Научная статья на тему 'Малака ошириш тизимида тингловчилар мустақил таълимини ташкил этиш, бошқариш ва баҳолаш'

Малака ошириш тизимида тингловчилар мустақил таълимини ташкил этиш, бошқариш ва баҳолаш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
316
48
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
индивидуал ёндашув / мустақил таълим / мустақил таълим назорати / режалаштирилиши ва ташкилий шакллари / индивидуальный подход / самостоятельное образование / контроль и планирование самостоятельного образования / организационные формы самостоятельного образования

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тохириён Абдуллоҳи Шерализода

Мақолада халқ таълими ходимларининг малака ошириши жараёнидаги ўқув ишларининг ажралмас қисми бўлган мустақил таълим ҳақида амалдаги мавжуд меъёрий ҳужжатларга таянган ҳолда дастлабки маълумотлар берилган. Унда тингловчи мустақил таълимининг мақсад ва вазифалари, ташкилий шакллари, назорати ҳамда баҳоланиши баён этилган. Мақолада келтирилган услубий тавсияларнинг мақсади – тингловчи ва ўқитувчиларга мустақил таълим ҳақида қисқача маълумот бериш орқали уларнинг диққат-эътиборини таълим жараёнининг шу шаклининг аҳамиятига қаратишдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОРГАНИЗАЦИЯ, УПРАВЛЕНИЕ И ОЦЕНКА САМОСТОЯТЕЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ СЛУШАТЕЛЕЙ В СИСТЕМЕ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ

В статье, опираясь на действующие нормативные документы, рассматриваются вопросы самостоятельного образования, которые являются неразрывной частью учебного процесса курсов повышения квалификации работников народного образования. В ней раскрываются цели и задачи, организационные формы и способы контроля самостоятельного образования слушателей. Цель приведенных в статье методических рекомендаций ознакомить слушателей и преподавателей с самостоятельным образованием и обратить их внимание на значение этой формы обучения в процессе образования.

Текст научной работы на тему «Малака ошириш тизимида тингловчилар мустақил таълимини ташкил этиш, бошқариш ва баҳолаш»

Тохириён Абдуллох,и Шерализода,

Андижон давлат университети хузуридаги Халк, таълими ходимларини к,айта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш худудий маркази директори, тарих фанлари номзоди

МАЛАКА ОШИРИШ ТИЗИМИДА ТИНГЛОВЧИЛАР МУСЩИЛ ТАЪЛИМИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ, БОШКАРИШ ВА БА^ОЛАШ

тохириён а.ш. малака ошириш тизимида тингловчилар мустакил таълимини ташкил этиш, бошцариш ва бацолаш

Маколада халк таълими ходимларининг малака ошириши жараёнидаги укув ишларининг ажралмас кисми булган мустакил таълим хакида амалдаги мавжуд меъёрий хужжатларга таян-ган холда дастлабки маълумотлар берилган. Унда тингловчи мустакил таълимининг максад ва вазифалари, ташкилий шакллари, назорати хамда бахоланиши баён этилган.

Маколада келтирилган услубий тавсияларнинг максади - тингловчи ва укитувчиларга мустакил таълим хакида кискача маълумот бериш оркали уларнинг диккат-эътиборини таълим жараёнининг шу шаклининг ахамиятига каратишдир.

Таянч суз ва тушунчалар: индивидуал ёндашув, мустакил таълим, мустакил таълим назорати, режалаштирилиши ва ташкилий шакллари.

тохириён а.ш. организация, управление и оценка самостоятельного образования слушателей в системе повышения квалификации

В статье, опираясь на действующие нормативные документы, рассматриваются вопросы самостоятельного образования, которые являются неразрывной частью учебного процесса курсов повышения квалификации работников народного образования. В ней раскрываются цели и задачи, организационные формы и способы контроля самостоятельного образования слушателей.

Цель приведенных в статье методических рекомендаций - ознакомить слушателей и преподавателей с самостоятельным образованием и обратить их внимание на значение этой формы обучения в процессе образования.

