Научная статья на тему 'ҒЎЗА НАВИНИНГ ГУЛЛАШИГА ЭКИШ УСУЛИ ВА ТУП СОН ҚАЛИНЛИГНИ ТАЪСИРИ'

ҒЎЗА НАВИНИНГ ГУЛЛАШИГА ЭКИШ УСУЛИ ВА ТУП СОН ҚАЛИНЛИГНИ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
108
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
туп сон қалинлиги / бўз тупроқ / ресурстежамкор технология / қўшқатор / бактериал / коэффициент / замбуруғ. / gray soil / resource-saving technologies / inter-row / bacterial / fungal.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — M. Eshmurodova, M. Mirzakarimova

Пахтачиликда суғориладиган майдон тупроқларининг унумдорлигини ва екинлар хосилдорлигини ошириш, серхосил, ертапишар, бозорталаб, рақобатбардош, саноат талабларига жавоб бераоладиган навларни яратиш ва уларни тупрoқ иқлим шароитларига мос агротехнологиясини мукаммал ишлаб чиқиш ва уни амалага тадбиқ етиш тезкор суратларда ривожланаётган даврнинг кечиктириб бўлмас талабидир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE EFFECT OF PLANTING METHOD AND STEM THICKNESS ON FLOWERING OF COTTON VARIETIES

Increasing the productivite of soils in irrigated fields and the productivity of cotton crops, the creation of high-yielding, earlyripening, commercial, completitive and technical varieties that can meet the needs of the industry, the perfest and implementation of agricultural technology suitable for soil and climatic conditions, is an urgent requirement of a rapidly developing era.

Текст научной работы на тему «ҒЎЗА НАВИНИНГ ГУЛЛАШИГА ЭКИШ УСУЛИ ВА ТУП СОН ҚАЛИНЛИГНИ ТАЪСИРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ГУЗА НАВИНИНГ ГУЛЛАШИГА ЭКИШ УСУЛИ ВА ТУП СОН ЦАЛИНЛИГНИ

ТАЪСИРИ M.Q.Eshmurodova

Samarqand davlat veterinariya Meditsinasi chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti katta

o'qituvchisi Madina Mirzakarimova Ilhomjon qizi

2-bosqich talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.7317703 Аннотация. Пахтачиликда сугориладиган майдон тупроцларининг унумдорлигини ва екинлар хосилдорлигини ошириш, серхосил, ертапишар, бозорталаб, рацобатбардош, саноат талабларига жавоб бераоладиган навларни яратиш ва уларни тупроц ицлим шароитларига мос агротехнологиясини мукаммал ишлаб чициш ва уни амалага тадбиц етиш тезкор суратларда ривожланаётган даврнинг кечиктириб булмас талабидир.

Калит сузлар: туп сон цалинлиги, буз тупроц, ресурстежамкор технология, цушцатор, бактериал, коэффициент, замбуруг.

ВЛИЯНИЕ СПОСОБА ПОСАДКИ И ТОЛЩИНЫ СТЕБЛОВ НА ЦВЕТЕНИЕ

СОРТОВ ХЛОПКА

Аннотация. Повышение продуктивности почв орошаемых полей и продуктивности посевов хлопчатника, создание высокоурожайных, скороспельных, товарных, конкурентносспособных и технических сортов, способных удовлетворить потребности отрасли, совершенная разработка и внедрение агротехник, подходящая для почвенно-климатических условий является насущным требованием бурно развивающейся эпохи.

Ключевые слова: Серозем, ресурсберегающей технологии междурядной, бактериал, коеффитсиент, грибкови.

THE EFFECT OF PLANTING METHOD AND STEM THICKNESS ON FLOWERING OF COTTON VARIETIES Abstract. Increasing the productivite of soils in irrigated fields and the productivity of cotton crops, the creation of high-yielding, earlyripening, commercial, completitive and technical varieties that can meet the needs of the industry, the perfest and implementation of agricultural technology suitable for soil and climatic conditions, is an urgent requirement of a rapidly developing era.

Key words: gray soil, resource-saving technologies, inter-row, bacterial, fungal.

Республикамизда кишлок хужалигини ривожлантиришнинг стратегик йуналишларида хам пахта хосилдорлигини ошириш хисобига умумий ялпи махсулот етиштириш хажмини камайтирмаслик кузда тутилган. мавжуд гуза экиладиган майдонлардан белгиланган хажмдаги хосилни олиш учун пахта хосилдорлигини камида 15-16% га ошириш лозим. Республикамиз пахтачилигини кенг куламда ривожлантириш масаласида илгор фан техника ютуклари ва инновацион технологияларни тадби; етиш , мавжуд сугориладиган майдонларни унумдорлигини саклаган холда хар бир каричидан унумли фойдаланиш хозирги кунниг долзарб вазифасидир.[3]

