Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШЛАРИНИНГ ЎРНИ'

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШЛАРИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
51
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАЛАБАЛАРНИНГ МУСТАқИЛ ИШИ / КАСБИЙ ФАОЛИЯТИ / ЎқУВ МАТЕРИАЛИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Каримова Ш.М.

Мақолада талабаларнинг мустақил ишларининг роли, аҳамияти ва улушини таълимнинг компетентлик моделида янги тушунчани таклиф этади, мустақил иш вазифаларини тушунишга ёндашувларни қайта кўриб чиқиш зарурлигини таъкидлайди. Мақолада муаллиф талабалар мустақил ишларининг таълим жараёнидаги ўрни масаласига тўхталади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF INDEPENDENT WORK OF STUDENTS IN THE EDUCATIONAL PROCESS

The article offers a new understanding of the role, significance and share of independent work of students in the competence model of education, argues for the need to revise approaches to understanding the tasks of independent work. In the article, the author addresses the issue of the role of independent work of students in the educational process.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШЛАРИНИНГ ЎРНИ»

УДК 371:378

Каримова Ш.М.

"Сервис"кафедраси ассистенти Самарканд икщисодиёт ва сервис институты

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ТАЛАБАЛАР МУСТАЦИЛ ИШЛАРИНИНГ

УРНИ

Аннотация. Мацолада талабаларнинг мустацил ишларининг роли, ауамияти ва улушини таълимнинг компетентлик моделида янги тушунчани таклиф этади, мустацил иш вазифаларини тушунишга ёндашувларни цайта куриб чициш зарурлигини таъкидлайди. Мацолада муаллиф талабалар мустацил ишларининг таълим жараёнидаги урни масаласига тухталади.

Калит сузлар: талабаларнинг мустацил иши, касбий фаолияти, уцув материали.

Karimova Sh.M. assistant department ""Service" Samarkand Institute of Economics and service

THE ROLE OF INDEPENDENT WORK OF STUDENTS IN THE

EDUCATIONAL PROCESS

Annotation. The article offers a new understanding of the role, significance and share of independent work of students in the competence model of education, argues for the need to revise approaches to understanding the tasks of independent work. In the article, the author addresses the issue of the role of independent work of students in the educational process.

Keywords: independent work of students, professional activity, educational material.

"Узбекистан Республикаси Олий таълим тизимини 2030 йилгача булган даврда ривожлантириш концепсиясини тасдиклаш тугрисида" ги Узбекистан Республикаси Президентининг 8 октябр 2019 йил № 5847 сонли Фармонида олий таълимнинг илгор стандартларини жорий этишга боскичма-боскич утиш кузда тутилган. Олий таълимнинг асосий вазифаси уз-узини ривожлантириш, уз-узини тарбиялаш, инновацияларга кодир мутахассиснинг ижодий шахсини шакллантиришдир. Ушбу муаммони хал килиш факат билимларни укитувчидан талабага тайёр шаклда утказиш оркали мумкин эмас. Талабани билимнинг пассив истеъмолчисидан муаммони шакллантириш, уни хал килиш йулларини тахлил килиш,

макбул натижани топиш ва тугрилигини исботлай оладиган билимларнинг фаол яратувчисига утказиш керак. Тахлиллар шуни курсатадики, мустакил иш хали хам тугри ташкил этилмаган ва булажак мутахассис шахсини шакллантиришнинг мухим омили сифатида касбий уз-узини тарбиялаш унинг машгулотларида муносиб урин эгалламайди.

Талабанинг мустакил иши укув жараёнининг мухим таркибий кисмларидан бири булиб, унинг давомида куникмалар, малакалар ва билимлар шаклланади, шунингдек талабанинг билим фаолияти техникасини узлаштириши, ижодий ишларга кизикиши ва охир-окибат у;ув ва илмий муаммоларни хал килиш кобилияти таъминланади.

Талаба мустакил ишининг максади талабаларда фандаги муаммоларни мустакил равишда хал килиш кобилиятини шакллантиришдир. Талаба мустакил ишининг максади мустакиллик каби шахсий хусусиятни ривожлантиришдир, яъни ташки рахбарлик ва ёрдамисиз уз фаолиятини ташкил этиш ва амалга ошириш кобилиятидир.

Талабаларнинг мустакил ишларини ташкил этишнинг асосий вазифаси хар кандай шаклдаги синфда интеллектуал ташаббус ва фикрлашни ривожлантириш учун психологик ва дидактик шароитларни яратишдир. Талабанинг мустакил ишини ташкил этишнинг асосий принципи барча талабаларни муаммоли масалалар ва вазифаларни хал килишда уз фикрларини шакллантириш билан талабанинг пассив роли билан маълум вазифаларни расмий бажаришдан когнитив фаолиятга утиш билан индивидуал ишлашга утказиш булиши керак.

