Научная статья на тему 'Олий таълимда фанларни ўқитиш сифатини оширишда мустақил таълимнинг роли'

Олий таълимда фанларни ўқитиш сифатини оширишда мустақил таълимнинг роли Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
4264
651
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мустақил таълим / педагог маслаҳатчи / эксперт / тьютор ва модератор / аудиториядаги мустақил таълим / аудиториядан ташқарида бажариладиган мустақил таълим / электрон мажмуа. / self-study / teacher-consultant / expert / tutor and moderator / independent work in the classroom / self-study outside of the classroom / electronic complex

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Хусаинов Р. Р.

Мақолада талабаларнинг мустақил ишининг моҳияти, асосий мақсади ва вазифаси, ўқув жараёни сифатини яхшилаш учун унинг зарурлиги, мустақил ишнинг турлари кўрсатилган. Аудиторияда ва аудиториядан ташқарида бажариладиган мустақил иш турлари, фан бўйича яратилган электрон мажмуани талабаларнинг мустақил ишини бажариш самарадорлигини оширишдаги роли ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ROLE OF SELF-STUDY TO IMPROVE THE QUALITY OF TRAINING TO SUBJECTS IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS

In this article there shown values, main goals, objectives and types of individual works of students, its necessity to improve quality of education process. Illuminating types of individual works, which are did inside and outside of classroom and role of electronic complex subject to improve effectiveness individual work of student.

Текст научной работы на тему «Олий таълимда фанларни ўқитиш сифатини оширишда мустақил таълимнинг роли»

v.

Хусаинов Р.Р.,

Тошкент давлат техника университети «Ик,тисодиёт ва маркетинг» кафедраси доценти, ик,тисод фанлари номзоди, доцент

ОЛИЙ ТАЪЛИМДА ФАНЛАРНИ ЦИТИШ СИФАТИНИ ОШИРИШДА МУСЩИЛ ТАЪЛИМНИНГ РОЛИ

ХУСАИНОВ Р.Р. ОЛИЙ ТАЪЛИМДА ФАНЛАРНИ УКИТИШ СИФАТИНИ ОШИРИШДА МУСТАКИЛ ТАЪЛИМНИНГ РОЛИ

Маколада талабаларнинг мустакил ишининг мох,ияти, асосий максади ва вазифаси, укув жа-раёни сифатини яхшилаш учун унинг зарурлиги, мустакил ишнинг турлари курсатилган. Аудито-рияда ва аудиториядан ташкарида бажариладиган мустакил иш турлари, фан буйича яратилган электрон мажмуани талабаларнинг мустакил ишини бажариш самарадорлигини оширишдаги роли ёритиб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: мустакил таълим, педагог маслах,атчи, эксперт, тьютор ва модератор, аудиториядаги мустакил таълим; аудиториядан ташкарида бажариладиган мустакил таълим, электрон мажмуа.

ХУСАИНОВ Р.Р. РОЛЬ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ ПОДГОТОВКИ В ПОВЫШЕНИИ КАЧЕСТВА ОБУЧЕНИЯ ПРЕДМЕТАМ В ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ

В статье рассматриваются значение, основные цели, задачи и виды самостоятельной работы студентов, ее необходимость для улучшения качества учебного процесса. Освещаются виды самостоятельной работы, выполняемые в аудиториях и вне аудиторий, а также роль электронного комплекса предмета для повышения эффективности самостоятельной работы студента.

Ключевые слова и понятия: самостоятельное образование, педагог консультант, эксперт, тьютор и модератор, самостоятельная работа в аудитории, самостоятельная работа вне аудитории, электронный комплекс.

HUSAINOV R.R. ROLE OF SELF-STUDY TO IMPROVE THE QUALITY OF TRAINING TO SUBJECTS IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS

In this article there shown values, main goals, objectives and types of individual works of students, its necessity to improve quality of education process. Illuminating types of individual works, which are did inside and outside of classroom and role of electronic complex subject to improve effectiveness individual work of student.

Keywords: self-study, teacher-consultant, expert, tutor and moderator, independent work in the classroom, self-study outside of the classroom, electronic complex.

Талабалар уцитувчининг бевосита иштирокисиз ёки бил-восита бошцарувида, у берган вазифа, дарслик асосида индивидуал бажарадиган иши мустацил иш цисобланади. Талаба-ларнинг мустацил иши уцув жараёнининг ажралмас цисмидир. Уцув материалларининг талабалар томонидан мустацил узлаштирилишини такомиллаштиришмасдан замонавий таълим олдига цуйилган вазифаларни талаб даражасида ба-жариш мумкин эмас.

Укув жараёни сифатини оширишда мустакил таълимнинг роли сузсиз катта. Педагог-дан тайёр маълумот олгандан кура мустакил фаолият жараёнида олган билимни узлаш-тириш нисбатан анча яхши натижа беради.