Пахтачиликда сугориладиган майдон тупрокларининг унумдорлигини ва екинлар хосилдорлигини ошириш, серхосил, ертапишар, бозорталаб, ракобатбардош, саноат талабларига жавоб бераоладиган навларни яратиш ва уларни тупрок иклим шароитларига

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 7 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

мос агротехнологиясини мукаммал ишлаб чикиш ва уни амалага тадбик етиш тезкор суратларда ривожланаётган даврнинг кечиктириб булмас талабидир.[1]

Ушбу талабларни бажариш ва сифатли пахта х,осили етиштириш еса юкорида курсатилган талабларга жавоб бера оладиган янги гуза навларини яратиш ва уларни екиш режалаштирилаётган муаян тупрок шароитига мос агротехникасини ишлаб чикиш устида илмий тадкикот ишларини мунтазам кучайтириш хдмда уларнинг натижаларини ишлаб чикаришга кенг жорий етиб боришни такозо етади. [1]

Республиканинг турли тупрок-иклим, гидрогеологик ва мелиоратив минтакалари учун яратилган х,ар хил, нокулай шароитларга чидамли, кимматли хужалик белгиларини намоён этадиган, толасининг технологик

сифат курсаткичлари юкори, серх,осил навларни танлаш хдмда парваришлашнинг макбул агротехнологияларини тадбик этиш буйича айни вактда кенг камровли чора тадбирлар амалга оширилмокда. Шу нуктаи-назардан гузанинг янги навларини етиштиришнинг тупрок-иклим шароитларига мос агротехнологиялари, жумладан, маъданли угитлар билан озиклантириш, сугориш тартиби, экиш муддатлари ва тизими хдмда макбул кучат калинликларини ишлаб чикиш буйича илмий тадкикотлар ишлари олиб борилмокда.[2]

Гуза навларининг усиши, ривожланиши, гуллаши ва хосил туплаш жараёнларига чигит экиш усуллари, туп калинликлари ва маъданли угитларни куллаш меъёрлари узига хос таъсирини урганиш максадида Самарканд вилоятининг кадимдан сугориладиган типик буз тупроклари ва гузанинг урта толали «Омад» нави танлаб олинди.

Илмий тадкикот иши Самарканд вилоятининг кадимдан сугориладиган типик буз тупроклари шароитида куш каторлаб экишни кам урганилганлиги эътиборга олиб, ресурс тежовчи агротехнологияларни эътиборга олган холда гектарига 150-160; 170-180; 190200; 210-220 минг туп сон микдорини яратишдир. Барча агротехнологик жараёнлар хужаликда кабул килинган режа асосида бажариб борилди.

Гуза чигитларини пушталарга кушкатор усулда экилиши нихолни эрта униб чикишига ва амал даври давомида усимликларни жадал усиб ривожланишига ижобий таъсир курсатди. Шу сабали тажрибамизнинг пушталарга кушкатор чигит экилган, вариантларида гузаларни гуллаш жараёни хам текис ерга оддий катор ёки текис ерга кушкатор экилган вариантларига нисбатан эрта бошланди. Бундан ташкари, тегишли туп сон калинликлари хам гузанинг гуллаш жараёнларига узига хос тарзда таъсирини курсатди. Жумладан, чигитлар пушталарга кушкатор усулида экилиб, гектарига 170-180 минг туп сон колдирилиб парваришланган вариантларда чигит униб чиккандан 40 -43 кундан кейин, назорат вариантлардан (1 ва 8-вариантлар) 10-12 кун олдин, яъни 12-13 июн кунлари гузанинг дастлабки гуллаши бошланганлиги кузатилди. Амал даврининг 20 июн куни олиб борилган фенологик кузатувлардан олинган натижаларга кура, худди шу вариантлардаги усимликларнинг 60,3-65,6 % гуллаганлиги аникланди

Амал даврининг 22-23 июнь кунига келиб чигитлар пушталарга кушкатор усулда экилган вариантларда усимликлар амал даврининг 52-56 кунларида 100% гуллаганлиги кузатилди. Чигитлар якка катор усулида экилган вариантларда эса ушбу муддатда утказилган фенологик кузатувлар мавжуд усимликларнинг 46,5-51,3% гуллаганлигини курсатди. Чигитлар якка катор усулида экилган вариантларда катор оралигида ишлов бериш кенглиги, пушталардаги усимликларнинг озука ва сув билан етарли даражада таъминланганлиги ва бошка шунга ухшаш омилларнинг таъсирида усимликлар эркин

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

усиб ривожланди. Натижада хосил шоналарининг нисбатан купайиши хисобига чигитлар пуштага кушкатор усулида экилган вариантлардаги усимликларга нисбатан гуза 3-4 кунга кечрок гуллаганлигини гувохи булдик. Бу вариантларда гуллаш жараёни 27 июнгача давом этиб, 57-58 кунда 100% гуллаганлиги аникланди.

