ба миён омад. ^ахрамони лирикии шеър агарчи дар аввал анъанавй ва мучарраду мавхум бошад, дертар ба образи равшану дастрас табдил ёфт. Таъсирпазирй аз ашъори шоирони русу аврупой ва ошной бо суханварони муосири Эрон дар охири солхои 50-ум ба баъд мучиби баланд рафтани эхсосоту хаячон, ишку хавас, пайванди ошкорову такаррубчуии марому андеша дар лирикаи махрамона гардид.

4. Баргузории дахаву хафтахои адабиёту санъати кишвархои чамъияти сотсиалистй, чумхурихои шуравй, доир гардидани анчуманхои сатхи чахонии шеъру сухан шоирони точикро барои омехтан ба чараёнхои муосири адабй вогузор намуд.

Адабиёт:

1. Айнй С. Куллиёт. Шеърхо. Иборат аз 15 чилд. Ч,. 8. / хайати тахририя: М. Осимй,

М. Турсунзода, К. Айнй, Р. Дошим, Д. Ахрорй. - Душанбе: Ирфон, 1981. - 524 с.

2. Акбарзода Ю. Шеъри точикии нимаи дуюми садаи бист. - Душанбе: Адиб, 2011. -

320 с.

3. Дехотй А. Асархои мунтахаб. Шеърхо, хикояхои хачвй, драматургия, намунаи

тарчумахо. - Сталинобод: Нашрдавлточ, 1957. - 300 с.

4. Лирикаи классикии рус: мачмуаи шеърхо. Тарчума аз русй. - Душанбе: Адиб, 1988.

- 144 с.

5. Лохутй А. Гулбонги навчавонй (ашъор). - Душанбе: Ирфон, 1992. - 144 с.

6. Масъалахои адабиёти муосири точик.- Душанбе: Ирфон, 1970. - 416 с.

7. Мирзозода Х., Сайфуллоев А., Абдуманнонов А. Таърихи адабиёти советии

точик. Инкишофи жанрхо. Иборат аз шаш чилд. Ч,илди 1. Назму насри солхои 20.

- Душанбе: Дониш, 1984. - 356 с.

8. Табаров С. Мунзим. - Душанбе: Ирфон, 1991. - 152 с.

9. Чдвхарй Зуфархон. Девони Чдвхарй / тартибдихандагон Н. Шанбезода ва Б.

Файзуллоев. - Душанбе: Ирфон, 1986. - 272 с.

10. Юсуфй Дабиб. Сатрхои нотамом. Китоби 1. - Душанбе: Адиб, 1987. - 336 с.

ЗАРОЖДЕНИЕ И РАЗВИТИЕ ЛИРИЧЕСКОЙ ПОЭЗИИ В СОВРЕМЕННОЙ

ТАДЖИКСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ

Аннотация. Автор, анализируя лирическую поэзию в современной таджикской литературе, отмечает, что в ее формировании и развитии значительную роль сыграли произведения русских поэтов. Таджикские поэты проявив особый интерес к богатой русской литературе, попытались усилить художественную сторону своей лирической поэзии.

Ключевые слова: лирика, современная таджикская поэзия, русская литература, литературные взаимовлияние.

FORMATION AND DEVELOPMENT OF LYRIC POETRY IN THE MODERN

TAJIK LITERATURE

Abstract. Having analyzed the lyric poetry in the modern Tajik literature, the author notes that the works of Russian poets played an important role in its formation and development. Tajik poets have interest in Russian literature and strengthened their artistic lyrical poetry.

Сведения об авторе: Шарофова Бибихаво - заместитель директора Республиканского учебно-методического центра при Министерстве образования и науки Республики Таджикистан, e-mail: eva-21-27@mail.ru

Information about the author: Sharofova Bibihavo - deputy director of the Republican training and methodical centre under the Ministry of Education and Science of the Republic of Tajikistan

РОЛЬ ПОДЧИНИТЕЛЬНЫХ СОЮЗОВ В ФОРМИРОВАНИИ СЛОЖНЫХ

ПРЕДЛОЖЕНИЙ

Мухамедова М. А.

Российско-Таджикский (славянский) университет

Сложноподчинённые предложения состоят из главного предложения и подчинённых ему частей - придаточных предложений: сказуемостных и др. Придаточные предложения выполняют функцию главного члена сложноподчинённого предложения. Такие сложные предложения одночленны, поскольку при отсечении придаточного предложения главное остаётся неполным, лишенным своей основной части. Придаточные предложения этой группы вводятся изъяснительными союзами that, whether, if: That we should have risked a second boat load seems more daring than it really was [1, с. 119].

В таджикском языке такие предложения, т.е. сложноподчинённые предложения с придаточными подлежащными, не находят своей эквивалентной модели (формы). Придаточные предложения (подлежащные) английского языка переводятся на таджикский язык, в основном, дополнительными придаточными предложениями и реже - определительными. В таджикском языке данные придаточные связываются при помощи одного союза ки и интонацией: Мо царор додем, ки боз як карати дигар ба цаиц чиз бор кунем. Ин кор хатарнок буд, аммо он тавре, ки ба назар менамуд, бетадбирона набуд [2, с. 124].

Наряду с союзами широко употребляются союзные слова: местоимения who, what, which, whatever, whoever, whichever, которые в современном языке почти не встречаются в вопросительных предложениях; местоименные наречия where, when, why, how. Союзные слова выступают в придаточном предложении в функции его главных и второстепенных членов.

Придаточные предложения, предикативные члены, вводятся изъяснительными союзами that, whether, if; иногда обстоятельственными союзами, например, as if; союзными словами what, why, who, where, how, when. Возможно и бессоюзное подчинение этих предложений.

Значения придаточного предложения связывающего с главным предложением припомощи союзов that и ки (в тадж. яз.) в основном совпадают со значениями предикативного члена в составном именном сказуемом в тех случаях, когда говорящий отождествляет содержание придаточного предложения с понятием, выраженным подлежащим: Even Ben Gunn himself has admitted that she was «queer to handle till you knew

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.