Ключевые слова и понятия: индивидуальный подход, самостоятельное образование, контроль и планирование самостоятельного образования, организационные формы самостоятельного образования.

wkhiriyon а^н. organization, management and estimation of independent education of trainees in system qualifications up breeding

In the article the issues of independent learning is considered, as an inseparable part of the educational process of the courses for improving the qualifications of public education personnel, based on the existing normative documents. It reveals goals and objectives, organizational forms and ways to control and assessment of the independent learning of trainees.

The purpose of the methodological recommendations is to give the audience and teachers an opportunity to focus their attention on the importance of this form of learning.

Keywords: individual approach, independent learning, planning and control of the independent learning, organizational forms of the independent learning.

%озирги даврда таълим-тарбия жараёнларини замон талабларига мувофиц равишда тубдан цайта цуриш муцим ацамиятга эга. Зеро узининг цаётийлигини исботлаган Кадр-лар тайёрлаш миллий дастури цар томонлама камол топ-ган, турмушга мослашган, таълим турлари ва касб-цунарни онгли равишда танлай оладиган, жамият, давлат ва оила олдида уз жавобгарлигини цис этадиган фуцароларни вояга етказишни назарда тутади1.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 26 сентябрдаги «Педагог кадрларни тайёрлаш, халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тад-бирлари т^рисида»ги ПК-3289-сон карорида малака ошириш тизимида укув ва илмий-тадкикот фаолиятининг мазмуни хамда услу-бини узгартириш зарурати белгиланган. Унда тизим профессор-укитувчилари фаолиятини янги сифат даражасига кутариш билан бирга малака ошириш курслари тингловчиларига чукур илмий-касбий билимларни бериш, уларни билиш фаолиятини ташкил этиш ва бошкаришга хам алохида урFу берилганлиги тахсинга сазовор. Бу талаб нафакат махсус кас-бий фанлар, балки тула-тукис малака ошириш тизимида укитилаётган барча ижтимоий-гума-нитар ва умумкасбий фанларни укитишга хам тааллуклидир.

Малака ошириш муассасалари фаолиятини янада такомиллаштиришнинг зарурлиги, кадр-ларнинг касбий тайёргарлигига булган янги талабларнинг ошиб бориши муттасил равишда янги изланишлар олиб борилишини такозо этмокда2. Таълимнинг самарадорлиги асосан аник назоратга эга булган, пухта режалашти-риш, шунингдек, тингловчи ва укитувчининг куп жихатдан топширилган иш учун шахсий масъул-лигини ошириш билан белгиланади. Укув жараёнини такомиллаштиришга каратилган шу ва шунга ухшаш тадбирлар тингловчиларнинг мустакил фаолиятини фаоллаштиришни, тарбия-вий ишларни янада яхшилашни талаб килади.

Кадрлар тайёрлаш миллий дастуридаги асо-сий талабларидан бири - оммавий, умумий укитишдан индивидуал ёндашувга утишни кучайтириш, укитишнинг фаол усулларига хамда шаклларига таянган холда мутахассисларнинг ижодий кобилиятларини ривожлантиришдир3. Малака ошириш жараёнида тингловчиларнинг мустакил таълим доирасида бажариладиган ишлари шундай усул ва шаклларнинг энг сама-ралисидир. Зеро, мустакил таълимда тингловчи фаолиятини индивидуаллаштириш, мустакил фикрлашга йуналтириш, муайян фанни урга-нишга булган кизикишини кучайтириш каби бир канча ижобий ва ижодий омиллар мужас-самланган булади4. Шуларни хисобга олиб ушбу маколада тингловчиларнинг мустакил таъли-мини ташкил этиш, назорат килиш ва бахолаш тартиби х,акида баъзи фикр ва мулохазалар ишлаб чикилди.

Муаллифнинг асосий максади профессор-укитувчи ва тингловчиларнинг диккат-эъти-борини мустакил таълимнинг жиддий фаолият тури эканлиги ва уни амалга оширишга хам жиддий ёндашиш лозимлигига каратиш хамда мустакил таълимнинг турли кирраларини ёри-тишга каратилган ижодий хатти-харакатларга йуналтиришдан иборат.

