Научная статья на тему 'ШУКУХИ И МУЗЫКА'

ШУКУХИ И МУЗЫКА Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
129
76
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МУЗЫКА / ПЕСНЯ / ЧАСТУШКА / ТЕМА / ЖАНР / ГЕРОЙ ЛИРИЧЕСКИЙ / ФОЛЬКЛОР

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Бобомаллаев Илхомджон Джанобович

В данной статье автор анализирует прочную связь Аминджона Шукухи с музыкой. Тема песен, их содержание показывают связь лирики поэта с фольклором. Также исследована проблема жанра и выражены научные взгляды по этому вопросу.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SHUKUHI AND MUSIC

In this article, the author has tried to show close relations of Aminjon Shukuhi with music. The topic and content of the songs have found their confirmation in connection with study of poet’s lyrics with folklore. The problem of genre is researched and given scientific thoughts on this issue in the article.

Текст научной работы на тему «ШУКУХИ И МУЗЫКА»

хаст, ки шогирдон машкхои дар китоби дарсй доир ба мавзуъ пешниходгардидаро бе кумаки омузгор мустакилона кор карда метавонанд.

Ба хамин тарик, бояд дар дарсхои забони точикй хонанда бештар фаъолият барад, на омузгор. Тахтаи синф бояд майдони фаъолияти хонандагон карор гирад ва яке аз талаботи усулхои омузиши хамфаъол низ махз дар хамин аст. Танхо омузгори дакикназару эчодкор метавонад дар ин замина шогирдонро бо донишхои нави замонавй мусаллах гардонад.

Адабиёт:

1. Аминов С. Забони модарй (китоби дарсй барои синфи 7). - Душанбе: «Сарпараст», 2002.

2. Барномаи забони точикй барои синфхои V-XI. - Душанбе, 2006.

3. Курбонов М. Методикаи забони точикй барои мактаби миёна. К. 1. - Душанбе, 1985.

4. Текучев А. В. Методика русского языка в средней школе. - М., 1970.

МЕТОДЫ И ПРИЁМЫ ИЗУЧЕНИЯ НАРЕЧИЯ МЕСТА И ВРЕМЕНИ

В 7-ОМ КЛАССЕ

Аннотация. В статье изложены методы и приёмы изучения темы «Наречий места и времени в 7-ом классе». Автор излагает свои суждения по поводу привития умений и навыков студентов и молодых специалистов в преподавании языка.

Ключевые слова: наречие времени, наречие места, придаточное предложение места,

a) пространство и время, б) место и время

WAYS AND METHODS OF TEACHING ADVERBS OF PLACE AND TIME

IN THE SEVENTH GRADE

Abstract. The article describes the essence of the ways and methods of teaching "Adverbs of place and time in the seventh grade." The author presents her judgments about the way and methods of increasing skills of students and young professionals to language teaching.

Key words: adverb of time, adverb of places, adverbial clause of places a) space and time,

b) the time and place.

Сведения об авторе: Джумахонова Шарофат Алихоновна - старший преподаватель методики преподавания таджикского языка и литературы, факультета таджикской филологии Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, e-mail: ankabuti@mail.ru

Information about the author: Jumakhonova Sharofat Alikhonovna - Senior Lecturer, the chair of tajik language and literature methods of teaching, faculty of Tajik Philology, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni

ШУКУ^Й ВА МУСИЦЙ

Бобомаллаев И. Ц.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни

Лирикаи солхои 50-70-уми карни ХХ дар баробари идомаи анъанаи пешкадами назми солхои каблй ба як катор дигаргунихо дучор омадааст. Ин дигаргунй дар шаклу мазмуни лирикаи ин давр зухур ёфтааст. Чи дар ашъори шоирони насли аввал ва тачрибанок ва чи дар мероси адибони насли дуюм, ки нисбатан чавонанд, инъикоси вокеияти зиндагй ва заминаи вокеии шеър макоми хоса дорад.

Адабиёт барои мардум офарида шудаву осори адабй мардум барои тарбия, боло бардоштани хиссиёти шахсият хидмат мекунад. Суруд ва мусикй низ аз воситахои

247

мухими Fизои маънавй гиpифтани шахсият аст. Мавpиди таъкид аст, ки алокамандии Шукухй ба мусикй кавй аст.

Аминчон Шукухй шоиpи таpонасаpо буд. Сypyдxои y, чунончи «Даp осмони бахтам», «Баpои дидаи дил pоx наздик», «Даp базми сохибчамолон» ва Fайpа солхост, ки маълуму машxypанд. Онхо ба pепеpтyаpи хофизони номй дохил шудаанд, баъзеашон ба сypyдxои халкй бадал гаpдидаанд. Ба акидаи адабиётшинос Рахим Мусулмонкулов «Сабаби шyxpати босазо ин аст, ки шоиp лаззати чонбахши мухаббат, хусну малохати махбуба, покии одоб, назокати Ватанpо аз маFзи чон ситоиш каpдааст» [1, с. 3].