Хозирги даврда таълим тизими олдига куйилган вазифаларни бажариш, талабалар-нинг мустакил равишда укув материалларини узлаштириши, уларнинг касбий усишини раFбатлантириш, уларда ижодий фаолликни тарбиялашда педагогларнинг масъулиятини ошириш зарур.

Талаба ва педагог мустакил таълим уларнинг манфаати учун олиб борилишини тушу-ниши керак. Талаба бажараётган мустакил иш педагоги учун эмас, балки узи учун, унинг ке-лажакдаги муваффакиятини таъминлашининг асосий омили эканлигини тушуниши керак. Талаба олаётган билим натижасига узи масъуллигини англаши зарур.

Педагог эса мустакил таълим факатгина талаба учун эмас, балки узи учун х,ам керак эканлиги, узини ишини осонлаштириш, мустакил фикр юрита оладиган талабалар билан мулокотда булиб, уз билимини бойитиш ва келажда хизмат поFоналарида усишини таъ-минлашини англаши лозим. Шу билан бир каторда, педагогнинг укув жараёнида талабалар билан х,амкорлиги, уларнинг мустакил таълимга ишончини шакллантириши, укитиш-нинг янги педагогик технологиялардан фой-даланаётганини курсата олиши, маърузалар-ни аънанавий, яъни факатгина маълумот бе-риш билан чегараланмасдан, балки муаммоли интерактив усулда олиб бориши кутилаётган ижобий натижаларга олиб келади.

Мустакил таълимни фаоллаштирмасдан олий таълимда талабаларни самарали уки-тишни куз олдимизга келтириш кийин. Хозирги давр мутахассисидан юкори даражада-ги тайёргарлик, мустакил равишда карорлар

кабул кила олиш, белгиланган вазифаларни бажариш учун куп маълумотлар орасидан ке-раклигини танлаб олиш ва бу маълумотларни кайта ишлай олиш талаб килинади.

Хозирги замон талабига жавоб бера оладиган мутахассислар тайёрлаш учун укув жа-раёнини ташкил этишни жиддий равишда узгартириш керак, яъни аудитория соати, пассив маъруза машFулотлар улушини камайти-риш х,исобига талабаларнинг мустакил ишла-ри салмоFини ошириш зарур.

Талабаларнинг таълим олишда анъанавий укитиш усулидан мустакил фаолиятига катта эътибор бериб бориш асосий етакчи Fоядир. Мустакил таълим талабаларга билим бериш-да бу талабани уз х,олига ташлаб куйиш эмас, балки педагог томонидан мунтазам бошка-риладиган талабаларнинг мустакил фаолия-тидир.

Шуни эсдан чикармаслик керакки, х,ар бир педагог факатгина узининг фанини асосий деб х,исобламасдан, талабанинг мустакил таълимга ажратилган вакти укув режадаги барча фанлар учун ажратилганлигини эсдан чикар-маслиги керак, акс х,олда талабаларга кераги-дан ортик берилган вазифа мустакил таълим-дан кузатилган ижобий натижа урнига, аксин-ча салбий натижага олиб келиши мумкин.

Талабаларнинг мустакил таълимидан асосий максадлар куйидагилардан иборатдир:

• янги билим олиш усулларини эгаллаш, жараёнларни мустакил тах,лил кила олиш;

• аудиториядаги машFулотларда олган би-лимларини мустах,камлаш, чукурлаштириш, кенгайтириш ва тартибга солиш;

• меъёрий-х,укукий актлар, маълумотлар ва махсус адабиётлар билан ишлашни урганиш;

• укув материалларини мустакил урга-ниш;

Ч.

• фаоллиги, билим орттириши, ижодий та-шаббуси, масъулияти ва тартиблигини ри-вожлантириш;

• олган билимларини амалиётда к,уллай олишни шакллантириш;

• мустакил фикр юритиш, уз-узини усти-риш, узининг режасини амалга оширишни шакллантириш;

• тадкикот кила олиш кобилиятини ри-вожлантириш.

Талабалар устакил таълимининг асосий ва-зифаси мустакил равишда маълумотлар то-пиш усули билан билим олишни ривожланти-риш, укув жараёнига ижодий ёндашишга фаол кизикишни шакллантиришдан иборат. Талабалар мустакил равишда курс ишлари, курс лойих,аси, битирув малакавий иши ва магистрлик диссертацияларини тайёрлаёт-ганларида куйилган муаммоларни чукур тах,лил килиб, узларининг мустакил асослан-ган фикр ва хулосаларини чикаришлари ке-рак.