Тингловчилар мустакил таълимининг максад ва вазифалари нимадан иборат? Маълумки, малака ошириш жараёни укитишнинг турли шакл ва усулларини уз ичига олади. Жумладан, маъруза машFулотлари, семинар машFулотлари

1 Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. // Баркамол авлод - Узбекистон тараккиётининг пойдевори. - Т.: «Шарк», 1997. -61-б.

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 26 сентябрдаги «Педагог кадрларни тайёрлаш, халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК,-3289-сон карори.

3 Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. // Баркамол авлод - Узбекистон тараккиётининг пойдевори. - Т.: «Шарк», 1997. -61-б.

4 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 28 декабрдаги «Педагог ходимларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги 1026-сон карори.

(амалиёт) хамда тингловчининг мустакил таъ-лими1.

Бу шакл ва усулларни дастлабки иккитаси укитувчининг бевосита рахбарлиги остида, учинчиси эса тингловчининг мустакил фаолияти куринишида, яьни укитувчи нисбатан аралаш-маган ёки кам аралашган холда кечади. Агар замонавий таълимда уцитишнинг асосий талабларидан бири - оммавий уцитишдан индивидуал ёндашувга утиш эканлигини хисобга оладиган булсак, тингловчини мустакил таълимга йуналтириш долзарб ахамият касб этади. Укув жараёнини индивидуаллаштириш учун ана шу мустакил фаолиятни такомиллаш-тириш ва жадаллаштириш зарурлигига ишонч хосил киламиз.

Жадал суръатлар билан кечаётган илмий-техникавий тараккиёт шароитида укув материа-лининг роли ва хажми фавкулодда ошиб бор-мокда. Бу уз навбатида укув жараёнини жадал-лаштиришга ундайди. Колаверса, укув режала-рида урганилиши керак булган янги фанларнинг пайдо булиши табиий равишда тингловчи вак-тининг кискаришига олиб келади. Шунинг учун укув режалари, укитилаётган айрим фанларнинг мазмуни ва руйхати, шунингдек, укитиш услу-биятига баъзи узгартиришлар киритиш имкони-ятларини назарда тутиш максадга мувофик хисобланади.

Маъруза ва семинар машFулотларининг самарадорлигига укитувчининг юксак педагогик махорати туфайли хамда техник воситалардан окилона фойдаланиш оркали эришиш мумкин. Ахборот-коммуникация технологиялари ёрда-мида маъруза мавзуларининг режалари ёки маърузанинг узини, тавсия килинаётган адаби-ётлар руйхати, мавзу мазмунини очиб беришга кумаклашувчи турли хил чизмалар, жадваллар, диаграммаларни намойиш этиш мумкин. Бу дарсга ажратилган вактни тежаш ва купрок ахборот беришга имкон яратади. Маъруза ва семинар (амалий) машFулотлари одатда гурух тингловчилари иштирокида утказилади. Шунинг учун бу машFулотлар фронтал (ёппа) шаклда булади, яъни бир канча тингловчи бир пайтнинг

1 Ахунова Г.Н. Голиш Л.В., Файзуллаева Д.М. Педагогик технологияларни лойихалаштириш, режалашти-риш: Укув-услубий кулланма. // Замонавий таълим технология серияси. - Т., 2009. -148-б.; Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион тех-нологиялар (таълим муассасалари педагог-укитувчилари учун амалий тавсиялар). - Т.: «Истеъдод», 2008. -180-б.

узида факат биттагина ишни киладилар. Индивидуал ташкил этилган ишда эса хар бир тингловчи вазифани алохида ва мустакил бажаради. Тингловчи ишининг мустакил ташкил этилиши машFулотнинг энг макбул шакли хисобланади Хамда укитувчидан тингловчи фаолиятини жуда Хам аниклик билан бошкариш ва мунтазам назорат килиб боришни талаб килади.

