Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ УСУЛЛАРИ'

ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
3
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мустақил иш / билим / ижодий қобилият / дунёқараш / илмий фаолият / тизимлилик / эссе / тақдимот / knowledge / knowledge / independent work / creativity / worldview / scientific activity / consistency / presentation

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Абдуллаева, Насиба Бўроновна

Мақолада олий ўқув юртларида талабалар мустақил ишини ташкил қилишнинг ўзига хос жиҳатлари, уларни ижодий қобилиятини ривожлантириш, илмий ишга йўналтиришнинг аҳамияти баён этилган. Талабалар мустақил ишининг мазмуни, кўринишлари, уларни ташкил қилишнинг усуллари хусусида маълумот берилган. Талабаларда назарий билимларни чуқурлаштириш ва кенгайтириш, ҳамда махсус адабиётлардан фойдаланиш кўникмаларини, мустақил фикрлашни шакллантиришда мустақил ишнинг ўрни кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MODERN METHODS OF ORGANIZING STUDENTS' INDEPENDENT WORK

The article reveals the features of organizing independent work of students in higher educational institutions, the importance of developing their creative abilities, and directing them to scientific work. Information is provided on the content, forms and methods of organizing students’ independent work. The role of independent work in deepening and expanding students' theoretical knowledge, skills in using specialized literature, and developing independent thinking is shown.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ ЗАМОНАВИЙ УСУЛЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

ТАЛАБАЛАР МУСТАЦИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ЦИЛИШНИНГ

ЗАМОНАВИЙ УСУЛЛАРИ

Абдуллаева Насиба Буроновна

УзМУ Фалсафа ва маънавият асослари кафедраси профессор в.б.,ф.ф.д

АННОТАЦИЯ

Мацолада олий уцув юртларида талабалар мустацил ишини ташкил цилишнинг узига хос жщатлари, уларни ижодий цобилиятини ривожлантириш, илмий ишга йуналтиришнинг ауамияти баён этилган. Талабалар мустацил ишининг мазмуни, куринишлари, уларни ташкил цилишнинг усуллари хусусида маълумот берилган. Талабаларда назарий билимларни чуцурлаштириш ва кенгайтириш, уамда махсус адабиётлардан фойдаланиш куникмаларини, мустацил фикрлашни шакллантиришда мустацил ишнинг урни курсатилган.

Калит сузлар: мустацил иш, билим, ижодий цобилият, дунёцараш, илмий фаолият, тизимлилик, эссе, тацдимот

АННОТАЦИЯ

В статье раскрыты особенности организации самостоятельной работы студентов в высших учебных заведениях, важность развития их творческих способностей, направления их на научную работу. Предоставляется информация о содержании, формах и методах организации самостоятельной работы студентов. Показана роль самостоятельной работы в углублении и расширении теоретических знаний студентов, навыков использования специальной литературы, формирования самостоятельного мышления.

Ключевые слова: знание, самостоятельная работа, творческие способности, мировоззрение, научная деятельность, системность, эссе, презентация

ABSTRACT

The article reveals the features of organizing independent work of students in higher educational institutions, the importance of developing their creative abilities, and directing them to scientific work. Information is provided on the content, forms and methods of organizing students' independent work. The role of independent work in deepening and expanding students' theoretical knowledge, skills in using specialized literature, and developing independent thinking is shown.

Keywords. knowledge, knowledge, independent work, creativity, worldview, scientific activity, consistency, presentation

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

КИРИШ

Мамлакатни баркарор ривожлантириш юкори малакали, креатив ва тизимли фикрлайдиган, мустакил карор кабул кила оладиган кадрлар тайёрлаш, уларнинг интеллектуал кобилиятларини намоён этиши ва маънавий баркамол шахс сифатида шаклланиши учун зарур шарт-шароит яратиш олий таълимни ривожлантиришнинг стратегик вазифалари хисобланади. Бу вазифалар таълим сифатини ошириш, таълим жараёнини халкаро талабларга мослаштириш, укув ишларини бозор эхтиёжидан келиб чикиб ташкил этиш, олий таълим муассасаларида ёшларни илмий фаолиятга кенг жалб этишни такозо этади. Шу нуктаи назардан талабаларни илмий ишга йуналтирувчи мустакил ишларни ташкил этиш долзарб масалалардан саналади.