Маpдyм Аминчон Шyкyxиpо пеш аз хама ва беш аз хама чун шоиpи лиpик мешиносанд. Лиpикаи шакаpпайванд ва pУxнавоз, мисpаъxои дилписанд ва меxpанбоз аз солхои аввали ба аpсаи адабиёт баpомадани шоиp диккати охангсозону аpтистон, хофизони халкpо ба худ кашида, хусни таваччухй онxоpо ба муаллифашон тоpафт зиёд мекунад....

«Arap бигуем, ки миёни сypyдаxои беxтаpини замонавй чакидахои килки y, чакидахои табъи вай чойи хоса доpанд, заppае мyболиFа намешавад» [б, с. 5].

Аминчон Шукухй махз баpои сypyдxояш, ки хакикатан зеби баpномаxои консеpтии санъаткоpон будаанд, бо Мукофоти давлатии Рудакй кадpдонй шуд. «Мепаpваpам», «Интизоpй», «Сypyди ман», «Мохи хинду», «Ту гул не», «Дилаpо бypдию манpо набypдй», «Насими анбаpафшон», «Ман шаби васли тypо мекобам», «Боз мегуям», ки махсули калами шоиpанд, аз зyмpаи беxтаpин сypyдxои точикй дониста шудаанд.

Албатта, баpои машxyp гаpдидани ин сypyдxо ва чун шоиpи лиpик беш аз пеш обpyю эътибоp пайдо каpдани муаллифи онхо хизмати охангсозон набояд аз мадди назаp дyp бимонад. Хдмчунин, кобили таъкид аст, ки сypyди хуб аз шеъpи хуб баpмеояд.

Сypyди хуб махдудияти саpxад намеписандад. Сypyдxои Шукухй баланду дyp паpвоз мекунанд, зеpо вай даp кypахонаи дили худ, бо табъи оташбоpи худ ба онхо болу паpи мустахкам офаpидааст, pyx бахшидааст. Онхо аз дил ба дил pаx меёбанд, аз дахон ба дахон мегyзаpанд ва ба хамин минвол сайpи кишваpxоpо давом медиханд, шаъну шyxpати муаллифи худ, халки y ва диёpи ypо мефизоянд. Як ба хотиp оpем, ки сypyди «Мепаpваpам» даp ичpои xyнаpпешагони литвонй чи хел гyвоpо садо медихад.

Сypyдxое, ки бастакоpи маъpyф Зиёдулло Шахидй ва дигаpон ба шеъpxои ин шоиpи махбуби халки мо навиштааст, номи Аминчон Шyкyxиpо мунтазам боз чандин шастсолахо виpди забон мегаpдонанд [2, с. 3].

Шеъpxои «Сафаp каpдам, чахон дидам», «Шаxpи ман», «Ханда кун, эй ёpи гуландом», «Гули шафтолу», «Кабyтаpи сафедакам», «Шайпypи зафаp» ба сypyд даpомадаанд.

Сypyдxои Шукухй чаззоб ва дилнишинанд. Охангсозони точик бештаp аз сад шеъpи ypо ба оханг даpоваpдаанд, ки онхо на танхо даp Точикистон, балки даp дигаp мамлакатхо низ чун беxтаpин намунахои сypyди точикй танин меандозанд.

Аминчон Шукухй шоиpи лиpик ва саpояндаи ишки пок буда, бо сypyдy таpона ва шеъpxои баландмазмуну таpабангези худ машxypy маъpyф гаpдидааст.

Сypyдxои Аминчон Шукухй асосан ба мавзуъхои мухимми замон бахшида шуда, даp онхо хислатхои беxтаpини одамони советй, муносибат ва pафтоpy одоби чавонон, кайфияти pyxy ахлоки онхо, вафодоpй ва мухаббати пок ба воситаи обpазxои лиpикй ифода гаpдидааст.

Таpонаю сypyдxои Аминчон Шукухй ба кас халоват, куввату Fайpат, шавку завк, илхом ва pyxи тоза мебахшад. Созхои сеxpангез ва чозибадоpи сypyдxои шоиp, вакте ки бо оханги мелодистон чУp мешавад, боз хам диловез ва шавкангезтаp мегаpдад. Ин хусусияти таpонаxои шоиp пеш аз хама натичаи эхсосоти баланди шоиpона ва таъсиpнокии пафоси шеъpxои он мебошад.

