Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ'

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

1
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мустақил иш / билим / ижодий қобилият / дунѐқараш / илмий фаолият / тизимлилик / эссе / тақдимот

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Насиба Бўроновна Абдуллаева

Мақолада замонавий таълимда талабалар мустақил ишини ташкил қилишнинг ўзига хос жиҳатлари, уларни ижодий қобилиятини ривожлантириш, илмий ишга йўналтиришнинг аҳамияти баѐн этилган. Талабалар мустақил ишининг мазмуни, кўринишлари, уларни ташкил қилишнинг усуллари хусусида маълумот берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ»

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА ТАЛАБАЛАР МУСТАЦИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ЦИЛИШНИНГ УЗИГА ХОС ЖИХДТЛАРИ

Насиба Буроновна Абдуллаева

УзМУ профессори, фалсафа фанлари доктори

АННОТАЦИЯ

Мацолада замонавий таълимда талабалар мустацил ишини ташкил цилишнинг узига хос жихдтлари, уларни ижодий цобилиятини ривожлантириш, илмий ишга йуналтиришнинг ахдмияти баён этилган. Талабалар мустацил ишининг мазмуни, куринишлари, уларни ташкил цилишнинг усуллари хусусида маълумот берилган.

Таянч тушунчалар: мустацил иш, билим, ижодий цобилият, дунёцараш, илмий фаолият, тизимлилик, эссе, тацдимот

АННОТАЦИЯ

В статье раскрыты особенности организации самостоятельной работы студентов в современном образования, важность развития их творческих способностей, направления их на научную работу. Предоставляется информация о содержании, формах и методах организации самостоятельной работы студентов.

Ключевые слова: знание, самостоятельная работа, творческие способности, мировоззрение, научная деятельность, системность, эссе, презентация

ABSTRACT

The article reveals the features of organizing independent work of students in higher educational institutions, the importance of developing their creative abilities, and directing them to scientific work. Information is provided on the content, forms and methods of organizing students' independent work. The role of independent work in deepening and expanding students' theoretical knowledge, skills in using specialized literature, and developing independent thinking is shown.

Keywords. knowledge, knowledge, independent work, creativity, worldview, scientific activity, consistency, presentation

Олий таълимнинг асосий вазифаларидан бири уз-узини ривожлантириш, уз-узини тарбиялаш, тадбиркорлик ва инновацияларга цодир мутахассиснинг ижодий шахсини шакллантиришдир. Ушбу мацсадга эришишда мустацил иш мух,им рол уйнайди. Талабалар мустацил ишининг асосий вазифаси фундаментал билимларни, касбий куникмаларни, ижодий ва илмий-тадцицот фаолиятидаги

27-mart, 2024

42

тажрибани узлаштиришдир. Талабаларнинг мустацил иши уцув жараёнининг асосий таркибий цисми булиб, у компетенцияларни шакллантириш, муаммони хал цилишнинг энг яхши усулларини танлаш ва интерфаол ёндашувга асосланган усулни амалга ошириш учун фанлараро алоцалардан фойдаланишга асосланади.

Мустацил таълим талабаларда тадцицотчилик куникмаларини

шакллантиради. Уз тадцицотларини тенгдошлари билан мухокама цилиш орцали танцидий фикрлаш куникмалари хам ривожланади. Талабалар фанга тегишли билимларни 40-50 фоизини бевосита мустацил урганиш орцали узлаштиради. Мустацил таълим уцувчиларга табацалаштирилган

топширицлар бериш имконини хам беради. Мустацил иш-бу топширицца мувофиц ва уцитувчининг услубий рахбарлиги билан, лекин унинг бевосита иштирокисиз амалга ошириладиган талабаларнинг режалаштирилган иши. У уцитувчи томонидан ташкил этилган, белгиланган дидактик мацсадга махсус белгиланган вацтда эришишга царатилган талабаларнинг хар цандай фаолияти: билимларни излаш, уларни тушуниш, мустахкамлаш, куникма ва малакаларни шакллантириш ва ривожлантириш, билимларни умумлаштириш ва тизимлаштиришни цамраб олади.