Ушбу максадни амалга ошириш учун куйидаги вазифалар белгилаб олинди:

- Мустакил ишларнинг мазмуни ва куринишлари тахлил килиш;

- Олий укув юртларда мустакил ишларни ташкил этишнинг узига хос жихатларини курсатиш;

- Мустакил ишларни талабаларни илмий тадкиот ишига йуналтирувчи жараён эканлигини асослашдан иборат.

Тадкикотнинг назарий ва амалий ахамияти. Олий укув юртларида талабалар мустакил ишини ташкил килиш масалалари буйича олиб борилаётган тадкикотлар учун назарий-методологик манба сифатида фойдаланиш мумкин.

Методлар. Талабалар мустакил ишларни ташкил килиш масалаларини урганишда мантикийлик, анализ ва синтез, умумлаштириш, таккослаш каби усуллардан фойдаланилган.

Илмий муаммони куйилиш. Талабалар илмий ишини, мустакил ишини ташкил килиш буйича замонавий олимлари томонидан куплаб тадкикотлар олиб борилган. Жумладан, МДХ, мамлакатларида В.П.Беспалько, С.Е Каменецкий, Н.С.Пурышева, Н.Е.Важеевская, П.И.Пидкасистый, Ф. К. Савина, Б.Н. Гузанов, Л.К. Наумовалар талабалар илмий фаолияти, мусьакил таълимини ташкил этишнинг узига хос жихатларини курсатиб утишган 1

1 Беспалько В. П. Образование и обучение с участием компьютеров (педагогика третьего тысячелетия). — М.: Издательст-во Московского психолого-социологического института; Воронеж: Издательство НПО «МОДЭК», 2002. 3. Каменецкий С. Е., Пурышева Н. С., Важеев-ская Н. Е. Теория и методика обучения физике в школе: общие вопросы. — М.: Академия, 2000. 4. Пидкасистый П. И. Организация учебно-познавательной деятельности студентов. — М.: Педагогическое общество России, 2005. Самостоятельная работа студентов в условиях многоуровнего педагогического образования / сост. Ф. К. Савина. — Волгоград: Перемена, 1993. , Гузанов, Борис Николаевич. Г93 Организация самостоятельной работы студентов вуза в условиях реализации многоуровневой модели обучения: монография / Б. Н. Гузанов, Н. В. Морозова. Екатеринбург: Изд-во Рос. гос. проф.- пед. ун-та, 2014. 158 с. Наумова Л. К. Организация самостоятельной работы магистрантов: направление «Педагогика»: диссертация ... кандидата педагогических наук / Л. К. Наумова. Санкт-Петербург, 2006. 169 с

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN: 2181-1784

educational, natural and social sciences 4 (3), March., 2024

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7 www.oriens.uz

Узбекистонда О.АДуйсинов, Н.А.Муслимов, Ш.И.Йулдашев. Д.Р.Каримова, Н.О.Жураева, Г.М.Мусаханова, Р.Р.Хусаинов, Г.Н.Ибрагимова, Н.Суюнов, С.А Болтабоевлар таълим муассасаларида кредит-модуль тизимида талабаларнинг мустакил таълимини ташкил этиш ва назорат килишга каратилган булиб, уларнинг мустакил фикрлашларини шакллантириш усул ва услубларини курсатиб утишган2.