Мустакил таълимда тингловчи билиш ва урганишнинг асосий вазифаларини ажрата олиш, шу вазифаларни ечиш усулларини тан-лаш, куйилган вазифаларни туFри бажарилган-лиги устидан назорат урната билиш, назарий билимларни хаётга татбик эта олиш каби куник-маларини такомиллаштиришни урганиши керак. Демак, маъруза ва семинар машFулотларида олинган билимларни мустахкамлаш ва улардан мустакил равишда тегишли куникмалар ортти-риш учун тингловчидан муайян мустакил фао-лият бажариш талаб этилади. Бу иш муайян мавзуга доир керакли адабиётни укиб уни конспект килиш, укилган материалларни идрок этиш ва эсда саклаб колиш, тест саволлари тузиш ёки берилган тест топширикларига жавоб бериш, маълум бир мавзу ёки муаммо буйича реферат ёзиш, мавзу мазмунига доир оддий ёки мантикий чизмалар тайёрлаш, кроссворд ёки сканвордлар тузиш, схематик хариталар яратиш, халк ижодиёти ёки бадиий адабиётдан фойда-лана билиш кабилар хамда шунга ухшаш куп-гина ишларни камраб олади.

Диккат-эътиборни ривожлантириш, ургани-лаётган материалга жиддий ва сидкидилдан муносабатда булиш ва умулаштира олиш лаёкати, урганилаётган материаллардан асосий-ларини ажрата билиш кабилар тингловчининг мустакил ишидаги энг зарур булган элементлар хисобланади.

Шундай килиб, мустакил таълим максадини аниклайдиган булсак, бу тингловчида муайян укув ишларини мустакил равишда бажариш учун зарур булган билим ва куникмаларни шакллантириш ва ривожлантириш эканлигини таъкидлаш жоиздир.

Мустакил таълим вазифалари эса тингловчини янги билимларни мустакил тарзда излаб топиш ва кулай усул хамда воситалар ёрдамида узлаштиришга ургатиш; ахборот манбалари ва манзиллар, интернет тармоFидан самарали фойдаланган холда адабиётлар ва меъёрий хужжатлар билан ишлаш куникмасини шакллан-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 6

/- 6 МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / \

ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

тириш; маълумотлар базасини тахлил килган холда берилган топширикларнинг рационал ечимини топишга ургатиш; конспект, реферат, маълумотномалар ёзиш ва уларни тегишли жойларда химоя килишга ургатиш хамда шу йуллар билан мутахассисларнинг соFлом ва фаол дунёкарашини шакллантиришдан иборат-дир.

Кейинги масала - тингловчи мустакил таъ-лимининг ташкилий шакллари. Укув жараёнини ташкил этишда нафакат жадвал буйича машFу-лотларнинг белгиланиши, балки яна тингловчи-ларнинг мустакил таълими хам назарда тутилиб, хисобга олинган булиши керакки, бу ишлар олдиндан режалаштирилиши ва бошкарилиши даркор. Укитувчининг тингловчи билан олиб бораётган укув-педагогик иши аудиториядан ташкарида амалга оширилаётган тадбирлар билан табиий равишда уЙFунлашиб кетиши хамда уларнинг давомига айланиши керак ва уни укув жараёни билан узвий равишда боFлаб юбориш лозим.

Яхши ташкил этилган мустакил таълим факат малака ошириш муассасасида эмас, балки ундан кейин хам фаол фикрлаш ва мустакил нуктаи назарнинг шаклланишига ёрдам беради. Бошкача килиб айтадиган булсак, мутахассис уз билимларини доимо бойитиб бориш, маданий савиясини ошириш, уларни хаёт ва мехнат жараёнига ижодий татбик эта олиш куникма-ларига эга булишга мустакил таълимни туFри, сидкидилдан хамда фаол бажариш оркали эри-шади.