Мустацил иш цуйидаги мацсадларда олиб борилади: талабаларнинг назарий билимлари ва амалий куникмаларини тизимлаштириш ва мустахкамлаш; назарий билимларни чуцурлаштириш ва кенгайтириш; норматив, хуцуций, маълумотнома хужжатлари ва махсус адабиётлардан фойдаланиш куникмаларини шакллантириш; талабаларнинг билим цобилиятлари ва фаоллигини ривожлантириш; ижодий ташаббус, мустациллик, масъулият ва ташкилотчилик; амалий касбий фаолиятни хал цилиш куникмаларини эгаллаш; мустацил фикрлашни шакллантириш, узини узи ривожлантириш, узини такомиллаштириш ва узини узи англаш; лойиха, тадцицот куникмаларини ривожлантириш.

Мустацил иш келажакдаги мутахассиснинг когнитив фаолиятини ривожлантириш учун шакл, усул, восита ва шарт сифатида ишлайди. Мустацил иш бу талабаларга билимларни излаш, эгаллаш ва узлаштиришнинг мураккаб куп циррали индивидуал ижодий жараёни. Дунёцараш нуцтаи назаридан, ушбу турдаги когнитив фаолиятнинг замонавий таълим ва касбий фаолиятидаги урни тушунилади, услубий жихатдан мустацил иш асосланиши керак булган тамойиллар асосланади. Методика мустацил ишни амалга оширишнинг узига хос шакллари ва усулларини очиб беради ва услубий тавсиялар муайян педагогик вазиятда мустацил иш усулларидан фойдаланиш буйича амалий маслахатларни уз ичига олади. Методология ва услубий тавсияларни биргаликда куриб чициш одатий холдир, чунки улар бир хил жараён - натижаларга эришишнинг амалий усулларидир .

43

И 27-mart, 2024 Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi

Мустацил ишнинг мох,ияти, мазмуни ва функцияларини хдр томонлама тушуниш, энг му^ими, ундан уцув жараёнида самарали фойдаланиш учун билимларни эгаллашнинг ушбу шаклининг барча жихдтларини х,исобга олиш керак. Бу олий таълимнинг мух,им муаммоларидан бири булиб, унда талабаларнинг шахсий ицтидори ва сифат хусусиятларини ривожлантириш тацозо этилади. Талаба мустацил ишининг табиати ва сифати, уни талабалар томонидан тушунишга FOявий, услубий ёндашувлар маълум даражада хдр бир уцитувчига ва кафедрага боFлиц. Шунинг учун талабаларнинг мустацил ишларини куриб чициш уцитувчи ва кафедранинг уни ташкил этиш ва амалга оширишдаги ролини аницлаштириш шароитида амалга оширилиши керак. Уцитувчи хукмронлик цилмаслиги ва уз нуцтаи назарини талабага юкламаслиги керак. Унинг роли тавсиялар, мустацил иш жараёнида талабалардан келиб чицадиган саволларга жавоблар, индивидуал топширицларнинг вацти ва сифатини назорат цилишдан иборат булиши керак.

Талаба, шунингдек, кафедра (уцитувчи) унга мустацил ишда цандай ёрдам курсатиши, ушбу иш устидан назорат ва у буйича ^исобот цандай амалга оширилиши хдцида аниц тасаввурга эга булиши керак. Талаба тизимли, деярли хдр куни, мустацил равишда билим излашда нима цилиш кераклигини ва буни цандай цилиш кераклигини аниц тушуниши керак. Ушбу жараён мустацил ишни муваффациятли ташкил этиш ва туFри ташкил этилишига боFлиц. Имконсиз вазифаларни бермаслик керак, улар аста-секин мураккаблашиши лозим.