Илмий тадкикот методологияси масалалари узбек файласуф олимлари Н Узбек олимларидан Н.А.Шермухамедова, З.Давронов, З.Мухамедова, И. Саифназаровлар илмий тадкикот ва билиш жараёни уйгунлиги, илмий ижод, инновация ва новацияларнинг узаро алокадорлиги, олимнинг ижтимоий масъулияти муаммоларини тадкик этишган. И С.Аллаярова, Н. ^аюмовалар талабалар илмий тадкикот ишини ташкил этишга доир илмий изланишлар олиб боришган.3

Инновацион таълим, хемис тизими шароитида талабаларда мустакил таълимни ташкил этиш муаммолари етарлича тахлил этилмаган. Ушбу маколада олий таълимда талабалар мустакил ишини ташкил килишнингузига хос хусусиятларига эътибор каратилади.

АСОСИЙ КИСМ.

Олий таълимнинг асосий вазифаларидан бири уз-узини ривожлантириш, уз-узини тарбиялаш, тадбиркорлик ва инновацияларга кодир мутахассиснинг ижодий шахсини шакллантиришдир. Ушбу максадга эришишда мустакил иш мухим рол уйнайди. Талабалар мустакил ишининг асосий вазифаси

2 О.А.Куйсинов, Н.А.Муслимов. Касб таълими укитувчиларини тайёрлашда мустакил таълимни ташкил этишнинг назарияси ва методикаси. Монография. — Т.: "Фан", 2009. — 92 б. 2. О.А.Куйсинов. Касб таълими йуналиши бакалавр укитувчиларини тайёрлашда мустакил таълимнинг илмий-методик асослари: Дис. ... пед. фан. ном. — Т.: ТДПУ, 2008. — 160 б. 3. Ш.И.Йулдашев. Талабаларнинг мустакил таълимининг замонавий укув жараёнида ахамияти ва урни // Услубий кулланма. — Т.: УзМУ, 2022. — 41 б. 4. Д.Р.Каримова. Кредит-модуль тизимида мустакил таълим // Услубий кулланма. — Тошкент: ООО "Complex Print", 2021. 126 бет. 5. Н.О.Жураева. Таълим жараёнида мустакил укув фаолиятини ташкил этиш буйича айрим курсатмалар//Таълим ва инновацион тадкикотлар. 2021.№3. — 172 б. 6. Г.М.Мусаханова. Мустакил таълим жараёнида талабаларнинг ташкилотчилик кобилиятларини ривожлантириш педагогик муаммо сифатида // Иктисодиёт ва инновацион технологиялар илмий электрон журнали. 2020. №6. — 222-224 б. 7. Р.Р.Хусаинов. Олий таълимда фанларни укитиш сифатини оширишда мустакил таълимнинг роли // Замонавий таълим. 2016. №4. — 25-32 б. 8. Г.Н.Ибрагимова. Олий таълим тизимида интерфаол технологиялар воситасида талабалардаги ижодий фикрлашни ривожлантириш // Замонавий таълим. 2017.№4. — Б. 30-35. 9. Н.Суюнов. Му . Болтабоев С.А. Булгуси касб таълим талабларида ахборотдан фойдаланиш куникмаларини шакллантириш технологияси. Монография. - Т.: Низомий ТДПУ, 2016. 5. Муслимов Н.А., Куйсинов О.А. Касб таълими укитувчиларини тайёрлашда мустакил таълимни ташкил этишнинг назарияси ва методикаси. Монография. Т.: «Фан», 2009.

3Н.Шермухамедова. Илмий тадкикот методологияси. Тошкент 2021.И. Саифназаров Г.В.Никитченко, Косимов Б.У. Илмий ижод методологияси. Укув кулланмаси - Тошкент: Янги аср авлоди, 2004. З.Давронов Илмий ижод методологияси. - Тошкент: IQTISOD-MOLIYA, 2007. -16 б. З.Мухамедова. Таълим фалсафаси. -Тошкент: ТошМИ, 2004. - Б.14-15.С. Аллаярова . Талабаларнинг илмий тадкикот фаолиятига таъсир этувчи омиллар. Таълим, фан ва инновация. 2020 йил №4сон,-11-15 б.Н.Каюмова. Олий таълим муассаслари талабларини илмий тадикокт ишига йуналтириш муаммолари ва уларнинг ечимлари. Замонавий таълим. 2018 №11 Б.9.

