Научная статья на тему 'МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА MOOC ЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ'

МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА MOOC ЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
54
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мустақил таълим / кредит / онлайн / MOOC / интернет / self-education / credit / online / MOOC / internet.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — N. Xikmatov

Ўзбекистон шароитида кредит тизимига ўтиш муносабати билан мустақил таълимга катта эътибор берилмоқда. Кредит тизимнинг асосини мустақил таълим ташкил қилганни сабабли, мақоламизда мустақил иш шакллари, уларни ташкил қилиш усуллари хақида гап боради. Бундан ташқари MOOC ларга таъриф берилган. Шу билан бир қаторда мустақил таълимни самарадорлигини оширишда MOOC лардан фойдаланиш йўллари кўрсатиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USING MOOCS TO IMPROVE THE EFFICIENCY OF INDEPENDENT LEARNING

In the conditions of Uzbekistan, in connection with the transition to a credit system, much attention is paid to self-study. Since self-study is the basis of the credit system, in our article we are talking about the forms of self-study and methods of their organization. In addition, the definitions of the MOOC system are given. And also, ways of using MOOCs to increase the effectiveness of independent learning are shown.

Текст научной работы на тему «МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА MOOC ЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

МУСТАЦИЛ ТАЪЛИМНИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА MOOC ЛАРДАН

ФОЙДАЛАНИШ Нодир Назимджанович Хикматов

Тошкент давлат шаркшунослик университети "Математика ва умумиктисодий фанлар"

кафедраси укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.7444804 Аннотация. Узбекистон шароитида кредит тизимига утиш муносабати билан мустацил таълимга катта эътибор берилмоцда. Кредит тизимнинг асосини мустацил таълим ташкил цилганни сабабли, мацоламизда мустацил иш шакллари, уларни ташкил цилиш усуллари хацида гап боради. Бундан ташцари MOOC ларга таъриф берилган. Шу билан бир цаторда мустацил таълимни самарадорлигини оширишда MOOC лардан фойдаланиш йуллари курсатиб берилган.

Калит сузлар: мустацил таълим, кредит, онлайн, MOOC, интернет ИСПОЛЬЗОВАНИЕ MOOCS ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ

САМОСТОЯТЕЛЬНОГО ОБУЧЕНИЯ Аннотация. В условиях Узбекистана в связи с переходом на кредитную систему большое внимание уделяется самостоятельному обучению. Поскольку самостоятельное обучение составляет основу кредитной системы, в нашей статье речь идет о формах самостоятельной работы и методах их организации. Кроме того, данно определения системы МООК. А также, показаны пути использования МООК для повышения эффективности самостоятельного обучения.

Ключевые слова: самостоятельное образование, кредит, онлайн, МООК, интернет.

USING MOOCS TO IMPROVE THE EFFICIENCY OF INDEPENDENT LEARNING Abstract. In the conditions of Uzbekistan, in connection with the transition to a credit system, much attention is paid to self-study. Since self-study is the basis of the credit system, in our article we are talking about the forms of self-study and methods of their organization. In addition, the definitions of the MOOC system are given. And also, ways of using MOOCs to increase the effectiveness of independent learning are shown.

Keywords: self-education, credit, online, MOOC, internet.

Олий таълимнинг бугунги кундаги асосий максади замонавий, хар томонлама етук кадрларни тайёрлаш хисобланади. Таълимни ислох килишдан асосий кузланган максад уз фикрига эга булган, куйилган хар кандай муаммога ечим топа оладиган замонавий ва тез узгарувчан дунёга мослашувчи кадрларни етказиб бериш хисобланади. Бунда мустакил маълумот топиш, уз фикрига эга булиш каби жихатларга катта эътибор каратилади. Таълим олувчиларнинг мустакил ишлаш куникмаларини шакллантиришда мустакил таълимнинг урни каттадир.

