Научная статья на тему 'ЧЕТ ТИЛЛАРИНИ ЎҚИТИШДА ТАЛАБАЛАРНИНГ МУСТАҚИЛ ИШЛАРИНИ ВЕБ-КВЕСТ ВОСИТАСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ'

ЧЕТ ТИЛЛАРИНИ ЎҚИТИШДА ТАЛАБАЛАРНИНГ МУСТАҚИЛ ИШЛАРИНИ ВЕБ-КВЕСТ ВОСИТАСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
36
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЧЕТ ТИЛИ / МУСТАқИЛ ТАЪЛИМ / ВЕБ-КВЕСТ / ТАЛАБАЛАРНИНГ МУСТАқИЛ ИШИ / ПЕДАГОГИК ТАЪЛИМ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ҳамдамов У.Э.

Ушбу мақолада талабаларнинг мустақил ишларининг ўзига хос хусусиятлари очиб берилади. Таълим тизимида мустақил таълимни ташкил этишда веб-квестлардан фойдаланиш технологияси баён этилган. Мақола муаллифи веб-квестдан фойдаланишни талабаларнинг ижодий англаш фаолияти ва мустақиллигини, таҳлил қилиш, синтез қилиш ва танқидий баҳолаш кўникмаларини шакллантиришга хизмат қилувчи мустақил ишларни ташкил этиш шакли деб ҳисоблайди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATION OF INDEPENDENT WORK OF STUDENTS IN TEACHING FOREIGN LANGUAGES THROUGH WEB-QUEST

This article describes the specifics of students' independent work. The technology of using web quests in the organization of independent learning in the education system is described. The author of the article considers the use of a web quest as a form of organizing independent work that serves to develop students' creative thinking activity and independence, analysis, synthesis and critical evaluation skills.

Текст научной работы на тему «ЧЕТ ТИЛЛАРИНИ ЎҚИТИШДА ТАЛАБАЛАРНИНГ МУСТАҚИЛ ИШЛАРИНИ ВЕБ-КВЕСТ ВОСИТАСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ»

Хрмдамов У.Э.

Гулистон давлат университеты таянч докторанти

ЧЕТ ТИЛЛАРИНИ УЦИТИШДА ТАЛАБАЛАРНИНГ МУСТАЦИЛ ИШЛАРИНИ ВЕБ-КВЕСТ ВОСИТАСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ

Аннотация: Ушбу мацолада талабаларнинг мустацил ишларининг узига хос хусусиятлари очиб берилади. Таълим тизимида мустацил таълимни ташкил этишда веб-квестлардан фойдаланиш технологияси баён этилган. Мацола муаллифи веб-квестдан фойдаланишни талабаларнинг ижодий англаш фаолияти ва мустациллигини, таулил цилиш, синтез цилиш ва танцидий бауолаш куникмаларини шакллантиришга хизмат цилувчи мустацил ишларни ташкил этиш шакли деб уисоблайди.

Калит сузлар: чет тили, мустацил таълим, веб-квест, талабаларнинг мустацил иши, педагогик таълим.

Hamdamov U.E. base doctoral student Gulistan State University

ORGANIZATION OF INDEPENDENT WORK OF STUDENTS IN TEACHING FOREIGN LANGUAGES THROUGH WEB-QUEST

Annotation: This article describes the specifics of students' independent work. The technology of using web quests in the organization of independent learning in the education system is described. The author of the article considers the use of a web quest as a form of organizing independent work that serves to develop students' creative thinking activity and independence, analysis, synthesis and critical evaluation skills.

Keywords: foreign language, independent study, web quest, independent work of students, pedagogical education.

Таълим тизимида мустакил таълимни ташкил этиш Узбекистан республикаси таълим тизимининг энг мухим бугинларидан бири хисобланиб, жамиятнинг ривожланиш истикболлари унинг самарали ишлашига богликдир. Педагогик таълимининг замонавий холати ахборотлашган жамиятга утишда унинг сифатини оширишнинг янги йулларини излаш зарурлигини такозо этмокда. Олий таълим муассасаларида педагогик кадрларни тайёрлаш сифатини ошириш резервлари узига яраша салмоклидир. Бугунги кунга келиб олий укув юртлари укитувчиларини талабаларнинг билим олиш фаолияти, аклий кобилиятлари, мехнатни илмий ташкил этиш куникмаларини

ривожлантиришга кумаклашувчи янада такомиллашган укитиш усулларини таълим жараёнига жорий этиш ахамиятига ишонтиришнинг хожати йук. Бу масалани ечишда талабаларнинг мустакил ишларини такомиллаштиришга мухим ахамият берилади.