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

фундаментал билимларни, касбий куникмаларни, ижодий ва илмий-тадкикот фаолиятидаги тажрибани узлаштиришдир. Талабаларнинг мустакил иши укув жараёнининг асосий таркибий кисми булиб, у компетенцияларни шакллантириш, муаммони хал килишнинг энг яхши усулларини танлаш ва интерфаол ёндашувга асосланган усулни амалга ошириш учун фанлараро алокалардан фойдаланишга асосланади.

Мустакил таълим талабаларда тадкикотчилик куникмаларини

шакллантиради. Уз тадкикотларини тенгдошлари билан мухокама килиш оркали танкидий фикрлаш куникмалари хам ривожланади. Талабалар фанга тегишли билимларни 40-50 фоизини бевосита мустакил урганиш оркали узлаштиради. Мустакил таълим укувчиларга табакалаштирилган топшириклар бериш имконини хам беради. Мустакил иш-бу топширикка мувофик ва укитувчининг услубий рахбарлиги билан, лекин унинг бевосита иштирокисиз амалга ошириладиган талабаларнинг режалаштирилган иши. У укитувчи томонидан ташкил этилган, белгиланган дидактик максадга махсус белгиланган вактда эришишга каратилган талабаларнинг хар кандай фаолияти: билимларни излаш, уларни тушуниш, мустахкамлаш, куникма ва малакаларни шакллантириш ва ривожлантириш, билимларни умумлаштириш ва тизимлаштиришни камраб олади.

Талабаларнинг мустакил ишларининг уларнинг билим фаолиятидаги урни нихоятда катта, шунинг учун укитувчилар унга катта эътибор беришлари бежиз эмас. Мустакил иш, куплаб олимларнинг фикрига кура, талабаларнинг назарий ва амалий билимларни узлаштиришга онгли муносабатини тарбиялайди, интенсив интеллектуал мехнат одатини сингдиради. Мустакил ишнинг

асосий куникмалари ва кобилиятлари урта мактабда шаклланиши керак. Бирок, амалиёт барча мактабларда хам бу масалага эътибор каратилмаганини курсатмокда. Купчилик талабалар мактабдан кейин олий таълимда укишнинг янги шароитларига кириб, дархол уларга мослашмайдилар, улар мустакил иш усулларини танлашда адашадилар. Буни биз укиш жараёнида кузатишимиз мумкин. Керакли укув маълумотларини кабул килиш, тушуниш, кайта ишлаш, талкин килиш ва аниклаш улар учун кийинчилик тугдиради, бу эса талабаларнинг мустакил ишлашга психологик тайёргарлиги йуклигидан далолат беради. Бу укитувчиларга мустакил таълимни талабаларга тугри тушунтириш, унинг максад ва вазифаларини белгилаш масъулиятини хам юклайди.

Мустакил иш куйидаги максадларда олиб борилади: талабаларнинг назарий билимлари ва амалий куникмаларини тизимлаштириш ва

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

мустахкамлаш; назарий билимларни чукурлаштириш ва кенгайтириш; норматив, хукукий, маълумотнома хужжатлари ва махсус адабиётлардан фойдаланиш куникмаларини шакллантириш; талабаларнинг билим кобилиятлари ва фаоллигини ривожлантириш; ижодий ташаббус, мустакиллик, масъулият ва ташкилотчилик; амалий касбий фаолиятни хал килиш куникмаларини эгаллаш; мустакил фикрлашни шакллантириш, узини узи ривожлантириш, узини такомиллаштириш ва узини узи англаш; лойиха, тадкикот куникмаларини ривожлантириш.

