Научная статья на тему 'ҒЎЗАНИНГ ЯНГИ «СП-206 ВА СП-207» НАВЛАРИНИНГ МАРФОЛОГИЯСИ, БИОЛОГИЯСИ ВА ҚИСҚАЧА ПАРВАРИШЛАШ АГРАТЕХНИКАСИ'

ҒЎЗАНИНГ ЯНГИ «СП-206 ВА СП-207» НАВЛАРИНИНГ МАРФОЛОГИЯСИ, БИОЛОГИЯСИ ВА ҚИСҚАЧА ПАРВАРИШЛАШ АГРАТЕХНИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
3
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
селекция / ғўза / пахта / тола чиқими / тола узунлиги / ҳосилдорлик / микронейр.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Эгамов Хусанбой, Расулов Сойибжон Толибжонович, Хакимов Шахбозбек Шавкатбек Ўғли

Мақолада, «СП-206 ва СП-207» ғўза навларининг марфологияси, биологияси, хўжаликка қиматли белгилари ва юқори ҳамда эртаки ҳосил етиштириш учун парваришлаш агратехникаси келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҒЎЗАНИНГ ЯНГИ «СП-206 ВА СП-207» НАВЛАРИНИНГ МАРФОЛОГИЯСИ, БИОЛОГИЯСИ ВА ҚИСҚАЧА ПАРВАРИШЛАШ АГРАТЕХНИКАСИ»

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024-YIL 26-MART

ГУЗАНИНГ ЯНГИ «СП-206 ВА СП-207» НАВЛАРИНИНГ МАРФОЛОГИЯСИ,

БИОЛОГИЯСИ ВА ЦИСЦАЧА ПАРВАРИШЛАШ АГРАТЕХНИКАСИ 1Эгамов Хусанбой, 2Расулов Сойибжон Толибжонович, 3Хакимов Шахбозбек

Шавкатбек ^ли

1 ^.х.ф.н., профессор Пахта селекцияси уругчилиги етиштириш агротехналогиялар илмий тадкикот институти, Андижон илмий тажриба станцияси, катта илмий ходими 2^.х.ф.ф.д., Андитжон кишлок хужалиги ва агротехнологиялари иниститути, катта

уктувчи

3Таянч доктарант, Андитжон кишлок хужалиги ва агротехнологиялари иниститути

https://doi.org/10.5281/zenodo.10871316

Аннотация. Мацолада, «СП-206 ва СП-207» гуза навларининг марфологияси, биологияси, хужаликка циматли белгилари ва юцори уамда эртаки уосил етиштириш учун парваришлаш агратехникаси келтирилган.

Калит сузлар: селекция, гуза, пахта, тола чицими, тола узунлиги, уосилдорлик, микронейр.

Аннотация. В статье, приведены морфологические, биологические, хозяйственно-ценные признаки и агротехнические выращивание для получение высокого урожая сорта хлопчатника СП-206 ва СП-207.

Ключевые слова: селекция, хлопчатник, хлопок, выход волокна, длина волокна, урожайность, микронейр.

Abstract. The article presents morphological, biological, economically valuable traits and agrotechnical cultivation for obtaining a high yield of cotton varieties SP-206 and SP-207.

Keywords: selection, cotton, cotton, fiber yield, fiber length, yield, micronaire.

Шурланиш ва сув танкислигига чидамли урта толали гуза навларини навдорлигини ошириш хдмда юкори авлод уругларини купайтириш оркали ишлаб чикаришда экиш, майдонини кенгайтириш бугунги кунда долзарб вазифалардан саналади.

Шуни х,ам таъкидлаш жоизки, чигит сифати усимликнинг кайси кисмида жойлашиши билан бирга оналик усимликни кандай шароитда усиб ривожланганлигига х,ам боглик [1, 32 б; 2, 55-57-pp].

Навлардан юкори ва эртаки х,осил олиш учун уларни морфологияси, биологияси ва парваришлаш агротехникасини яхши билиш керак. Шунинг учун гузанинг куйдаги СП-206 ва СП-207 янги навларни тавсифини ёритдик.

СП-206 Fy3a нави. Селекциячилар А. ^осимов, Х. Эгамов ва бошкалар томонидан С-6770 х 175-Ф навларини узаро чатиштириб, куп марта танлаш йули билан яратилган.