Давлатимизнинг жахон хамжамиятида тутган урни тобора усиб, мамлакатлар уртасида маданий ва иктисодий алокалар мустахкамланиб бораётган даврда, унинг келажагини яртувчи ёшларга чет тилини ургатиш, чет тилидаги нуткий куникмаларни устириш, мулокот килишга ургатиш хозирги куннинг энг мухим долзарб муамоларидан бири хисобланади.

Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида" ги конун ва "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" талаблари асосида таълим олувчи ёшларни маънавий етук ва жахон андозалари талабларига жавоб бера оладиган, мустакил билим олиш, урганиш ва ижодий ишлаш кобилиятига эга, келажакда касбий ва хаётий муаммоларни мустакил хал киладиган юксак маънавиятли шахс килиб тайёрлаш олий таълим тизимининг асосий вазифаларидан хисобланади.

Таълим тизимида инновацион технологияларга оид адабиётлар тахлили шуни курсатадики, "сен буни укишинг ва билишинг керак" дея куп такрорланувчи даъватлардан кура, "Менга бу зарур ва мен буни албатта урганишим, хаётим давомида ундан фойдаланишим керак" деган фикр самарадорлиги сезиларли даражада юкори. Бунинг эффективлик даражаси эса уларда укиш ва мехнатга лаёкатлилигини ошганлигида, индивидуал ривожланиш даражаси тез суръатда усганлигида, укишни битиргач иш билан таъминланишда муаммоларга дуч келмаслигида, интеллектуал ракобатнинг кучайганлигида, гояларнинг хилма-хил ва ранг-баранглигида намоён булмокда.

Олиб борилган илмий изланишлар, кузатувлар шундан далолат берадики, уз устида мустакил ишлаш билимларни мустакил эгаллаш ва эркин фикрлаш малакаларини шакллантиради. Булажак укитувчи уз фанининг жонкуяри, фидоиси булса, уз устида узлуксиз ишласа, услубий махоратини, назарий билимини ошириб борса, хар доим шу фанга кизикувчи муносиб шогирдларни тарбиялай олади.

Мустакил таълим олишнинг яна бир афзаллик жихати шундаки, унда замонавий ахборот-коммуникация воситаларига мурожаат килиш, шу асосида компьютер хамда информацион технологиялар билим ва куникмаларига эга булиш уз-узидан амалга оширилади. Бугунги кунга келиб ахборот тезлиги максимал даражага етган булиб, глобал тармокдан исталган маълумотни бир неча сонияда, исталган (матнли, графикли, расмли, аудио ва видео) куринишда кабул килиш, саклаш, фойдаланиш ва узгартириш мумкин. Бу эса уз устида ишлаётган хар бир булажак укитувчига изланишдан тухтаб колмаслиги учун янги фикрлар ва гоялар беради. Уларни узлуксиз ахборотлар билан таъминлаб туради, хамда укитишнинг замонавий техник воситаларидан фойдаланиб масофавий

таълим тизими оркали чет эл мамлакатлари укув жараёнларида катнашиш имкониятини беради.

Халкаро хамкорлик доираларининг кенгайиши ишлаб чикариш, фан ва техника сохаларида фойдаланишга зарур булган, халкаро семинарларда, конференцияларда, симпозиум ва конгрессларда хорижий хамкорлар билан алокалар килиш оркали янги технологияларни яратишда, хорижий мутахассисларни кабул килишда, кушма корхоналарни ташкил килишда зарур булган хорижий тилларни укитиш тизимини ислох килишни талаб килмокда. Махаллий ва хорижий мутахассисларнинг бундай хамкорлик ишларининг самарадорлиги айникса ёш кадрларнинг касбий малакаларининг шаклланганлигига ва булажак мутахассисларни мамлакатимизнинг ижтимоий буюртмасига мос тарзда хорижий тилларда мулокот кила олишга ургатиш олий таълим масканларида хорижий тил укитишнинг сермахсул ташкил килинишига богликдир. Бу талаблар Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида" ги конуни "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури"да уз аксини топган.

"Кадрлар тайёрлаш миллий дастури"нинг "Миллий дастурни руёбга чикаришга доир ташкилий чора-тадбирлар" булимида "узлуксиз таълим тизимида чет тилларни фаол ургатиш учун зарур шарт-шароитларни яратиш, уларни узлаштиришнинг жадаллаштирилган услубларини жорий этиш. . . "73 деб белгилаб куйилган булиб, бу талабларни амалга оширишда булажак мутахассисларнинг уз устида мустакил таълим олиш ва ижодий изланиш кобилиятини шакллантиришнинг самарали услубларини излаб топиш, уларнинг назарий асосларини яратиш ва амалиётга жорий этишни талаб этади.