Белгиланган максадлар куникмаларни лугатлар ва маълумотномалар билан ишлаш; аудио ва видео ёзувлардан фойдаланиш; электрон ва ахборот ресурслари ва интернет ресурслари билан ишлаш; меъёрий хужжатлар билан танишиш; компютер дастурларининг хусусиятлари ва функцияларини урганиш; матнни ёзиб олиш; лугат тузиш; такдимотлар яратиш; билимларни мустахкамлаш, тизимлаштириш ва куникмаларни шакллантириш; укув материалини тахлил килиш (маъруза ёзувлари, дарслик, бошлангич манба, кушимча адабиётлар) вазифалар оркали амалга ошириб борилади.

Мустакил иш келажакдаги мутахассиснинг когнитив фаолиятини ривожлантириш учун шакл, усул, восита ва шарт сифатида ишлайди. Талабанинг мустакил ишининг мазмуни ва хажми давлат таълим стандарти талаблари, мутахассислик (укув сохаси) укув дастурлари ва аник фанлар дастурлари билан белгиланади. Мустакил ишнинг куйидаги асосий услубий тамойиллари мавжуд: -максадга мувофиклик, изчиллик, тизимлилик, изчиллик, самарадорлик, фойдалилик; янги билимларни узлаштириш, уларни умумлаштириш ва тизимлаштириш максадида илгари олинган билимларни чукурлаштириш ва такрорлаш; урганилаётган фанлар буйича амалий куникмаларни, шунингдек, булажак мутахассислик буйича касбий куникмаларни шакллантириш; олинган билимларни, куникмаларни амалда куллаш.

Мустакил иш бу талабаларга билимларни излаш, эгаллаш ва узлаштиришнинг мураккаб куп киррали индивидуал ижодий жараёни. Дунёкараш нуктаи назаридан, ушбу турдаги когнитив фаолиятнинг замонавий таълим ва касбий фаолиятидаги урни тушунилади, услубий жихатдан мустакил иш асосланиши керак булган тамойиллар асосланади. Методика мустакил ишни амалга оширишнинг узига хос шакллари ва усулларини очиб беради ва услубий тавсиялар муайян педагогик вазиятда мустакил иш усулларидан фойдаланиш буйича амалий маслахатларни уз ичига олади. Методология ва услубий

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

TaBcuanapHH öupranHKga Kypuö HHKum ogarafi xpngup, HyHKH ynap öup xun ^apaëH - Hara^anapra эpнmнmнннr aManufi ycynnapugup .

MycTaKHn umHHHr MoxuaTH, Ma3MyHH Ba ^yH^uanapuHH xap TOMoHnaMa TymyHHm, энг MyxuMH, yHgaH yKyB ®:apaëHHga caMapanu ^ofiganaHum ynyH ÔHHHMnapHH эraмamнннr ymöy maKnuHHHr öapna ^uxaraapuHH xucoöra onum KepaK. By onufi TatnuMHHHr MyxuM MyaMMonapugaH öupu 6ynn6, yHga TanaöanapHHHr maxcufi HKTugopu Ba cu^aT xycycuaraapuHH puBo^narnupum Ta^O3O этнпagн. Tanaöa MycTaKHn HrnHHHHr Taôuarn Ba cu^ara, yHH Tanaöanap TOMOHHgaH TyrnyHHrnra FoaBHfi, ycnyôufi ëHgamyBnap MatnyM gapa^aga xap öup yKHTyBHHra Ba Ka^egpara ôofïïhk. fflyHHHr ynyH TanaöanapHHHr MycTaKun HmnapHHH Kypuö hhkhm yKHTyBHH Ba Ka^egpaHHHr yHH Tammn этнm Ba aManra omHpHmgarH ponuHH aHHKgamTupum mapoHTHga aManra omupunumu KepaK. YKHTyBHH xyKMpoHHHK KH^MacnurH Ba y3 HyKTau Ha3apuHH Tanaöara roKnaMacnuru KepaK. YHHHr ponu TaBcuanap, MycTaKun urn ®:apaëHHga TanaöanapgaH Kenuö HHKaguraH caBonnapra ^aBoönap, HHgHBHgyan TonmupuKgapHHHr BaKTH Ba cu^aTHHH Ha3opar KH^umgaH uöopaT Synumu KepaK.