Республикамизда олий таълим муассасала-ри битирувчиларини ишга жойлаштириш энг мух,им устувор йуналишлардан бири х,исоб-ланади. Иш берувчиларга эса билимли, мустакил фикрлай оладиган етук мутахассислар за-рур, олий таълим муассасаларида талаб дара-жасидаги мутахассисларни тайёрлашда сузсиз равишда мустакил таълимнинг роли катта. Талабалар билим олиш жараёнида пассив билим олиш объекти булмай, улар укув фаолия-тига фаол жалб килиниши керак.

Замонавий педагогик технологияга кура, таълим олувчилар укиш жараёнида иложи борича мустакил урганишлари керак, педагог эса бу мустакил мех,натни бошкариш, талаба-ларга керакли материалларни бериб бориши лозим.

Мустакил таълимни туFри ташкил этиш билим бериш ва тарбияда жуда катта ах,амиятга эга. Педагогнинг асосий вазифаси х,ар бир та-лабанинг х,аётда уз урнини топишга ёрдам бе-ришидир. Бунга эришиш учун мустакил таълимни ривожлантириш зарур.

Мустакил таълимга топширик берилаёт-ганда куйидагиларга катта эътибор бериш керак: талаба олдига аник максад куйиш; бажа-риладиган ишнинг алгоритмини таклиф килиш; адабиётларни тавсия килиш; ишни ба-жариш шакли ва муддатлари белгиланиши; ишни ташкил килишда бериладиган маслах,ат;

муддатлари белгиланиши ва бах,олаш мезон-ларини аниклаш.

Укиш жараёнида мустакил таълимни куйи-даги икки гурух,га булиш мумкин: аудитория-даги мустакил таълим ва аудиториядан ташкарида бажариладиган мустакил таълим. Аудиториядан ташкарида бажариладиган мустакил таълимда талабалар педагоглар то-монидан берилган топширикларни укитувчи-нинг иштирокисиз бажарадилар.

Педагог биринчи дарснинг узидаёк тала-баларга фан учун ажратилган соат, мустакил ишнинг турлари, назоратнинг усул ва шаклла-ри х,амда муддати, натижаларни бах,олаш ме-зонлари, мустакил ишнинг ах,амияти ва за-рурлигини тушунтиради.

Мустакил таълим аудиторияда педагог рах,барлигида олиб борилганда, мустакил фаолиятни олиб бориш учун талаба бевосита педагогдан топшириклар ва тавсиялар олади. Педагог эса назорат килади ва нотуFри бажа-рилган вазифаларни туFрилаб, бошкарув функциясини бажаради. Аудиторияда олиб бориладиган турли хил машFулотларда талаба бевосита педагогнинг рах,барлиги ёки унинг иштирокида мустакил ишни бажаради. Мустакил таълимда талаба факатгина педагогдан билим олмай, узаро бир-биридан х,ам урганади.

Аудитория машFулотларида талабалар маълум даражада билим оладилар, лекин улар олган билимларини мустах,камлаш мак-садида мустакил иш билан шугулланиш максадга мувофикдир. Улар томонидан бажариладиган мустакил иш куйидагилардан иборат: назорат ва лаборатория ишларини бажа-риш; тезкор суров (блиц суров); мисоллар ечиш; вазиятларни куриб чикиш; тестлар ечиш; бажарилган ишларни х,имоя килиш; услубий материаллар билан ишлаш; маъруза килиш; маълумотлар билан ишлаш; уйинли машFулотларда иштирок этиш ва бошкалар.

Аудитория машFулотларида педагог факат билимнинг бир кисмини маълум килади, таълим олувчиларга муаммо, фараз, вазифаларни ифодалашда ёрдам беради ва тезкор бошкаради, талабаларни билимни излаб то-пиш кадамларини бажаришга йуналтиради, турли муаммоли вазиятларда укиш-урганиш жараёнини ташкиллаштиради. Талабалар эса педагогнинг кузатуви остида мустакил таккослайдилар, умумлаштирадилар, хулоса киладилар, бах,олайдилар ва тах,лил кила-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 4

дилар, муаммоли х,олатларни х,ал этадилар ва ностандарт топширикларни ечадилар, мурак-каблаштирилган шароитдаги амалий х,аракат-ларни бажарадилар. Шунингдек, улар учун янги булган муаммоларни ечиш жараёнида билимларни мустакил излайдилар, кутилаёт-ган натижаларга эришишнинг йул ва восита-ларини узлари аниклайдилар.

Мустакил таълимнинг самарали булиши учун куйидаги усул ва воситалардан фойдала-ниш максадга мувофик: кластер, сух,бат, бах,с, тоифалаш жадвали, пинборд, инсерт, «Била-ман, билишни хох,лайман, билиб олдим» жадвали, Т-жадвал, Венн диаграммаси, «Нима учун?», балик скелети ва бошкалар.

