Научная статья на тему 'ЧИГИТ ЭКИШ УСУЛЛАРИ ВА ТИЗИМЛАРИНИ ҒЎЗА ЎСИМЛИГИНИНГ ЎСИБ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ'

ЧИГИТ ЭКИШ УСУЛЛАРИ ВА ТИЗИМЛАРИНИ ҒЎЗА ЎСИМЛИГИНИНГ ЎСИБ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
614
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ғўза / чигит / экиш усуллари / экиш тизимлари / ўсиш / ривожланиш / кўсак / пахта вазни / кўчат қалинлиги.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Д.Жонибеков

Андижон вилоятининг оч тусли бўз тупроқлари шароитида чигитни турли экиш усулларида ва экиш тизимларида экишнинг ғўза ўсимлигини ўсиши, ривожланиши ва пахта ҳосилдорлигига таъсири ўрганилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Д.Жонибеков

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЧИГИТ ЭКИШ УСУЛЛАРИ ВА ТИЗИМЛАРИНИ ҒЎЗА ЎСИМЛИГИНИНГ ЎСИБ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЧИГИТ ЭКИШ УСУЛЛАРИ ВА ТИЗИМЛАРИНИ ГУЗА УСИМЛИГИНИНГ УСИБ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ Д.Жонибеков

Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти ассистенти https://doi.org/10.5281/zenodo.7212319

Аннотация. Андижон вилоятининг оч тусли буз тупроцлари шароитида чигитни турли экиш усулларида ва экиш тизимларида экишнинг гуза усимлигини усиши, ривожланиши ва пахта %осилдорлигига таъсири урганилди.

Калит сузлар: гуза, чигит, экиш усуллари, экиш тизимлари, усиш, ривожланиш, кусак, пахта вазни, кучат цалинлиги.

Барчага маълумки, усимликнинг усиб ривожланиши бу микдор ва сифат жихдтидан узгариб боришидир. Гуза усимлигида бу курсаткичлар буйининг усиши хдмда шохланиши билан ифодаланади.

Ш.Саломов (2016)нинг Тошкент вилоятининг типик буз тупроклари шароитида олиб борган тадкикотларини курсатишича, 60, 80x60 ва 80 см ли катор ораликларида гузани сугориш учун сарфланган сув сарфи 80x40 см катор оралигига нисбатан куп сарфланган булса, узгарувчан 80x40 см катор оралигида эса аксинча, яъни бошка катор ораликларига нисбатан сув сарфи 20-25% гача кам булган. Шу билан бирга узгарувчан 80x40 см катор оралигида сугориш катор оралатиб олиб борилганлиги сабабли 40 см ораликка намланиш меъёрида булиб, тупрокнинг сув-физик, агрокимёвий хусусиятларига ижобий таъсири х,исобига усимликнинг усиб-ривожланиши яхшиланиб, пахта косили 60 см катор оралигига нисбатан 4,1 ц/га гача ортганлиги кузатилган.

Биз х,ам 2018-2020 йиллар мобайнида олиб борган тадкикотларимизда тажриба вариантларида кулланилган агротехник тадбирларни гузанинг усиши ва риаожланишига таъсирини аниклаш максадида барча вариант ва кайтариклардан 50 тадан усимлик танлаб олиниб, этикетка билан белгилаб олинди ва ушбу усимликлар устида фенологик кузатув ишларимизни олиб бордик.

Олинган маълумотларнинг курсатишича, чигитлар очик майдонга 90х10-1 тизимда экилган 1-вариантда 1.06 кунги х,олатига кура фенологик кузатувлар олиб борилганида, усимликнинг уртача буйи 17,9 см, чинбарглар сони 5,0 донани ташкил этган булса, очик майдонга пуштага кушкатор килиб, чигитлар 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 3-4 вариантларда парваришланаётган гуза усимликлари урганилганида, буйи уртача 19,1-18,2 см ни, чинбарглар сони 4,7-4,8 донани курсатиб, 1-вариантга нисбатан усимлик буйи 1,2-0,3 см га юкори булсада, аммо чинбарглар сони 0,30,2 донага кам эканлиги кузатилди. Чигитлар очик майдонга кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 9-10-11 вариантларда гузанинг х,олати урганилганида эса усимликнинг буйи уртача 20,1-19,5-18,5 см, чинбарглар сони эса мос равишда 4,1-4,3-4,5 донани ташкил этиб, 1-вариантга нисбатан усимлик буйи 2,2-1,6-0,6 см га юкори булган булса, чинбарглар сони 0,9-0,7-0,5 донага камайиб борганлиги аникланди.

Пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90х10-1 тизимда экилган 2-вариантда устирилаётган гузанинг 1.06 кунги х,олати тах,лил килинганида, усимлик буйи

556

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

24,4 см ни, чинбарглар сони 8,2 донани ташкил этганлиги кайд этилган булса, пуштага плёнка тушаб, чигитлар кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 5-6 вариантларда парвариш килинаётган гузанинг буйи уртача 26,5-25,6 см, чинбарглар сони эса 7,4-7,9 донани ташкил этиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 2.11,2 см га юкори, чинбарглар сони эса 0,8-0,3 донага кам, пуштага плёнка тушаб, чигитлар кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 12-13-14 вариантлар кузатилганида гуза усимлигининг буйи 27,7-27,2-26,0 см ни, чинбарглар сони 6,8-7,0-7,6 донани ташкил этиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 3,3-2,8-1,6 см га юкори булиб, чинбарглар сони 1,4-1,2-0,6 донага кам булганлиги кайд этилди.

Ёппасига плёнка тушаб чигит экилган вариантлар буйича кузатувлар олиб борганимизда х,ам юкоридаги конуниятлар уз исботини топганлиги кузатилиб, пуштага кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда чигит экилган 7-8 вариантларда устирилаётган гузанинг х,олати урганилганида, усимликлар буйи уртача 29,1-28,2 см, чинбарглар сони эса 6,5-6,6 донани ташкил этиб, пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90x10-1 тизимда экилган 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 4,7-3,8 см га юкори булиб, чинбарглар сони 1,7-1,6 донага кам, чигитлар пуштага кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 15-16-17 вариантларда эса усимликнинг буйи уртача 30,2-29,5-28,5 см ни, чинбарглар сони 6,0-6,16,3 донани курсатиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 5,8-5,1-4,1 см га юкори булиб, чинбарглар сони 2,2-2,1-1,9 донага камайиб борганлиги маълум булди.

1.07 куни вариантларда парвариш килинаётган гуза усимлигининг усиб ривожланиш х,олати урганилганида, чигитлар очик майдонга 90x10-1 тизимда экилган 1-вариантда бир туп усимлик х,исобида уртача буйи 47,7 см ни, х,осил шохлари сони 5,0 донани, шоналар сони 7,1 донани ташкил этган булса, чигитлар очик майдонга пуштага кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 3-4 вариантларда парваришланаётган гуза усимликларининг бир тупида усимлик буйи уртача 50,6-48,4 см ни, х,осил шох,лари сони 4,7-4,9 донани, шоналар сони 6,5-6,8 донани курсатиб, 1-вариантга нисбатан усимлик буйи 2,9-0,7 см га юкори булсада, аммо х,осил шохлари сони 0,3-0,1 донага, шоналар сони эса 0,6-0,3 донага кам, чигитлар очик майдонга кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 9-10-11 вариантларда гузанинг х,олати урганилганида эса бир туп мисолида усимликнинг буйи уртача 52,6-51,4-49,8 см ни, х,осил шохлари сони 4,3-4,4-4,6 донани, шоналар сони 5,7-6,06,2 донани ташкил этиб, 1-вариантга нисбатан усимлик буйи 4,9-3,7-2,1 см га юкори булган булса, х,осил шохлари сони 0,7-0,6-0,4 донага, шоналар сони эса мос равишда 1,41,1-0,9 донага камайиб борганлиги аникланди.

Пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90х10-1 тизимда экилган 2-вариантда устирилаётган гузанинг 1.07 кунги х,олати урганилганида, бир туп мисолида усимликнинг уртача буйи 60,7 см ни, х,осил шохлари сони 7,0 донани, шоналар сони 11,2 донани, очилган гуллари сони 4,7 донани ташкил этганлиги кайд этилган булса, пуштага плёнка тушаб, чигитлар кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 5-6 вариантларда парвариш килинган гуза усимлиги фенологик кузатувдан утказилганида, бир туп х,исобида гузанинг буйи уртача 63,3-61,5 см ни, х,осил шохлари сони 6,6-6,9 донани, шоналар сони 10,2-10,9 донани, очилган гуллар сони 4,0-4,4 донани

557

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

курсатиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 2,6-0,8 см га юкори, хосил шохлари сони 0,4-0,1 донага, шоналар сони 1,0-0,3 донага, очилган гуллар сони эса 0,7-0,3 донага кам, пуштага плёнка тушаб, чигитлар кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 12-13-14 вариантларда етиштирилаётган гуза усимликлари кузатувдан утказилганида, бир туп хисобида гуза усимлигининг буйи уртача 65,8-64,2-62,4 см ни, хосил шохлари сони 6,3-6,5-6,8 донани, шоналар сони 9,7-9,9-10,5 донани, очилган гуллар сони 3,4-3,7-4,2 донани ташкил этиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 5,1-3,5-1,7 см га юкори булиб, хосил шохлари сони 0,7-0,5-0,2 донага, шоналар сони 1,5-1,3-0,7 донага, очилган гуллар сони эса 1,3-1,0-0,5 донага кам булганлиги кайд этилди.

Ёппасига плёнка тушаб, пуштага чигитлар кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 7-8 вариантларда фенологик кузатувлар олиб борилганида, бир усимлик хисобида усимликлар буйи уртача 67,7-66,2 см, хосил шохлари сони 6,0-6,2 дона, шоналар сони 9,2-9,5 дона, очилган гуллар сони 2,7-3,0 донани ташкил этиб, пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90х10-1 тизимда экилган 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 7,0-5,5 см га юкори булиб, хосил шохлари сони 1,0-0,8 донага, шоналар сони 2,0-1,7 донага, очилган гуллар сони 2,0-1,7 донага кам, чигитлар пуштага кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 15-16-17 вариантларда эса бир усимликнинг уртача буйи 69,7-68,4-67,0 см, хосил шохлар сони 5,6-5,8-5,9 донани, шоналар сони 8,3-8,6-8,9 донани, очилган гуллар сони 2,1-2,3-2,6 донага тенг булиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 9,0-7,7-6,3 см га юкори булиб, хосил шохлар сони 1,4-1,2-1,1 донага, шоналар сони 2,9-2,6-2,3 донага, очилган гуллар сони 2,6-2,4-2,1 донага камайиб борганлиги аникланди.

Август ойининг 1-2 кунига келиб, тажриба вариантларида парвариш килинаётган гуза усимлигининг усиб ривожланиши буйича фенологик кузатувлар утказилганида, чигитлар очик майдонга 90х10-1 тизимда экилган 1-вариантда бир туп хисобида усимликнинг уртача буйи 90,5 см ни, хосил шохлари сони 10,9 донани, хосил элементлари сони 17,7 донани, кусаклар сони 9,0 донани ташкил этган булса, очик майдонга пуштага чигитлар кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 3-4 вариантларда бир туп гуза усимлигининг уртача буйи 93,2-91,3 см ни, хосил шохлари сони 10,3-10,6 донани, хосил элементлари сони 16,6-17,1 донани, кусаклар сони 8,6-8,9 донани курсатиб, 1-вариантга нисбатан усимлик буйи 3,0-1,1 см га юкори, хосил шохлари сони 0,6-0,3 донага, хосил элементлари сони 1,1-0,6 донага, кусаклар сони 0,4-0,1 донага кам, чигитлар очик майдонга

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

4.4-жадвал

Турли усул ва схемаларда чигит экишни Fузани усимлигини усиши ва ривожланишига таъсири