Мустакил укиб билим орттиришга урганмаган тингловчи олган билимларини хам тезда уну-тиши мумкин. Тингловчида мустакил ва ижодий равишда билим эгаллашга булган чукур эхтиёжини шакллантириш, китоб билан ишлай олиш куникмасини тарбиялаш ва ривожланти-риш, тегишли фанларни урганишнинг энг сама-рали усулларини ургатиш хамда уни мустакил интеллектуал мехнат тизимининг муайян техно-логияси билан куроллантиришга булган зарурат ана шундан келиб чикади.

Тингловчида юкорида санаб утилган фази-латлар шаклланиши учун профессор-укитувчи мустакил таълимни шундай режалаштириши керакки, бу режа тингловчида мустакил ишлашга доир куникмаларини ривожлантира олсин. Бу жараён шундай амалга оширилиши керакки, профессор-укитувчи тингловчининг

мустакил таълимини тингловчи узидаги катъий-лик, интилиш (кизикиш) ва иктидорни тула-тукис намоён эта оладиган килиб ташкил килиб берсин.

Тингловчиларнинг мустакил бажарган ишла-ридаги самарадорликни ошириш, уларнинг билиш фаолиятини янада жонлантириш мак-садида профессор-укитувчи утказилаётган дарс-лар жараёнида ишнинг кайси шакли аудитория-даги дарс пайтида, кайси шакли дарсдан ташкарида купрок фойда келтиришини аниклаб олиши керак. Аудиторияда утказилиши шарт (мажбурий) булган ва аудиториядан ташкари утказиладиган машFулотлар уртасида окилона ва макбул нисбат булишига эришиш зарур. Бу вазифани масалага комплекс ёндашган холда бажариш мумкин.

Тингловчининг фанга булган кизикишини укув материалини онгли ва фаол равишда узлаштириш учун интилиш сифатида бахолаш керак. Шу муносабат билан тингловчининг ана шу кизикиши укув материалини танлашнинг мезони сифатида каралиши ва бахоланиши лозим. Мустакил таълим учун тавсия этилаётган кушимча адабиётлар, булажак бахс ва муноза-ралар мазмуни учун мулжалланган манбалар, ижодий характердаги топшириклар дарс маз-мунини тулдиришга жиддий равишда хизмат килиши, билиш жараёнининг махсулдорлигини ошириши керак.

Тингловчининг мустакил, аудиториядан ташкари ишини шундай ташкил килиш керакки, бу иш жараёнида унинг укув кобилияти юкори даражада муваффакият билан шакллансин. Мустакил таълимни ташкил этиш услуби аввало профессор-укитувчининг дарсга мукаммал ва батафсил тайёрланиши, топширикларни (вази-фаларни) тузишига боFлик.

Профессор-укитувчининг асосий вазифаси тингловчига мустакил таълим услубининг прин-ципиал масалаларини аниклаб олишда ёрдам курсатишдир. Айтайлик, укитувчи дарс (маъруза ёки семинар) пайтида тингловчиларни у ёки бу муаммога кизиктиришга эришди. Тингловчи муайян муаммо буйича мустакил иш ёзмокчи булиб професор-укитувчидан маслахат сурайди. Профессор-укитувчи унга муаммо буйича ада-биёт ёки манбалар билан танишиш усуллари, адабиёт руйхатини туFри тузиш, манбаларга тав-сиф бера олиш, режа тузиш, борингки, мустакил таълим олиш билан боFлик булган барча маса-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 6