Tanaöa, myHHHrgeK, Ka^egpa (yKHTyBHH) yHra MycTaKun umga KaHgafi ëpgaM Kypcarnmu, ymöy urn ycTHgaH Ha3opaT Ba y öyfiHHa xhcoöot KaHgafi aManra OfflHpHHHfflH xaKHga aHHK TacaBBypra эra Synumu KepaK. Tanaöa th3hmhh, geapnu xap KyHH, MycTaKun paBHmga öhhhm ronamga HHMa Kunum KepaKnuruHH Ba 6yHH KaHgafi khhhm KepaKnurHHH aHHK TymyHHmu KepaK. Ymôy ^apaëH MycTaKHn umHH MyBa^^aKHaTHH TamKHn этнm Ba TyFpu Tammn этнпнmнra ÖOFHHK. Hmkohch3 Ba3H$anapHH öepMacnuK KepaK, ynap acTa-ceKHH MypaKKaSnamumu HO3HM.

MycTaKHn umHHHr yn gapa^acu penpogyKTHB, caMapanu Ba H^ogufi MaB^yg öynHÖ ynapHH öocKHHMa öockhh öa^apum TaKO3O этнпagн. ^Hru SunuMnapHH y3namTHpum, nyKypnamTHpum Ba TaKpopnam, unrapu onHHraH öunHMnap, TaHnaHraH gapa^anapHHHr xap öupuga ynapHH yMyMnamrapum Ba TH3HMnamTHpum ynyH MycTaKun umHHHr Typnu maKrnapu TaKgHM этнпagн.

BupHHHH öocKHHga Ba3H$anap, Muconnap, Ba3uaTnapHH (umHHHr penpogyKTHB Taôuarn) x,an khhhm TaBcua этнпнmн KepaK. Hkkhhhh öocKHHga anoxuga ^parneffraapHH Tafiëpnam Ba HmôunapMoHHHK yfiHHuga MatnyM öup ponHH öa^apum, unnwcTpaTHB MaTepuannapHH umnaö HHKHM, y3 HHura onagu. YHHHHHÖOCKHH gapa^a TagKHKoT Ba3H^anapHHH MycTaKHn maKnnaHTHpum, TagKHKoT ycynnapuHH TaHnam, Ha3apufi Ba экcпepнмeнтaп TagKHKoTnap yTKa3um KyHHKManapuHH maKnnaHTHpumHH TatMHHnafigu.

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

Bhphhhh ôocKunga Typnu MaHÔanapgaH TatnuM MatnyMoraapuHu ugpoK этнm, Maranu xynocaHH Taôëpnam, ôu^uMnapHu penpogyKTuB TaKpopnam Kaôu Hm TypnapHHH y3 HHHra onumu KepaK. hkkhhhh ôockuh TanaôaHuHr ypraHunraH MaTepuanHu TymyHumu Hara^anapu acocuga xynoca Taôëpnam, yKunraH kutoô (MaKpna) pe^acuHH Ty3um, ÔHÔnuorpa^HK pyfixaTHH Ty3um, KynupMa Ba HKTHÔocnap maKnuga hhmhh MatnyMoraapHu Tynnam KpôunHflTHHH Ha3apga Tyragu Ba xoKa30. Ymôy KyHHKManapra эгa ôynraH Tanaôanapra yKyB MaTepuanuHH TacHH^nam, TexHonoruK Ba ôomrça cxeManap, guarpaMManap, rpa^uKanap, KapTorpaMManap, ^agBannap, nroManap maKnuga TaKguM этнm TaBcua этнпнmн KepaK. Ymôy ôoc^ngaru uHguBugyan Ba3u$anap Kyfiugarunap ôynumu MyMKHH: yKHTyBHH TOMOHugaH TaKnu^ KunuHraH caBonnapra OF3aKH Ba ë3Ma ^aBoônapHu Tafiëpnam, ypraHunraH MaTepuan ôyfiHHa caBonnap Ty3um, TeMaTHK nyFaT Tafiëpnam, yKyB MaTepuanuHH ôunumHu Tanaô Ku^aguraH KpoccBopgnapHu enum Ba Ty3um, KypcgomnapHuHr ë3Ma umnapuHH Kypuô HHKum Ba ôaxpnam. Yhhhhh ôocKH^ga Ba3u$anap aHaga MypaKKaônamagu: Te3ucnap, mapxnap, MatnyMOTHOManap, pe^eparaap, Matpy3anap Taôëpnam, hhmhh Ba yKyB agaÔHëTnapuHH Kypuô HHKum Ba xk.

