Научная статья на тему 'ЧИГИТНИ УНИБ ЧИҚИШИ ВА ҒЎЗАНИНГ КЎЧАТ ҚАЛИНЛИГИГА ҚАТОР ОРАЛАРИГА ИШЛАШ ЧУҚУРЛИГИ ВА СУҒОРИШ ТАРТИБЛАРИНИ ТАЪСИРИ'

ЧИГИТНИ УНИБ ЧИҚИШИ ВА ҒЎЗАНИНГ КЎЧАТ ҚАЛИНЛИГИГА ҚАТОР ОРАЛАРИГА ИШЛАШ ЧУҚУРЛИГИ ВА СУҒОРИШ ТАРТИБЛАРИНИ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
76
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қатор оралари / суғориш / поя / барг / чаноқлар / пахта / ўсимлик / амал даври / ЧДНС / вариант / қуруқ модда. / row spacing / irrigation / stem / leaf / pods / cotton / plant / period of operation / CDN / variant / dry matter.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — K. Komilov, O. Esonova

Мақолада ғўза қатор ораларига ишлаш чуқурлиги ва суғориш тартибларини ўсимликнинг униб чиқиши ва кўчат қалинлигига таъсири туғрисидаги маълумотлар таҳлили берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE INFLUENCE OF THE DEPTH OF PROCESSING AND IRRIGATION REGIME ON THE GERMINATION AND THICKNESS OF SEEDLINGS

The article provides an analysis of data on the influence of the depth of processing and irrigation regimes on the germination and thickness of cotton seedlings.

Текст научной работы на тему «ЧИГИТНИ УНИБ ЧИҚИШИ ВА ҒЎЗАНИНГ КЎЧАТ ҚАЛИНЛИГИГА ҚАТОР ОРАЛАРИГА ИШЛАШ ЧУҚУРЛИГИ ВА СУҒОРИШ ТАРТИБЛАРИНИ ТАЪСИРИ»

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЧИГИТНИ УНИБ ЧИ^ИШИ ВА ГУЗАНИНГ КУЧАТ ЦАЛИНЛИГИГА ЦАТОР ОРАЛАРИГА ИШЛАШ ЧУЦУРЛИГИ ВА СУГОРИШ ТАРТИБЛАРИНИ

ТАЪСИРИ Комилов Комилжон Собирович

Андижон кишлок хужалигаи ва агротехнологиялар институти доценти Эсонова Ойшахон Гофуржон кизи

Талаба

https://doi. org/10.5281/zenodo.7433195 Анимация. Мацолада гуза цатор ораларига ишлаш чуцурлиги ва сугориш тартибларини усимликнинг униб чициши ва кучат цалинлигига таъсири тугрисидаги маълумотлар таулили берилган.

Калит сузлар: цатор оралари, сугориш, поя, барг, чаноцлар, пахта, усимлик, амал даври, ЧДНС, вариант, цуруц модда.

ВЛИЯНИЕ ГЛУБИНЫ ОБРАБОТКИ И РЕЖИМА ПОЛИВА НА ВСХОЖЕСТЬ И

ТОЛЩИНУ СЕЯНЦЕВ Аннотация. В статье приводится анализ данных о влиянии глубины обработки и режимов полива на всхожесть и толщину всходов хлопчатника.

Ключевые слова: междурядье, полив, стебель, лист, стручки, хлопчатник, растение, период эксплуатации, ЧДНС, вариант, сухое вещество.

THE INFLUENCE OF THE DEPTH OF PROCESSING AND IRRIGATION REGIME ON THE GERMINATION AND THICKNESS OF SEEDLINGS Abstract. The article provides an analysis of data on the influence of the depth of processing and irrigation regimes on the germination and thickness of cotton seedlings.

Keywords: row spacing, irrigation, stem, leaf, pods, cotton, plant, period of operation, CDN, variant, dry matter.