Талабаларнинг мустакил ишини ташкил этиш Узбекистон Республикаси олий таълим тизимидаги укув жараёнининг мажбурий таркибий кисмидир. Мустакил иш деганда синфдан ташкари ишлар, шунингдек, синфда ва укитувчи назорати остидаги ишлар тушунилади.

Талабаларнинг мустакил ишини ташкил этиш куйидаги муаммоларни хал килишга каратилган:

- урганилаётган укув материалини мустахкамлаш, умумлаштириш ва такрорлаш; олинган билимларни стандарт вазиятларда ва юкори даражадаги мураккаблик ва ноаникликдаги муаммоларни хал килишда куллаш;

- Урганилаётган фанлар буйича куникма ва малакаларини ошириш; фанлараро, умумий таълим, тадкикот куникмаларини шакллантириш;

- Талабаларнинг укув ва илмий-тадкикот фаолиятини фаоллаштириш, талабаларнинг психофизик хусусиятларини, укув фаолиятини хисобга олган холда уни максимал даражада индивидуаллаштириш;

73 "Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" // http://www. 1ех. ш

- Талабаларнинг бутун хаёти давомида уз-узини тарбиялашга тайёргарлигини шакллантириш.

Янги таълим технологияларини куллаш шароитида, таълим предметининг роли талаба зиммасига юкланганда, мустакил иш учун самарали вазифалар тизимини ташкил килишда ахборот технологияларидан фойдаланиш буйича амалий тажрибани ривожлантириш долзарбдир. Интернет чет тилини урганувчилар учун хакикий матнлардан фойдаланиш, форумлар ва чатларда она тилида сузлашувчилар билан мулокот килиш, телекоммуникация лойихаларида (масалан, електрон почта лойихалари), веб-квестларда ва хоказоларда катнашиш учун ноёб имконият яратади.

Талабаларнинг мустакил ишларини ташкил этишда веб-квестлардан фойдаланишга батафсил тухталиб утамиз. Веб-квест -"талабалар интернетда маълумотларни белгиланган манзилларда излашлари учун мустакил тадкикот фаолиятининг махсус ташкил этилган тури" деб аталади. Фаолиятнинг бу тури талабаларнинг мустакил ишлаши учун вактдан окилона фойдаланиш, таълим жараёнида зарур хилма-хил ахборот ва ундан кандай фойдаланишни тез топа олиш хамда танкидий фикрлаш кобилиятини ривожлантириш, ахборотларни тахлил килиш, синтез килиш ва бахолашни таъминлайди. Билим, куникма ва малакаларни тарбиялаш ва назорат килишнинг бу усули таълим мухитининг замонавий талаблари ва хусусиятларига жавоб беради. У 1995 йили Сан Диего давлат университети профессорлари

Берни Додж ва Том Марч томонларидан ишлаб чикилган. Ушбу янги усул укитувчилар орасида тезда оммалашди.

Веб-квестларни ишлаб чикиш технологияси мураккаб жараён булиб, у укитувчининг куп вактини, куч-гайратини ва энергиясини талаб килади, у вазифаларни яратиш учун маълум мавзу буйича интернет ресурсларидан кенг микёсдаги ахборотни куллайди. Бошка томондан, мустакил ишнинг бу туридаги фаолиятида талаба жамоада ёки якка тартибда ишлашидан катъий назар, топширикни бажариш учун энг кулай суръатни танлаши мумкин. Колаверса, талабаларга мавзу буйича кушимча маълумотларни кидириш имконияти берилади, лекин укитувчи томонидан белгиланган маълум чегаралар доирасидагина, холос. Бу шуни англатадики, укитувчи тасдикланмаган, нотугри маълумотлардан фойдаланиш имкониятини истисно килиш учун сайтларни олдиндан танлайди. Укитувчи маълумотларни таълим жараёнида фойдаланиш мумкин булган нуктаи назардан бахолаб, интернет ресурсларини танлаб олиши, талабаларнинг тил тайёргарлигининг турли даражаларига эътибор каратиши лозим.

. Веб-квест чет тилини урганишда мустакил иш муаммоларини хал килишга ёрдам берадиган бир катор афзалликларга эга:

- талабаларнинг автономлиги ва мустакиллигини таъминлайди;

- индивидуал ёндашувни амалга ошириш имконини беради;

- талабаларни тил билимларини куллаш ва янги тил материалини урганишга ундайди

- катта хажмдаги янгиланган хакикий (аутентик) маълумотлардан фойдаланиш имконини беради;

- талабаларнинг узлари бошкарадиган фаол мустакил ёки гурухли кидирув фаолиятини ташкил этишга ёрдам беради;

- хар кандай мавзу буйича ишни бир неча соат ва бир неча хафта ичида максадли тадкикот шаклида ташкил килади;

- мустакил карор кабул килишга ёрдам беради;

- танкидий фикрлашни ривожлантиради, аклий кобилиятларни ургатади (тушунтириш, таккослаш, таснифлаш, умумий ва хусусийларни ажратиш ва бошкалар).