Х,озирда Узбекистон таълим тизимига кредит модул тушунчаси кириб келган. Барча олий таълим юртларида боскичма - боскич кредит модул тизимига утиш буйича ишлар олиб борилмокда. Бу тизимнинг асосий жихати таълим мустакил равишда олинишидадир. Кредит модул тизимининг бу жихати мустакил таълим соатларини ошишига олиб келади. Бу эса уз навбатида мустакил таълимни ташкил киллишга бошкача карашларни таказо килади. Таълим олувчи мустакил ишни бажаришда сифатига эътибор

2126

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

бериши ва укитувчи мустакил иш мавзуларини долзарб, замонавий мавзулар танланишига эътибор каратиш керак.

Педагогикада талабаларнинг мустакил ишларини ташкил этиш муаммоси янгилик эмас. Биринчи марта бу муаммога ХХ асрнинг 20-30-йиллари охирида эътибор каратилди, шу билан бирга уларнинг когнитив фаоллигини тавсифловчи мухим аломатлар аникланди. 1930-йилларда назарий тадкикотлар мустакил ишларни бажариш усулларини аниклашга ва бу тушунчанинг мохиятини илмий тушунишга каратилди. 1940-йилларнинг бошларида укитувчиларнинг тадкикотлари (Э. Я. Голант, Р. М. Миккелсон) мустакил ишнинг хусусиятларини аниклашга каратилган. Укитувчилар укувчиларнинг турли билим объектлари билан ишлашлари ва турли хил билим манбаларидан фойдаланишларидаги фикрлаш операцияларини хисобга оладиган мустакил иш тизимини ишлаб чикишга харакат килишди.

Х,озирги кунда хам бу муаммо узининг актуаллигини ёкотмаган. Хар бир таълим берувчи мустакил таълимни ташкил килишни тури усулларини куллайди. Лекин, шуни хисобга олиш керак мустакил ишларни ташкил килишда турли факторлар мавжуд ва улар билан хисоблашиш шарт. Мустакил ишлар таълим олувчининг бир ёки бир нечта малака ва куникаларини ривожлантиришга каратилган булиши мумкин.

Таълим муассасаларида талабаларнинг мустакил таълим олишига алохида эътибор каратилиши, таълим олувчиларда мустакил фикр ва ижодий фикрни ривожлантириш масаласи таълимнинг долзарб вазифаларидан биридир. Талабаларнинг мустакил тахсили уларни уз билимларини кенгайтириш, чукурлаштириш, мавжуд малака ва куникмаларни такомиллаштириш хамда уларнинг янгиларини узлаштиришга булган интилишидир.

Мустакил таълим маълум билим, куникма ва малакалар хдмда тажрибалар захираси асосида амалга ошади. Укув фанларини чукур ва пухта узлаштириш, таълим ва инновацион ёндашувлар асосида ахборотларни мустакил излаб топиш, уни атрофлича тахлил эта олиш, илмий-ижодий тафаккурни бойитиш, укув-билув жараёнидаги савол-жавоб ва бахс-мунозараларда фаол катнашиш, уз фикр-мулохазасини асосли далиллар билан баён килиш хамда уни химоя эта олиш кобилияти хар бир талаба - булажак мутахассис олида турган долзарб вазифа хисобланади.

Мустакил таълимнинг асосий максади талабанинг мустакил фикрлашга ургатиш. Мустакил таълим талабанинг асосан дарсдан сунги фаолиятини таъминлашга каратилган булади. Бунда хар бир талаба узига берилган вазифани мустакил, ижодий ёндашган холда бажаради. Чет эл университетларида асосий ургу талабанинг мустакил таълим олишига каратилган, бу эса уз навбатида таълим олувчининг уз сохаси буйича кушимча билим ва куникмаларни эгаллашига туртки булади.

Мустакил ишни таълим олувчига берганда уни кизикишлари ва фанни узига хос жихатларини хисобга олиш керак. Бериладиган мустакил иш мавзулари бир хил булиб колмаслиги, иложи борича замонавий мавзулар танланишига эътибор бериш лозим.

Мустакил иш мавзуларини идожи борича утилаётган фан мавзулари ичидан ташкаридаги мавзу буйича беришга эътибор каратиш керак. Шунда, талаба факат битта мавзу доирасида чекланиб колмай, шу мавзу буйича кушимча билимларга эга булади.