Ânôarra WKopuga TatKugnaraHuMrogeK MycTaKun um Ma3MyHu TanaôanapHHHr MycTaKun umu ynapHHHr MyTaxaccucnurugaH Ba $aHnap Ma3MyHugaH Kenuô hhkhô y3ura xoc xycycuaraapra эгa. MacanaH, Y3ÔeKHCTOH Munnufi yHHBepcuTeTH ^anca^a HyHanumu Tanaôanapura MycTaKH^ TatnuM cu^araga $aHnap Ma3MyHugaH Kenuô hukk^h xpnga MyTa^aKKupnapHHHr acapnapu ôyfiHHa эcceпap ë3um, MagaHuaT ^anca^acu ^aHugaH эca xap 6up TanaôaHuHr y3u TyFunraH maxap, BunoaT MagaHuaTura oug TaKguMOT, BugeoponuKnap Tafiëpnam, Ha^ocaT ^anca^acu $aHu goupacuga TacBupun caHtaT Kypra3Manapuga umTupoK этнm, puTopuKa ^aHugaH ë3yBnu, moupnap agaôufi Kenanapuga umTupoK этнm Kaôu Ba3u^anapu SepunumuHu Mucon Kemupum MyMKuH. Ey TanaôanapHu acn MaHÔanap ôunaH umnam, MycTaKun ^uKpnam, y3 HyTKuHu TaKoMunnamrapum, caHtaT acapnapuHu repMeHeBTuK Taxnun Ku^um, BunoaTnap этнoмagaннaтн xaKuga KeHrpoK ôunuMra эгa ôynumura ëpgaM ôepagu.

Tanaôa Ba negaror MycTaKun TatnuM ynapHuHr MaH^aaTu ynyH onuô öopunumuHu TymyHumu KepaK. Tanaôa ôa^apaëTraH MycTaKun um negaror ynyH эмac, ôanKu y3u ynyH, yHuHr Kena^aKgaru MyBa^^aKuaTuHu TatMuHnamuHuHr acocufi omuhu экaнпнгннн TymyHumu KepaK. Tanaôa onaëTraH ôunuM HaTu^acura

" 4

y3u MactynnuruHu aHrnamu 3apyp.4

4 P.P.XycauHoB. Ooth TatiuMga $aH^apHu yKuTum cu^aTuHu omupumga MyoTaKun TarnuMHuHr po^u // 3aMoHaBun TarnuM. 2016. №4. — 25-32 6.

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

Мустакил ишни мониторинг килиш ва бахолаш тизимли ва асосли булиши керак ва укитувчи, кафедра мудири ва вакти-вакти билан укув булими томонидан амалга оширилиши керак. Бахолаш мезонлари укитувчи томонидан белгиланади ва талабалар эътиборига етказилади. Талабанинг мустакил иши натижаларини бахолаш мезонлари куйидагилар булиши мумкин; -талабанинг укув материалини узлаштириш даражаси;

- талабанинг амалий топширикларни бажаришда назарий билимлардан фойдаланиш кобилияти;

- такдимотининг асослилиги ва равшанлиги; -материалнинг дизайни стандартлар талабларига мувофик;

-фанни урганишнинг максад ва вазифаларига мувофик компетенцияни шакллантириш даражаси

Укитувчи томонидан берилган мустакил таълим буйича индивидуал топшириклар бажарилиши ва интизомни бахолашда хисобга олиниши керак. Бажарилган вазифа булмаса ёки муддатлар бузилган такдирда укитувчи бахони пасайтириш хукукига эга. Ушбу жихат фан дастурида курсатилиши керак.