Сypyд шаpик ва pафики беxтаpини инсон аст. Аз мазмун, оханг ва созу навои он кас Fизои маънавй мегиpад. Шоиp бо хамин гуна хиссиёти pyxпаpваp rapy боp доpад.

^p гуна шеъp гyфтан мумкин аст, вале даp жанpи сypyд шеъp гyфтан махоpати махсyсpо талаб мекунад. А. Шукухй шоиpест, ки жанpи сypyд ва таpонаpо инкишоф дода, бо лиpикаи худ онpо пypмазмyн ва бой намудааст...

Сypyдхои Зиёдулло Шахидй «Ачаб не, гоибона гуй акнун», «Мохи Динду», «Шахpи азизам», «Сypyди мухаббат», Сайфиддинов - «Намеpафтй ту аз ёдам»; Зайниддин Зулфик^ов - «Даp вакти сафаp»; А. Дамдамов - «Андаке ист»; X,амpоев -«Таpонаи бахоp»; Бободустов - «Ч,илваи кадат»; Шохназаp Сохибов - «Даp води заpнисоpи колхоз» ва Fайpахо аз хамин кабил буда, ба матни шеъpхои ин шоиpи хушбаён эчод каpда шудаанд...

Шеъp хаp кадаp пypмазмyн ва оханги эчодкаpдаибастакоpон хаp кадаp таpабангез бошад, баpомади хофизон хамон кадаp таъсиpнок мегаpдад ва сypyд ба шунавандагон бештаp халоват мебахшад...

^ахpамони шеъpy сypyдхои шоиp Аминчон Шукухй хаёлй ва бофта набуда, балки махбубаи вокеиянд, онхо даp байни мо rap ва зиндагй мекунанд. Бинобаp хамин шоиp даp ифода намудани мехнат ва хислатхои начиби занони точик бо хаячон ва хаpоpати дил сухан мегуяд.

Сypyдхои «Боз мегуям», «Ту гул не, чони ман, хаpгиз ту гул не», «Нома», «Кабyтаpи сафеди ман»-и Аминчон Шукухй аз таpафи хофизи чавон Ч^абек Mypодов хонда мешавад. Хднгоме ки саpоянда сypyди «Ту гул не, чони ман, хаpгиз ту гул не»-pо месаpояд, шунаванда аз овози фоpами хофизу пypмазмyнии сypyд ба вачд омада, гаштаю баpгашта каpсак мезанад. Ба ин сypyди шоиp худи хофизи чавон оханги дилчаспе бастааст, ки матлаи шеъp чунин аст: Бидидам гул вафодоpй надоpад, Ба pохи ишк подоpй надоpад. Насими pахгyзаp чун шуд хамоFyш Ба булбул вай дигаp коpе надоpад. Ту гул не, чони ман, хаpгиз ту гул не [8, c. 43].

Шоиp даp ин шеъp хамдаму хамнафас, хамкоpy хамтакдиp ва шаpики зиндагй ва хаёт будани махбубаи хyдpо хакконй васф каpда, занpо баpои он ба «гул» мукобил мегyзоpад, ки «гул» даp хакикат он бyзypгию он хусну латофати занхои сохибикболи имpyзаpо ифода каpда наметавонад. Бинобаp хамин кадpи «гул» даp назди зан хеч аст. Шоиp бо хамин pохy восита ба зан аз нуктаи назаpи фахмиши имpyза бахо дода, даp ин обpази шоиpона чизи наве гуфтааст. Як чихати диккатчалбкyнандаисypyдхои шоиp хам даp хамин аст.

Аминчон Шукухй даp сypyдхои худ нигоххои шух ва фаттони дилбаpон, сухбат, суханхои шиpин ва pози ошиконpо бо суханхои баланпаpвоз ва ифодахои дилчасп ба pиштаи назм кашидааст:

Ба вакти хайpy хуш бо pyи хандон, Бигуфтй хайpy дастамpо фишypдй. Намедонам чаpо хамpохат, эй чон, Диламpо бypдию манpо набypдй?

Сypyди «Мо таpафдоpи сулхем»-и шоиp чун гимн садо медихад. Ин сypyд мазмуни баланди сиёсй дошта, даp он маpомy максади Паpтияи Коммуниста ва халки кахpамони советй ифода ёфтааст. Сулху амният, ки яке аз масъалахои заpypтаpини замони хозиpа аст, асоси идея ва мавзуи ин сypyд гаpдидааст. Шоиp бо устодй ин идея ва мавзyъpо, ки хохишу оpзyи хамаи халкхои таpаккипаpваpи чахон аст, даp як сypyди хypд бо санъати баланд ва хиссиёти амик Fyнчонида тавонистааст.