Кредит тизимида шуни хисобга олиш керак, мустакил ишлар 2 хил куринишда булади:

1) Укитувчи билан биргаликда бажариладиган.

2127

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

2) Бевосита укитувчининг иштрокисиз бажариладиган мустакил ишлар.

Бу мустакил ишларни бажаришда биз замонавий технологияларда фойдаланишимиз мумкин. Айникса, Интернетнинг ривожланиши мустакил ишларни ташкил килишга янгича ёндашув ва карашларни келтириб чикарди. Бугунги кунда мустакил ишларни бажаришда Интернетнинг турли хизматларидан фойдаланиш имконияти мавжуд. Мустакил таълимни ташкил килишда MOOC лардан фойдаланиш, мустакил таълимнинг самарадорлигини оширишда катта ахамиятга эга булиши мумкин.

Онлайн курс онлайн таълимнинг жадал ривожланаётган элементи булиб, таълим хизматлари истеъмолчилари орасида катта талабга эга. Умуман онлайн таълим каби курслар давлат томонидан куллаб-кувватланади ва йирик компаниялар ва етакчи университетлар томонидан молиялаштирилади.

"Massive Open Online Courses (MOOCs) - бу Интернетдаги таълим платформасида жойлаштирилган ва куп сонли талабалар учун мулжалланган электрон укув курслари" [1]. Келинг, кискартмани очишга утамиз. Оммавий - кенгайтирилган аудитория учун воситалар, шу жумладан энг катта конференция залидан каттарок формат; очик - кириш учун чекловлар йук, тингловчининг ёшининг юкори чегараси буйича чекловлар куйилмаган, бирон бир худудга бириктирилмаган; онлайн - ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган холда; курс электрон сахифада жойлаштирилган струтураланган укув материалидир.

Тарихга назар солсак МООС лардан фойдаланиш 2010 йилда бошлаган булиб, бу курсларнинг асосий максади, таълим олиш учун абитурентларни жалб килиш ва танлаб олиш максадида яратилган. Бу эса уз навбатида таълимга булган янгича карашларни ривожланишига олиб келган.

Бу таълим турининг асосий киймати таълим олувчилар муттахассис ёки оддий фойдаланувчи булиши мумкин. Яъни, МООС лардан фойдаланганда таълим олувучининг даражаси мухим эмас, ундан хамма бир хил фойдаланиш имкониятига эга. Иккинчи томондан МООС лар онлайн ва турли курилмалар ёрдамида укитиш имкониятини беради, бу эса уларнинг кийматини янада оширади.

Америка университетлари томонидан очилган биринчи оммавий очик онлайн курслар бепул булиб, хар хил ёшдаги ва куникма даражасидаги минглаб талабаларни жалб килди. Курсга руйхатдан утган талабаларнинг хаммаси хам уни охиригача тугатмаган. Аммо уларнинг ушбу университетга укишга кирмокчи булганлар курсни охиригача тамомлаб, онлайн курсни тамомлаганлик тугрисида сертификат олиш ва университетда укишни давом эттиришга ундадилар. Биринчи ва етакчи Соурсера ресурсларидан бирининг шиорига кура, курс талабалари нафакат улардан утишлари, балки "илмий даража олиш"га хам эришишлари мумкин. [2]

Бугунги кунда МООС лар таълимнинг энг оммалашган тури булиб хисобланмокда. Уларни турли куринишлари мавжуд. Шартли равишда уларни текин ва пулли курсларга ажратиш мумкин. Узбекистон шароитида хам хозирда турли МООС лар фойдаланиб таълим олиш имконияти мавжуд.

Шуни таъкидлаш, жоиз баъзи МООС лар фойдаланувчиларга киска муддатли курсларни таклиф киладилар, бу эса улардан мустакил таълим учун бемалол фойдаланиш мумкин дегани. Шуни, хисобга олиш керак, бугунги кунда таълим муассасаларида кредит тизимнинг асосий соатлари мустакил таълимга ажратилган.