Навнинг тупи конуссимон шаклда, ихчам, буйи 100-105 сантиметр. Пояси мустахкам, ётиб колмайди, кучсиз тукланган. Шохланиши 1 типга мансуб, биринчи х,осил шохи 5-6 бугиндан чикади, уртапишар навлар гурухига киради, амал даври 120-121 кун. Барглари уртача катталикда, 3-5 булмали, киркилгансимон, кучсиз тукланган. Гули уртача катталикда, гултож барглари оч сарик рангда. Кусаклари уртача катталикда, овалсимон, 45 чанокли. Бир дона кусакдаги пахта вазни 6,0 грамм. Чигити тукли, кулранг.

Навнинг тола хусусиятлари: ок рангли, узунлиги 34,0-34,5 миллиметр, тола чикиши 37,0 -38,0 фоиз, пишиклиги 4,5 грамм/куч, нисбий узилиш узунлиги 28,2 грамм куч/текс, метрик раками 5850 микронейри 4,4 IV-саноат типига мансуб. Навни муайян майдон

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

ЯЕ8РиБЫКА 1ЬМ1У-АМАЫУ ANJUMANI 2024-У1Ь 26-МАЯТ

тупрок шароитига, ернинг нишоблиги, рельефига караб 60 ва 90 сантиметрли катор ораларга экиш мумкин. Чигит экиш чукурлиги бошка навлардан фарк килмайди. Чигит экиш олдидан яхоб суви берилган майдонларда экилган бу навни чигити тез кунда, кийгос униб чикади, соглом, дуркун усиб ривожлана бошлайди. Чигитни униб чикиши учун тупрок намлиги етарли булмаган далаларда чигит суви бериб уругларни тула униб чикиши таъминланади. Чигити текис униб чиккан майдонларда усимлик уртача 1-2 чинбарг хосил килганда яганалаш утказилади. Х,ар бир уяда 1 донадан усимлик колдириладиган экиш тартибини куллаш макбул булади. Изланишлар натижалари буйича, мазкур нав учун муайян даланинг тупрок шароитига караб кучат калинлиги колдирилади. Хусусан, тупрок унумдорлиги юкори майдонларда гектар хисобига 90-100 минг туп, уртача унумдор тупрокли далаларда 110-минг туп, тупрок унумдорлиги паст, тошлок, адирли далалар шароитида 120 минг туп кучат калинлиги тавсия этилади. «СП-206» гуза навини амал даврида биринчи марта сугориш тупрок шароити хамда усимлик холатига караб, сизот суви чукур жойлашган майдонларда бир туп усимлик уртача 6-7 чинбарг чикарганда ёки шоналаш даври бошланганда, сизот суви юза жойлашган тупрок шароитида эса (захкаш ерларда) ёппасига шоналаш даврида утказилади. Кейинги амал сувлари усимлик холатига караб, сувга талаб сезилганда утказилади.

Навни маъдан угитлар билан озиклантиришнинг йиллик меъёри соф холда: азот билан 250 кг/га, фосфор билан 175 кг/га, калий билан 125 кг/га, нисбати эса 1:07:05 булиши лозим. Бу нав парваришланаётган далаларда гуза катор ораларига ишлов бериш

чукурлиги, камров кенглиги, сони амалдаги тавсияларга мос келади. Навини чилпиш муайян майдондаги гузанинг кучат калилинлигини хисобга олиб утказилади. Нав кучат калинлиги гектар хисобига 90-100 минг туп булганда бир туп усимлик уртача 13-14 хосил шохи, 110 минг туп булганда 12-13 хосил шохи, 120 минг туп булганда эса 12 хосил шохи пайдо булганда амалга ошириш тавсия этилади. Ушбу гуза нави парваришланаётган майдонларда бегона утлар, хашаротлар ва касалликларга карши кураш тадбирлари хдмда дефолиация утказиш бошка навлардан фарк килмайди. Бу агротадбирлар амалдаги тавсиялар асосида амалга оширилади. Гузанинг «СП-206» нави юкори агротехникавий савияда, ушбу илмий тавсияларга риоя килинган холда парвариш килинса гектар хисобига 41-42 центнер сифатли ва эртаки пахта хосили етиштириш имконияти яратилади. Нав ПСУЕАИТИ Андижон илмий - тажриба станциясида ва Андижон туманидаги айрим фермер хужаликларида экилмокда. Унинг сара уруги ПСУЕАИТИ Андижон илмий -тажриба станциясидаги дастлабки уругни купайтириш элита уругчилик хужалигида купайтирилмокда.