Бугунги кунда олий таълим тизимида мустацил таълим соатлари улушини камлиги, талабаларда мустацил таълим олиш, танцидий ва ижодий фикрлаш, тизимли тахлил цилиш, тадбиркорлик куникмаларини шаклланмаганлиги, уцув жараёнида талабаларда ташкилотчилик цобилияти, компетенцияларни кучайтиришга царатилган методика ва технологияларни жорий этиш замон талабига мос келмаслиги асосий муаммолар цаторига киради. Мустацил таълим жараёнида талабаларнинг ташкилотчилик цобилиятларини ривожлантиришда хориж тажрибасидан фойдаланиш имкониятларини йулга цуйиш лозим.1

Талабаларнинг илмий-тадцицот ишлари уларни юзага келаётган назарий ва амалий муаммоларни оцилона ва самарали х,ал эта оладиган ижодкор шахслар сифатида шакллантиришга хизмат цилади. Булажак мутахассисларда тадци-цотчилик куникмаларининг булиши-юцори малакали кадрларга цуйиладиган энг мух,им талаблардан бири эканлигини таъкидлаб утиш лозим. Чунки, бирор бир

Г.М.Мусаханова. Мустацил таълим жараёнида талабаларнинг ташкилотчилик цобилиятларини ривожлантириш педагогик муаммо сифатида // Ицтисодиёт ва инновацион технологиялар илмий электрон журнали. 2020. №6. — 222-224 б. 7.

27-mart, 2024

44

сохада тадцицотчи кадрлар фаолият юритмас экан, бу сохада янгиликлар, ривожланишлар, самарадорлик курсатгичлари хацида гап булиши мумкин эмас2. Хулоса цилганда,

Биринчидан, талабалар томонидан бажариладиган мустацил ишлар талабанинг етарли ваколатини намойиш этиши;

Иккинчидан, ижодий характерга эга булиши, талабанинг мустациллиги ва когнитив фаоллиги даражасини намоён этиши;

Учинчидан, уцув, илмий ва (ёки) амалий йуналиш ва ахамиятга эга булиши; Туртинчидан, талабаларнинг ташкилотчилик цобилиятларини ривожлантиришга хизмат цилиш лозим.

REFERENCES

1.Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 30 августдаги "Ёшларни илм-фан сохасига жалб этиш ва уларнинг ташаббусларини цуллаб-цувватлаш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги П^-4433-сонли ^арори

2. Аллаярова, С. Н. (2021). ТАЛАБАЛАРНИ ИЛМИЙ ТАДЦЩОТ ФАОЛИЯТИГА ЙУНАЛТИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ. Современное образование (Узбекистан), (5 (102)), 17-25.

3.Наумова Л. К. Организация самостоятельной работы магистрантов: направление «Педагогика»: диссертация ... кандидата педагогических наук / Л. К. Наумова. Санкт-Петербург, 2006. 169 с

4.Г.М.Мусаханова. Мустацил таълим жараёнида талабаларнинг ташкилотчилик цобилиятларини ривожлантириш педагогик муаммо сифатида // Ицтисодиёт ва инновацион технологиялар илмий электрон журнали. 2020. №6. — 222-224 б. 7.

6.Р.Р.Хусаинов. Олий таълимда фанларни уцитиш сифатини оширишда мустацил таълимнинг роли // Замонавий таълим. 2016. №4. — 25-32 б.

7. Healey, M. (2005). Linking research and teaching to benefit student learning. Journal of Geography in Higher Education, 29 (2), 183-201

8. У. Ж. Содицов (2021). ЯНГИ УЗБЕКИСТОН ШАРОИТИДА ПЕДАГОГИКА ФАНИНИНГ ТАРАОДИЁТИ ВА ИННОВАЦИЯЛАР. Academic research in educational sciences, 2 (NUU Conference 1), 41-47.

Healey, M. (2005). Linking research and teaching to benefit student learning. Journal of Geography in Higher Education, 29 (2), 183-201

27-mart, 2024

45

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.