Баъзи илмий ишларни тахлил килиб, чет тилини ургатишда веб-квестларни ишлаб чикиш ва улардан фойдаланишда маълум харакатлар кетма-кетлигига риоя килиш керак деган хулосага келдик:

1. Кириш - муаммоли масалани куйиш ёки муаммоли вазиятни яратиш.

2. Вазифа - муаммоли вазифани шакллантириш ва якуний натижани такдим этиш шаклини тавсифлаш.

3. Ахборот манбалари руйхати - вазифани бажариш учун зарур булган ресурсларнинг тавсифи.

4. Фаолият жараёнининг тавсифи.

5. Бахолаш — веб-квестнинг бажарилишини бахолаш мезонлари ва параметрларининг тавсифи, бу бахолаш варакаси шаклида такдим этилади.

6. ^идирув фаолияти натижаларини такдим этиш.

7. Укув фаолияти буйича мулохаза - укувчиларга урганганлари хакида фикр юритиш имконияти берилади.

Масалан, "Travelling to UK!" (http://www. webquestcreator2. com/majwq /ver/vert/46569) веб-квестининг бир кисми сифатида талабалардан Буюк Британияга саёхатни батафсил режалаштириш ва фаолият натижаларини Power Point такдимоти шаклида синфда такдим этиш учун гурухларда ишлаш таклиф этилади.

Ушбу веб-квестни бажаришда талабалар маълумот туплашлари ва тахлил килишлари, энг кизикарлиларини танлашлари ва саёхатлари тавсифини ёзишлари керак. Ушбу веб-квестда мезон ва параметрлардан фойдаланган холда, иш фаолиятини бахолашда барча талабалар бевосита иштирок этадилар.

Шундай килиб, таълим камрок укитувчига йуналтирилган булади, ва талаба уз билими ва билим олиш жараёни учун масъулиятни оширади: у уз вактини ташкил килиши, топширикни бажариш учун кандай материаллардан фойдаланиш мумкинлигини, уз нуктаи назарини кандай шаклда такдим этишни хал килиши керак. Укитувчи купрок ёрдамчи ёки мураббий булиб, талабани уз-узини тарбиялаш куникмалари ва

мутахассислик буйича билимларни шакллантиришга мохирона рахбарлик килади.

Web quest воситасида мустакил таълимни ташкил килишга ургатишнинг яна бир афзаллик жихати шундаки, унда замонавий ахборот-коммуникация воситаларига мурожаат килиш, шу асосида компьютер хамда информацион технологиялар билим ва куникмаларига эга булиш уз-узидан амалга оширилади. Бугунги кунга келиб ахборот тезлиги максимал даражага етган булиб, глобал тармокдан исталган маълумотни бир неча сонияда, исталган (матнли, графикли, расмли, аудио ва видео) куринишда кабул килиш, саклаш, фойдаланиш ва узгартириш мумкин. Бу эса уз устида ишлаётган хар бир булажак укитувчига изланишдан тухтаб колмаслиги учун янги фикрлар ва гоялар беради.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида"ги ПФ-4947-сонли Фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 20 апрелдаги "Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^ 2909-сон Кдрори

3. Узбекистон Республикасининг «Таълим тугрисида» ги конуни. Баркамол авлод-Узбекистон тараккиётининг пойдевори. -Т. : 1998. 20-29-б.

4. Багузина, Е. И. Технология разработки веб-квестов при изучении студентами иностранного языка / Е. И. Багузина // Знание. Понимание. Умение. 2010. № 2 -С. 167-169.

5. Егорова, В. М. Организация самостоятельной работы студентов с использованием информационных технологий. [Электронный ресурс]ШЬ:

www. rusnauka. com/22_NIOBG_2007/Pedagogica/24945. doc. htm

6. Hamdamov, U. E. Organizational and pedagogical conditions for teaching future English teachers to work independently using a web quest tool. International journal for innovative engineering and management research. Volume 10, Issue 03, Pages: 62-69.

7. Педагогика и психология высшей школы: Учебное пособие. Ростов н/Д: Феникс, 2002. 49

8. Пушкина, Г. Г. Самостоятельная работа студентов вуза: компетентностный подход и внедрение интернет-технологий / Г. Г. Пушкина // Гуманитарные науки. 2011. № 3 -С. 94-100.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.