СП-207 Fyза нави. Нав Узбекистон пахтачилик илмий тадкикот институти (УзПИТИ) Андижон филиалида селекциячилар А. ^осимов, Х. Эгамов, И. Абдурахмонов ва бошкалар томонидан 478-Т х Андижон-13 навларини узаро чатиштириб, куп марта танлаш йули билан яратилган.

«СП - 207» навининг тупи конуссимон шаклда, ихчам, буйи 105-110 сантиметр. Пояси мустахкам, ётиб колмайди, кучсиз тукланган. Шохланиши 2 типга мансуб, биринчи хосил шохи 5-6 бугиндан чикади, уртапишар навлар гурухига киради, амал даври 120-122 кун. Барглари уртача катталикда, 3-5 булмали, киркилгансимон, кучсиз тукланган. Гули уртача катталикда, гултож барглари оч сарик рангда. Кусаклари уртача катталикда, овалсимон, 4-5 чанокли. Бир дона кусакдаги пахта вазни 5,8-6,1 грамм. Чигити тукли,

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024-YIL 26-MART

кулранг. Навнинг тола хусусиятлари: ок рангли, узунлиги 33,6-34,0 миллиметр, тола чик;иши 36,5-37,0 фоиз, пишиклиги 4,6 грамм/куч, нисбий узилиш узунлиги 28,6 грамм куч/текс, метрик раками 5800-5900, микронейри 4,5-4,6, V-саноат типига мансуб.

Навни муайян майдон тупрок шароитига, ернинг нишоблиги, рельефига караб 60 ва 90 сантиметрли катор ораларга экиш мумкин. Чигит экиш чукурлиги бошка навлардан фарк килмайди. Чигити текис униб чиккан майдонларда усимлик уртача 1-2 чинбарг хосил килганда яганалаш утказилади. Х,ар бир уяда 1 донадан усимлик колдириладиган экиш тартибини куллаш макбул булади. Изланишлар натижалари буйича, мазкур нав учун муайян даланинг тупрок шароитига караб кучат калинлиги колдирилади. Хусусан, тупрок унумдорлиги юкори майдонларда гектар хисобига 90-100 минг туп, уртача унумдор тупрокли далаларда 110-минг туп, тупрок унумдорлиги паст, тошлок, адирли далалар шароитида 120 минг туп кучат калинлиги тавсия этилади.

Навни маъдан угитлар билан озиклантиришнинг йиллик меъёри соф холда: азот билан 250 кг/га, фосфор билан 175 кг/га, калий билан 125 кг/га, нисбати эса 1:07:05 булиши лозим. «СП- 207» навини чилпиш муайян майдондаги гузанинг кучат калилинлигини хисобга олиб утказилади. Нав кучат калинлиги гектар хисобига 90-100 минг туп булганда бир туп усимлик уртача 13-14 хосил шохи, 110 минг туп булганда 12-13 хосил шохи, 120 минг туп булганда эса 12 хосил шохи пайдо булганда амалга ошириш тавсия этилади.

Гузанинг «СП - 207» нави юкори агротехникавий савияда, ушбу илмий тавсияларга риоя килинган холда парвариш килинса гектар хисобига 38-40 центнер сифатли ва эртаки пахта хосили етиштириш имконияти яратилади. СП-207 навини сара уруги ПСУЕАИТИ Андижон илмий - тажриба станциясидаги дастлабки уругни купайтириш элита уругчилик хужалигида купайтирилмокда.

REFERENCES

1. Эгамов Х., Абдурахмонов И., ^осимов Б., Бахромов Ш., Махмудов Н. УзПИТИ - 201 гуза навини морфологияси, биологияси ва парваришлаш агротехнологияси буйича тавсиялар. Андижон, Х,аёт наширёти 2019 й.32 бет.

2. Эгамов Х., Мирхомидова Г., Хасанов У.Н. СП-204 янги гуза навининг тола сифати ва калинлашув вактида унумдорлиги. Халкаро илмий журнал №4(50), 2018 (март) Волгаград 2018 55-57-бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.