лаларни тушунтириб бериши керак. Фанларни урганишда ранг-баранг адабиётлардан фойда-ланиш тингловчиларни бу фанга булган кизи-кишларини орттирибгина колмай, балки олин-ган билимларини мустахкамлайди, дунёкараш-ларини кенгайтиради хам. Факат топширик ёки масалаларни туFри тузиш ва тингловчиларнинг индивидуаллигидан келиб чиккан холда тарката билиш керак. Бу жуда мухим, чунки баъзи тинг-ловчилар мустакил таълимга эътиборсизлик билан карашади. Вахоланки, мустакил таълим натижадорлиги - тингловчи дунёкарашининг шаклланганлиги, уни мустакил фикрлаш куник-маларига эга булганлигини курсатувчи омилдир. Шу сабаб, профессор-укитувчи бу ишни пухта режалаштириши ва ана шу режа буйича тинг-ловчилар билан ишлаши керак. Агар тинглов-чилар орасида фаолиятнинг бошка шаклига мойиллик билдирувчилар топилса, уларни ана шу шаклдан келиб чиккан холда уюштириш ва укитиш керак. Мисол учун, турли гурухлар, курс-лар, мутахассисликларнинг айрим тингловчи-лари реферат ёзиш ишига эмас, тест саволлари, кроссворд ёки сканвордлар, хариталар тузишга мойиллик билдиришади. Демак, улар учун ало-хида дастур, режа ва жадвал тузиб иш олиб бориш зарур.

Яна бир му^им жи^ат - тингловчи мустакил таълимини назорат килиш ва бахолашдир. Дарс машFулотларидаёк профессор-укитувчи рахбар-лиги остида бошланган аудиториядаги ва ауди-ториядан ташкаридаги вазифаларни бажаришда тингловчининг материалларни узлаштириш учун танлаган туFри усуллари хамда зарурий куникмаларини хосил килишга кумаклашадиган фаолият назорат килинса, бахоланиб борилса, фаолият самарадорлиги янада ошади.

Назорат доирасида профессор-укитувчи тингловчиларга малака ошириш давомида эгал-лаб олишлари керак булган билим ва куник-малар хажми хакида аник тушунча бериши лозим. Тингловчиларга укитилаётган фан буйича мазкур курс учун белгиланган максад ва вазифаларни тушунтириб берилса максадга мувофик булади. Сунг мустакил таълим мате-риалларининг узлаштирилиши назорат кили-ниши осон кечади.

Маърузачи маърузани бир марта укиб чикиб кетади. Уни узлаштирганлар бор, узлаштирма-ганлар бор. Семинар машFулотларида хам материал айрим тингловчилар томонидан юкори

даражада узлаштирилмаслиги мумкин. Мустакил таълим жараёнида эса техника билан яхши таъминланган хоналарда шуFулланаётган тингловчи материални яхши ва тулик узлаштирма-гунча мавжуд воситалардан такрор ва такрор фойдаланаверади.

Профессор-укитувчи хар бир мустакил бажа-рилган иш турини жуда талабчанлик ва жид-дийлик билан бахолаши шарт. Бунинг натижа-сида тингловчилар топширилган мустакил ишларнинг мохиятига борган сари теран ва чукуррок кириб боришлари хамда бу ишни ёмон бажариш ёки умуман бажармаслик мумкин эмаслигини англаб етишлари мумкин. Профессор-укитувчи тингловчилар мустакил таълимини назорат, текшириш усулларини янада хилма-хиллаштириши керак.

Бизнингча, тингловчи мустакил таълимини ташкил этиш, бошкариш ва унинг назорат шакл-лари куйидагича амалга оширилса максадга мувофик булар эди.

1. Фан ва модулнинг булимлари ёки мавзула-рини дарслик ёки укув кулланмалари буйича урганиш. Бундай ташкилий шакл, одатда, деярли мустакил таълим буйича хеч кандай тажрибага эга булмаган тингловчилар учун макбул хисоб-ланади. Бундай шаклдаги мустакил таълим нати-жалари бажарилган реферат ишлари, индивидуал вазифалар ва шу кабилар буйича семинар машFулотлари ёки амалий машFулотларда бахо-ланиши мумкин.

2. Маълум бир маърузанинг бирор кисмини таркатма материаллар буйича урганиш. Ушбу ташкилий шакл бир маърузанинг асосий кис-мига купрок эътибор ва вакт бериш учун кул-ланади. Асосий булмаган кисм, дарсдан ташкари вакти, таркатма материал ёрдамида мустакил урганилаверади. Таркатма материалнинг хажми хар бир маъруза учун босма харфда ёзилган 5-8 сахифадан иборат булиши уринли. Бундай ташкилий шаклнинг натижалари рейтинг-назорат-нинг турли боскичларида бахоланиши мумкин.