Тажриба даласида чигитни текис ундириб олиб, барча вариантлар буйича мумкин кадар бир хил кучат х,осил килишга эришиш пахтачиликда илмий-тадкикот утказиш борасидаги услубномаларнинг талаби х,исобланади. Зероки, урганилаётган агроомилларни гузага таъсирини мукаммал аниклаш учун тажрибадаги тупрок мух,ити, усимликларни униб чикиши ва кучат калинлиги х,ам деярли бир хил булиши мух,им ва зарур. Бинобарин, урганилаётган омилдан бошка хдмма агроомилларни бир х,ил булиши, бир вактда утказилиши тажриба сифатига, олинган маълумотларни тугрилигига дах,лдор булган мух,им шартдир.

Шунга асосланиб биз 1-жадвалда чигитни униб чикиши буйича уртача уч йиллик маълумотларни келтирамиз.

Аникланишича, гузани ягана килингандан сунг уртача уч йилда гектар хисобига 84,4-85,2 минг туп кучат калинлиги х,осил килинган.

Вариантлараро фарк биринчи сугориш мух,итида 800 туп/га ёки 0,98 фоиз, иккинчи сугориш мух,итида 1,06 фоиз булган х,олос. Чунки хдли аниклаш утказилган вактда тажриба вариантлари буйича ишловлар эндигина (3-5 кун аввал) утказилган, сугориш эса (чигит суви) бир вакт ва меъёрда амалга оширилган эди. Табиийки бу дастлабки ишлов кунида гуза илдиз тизимининг таркалиш кенглиги хдмда чукурлиги ишланадиган катлам

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

чегарасига етмаган эди. Биз бу хдкда илдиз тизимини урганиш кисмида маълумотлар келтирганмиз.

1- жадвал

Тажриба даласида чигитни униб чикиши (назарий уя сонига нисбатан фоиз

хисобида, уртача уч йиллик)

Вар. ^атор ораларини ишлаш Униб чикиш, фоиз

чукурлиги, см

биринчиси кейингилари Бошланиши (25-27.04) 50 % (28-30.04) 100 % (1-2.05)

Сугориш тартиби ЧНДС га нисбатан 65-65-60 %

1 14-16 14-16 16,7 52,6 90,0

2 14-16 17-18 15,5 52,4 89,2

3 17-18 17-18 16,5 52,6 90,9

4 17-18 14-16 15,8 51,6 90,9

5 14-16 18-20 15,6 51,2 90,8

6 17-18 14-16 15,8 52,9 90,8

Сугориш тартиби ЧНДС га нисбатан 70-70-60 %

1 14-16 14-16 16,1 53,6 92,7

2 14-16 17-18 15,2 52,8 91,1

3 17-18 17-18 15,9 53,9 93,4

4 17-18 14-16 15,2 53,9 91,2

5 14-16 18-20 15,5 54,2 92,7

6 17-18 14-16 15,0 54,7 92,3

• 6-вариантларда ягоналашдан олдин 23-25 см чукур юмшатиш утказилган.

Шунинг учун х,ам катор ораларни дастлабки табакалаб ишлашнинг гуза кучат калинлигига жиддий таъсири аникланмади.

Гуза катор ораларни ишлаш технологиясининг кучат калинлигига кучли таъсири амал даврининг охирида утказилган тах,лилларда аникланди. Чунки бу даврга келиб гуза катор оралари х,ар икки сугориш тартибида х,ам турли чукурликларда хдмда табакалаштириб 5 марта ишланган эди.

Гуза катор ораларини ишлашда дастлабки ён илдизлар уртача 4 дона киркилган 1, 4, 6 вариантлардаги усимликларни гектар х,исобидаги кучат сони сугориш тартиби ЧДНС га нисбатан 65-65-60 фоизли вариантларда 1,4 дан 1,8 минг тупга камайди. ЧДНС га нисбатан 70-70-60 фоизли сугориш тартибидаги худди шу вариантлардаги гуза кучат калинлигининг амал даври охиридаги камайиши 0,7-1,0 минг туп булди холос.

Мазкур вариантлардаги гуза кучат калинлигининг ягоналашдан то биринчи пахта теримигача бундай озайиши пахтачилик амалиётида табиий ходисадир. Чунки уруги нимжон чикиб, усимлик х,ам нимжон усиб ривожланган гуза них,оллари амал даврида чопиклар, хдшоратлар ва касалликлар туфайли х,ам нобуд булади.