Сypyд ва таpона, ки хиссиёти нозyктаpини ботини одамpо ифода менамояд ва бо фоpамй ва мазмуни худ завки инсонpо бедоp мекунад, мавзуи мyхимтаpин ва хаpактеpноки эчодиёти Аминчон Шукухй мебошад. Шоиp хамаи муваффакият, тантанаю шодй, тую сypypи халки худ, мyхимтаpин вокеахои замон ва кашфиёту муъчизахои маpдyми моpо даp обpазхои лиpикй pеалистона тасвиp мекунад.

Ба кавли Шахобов Т. «Сypyдxои А. Шукухй бо маxоpати ба худ хос фаpк каpда, пафоси бyзypги гpажданй доpанд. Онхо аз забо ба забон мегyзаpанд ва даp ин pоxи паpвози худ аз таpафи маpдyм бахои баланд мегиpанд» [7, с. 4].

Мухаббат ба Ватан, халк ва паймон ба ëp, ки аз аввалин шеъpxои Аминчон Шукухй бо оханги фоpами лиpикй pавшанy сахех ифода ёфтааст, тадpичан инкишоф ёфт, ба кувваи бyзypги FOявию эстетикй табдил гаpдид ва доиpаи мавзую масъалахои эчодиёти шоиppо муайян каpд. Аминчон Шукухй ба майдони адабиёт бо мавзуъ ва овози хосаи шоиpонаи худ дохил шуд. Вай таpонасаpои хакикии хаёти хушбахтонаи халк, мехнату мyбоpиза ва ишку чавонй гаpдид...

«Аминчон Шукухй шоиpи навоваp мебошад. Aшъоpи y кайхост, ки танхо вокеаи адабй нестанд, балки ба хаёти халк даpомадаанд», - мегуяд Атахон Сайфуллоев, ки комилан хак аст [3, с. 3].

Сypyдxои шоиp дили пиpy баpноpо тасхиp каpдааст. X,азоpxо одамон нозyктаpин хиссиёти хyдpо ба воситаи шеъpxои y ибpоз медоpанд. Жанpи сypyди оммавй, ки даp адабиёти точик А. Лохутй ва М. Тypсyнзода баpин устодхо доpад, даp эчодиёти А. Шукухй rnpy бол бикшод, сифатхои тозае ба худ касб каpд.

Жанpи сypyд бо анъанахои назми пешкадами мо алокаманд аст. Яке аз мyxимтаpин саpчашмаxои сypyдxои Аминчон Шукухй таpонаxои халкист. Ба назаp чунин меpасад, ки шоиp назми китобй ва сypyдxои халкиpо ба хам пайванд каpда, меваи тоза ва хеле хушлаззат ба даст оваpдааст. Даp ин pоx y аз услуби халкй, обpаз, таъбиp ва санъатхои забони халк моxиpона истифода каpдааст. Вале гап факат даp ин нест. «Шашмаком бошад, сypyдxои классикиpо даp баp гиpифтааст. Даp солхои бистум сypyдxои инкилобй, ватандустй ва гpаждании нав ба вучуд омаданд. Чунон ки жанpxои сypyд гуногун аст, вакту чой ва мавкею макони хониши онхо низ гуногун мебошанд. Вакте ки сypyди Аминчон Шукухй «Mепаpваpам» ба майдон омад он чо эхсосоти нозуки ошику маъшук, хисси ватандустй, мyбоpизаи чанговаpон баp зидди фашизм, мехнат, ахду вафо ва паймони чавонон ва дyхтаpон ба xамдигаp якчоя ва бо камоли муваффкият ифода ёфтаанд:

Эй ватанпаpваp нигоpам, баски хастй хамдамам, Аз ту хyppамтаp шавад пайваста калби хyppамам. Даp гулистони саодат нест андуху Fамам, Баp ту мегаpдад кавй дахчанд ахди махкамам, Mеxpи покатpо чу шамси пypзиë мепаpваpам [8, с. 74].

Даp таpонаxои y хисси ватанпаpваpй, мехнатдустй, мухаббат ба хаёт ва инсон, аз дyшвоpиxо натаpсида бо азм ба суи куллаи бахт пеш pафтан, шаpики тамоми вокеахои зиндагй гаpдидани ошику маъшук, хулоса ахлоки пок, маънавиёти беFаш, хиссиёти баланд ва идеалхои чамъиятии хамзамонони мо хелеpавшан ифода ёфтааст. Mагаp ин сухбати шиpини зану шавxаp, ки пастию баландихои xаëтpо xамpоx тай каpда, хушбахт шудаанд, ахамияти калони таpбиявй надоpад: Ту охиp мавчи даpëи вафой, Ту охиp бо дили ман хамсадой Ба обу оташ афтодам, фитодй, -Накаpдй хеч гох аз ман чудой. Ту гул не, чони ман, xаpгиз ту гул не!