Мустакил ишнинг хакикий холатини урганиш талабаларнинг умумий академик кобилиятлари ва кобилиятлари ёмонлигини курсатади: конспект килиш, укиганларини куриб чикиш, тахлил килиш ва синтез килиш.

Укув материали ва бошлангич манбаларни мустакил урганишда укувчилар хулосаларни шакллантиришда, фикрларини ривожлантиришда, укиганларини бахолашда асосийни, асосийни аниклашга кийналадилар. Талабаларнинг фаол мустакил иши факат жиддий ва баркарор мотивация мавжуд булганда мумкин. Энг кучли рагбатлантирувчи омил - бу янада самарали касбий фаолиятга тайёргарликдир.

Мустакил ишнинг мохияти, бизнинг фикримизча, турли манбалардан олинган урганилган материални тушунишни уз-узини ташкил килиш, талабанинг уз нуктаи назарини куришда, урганилганларга булган муносабати, урганилаётган материалнинг амалий ахамиятини аниклашдан иборат. Мустакил ишни ташкил этиш, биринчи навбатда:

> хар бир курс учун мустакил ишларнинг мазмуни ва куламини аниклаб бориш;

> хар бир мавзу буйича уз-узини урганиш учун маълум бир хажмдаги материални маълум бир вакт давомида ташкил этиш;

> талабада мустакил ишлаш куникмаларини шакллантириш буйича семинармазмунини аниклаш;

> кириш дарсидан талаба дастур ва вазифаларнинг мохияти, мустакил ишларга куйиладиган талаблар, бахолаш мезонлари, вазифаларни бажариш усуллари, назорат шакллари ва муддатлари билан танишади.

Амалиёт шуни курсатадики, ижодий мутахассисни укитиш фанларнинг назарий асосларини узлаштирмасдан, талабаларнинг назарий билимлар билан амалий шароитда ишлаш куникмаларини ривожлантирмасдан, уларни касбий вазифаларни хал килишда ишлатмасдан мумкин эмас.

Талаба саволларга жавоб бера олиши, таклиф килинган вазиятни тушуниши, ундан чикиш йулларини белгилаши, монография, маколани куриб чикиши ёки изохлаши, амалиёт давомида ишлаб чикариш жараёнларини бевосита кузатиши керак. Мустакил иш учун турли хил вазифалар, уларга нафакат ахборот, балки касбий йуналишни хам бериш, назария ва мухандислик амалиёти уртасида якин алокани урнатиш-бу мустакил иш кобилиятлари ва куникмаларини ривожлантиришга туртки берадиган ва талабанинг шахс тузилишини шахс таркибига айлантиришга ёрдам берадиган мутахассис рагбатидир.

Талаба мустакил ишининг самарадорлиги укув жараёнини педагогик бошкариш сифатининг мезони сифатида унинг икки йуналишда ривожланиши билан белгиланади:

> уз-узини тайёрлаш жараёнида талаба томонидан узлаштириш даражасида келажакдаги касбий фаолиятни симуляция киладиган вазиятларда харакат килиш кобилияти вазифалар-вазиятлар, махсус машклар, амалий стандарт вазифаларни хал килиш учун назариядан фойдаланишда;

> талабаларнинг хаётий тажрибасидан максимал даражада фойдаланган холда, уларни келажакдаги касбий фаолиятга йуналтирган холда, ностандарт вазифалар ва мураккабликдаги вазифаларни бажариш ва реал ишлаб чикариш амалиётида талабаларни илмий-тадкикот фаолиятига жалб килиш даражасидир.

Талабаларнинг мустакил ишларининг самарадорлиги куп жихатдан уни назорат килишнинг фаол усуллари мавжудлиги билан белгиланади.

Шундай килиб, талабалар мустакил ишининг асосий маъноси ва натижаси интеллектуал ва мантикий кобилиятларни ривожлантириш ва уз фикрларини ифода этиш, укув ва илмий-тадкикот ишлари натижаларини расмийлаштириш, шунингдек, фанларни урганишда илгари олинган билимлардан фаол фойдаланишни рагбатлантириш, уларни куллаш кобилиятини ривожлантиришдир хал килинаётган вазифаларнинг шартларини урганаётгандадир.

Адабиётлар руйхати: 1. Указ Президента Республики Узбекистан «Об утверждении Концепции развития системы высшего образования Республики Узбекистан на период до 2030 года» от 8 октября 2019 года.

2. Пардаева З. Ж. Организация самостоятельной работы студентов. -Ташкент, «Фан», 2007, с. 17.

3. Современные образовательные технологии: учебное пособие / коллектив авторов; под ред. Н. В. Бордовской. — 3-е изд., стер. — Москва: КНОРУС, 2017. — 432 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.