Гуза чигитлари хар иккала усулда текис ерга экилган иккала назорат вариантларда (1 ва 8-вариантлар) хам юкорида курсатиб утилган сабабларга кура, гуллаш жараёни чигитлар пушталарга кушкатор килиб экилган вариантларга нисбатан карийб 7-10 кунга кечикди.

Гуллаш жараёни чигитлар кузги пушталарга кушкатор экилган вариантларда 12-13 июнда дастлабки гул куринган булса, назорат вариантларда дастлабки гуллар 20-22 июн кунлари куринди. Усиш ва ривожланишдан 7-10 кун оркада колган мазкур вариантларда усимликлар 29-30 июн кунларига келиб, яъни 59-60 кунда 100% гуллаш боскичига утганлиги кузатилди. Шу сабабли назорат вариантларидаги усимликлар макбул шароитларда усиб ривожланган булсада, кусакларнинг шаклланиши кечикиб пахтан хосили кечрок пишишиб етилишига сабабчи булди.Шуни алохида таъкидлаш жойизки, чигитлар хар иккала экиш усулларида экилган, тегишли туп сон колдирилган ва маъданли угитлар билан меъёрларида озиклантирилган вариантлар узаро таккосланганда чигитлар пуштага якка катор усулида экилиб, гектарига 136,3 ва 137,7 минг туп кучат калинлиги сакланган холда 4 ва 7-вариантдаги гузанинг гуллаш жараёни кечрок муддатда бошланганлиги кузатилди, назорат Чигитлар кушкатор экилган вариантларда пушталардаги кулай тупрок намлиги ва мухитининг таъсирида усимликларнинг усиш ва ривожланиши эрта бошланганлиги сабабли эртаки пахта хосили етиштирилди.

120 -

О -

Текис ерга Пуштага Пуштага Пуштага Пуштага Пуштага Пуштага Текис ерга Пуштага Пуштага Пуштага Пуштага яккакатор.яккакатор.яккакатор.яккакатор.яккакатор.яккакатор.яккакатор. кушкатор. кушкатор. кушкатор. кушкатор. кушкатор. 100-120 110-120 140-150 150-160 110-120 140-150 150-160 105-160 150-160 170-180 150-160 170-180

г^ 200' 140 I50P|05^75| |N|5qP|05K75 | ^200Р|4рК|0д| ^20рР|40^10о| ^20qP|40^IOo| [^200^l4Q^I0(j | ^150^105^-75 | [^»50^105^75 | |^200Р|40^100| ^200^140^IQoj

Омад Fy3a навининг гуллашига экиш усули ва туп сон калинлигининг

таъсири.

Таъкидлаш керакки 2019-2021 йиллардаги тажриба натижаларига кура, гузанинг

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ycum Ba pHBO^naHumugarH y3apo ^apKnap HHrHT экнm ycynnapHra 6oF.H^KaHnHrH aHHKnaHgH.

Xynoca kh.h6 aÖTHm MyMKHHKH, TagKHKOT HHnnapHga HHrHT экнm ycynnapH Ba x,ap xh. Tyn coh KanHHnHKnapH OMag Fy3a HaBHHH rynnam «apaeHnapHra Typnuna Tatcup этнmн aHHKnaHgH. HHrrn\napHH nymTanapra KymKaTop ycy.Hga экн6, reKTapura 170-180 MHHr Tyn KynaT KongHpHnraH BapHaHT.apgarH ycHMnHKnap HHiurnap TeKHC epra x,ap HKKana ycynga экн.пгaн Ha3opaT BapuaHTnapHra HHc6aTaH 8-10 KyH, HHrm\nap nymTara aKKa KaTop ycy.Hga экн.пгaн BapuaHTnapra HHc6aTaH эсa 3-4 KyH эpтa rynnaraHnHrHKy3aTH.ngH.

REFERENCES

1. ÄBnueKynoB A3., To:®HeB M., To:®HeB Fy3aHH ycum Ba puBO^naHHmu Ba x,och. Tynnamura O3HKa-cyB MetepnapHHHHr Tatcupu. Y36eKHCTOH Pcny6.HKacH KHmnoK xy^anurura cyB Ba pecypc Te^OBHH arpoTexHonorHanap. // Y3nHTH MaKO.anap TynnaMH. TomKeHT, 2008 h, 274-284 6eT.

2. XaHgapoB H. nymTara экнnгaн Fy3a KaTop opanapura HmnoB 6epum TynpoKHHHr Hmnam Ba a.Mamna6 экнm. // Coro3HHXH MaKO.anap TynnaMH. TomKeHT -1992, 31-36 6eT.

3. X,acaHOB M, A6gynnaeB ffl. Fy3aHHHr ypTa TO.anH "OKflape-6" HaBHHH cyB Ba O3HK.aHTHpum TapTH6u xaMga KynaT Ka.HH.HrH // naxTanunHK Ba aohhh.hkhh pHBO^naHTHpum MyaMMO.apu. TomKeHT-2004 hh.. 124-125-6eT.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.