Илмий тажрибаларда исбот этилишича, тупрок намлиги билан муътадил таъминланган илдиз тизимидаги жарохдтларни битиши, тикланиши тез ва соз булади.

Шунинг учун дастлабки ён илдизлар камрок киркилган гузанинг ЧДНС га нисбатан 65-65-60 фоизли тартибда 1, 4, 6 вариантларни кучат калинлиги уртача 1,6 минг туп/га

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

микдорга камайган булса, ЧДНС га нисбатан 70-70-60 фоизли сугориш тартибида бу ракам 0,9 минг туп/га булди холос. Гуза усимлигининг илдиз тизимида бирламчи ён илдизларни 6-10 донаси киркилган 2, 3, 5-вариантларда бу х,олат янада якколрок куринди.

^атор ораларни ишлов чукурлиги ортиб борган сари гуза кучат калинлигини камайиши х,ам купрок булди. Масалан, гуза ЧДНС га нисбатан 65-65-60 фоизли тартибда сугорилганда дастлаб чукур, кейин саёз ишланган 4-вариантнинг кучат сонини камайиши 1,6 минг туп/га булгани холда, дастлаб 14-16 см, кейин 18-20 см ишлов берилган вариантда бу камайиш 4,3 минг туп/га микдорга етди.

Худди шунингдек, ЧДНС га нисбатан 70-70-60 фоизли тартибда сугорилган, ишлов чукурлиги мунтазам 17-18 см булган 3-вариантда кучат сонининг камайиши 2,3 минг туп/га булгани х,олда, дастлаб 17-18 см, кейин 14-16 см булган, ягоналаш олдидан 23-25 см чукур ишланган вариантда 0,7 минг туп/ га булгани аникланди.

Ушбу кисм маълумотлари тах,лилини мухтасар килиб эътироф этамизки, гуза катор ораларини ишлаш технологияси майдон бирлигидаги кучат калинлигига таъсир этади.

Гузанинг амал даври давомида катор ораларига доимо 17-18 см чукурликда ишлов бериш ёки ишлов чукурлигини 18-20 см етказиш кучат сонини жиддий камайтиради.

Гуза катор оралари табакалаб, аввал 17-18 см, кейин 14-16 см ишлаш технологияси (4-вариант) усимликларни кучат калинлигини чукур ишловга нисбатан озрок камайтиради. Гуза кучат калинлиги энг кам озайиши дастлаб 17-18 см, кейин 14-16 см, ягоналаш олдидан 23-25 см ишланган 6-вариантларда содир булади.

REFERENCES

1. Хайдаров Н. Пуштага экилган гуза катор ораларига ишлов бериш // Тупрокни ишлаш ва алмашлаб экиш. Халкаро илмий конференция маърузалари туплами. УзПИТИ -Тошкент, 1992. - 31 б.

2. Хайдаров А., Юсупов С. Истикболли гуза навларини озиклантириш ва сугориш тартиби // ^ишлок хужалигида илгор технологиялар: Андижон тажрибаси, Республика илмий-амалий конференция маърузалари туплами, 1-китоб. А^ХИ. -Андижон, 2002. - 111 б.

3. Хайдаров А. Чигити плёнка остига экилган гузани озиклантириш ва сугориш тартиби // Гуза ва кузги бугдойнинг парваришлаш агротехгологияларини такомиллаштириш: Х,алкаро илмий-амалий конференция маърузалари туплами. УзПИТИ.- Тошкент, 2003. - 50-53 б.

4. Хайдаров А. Турли сугориш ва озиклантириш тартибларида Андижон 36 гуза навининг поя тузилиши ва пахта х,осилдорлиги // Фермер хужаликларида пахтачилик ва галлачиликни ривожлантиришнинг илмий асослари: Х,алкаро илмий-амалий конференция маърузалари туплами. УзПИТИ. - Тошкент, 2006. - 302 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.