2128

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Мустакил таълимни ташкил килганда, таълим олувчиларни сонини хам хисобга олиш керак. Баъзи, дарслар катта гурухлар учун ташкил килинади, бу эса мустакил таълим учун нокулайлик тугдиради. Таълим берувчи мавзуни сураш учун 1 ёки 2 та дарс камлик килади, кушимча вакт керак булади. Агар биз бундай катта гурухларда МООС лардан фойдаланиб мустакил таълимни ташкил килсак, вакт хисобидан анча тежашимиз мумкин.

МООС лардан биз хамма фанлар учун фойдаланишимиз мумкин. Бугунги кунда МООС ларни энг машхурлари булар Coursera, Edx, Udacity, Alison лардир. Бу курсларда биз барча фанлар буйича керакли курсларни топишимиз ва таълим олучиларга беришимиз мумкин. Айникса, Coursera сайтида биз бир кунлик курсларни мустакил узлаштириш учун вазифа килиб беришимиз имконияти мавжуд.

Шуни таъкидлаш жоиз, мустакил таълим жараёнида таълим олувчидан мустакил ишлаш куникма ва малакаларини шакллантириш керак. Бунда МООС ларнинг урни бекиёсдир. Таълим олувчи МООС ларни урганиш жараёнида куплаб Интернет хизматлари ва ресурсларидан фойдаланиш имкониятига эга булади, бу эса уз навбатида унинг ахборот билан ишлаш ва керакли маълумотларни топа олиш кобилиятини шакллантиради.

МООС ларнинг яна бир хусусияти бу уларнинг кичик модуллардан тузилишидир. Таълим олувчи бу модулларни кетма - кет урганиши мумкин. Бу эса мавзуни янада тушунарли булишига олиб келади. Хар бир МООС ни охирида бериладиган топшириклар мавзуни канчаллик узлаштирилганлик даражасини билиш имкониятини беради. Таълим берувчи шунга караб, мавзу буйича кушимча топшириклар бериши, мавзуни кайта тушунтириб бериши мумкин. Бу эса уз навбатида вактни тежалишига олиб келади.

МООС лардан фойдаланиш иктисодий томондан хам фойда келтиради. Масалан, талаба курсни уз уйидан турган холда хам узлаштириши мумкин. Бунда, унинг йулга кетадиган сарф - харажатлари тежалади, таълим муассаси эса аудитория учун сарф -харажатларни камайтириши имкониятига эга булади.

Шуни таъкидлаш жоиз, МООС лардан фойдаланиш мустакил таълимнинг кизикарли булиши ва унинг самарадорлигини оширишга хизмат килади. Таълим олувчилар факат узларига керакли курсларни узлаштириш имкониятига эга буладилар.

Баъзан, таълим олувчилар учун бир нечта МООС ларни курсларини солиштириш вазифасини хам мустакил таълим куринишида вазифа килиб бериш мумкин. Бунда, таълим олувчи МООС ларни курсларини узаро солиштиради ва узига мос келганини узлаштиради. Бу уз навбатида уларни узлари учун керак булган куникма ва малакаларни эгаллашга ёрдам беради.

Шуни таъкидлаш мумкин, пандемия шароитида онлайн курслар оммалашди, инсоният карантин чекловлари даврида онлайн укиш, ишлаш режимига утилди. Барча масофадан туриб ишлаш ва укишга мослашдилар. Таълимни масофадан туриб олишга кизикиш бир неча баробар ортди. Бу эса уз навбатида МООС ларга булган эхтиёжни ортишига олиб келди.

Айникса, МООС лар ишлаб таълим олувчилар учун анча кулайликлар яратиб беради. Улар уз малака ва куникмаларини ишдан ажралмаган холда ошириш имкониятини яратади.

Мустакил таълимни ташкил килишда МООС лардан фойдаланиш бу давр талаби десак адашмаймиз. Таълим олувчиларни мустакил ишлашга ургатмокчи булсак МООС

2129

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

лардан фойдаланиш услубиятини ишлаб чикишимиз ва уни мустакил таълимни ташкил килишда фойдаланишимиз керак.

Узбекистон шароитида онлайн таълим, яъни масофавий таълим энди ривожланиб, конуний жихатдан фойдаланишга имконият берилди. Лекин, хали МООС лардан фойдаланиш хукукий нормалар асосида курсатиб берилмаган.