Даp шеъpxо-таpонаxои Шукухй баёни жанpxои лиpикй ва гpажданй на факат худуде ба назаp намеpасад, балки баpъакс, манбаи чамъиятй хамчун маншаи лиpикй зyxyp мекунад. Сифатан нав будани сypyдxои Аминчон Шукухй низ даp хамин чост. Онхо ифодаи хиссу фикpи вокеии халкианд, ки даp дили худ манфиатхои шахсй ва чамъиятиpо аз xамдигаp чудо намекунанд. Бесабаб нест, ки Аминчон Шукухй махз баpои сypyдxояш сазовоpи Лаypеати мукофоти давлатии ба номи Рудакй гаpдид.

Аз мавзунй ва салосату pавонии ашъоpи Шукухй метавон ба чунин хулоса pасид, ки аксаpияти шеъpxои ypо баpобаpи нашp шуданашон бастакоpони точик ба оханг медаpоpанд ва ё хофизону саpояндагон ба охангхои халкй мувофик каpда мехонанд.

Кисме аз он шеърхо хамчун суруду тарона эчод шудаанд. Сабаби чунин мувофикат аз тарзи дурусти интихоби вазн, мавзуъ, жанр ва тарзи тасвири хакикати вокеиву бадей дарак медихад.

Адабиёт:

1. Мусулмонкулов Р. Колини вафо // Маданияти Точикистон. - 1983. - № 47.

2. Ниёзй Ф. Номи неки у аз кори неки уст // Маданияти Точикистон. - 1983. - № 47.

3. Сайфуллоев А. Шоистаи давру замон // Точикистони Советй. - 1973. - № 139.

4. Сайфуллоев А. Вассофи зиндагй ва мухаббат// Ч,умхурият. - 2003. -№ 113.

5. Турсунзаде М. Стихи Аминджона Шукухи // Литературная газета. - 1955. - № 156.

6. Шафкат. Навои уст аз кучабог // Точикистони Советй. - 1983. -№ 133.

7. Шахобов Т. Парвози суруд // Точикистони Советй. - 1965. - № 235.

8. Шукухй А. Асархои мунтахаб. Ч,. 1. Шеърхо, достонхо, шеърхо барои кудакон. -Душанбе: Ирфон, 1977. - 400 с.

ШУКУХИ И МУЗЫКА

Аннотация. В данной статье автор анализирует прочную связь Аминджона Шукухи с музыкой. Тема песен , их содержание показывают связь лирики поэта с фольклором. Также исследована проблема жанра и выражены научные взгляды по этому вопросу.

Ключевые слова: лирик, музыка, песня, частушка, тема, жанр, герой лирический, фольклор.

SHUKUHI AND MUSIC

Abstract. In this article, the author has tried to show close relations of Aminjon Shukuhi with music. The topic and content of the songs have found their confirmation in connection with study of poet's lyrics with folklore. The problem of genre is researched and given scientific thoughts on this issue in the article.

Key words: lyrics, music, song, chastushka, topic, genre, hero, lyrics, folklore.

Сведения об авторе: Бобомаллаев Илхомджон Джанобович - аспирант второго курса кафедры таджикской литературы Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, e-mail: ilhom-b.89@mail.ru

Information about the author: Bobomallaev Ilhomjon Janobovich -second year postgraduate student of the chair of Tajik literature, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ainy

ОНТОЛОГИЧЕСКИЕ И ЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРИЧИННО-СЛЕДСТВЕННЫХ ОТНОШЕНИЙ (НА МАТЕРИАЛЕ АНГЛИЙСКОГО И

ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКОВ)

Абидова А. Н.

Худжанский государственный университет им. академика Б. Гафурова

Материальный мир представляет собой комплекс предметов, явлений, процессов и признаков. Человек также является сегментом этого материального мира. Сегменты материального мира существуют автономно, но между ними существуют взаимосвязи и взаимодействия. Это значит, что они взаимозависимы. Например: люди, вода, солнце, растения и тому подобные, как предметы материального мира, существуют автономно. Несмотря на эту автономность, один без другого не может существовать. В частности, без воды нет ни человека, ни растения, ни животного мира и т.д. Нет жизни и без солнца. Благодаря солнцу, снегу и ледникам рождается вода. Солнце не только

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.