Бугунги кунда олий таълим тизимида мустакил таълим соатлари улушини камлиги, талабаларда мустакил таълим олиш, танкидий ва ижодий фикрлаш, тизимли тахлил килиш, тадбиркорлик куникмаларини шаклланмаганлиги, укув жараёнида талабаларда ташкилотчилик кобилияти, компетенцияларни кучайтиришга каратилган методика ва технологияларни жорий этиш замон талабига мос келмаслиги асосий муаммолар каторига киради. Мустакил таълим жараёнида талабаларнинг ташкилотчилик кобилиятларини ривожлантиришда хориж тажрибасидан фойдаланиш имкониятларини йулга куйиш лозим.5

Талабаларнинг илмий-тадкикот ишлари уларни юзага келаётган назарий ва амалий муаммоларни окилона ва самарали хал эта оладиган ижодкор шахслар сифатида шакллантиришга хизмат килади. Булажак мутахассисларда тадки-котчилик куникмаларининг булиши-юкори малакали кадрларга куйиладиган энг мухим талаблардан бири эканлигини таъкидлаб утиш лозим. Чунки, бирор бир сохада тадкикотчи кадрлар фаолият юритмас экан, бу сохада янгиликлар, ривожланишлар, самарадорлик курсатгичлари хакида гап булиши мумкин эмас6.

Хулоса килганда,

5 Г.М.Мусаханова. Мустакил таълим жараёнида талабаларнинг ташкилотчилик кобилиятларини ривожлантириш педагогик муаммо сифатида // Иктисодиёт ва инновацион технологиялар илмий электрон журнали. 2020. №6. — 222-224 б. 7.

6 Healey, M. (2005). Linking research and teaching to benefit student learning. Journal of Geography in Higher Education, 29 (2), 183-201

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

Биринчидан, талабалар томонидан бажариладиган мустакил ишлар талабанинг етарли ваколатини намойиш этиши;

Иккинчидан, ижодий характерга эга булиши, талабанинг мустакиллиги ва когнитив фаоллиги даражасини намоён этиши;

Учинчидан, укув, илмий ва (ёки) амалий йуналиш ва ахдмиятга эга булиши; Туртинчидан, талабаларнинг ташкилотчилик кобилиятларини ривожлантиришга хизмат килиш лозим.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР (REFERENCES)

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 30 августдаги "Ёшларни илм-фан сохдсига жалб этиш ва уларнинг ташаббусларини куллаб-кувватлаш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПК-4433-сонли Карори

2. Самостоятельная работа студентов в условиях многоуровнего педагогического образования / сост. Ф. К. Савина. — Волгоград: Перемена, 1993.

3. Наумова Л. К. Организация самостоятельной работы магистрантов: направление «Педагогика»: диссертация ... кандидата педагогических наук / Л. К. Наумова. Санкт-Петербург, 2006. 169 с

4. Г.М.Мусаханова. Мустакил таълим жараёнида талабаларнинг ташкилотчилик кобилиятларини ривожлантириш педагогик муаммо сифатида // Иктисодиёт ва инновацион технологиялар илмий электрон журнали. 2020. №6. — 222-224 б. 7.

5. Р.Р.Хусаинов. Олий таълимда фанларни укитиш сифатини оширишда мустакил таълимнинг роли // Замонавий таълим. 2016. №4. — 25-32 б.

6. Healey, M. (2005). Linking research and teaching to benefit student learning. Journal of Geography in Higher Education, 29 (2), 183-201

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.