Агар биз МООС лардан таълим жараёнида фойдаланмокчи булсак, улар берадиган сертификатларни хукукий жихатдан кабул килиш имкониятини яратишимиз керак. Бу эса уз навбатида, бу курслардан фойдаланувчиларни сонини янада ошишига олиб келади.

MOOC лардан мустакил таълим жараёнида фойдаланишда яна бир жихатга эътибор каратишимиз мухим хисобланади. Хар бир таълим олувчининг укиш тезлиги ва даражаси хар - хил булиши мумкин. Кимдур шу фан буйича чукур билимга эга булса, кимдир эса бошлангич билимга эга булади. Шу сабабли, курсларни вазифа килиб бераётганда шу холатга хам эътибор каратиш лозим.

Шуни хисобга олиш керак, бугунги кунда куплаб онлайн курслар инглиз тилида фаолият олиб боради. Бу эса уз навбатида таълим олувчиларнинг тил билиш кобилиятларини хам хисобга олиш лозим дегани.

Узлуксиз таълимда МОО^и ривожлантиришнинг самарали усулларидан бири фундаментал билимларга эга булишни амалий фаолият билан алмаштиришни таъминлайдиган корпоратив университетларни ташкил этиш деб аташ мумкин. Узлуксиз таълимда МОО^и ривожлантириш таълимнинг барча даражаларида самарали таълим мавжудлигини тенглаштириш учун таълим траекторияларини шакллантириш учун шарт-шароитларни ташкил килиш имконини беради.

МООC бозорида талабни урганишнинг истикболли йуналиши бу курсларнинг оммабоплиги тугрисидаги платформалар маълумотларини тахлил килиш, уларни танлаган тингловчиларнинг портретлари, сертификатларни сотишдан олинган фойда тугрисидаги маълумотлар, шунингдек, онлайн курслар истеъмолчиларининг потенциал суровлар натижалари хисобланади.

Мустакил таълим жараёнида MOOC лардан фойдаланиш бу замонавий технологияларга асосланган, таълимнинг янги куриниши булиб, мустакил таълимни самарадорлигини оширишга хизмат килувчи воситалар йигиндисидан иборат.

Шуни айтиш мумкинки, таълимга инновацион ёндашув, янгича карашлар, янги технологияларни куллаб таълим беришни такозо килмокда. Узбекистон шароитида МООС лардан фойдаланиш давр талаби хисобланади. МООС лар ёрдамида мустакил таълим ва дарсларни ташкил бу аънанавий ва масофавий таълимни ташкил килишда мухим шартлардан бири десак адашмаймиз.

Мустакил таълим жараёнида МООС лардан фойдаланиш методикасини ишлаб чикиш бу, таълим олувчиларнинг мустакил ишларни бажаришга булган кизикишларини ортишига олиб келади. Таълим олувчиларнинг мустакил ишлаш куникмалари ривожланади.

2130

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

REFERENCES

1. Dhawal Shah. The Second Year of The MOOC: A Review of MOOC Stats and Trends in 2020. [Электронный ресурс]. URL: https://www.dasscentral.com/report/the-secondyear-of-the-mooc/

2. Coursera. URL: https://ru.coursera.org

3. Khusyainov T.M. The main characteristics of massive open online courses (MOOC) as an educational technology // Science. Thought: an electronic periodical journal. - 2015. - N2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/osnovnye-harakteristiki-massovyh-otkrytyh-onlayn-kursov-mooc-kak-obrazovatelnoy-tehnologii.

4. Семенова Т.В., Вилкова К.А. Типы интеграции массовых открытых онлайн-курсов // Университетское управление: практика и анализ. 2017. Т. 21. № 6. С. 114-126. EDN: YOCSTD

5. Hollands F.M., Tirthali D. MOOCs: Expectations and Reality. Columbia University: Teachers College, 2014. 210 p.

6. М.Баракаев ва бошкалар. Мустакил таълимни ташкил этиш методикаси.Укув -услубий кулланма. Т., "Истиклол нури". 2017 йил

2131

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.