Вар Вариантлар Экиш схемаси 1-июн 1-июл 1-август 1-сентябр

Усимлик буйи, см Чинбарг-лар сони, дона Bom no» Sa^aHfl-^Hrn, cm Х,осил шохи, дона Шона сони, дона Гуллар сони, дона Bom no» Sa^aHfl-^Hrn, cm Х,осил шохи, дона Х,осил элемент-лари, дона Кусак-лар сони, дона Кусаклар сони, дона Шундан очилгани, дона

1 Очик майдонга чигит экиш 90x10-1 17,9 5,0 47,7 5,0 7,1 90,2 10,9 17,7 9,0 8,4 6,0

2 Якка каторлаб плёнка тушаб чигит экиш 90x10-1 24,4 8,2 60,7 7,0 11,2 4,7 96,3 14,3 31,3 12,4 10,5 9,0

3 Очик майдонга кушкатор чигит экиш 90х(60х30)х12-1 19,1 4,7 50,6 4,7 6,5 93,2 10,3 16,6 8,6 8,0 6,0

4 90х(60х30)х15-1 18,2 4,8 48,4 4,9 6,8 91,3 10,6 17,1 8,9 8,3 5,9

5 кушкатор пуштага плёнка тушаб чигит экиш 90х(60х30)х12-1 26,5 7,4 63,3 6,6 10,2 4,0 107,5 13,7 29,4 11,8 10,1 8,7

6 90х(60х30)х15-1 25,6 7,9 61,5 6,9 10,9 4,4 98,6 14,1 30,5 12,1 10,4 8,9

7 Ёппасига плёнка тушаб, пуштага кушкатор чигит экиш 90х(60х30)х12-1 29,1 6,5 67,7 6,0 9,2 2,7 117,0 12,7 27,1 11,0 9,5 8,1

8 90х(60х30)х15- 28,2 6,6 66,2 6,2 9,5 3,0 113,3 12,9 27,8 11,3 9,7 8,2

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

1

9 Очи; майдонга кушкатор чигит экиш (76х38)х8,8-1 20,1 4,1 52,6 4,3 5,7 95,6 9,7 14,7 8,0 7,5 5,7

10 (76х38)х9,7-1 19,5 4,3 51,4 4,4 6,0 94,0 10,0 15,3 8,3 7,7 5,8

11 (76х38)х11,4-1 18,5 4,5 49,8 4,6 6,2 92,1 10,2 16,0 8,5 7,8 5,7

12 кушкатор пуштага плёнка тушаб чигит экиш (76х38)х8,8-1 27,7 6,8 65,8 6,3 9,7 3,4 112,1 13,2 28,3 11,4 9,8 8,5

13 (76х38)х9,7-1 27,2 7,0 64,2 6,5 9,9 3,7 110,6 13,5 29,0 11,6 10,0 8,7

14 (76х38)х11,4-1 26,0 7,6 62,4 6,8 10,5 4,2 104,5 13,9 30,1 12,0 10,2 8,8

15 Ёппасига плёнка тушаб, пуштага кушкатор чигит экиш (76х38)х8,8-1 30,2 6,0 69,7 5,6 8,3 2,1 120,5 11,7 24,4 10,4 9,0 7,7

16 (76х38)х9,7-1 29,5 6,1 68,4 5,8 8,6 2,3 118,5 12,1 25,7 10,7 9,2 7,8

17 (76х38)х11,4-1 28,5 6,3 67,0 5,9 8,9 2,6 116,2 12,4 26,4 10,9 9,4 8,0

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 9-10-11 вариантларда х,исобга олиш ишлари амалга оширилганида, бир туп х,исобида усимликнинг уртача буйи 95,6-94,0-92,1 см ни, х,осил шохлари сони 9,7-10,0-10,2 донани, х,осил элементлари сони 14,7-15,3-16,0 донани, кусаклар сони 8,0-8,3-8,5 донани ташкил этиб, 1-вариантга нисбатан усимлик буйи 5,4-3,8-1,9 см га юкори булган булса, х,осил шохлари сони 1,2-0,9-0,7 донага, х,осил элементлари сони 3,0-2,4-1,7 донага, кусаклар сони 1,0-0,70,5 донага камайиб борганлиги кузатилди.

Пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90x10-1 тизимда экилган 2-вариантда устирилаётган гузанинг усиб ривожланиши х,исобга олинганида, бир туп х,исобида усимликнинг буйи уртача 96,3 см ни, х,осил шохлари сони 14,3 донани, х,осил элементлари сони 31,3 донани, кусаклар сони 12,4 донага тенг булган булса, пуштага плёнка тушаб, чигитлар кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 5-6 вариантларда парвариш килинган гуза усимлиги фенологик кузатувдан утказилганида, бир туп х,исобида гузанинг буйи уртача 107,5-98,6 см ни, х,осил шохлари сони 13,7-14,1 донани, х,осил элементлари сони 29,4-30,5 донани, кусаклар сони 11,8-12,1 донани ташкил этиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 11,2-2,3 см га юкори, х,осил шохлари сони 0,6-0,2 донага, х,осил элементлари сони 1,9-0,8 донага, кусаклар сони эса тегишли равишда 0,6-0,3 донага кам, пуштага плёнка тушаб, чигитлар кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 12-13-14 вариантларда етиштирилаётган гуза усимликлари устида кузатувлар олиб борилганида, бир туп х,исобида гуза усимлигининг буйи уртача 112,1-110,6-104,5 см ни, х,осил шохлари сони 13,2-13,5-13,9 донани, х,осил элементлари сони 28,3-29,0-30,1 донани, кусаклар сони 11,411,6-12,0 донани ташкил этиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 15,8-14,3-8,2 см га юкори булиб, х,осил шохлари сони 1,1-0,8-0,4 донага, х,осил элементлари сони 3,0-2,3-1,2 донага, кусаклар сони эса 1,0-0,8-0,4 донага кам булганлиги кайд этилди.

Ёппасига плёнка тушаб, пуштага чигитлар кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 7-8 вариантларда фенологик кузатувлар олиб борилганида, бир усимлик х,исобида усимликларнинг уртача буйи 117,0-113,3 см, х,осил шохлари сони 12,7-12,9 дона, х,осил элементлари сони 27,1-27,8 дона, кусаклар сони 11,011,3 донага тенг булиб, пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90х10-1 тизимда экилган 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 20,7-17,0 см га юкори булиб, х,осил шохлари сони 1,6-1,4 донага, х,осил элементлари сони 4,2-3,5 донага, кусаклар сони 1,4-1,1 донага кам, чигитлар пуштага кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 15-16-17 вариантларда эса мос равишда бир усимлик х,исобида уртача буйи 120,5-118,5-116,2 см ни, х,осил шохлар сони 11,7-12,1-12,4 донани, х,осил элементлари сони 24,4-25,7-26,4 донани, кусаклар сони 10,4-10.7-10,9 донани ташкил этиб, 2-вариантга нисбатан усимлик буйи 24,2-22,2-19,9 см га юкори булиб, х,осил шохлар сони 2,6-2,2-1,9 донага, х,осил элементлари сони 6,9-5,6-4,9 донага, кусаклар сони 2,0-1,71,5 донага камайиб борганлиги маълум булди.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

1-сентябр муддатига келиб, тажриба вариантларида парвариш килинаётган гуза усимликларининг усиб ривожланиши буйича фенологик кузатувлар олиб борилганида куйидагича маълумотлар олишга эришилди.

Чигитлар очик майдонга 90х10-1 тизимда экилган 1-вариантда гуза усимлиги тахлил килинганида, уртача бир туп хисобида кусаклар сони 8,4 донани, шундан очилганлари сони 6,0 донани ташкил этган булса, очик майдонга пуштага кушкатор килиб, чигитлар 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 3-4 вариантларда парваришланаётган гуза усимликлари урганилганида, кусаклар сони 8,0-8,3 донани, шундан очилганлари 6,0-5,9 донани курсатиб, 1-вариантга нисбатан кусаклар сони 0,4-0,1 донага, шундан очилганлари сони 0,1 донага кам эканлиги кузатилган булса, чигитлар очик майдонга кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 9-10-11 вариантларда бир туп гузада кусаклар сони уртача 7,5-7,7-7,8 донани, шундан очилганлари 5,7-5,8-5,7 донани ташкил этиб, 1-вариантга нисбатан кусаклар сони 0,9-0,7-0,6 донага, очилганлари эса мос равишда 0,3-0,2-0,3 донага камайиб борганлиги аникланди.

Пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90х10-1 тизимда экилган 2-вариантда устирилаётган гузанинг махсулдорлиги урганилганида, бир усимлик хисобида кусаклар сони 10,5 донани, шундан очилганлари 9,0 донани ташкил этганлиги кайд этилган булса, пуштага плёнка тушаб, чигитлар кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 5-6 вариантларда парвариш килинаётган гуза усимлигида кусаклар сони 10,1-10,4 донани, шундан очилганлари 8,7-8,9 донани ташкил этиб, 2-вариантга нисбатан кусаклар сони 0,4-0,1 донага, очилганлари эса 0,3-0,1 донага, пуштага плёнка тушаб, чигитлар кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 12-13-14 вариантлар эса бир туп гузада кусаклар сони 9,8-10,0-10,2 донани, шундан очилганлари 8,5-8,7-8,8 донани курсатиб, 2-вариантга нисбатан кусаклар сони 0,7-0,5-0,3 донага, очилганлари 0,5-0,3-0,2 донага кам булганлиги кузатилди.

Ёппасига плёнка тушаб чигитлар пуштага кушкатор килиб 90х(60х30)х12-1 ва 90х(60х30)х15-1 тизимларда экилган 7-8 вариантлар тахлил килинганида эса бир тупда кусак сони уртача 9,5-9,7 донани, шундан очилганлари 8.1-8,2 донани ташкил этиб, пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90х10-1 тизимда экилган 2-вариантга нисбатан кусаклар сони 1,0-0,8 донага, очилганлари 0,9-0,8 донага кам булганлиги кузатилган булса, чигитлар пуштага кушкатор килиб (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда экилган 15-16-17 вариантларда эса бир усимликда кусаклар сони уртача 9,0-9,2-9,4 донани, шундан очилганлари 7,7-7,8-8,0 донани курсатиб, пуштага плёнка тушаб, чигитлар якка катор килиб 90х10-1 тизимда экилган 2-вариантга нисбатан кусаклар сони 1,5-1,3-1,1 донага, очилганлари сони эса тегишли равишда 1,3-1,2-1,0 донага камайиб борганлиги кайд этилди.

Вариантлардан олинган натижалардан куриш мумкинки, кучат калинлигининг ортиб бориши гуза усимлигининг усишига ижобий таъсир этган булсада, аммо чинбарг,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

хосил шохлари, гуллар, хосил элементлари, кусаклар сонига хамда пахтанинг очилиш даражасига узининг салбий таъсирини курсатмокда.

Олинган натижаларга асосланиб, шуни хулоса килишимиз мумкинки, кучат калинлигининг ортиб бориши хосил элементларининг маълум даражада камайиб боришига хизмат килади.

REFERENCES

1. Саломов Ш. 'Тузанинг хар хил катор оралигида парваришлашда сугориш меъёри ва мавсумий сув микдорини аниклаш" // Узбекистон кишлок хужалиги журналининг Агро илм илмий иловаси №4 (42)-сон, 2016 йил. Б. 10-11.

2. Турли даражада шурланган, унумдорлиги паст тупроклар шароитида гузани кушкаторлаб экиш агротехнологияси буйича тавсиялар // Пахта селекцияси, уругчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадкикот институти. Тавсиянома. Тошкент-2017. Б. 4-28.

3. Авлиёкулов М., Гоппоров Ф. "Кучат калинлигининг гуза навлари хосилдорлигига таъсири" // Узбекистон кишлок хужалиги журнали журналининг Агро илм илмий иловаси №4 (54)-сон, 2018 йил. Б. 8-9.

4. Каримов Т., Нуритдинов Н., Исаев Б. "Гуза хосилдорлигига сув режими ва кучат калинлигининг таъсири" // Фермер хужаликларида пахтачилик ва галлачиликни ривожлантиришнинг илмий асослари. Халкаро илмий-амалий конференция маърузалари асосида маколалар туплами. Тошкент-2006. Б. 264.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.