3. Ахборот-тахлилий топшириклар ёки рефе-ратларни бажаришда махсус ёки илмий адабиёт буйича урганилаётган фаннинг булим ёки мав-зулари устида ишлаш. Мустакил таълимнинг бундай ташкилий шакли барча тингловчилар учун макбулдир. Унинг натижалари рейтинг-назоратнинг тегишли боскичларида текшири-лиши мумкин.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 6

/- 8 МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ / \

ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКА

4. Фан ва модулнинг тингловчи илмий-тад-кикот ишини бажариш билан боFлик булган булим ёки мавзуларини чукурлаштирилган холда урганиш. Бундай ташкилий шаклни барча йуналиш тингловчилари учун куллаш мумкин.

5. Фан, техника ва технологиянинг долзарб муаммолари буйича тингловчилар томонидан тайёрланган укитишнинг фаол усулларини (тад-бирли уйинлар, дискуссиялар, семинарлар) куллаб укув машFулотлари ташкил этиш.

Мустакил таълим куйидаги усулларда бахо-ланса максадга мувофик булиши мумкин деб хисоблайман:

- урганилган материал буйича сухбат утказиш. Бунда тингловчи мавзу мазмунини тулик ёки талаб этилган жойларини сузлаб беради. Тингловчи олдига кетма-кет саволлар кушиш оркали максадга эришиши мумкин;

- мавзу буйича тингловчи тайёрлаб келган ишни бахолаш;

- тингловчи тайёрлаб келган рефератни бахолаш ва уни семинар машFулотида (агар мавзуси семинар мавзусига мувофик булса) эшитишга тавсия килиш;

- мавзу ёки муаммо буйича яратилган тестни бахолаш;

- мавзу ёки муаммо буйича тайёрлаб келган мантикий ёки оддий чизмалар, кроссворд ёки сканвордлар, турли хариталарни бахолаш;

- публицистик ва бадиий адабиёт хамда халк бадиий ижодиёти намуналаридан фойдаланган холда тузилган турли хил топширикларни бахолаш.

Шундай килиб, малака ошириш тизимида тахсил олаётган тингловчиларнинг самарали мустакил тайёргарлигини аудитория ва аудито-риядан ташкари вактда ташкил этишнинг зару-рий шартларига эришиш мумкин.

Бугун Узбекистан Республикаси таълим тизи-мининг асосий максади юкори билим, малака, куникма эгалари булган ёшларни тайёрлашдан иборат. Бу эса, уз навбатида, замонга мос равишда янгича ва ижодий фикрловчи шахсни шакллантиришни талаб килади. Айнан шу муло-хазадан келиб чикиб, хулоса урнида таъкидлаш мумкинки, чукур билимларга эга булган ва уларни ижодий куллай олишга кодир замона-вий мутахассисларни тайёрлашда малака оши-риш тизими тингловчиларининг мустакил таъ-лимини ташкил этиш, уларда мустакилликка булган эхтиёж ва куникмаларни тарбиялаш тобора купрок ахамият касб этмокда. Бу бора-даги муваффакиятга факат ана шу ишни аник режалаштириш ва меъёрлаштириш оркали эришиш мумкин.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 26 сентябрдаги «Педагог кадрларни тайёрлаш, халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малака-сини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-3289-сон карори.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 28 декабрдаги «Педагог ходимларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги 1026-сон карори.

3. Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. // Баркамол авлод - Узбекистон тараккиётининг пойдевори. - Т.: «Шарк», 1997. -61-б.

4. Ахунова Г.Н. Голиш Л.В., Файзуллаева Д.М. Педагогик технологияларни лойи-халаштириш, режалаштириш: Укув-услубий кулланма. // Замонавий таълим технология серияси. - Т., 2009. -148-б.

5. Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион технология-лар (таълим муассасалари педагог-укитувчилари учун амалий тавсиялар). - Т.: «Истеъ-дод», 2008. -180-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.