Талабалар укув жараёнида мустакил фао-лият олиб бориш учун педагогдан куйидаги тайёргарлик ишлари олиб бориш талаб килинади: фан буйича укув-услубий мажмуа тайёрлаш ва укитиш мух,итини лойих,алаш; укув дастурини яхшилаш, яъни мустакил иш мавзуларини киритиш, мустакил ишни мустакил таълимга намунавий топширикларни киритиш билан мунтазам равишда назорат килиб бориш; талабаларнинг х,ар томонлама билимдонлиги, малакавий билимини ривож-лантириш; талаба мустакил ишни бажараёт-ганда канча соат ва балл берилишини х,исоблаш; укитишнинг усул ва воситаларини курсатган х,олда технологик харита ишлаб чикиш.

Педагог маслах,атчи, эксперт, тьютор ва модератор вазифасини бажаради, яъни тала-бани куллаб-кувватлайди. Педагог талабага маълумот, технологик ва психологик нуктаи назардан маслах,ат беради. Шундай талабалар борки, улар мустакил равишда фаолият олиб бора олмайдилар, бу х,олатда педагог модератор вазифасини амалга оширади.

Модераторлик талабанинг ички имконият-ларини очишга каратилган булиб, ички кобилиятлари ва яширинган имкониятларини очишга каратилган. Модераторнинг асосий вазифаси талабанинг фаолиятини фаоллаш-тириш, улардаги муаммоларни аниклашдир.

Талабаларнинг мустакил ишини ташкил этишда мустакил урганишга олиб чикилаётган укув материаллари х,ажми ва мазмунининг тузилишига катта эътибор бериш билан бир каторда услубий таъминлашга катта эътибор бериш керак. Услубий таъминот факатгина маълумотлар базаси булмай, у талабани ижо-дий фаолиятга йуналтириши керак.

Маъруза дарсларида камида 50% вактда талаба мустакил ишлаши керак, бунинг учун маърузани савол-жавоб-мунозара шаклида ташкил этиш лозим, яъни укитувчи янги маъ-лумотни нафакат баён этади, балки куйилган саволларга жавоб излаб топишни ташкил-лаштиради; маърузани савол-жавоб усулида олиб боришда укитувчи маъруза давомида бутун курс ёки булим буйича укувчиларнинг саволларига жавоб беради; анжуман, маъруза, укув дастури доирасида илмий-амалий машFулот сифатида, аввалдан белгиланган муаммо буйича маъруза ва сузга чикишлар эшитилади; машFулот якунида укитувчи маъ-лумотларни тулдиради ва аниклик киритади; укувчиларнинг вактинча эркин фикр алмаши-шига рухсат берилади; укитувчи олдиндан кузланган хатоликлар килиб, маъруза якунида талабаларнинг ташхиси ва куйилган хатоликлар тах,лили олиб борилади; укувчиларга саволлар берилади ва уларнинг жавоблари-дан фойдаланилади.

Аудиториядан ташкарида бажариладиган мустакил ишлар куйидаги турларда амалга оширилади:

• маъруза, амалий машFулотлар, семинар ва лабораторияларга тайёргарлик;

• укув режадаги фанларнинг маъруза машFулотларида урганилмайдиган мавзуларини мустакил урганиш;

• интернетдан керакли маълумотларни излаб топиш;

• курс ишлари, курс лойих,алари, битирув малакавий ишлар ва магистрлик диссертация-ларни тайёрлаш;

• ахборот-ресурс маркази каталоги оркали мустакил равишда адабиётларни излаш;

• укув аудиоёзувларини эшитиш, видео-материалларни куриш;

• урганилаётган мавзу буйича дарслик, укув кулланмаларни урганиш;

• назорат ишларини бажариш;

• мавзулар буйича докладлар, рефератлар ва эсселар ёзиш;

• семинар ва конференцияларда маъруза килишга тайёргарлик килиш;

• амалий машFулотларда берилган масала ва мисолларни ечиш;

• укув материалларини тизимли урганиш максадида альбом, жадвал, схема, ребус, тест-лар ва кроссворд тузиш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 4

v.

• урганилаётган мавзулар буйича алохида талаба ёки бир гурух талабалар кургазмали кулланмалар тайёрлаши;

• мустакил урганилаётган саволларни кон-спектлаш;

• маърузада олинган билимларни мустах,-камлаш максадида тестлар ечиш;

• ижодий ва илмий ишларни бажариш;

• талабаларнинг илмий жамиятлар ва тугаракларда иштирок этиши;

• танловлар ва олимпиадаларда катнашиш;

• утган амалиёт буйича хисоботлар, талабалар конференцияларига илмий докладлар тайёрлаш;

• хисоб-китоб ва график ишларни бажа-риш;

• жорий, оралик ва якуний назоратларга тайёргарлик куриш;

• монографияларни конспектлаш.

Бизнинг фикримизча, мустакил таълим са-

марадорлигини ошириш учун авваламбор мустакил таълимга ажратилган соат улушини купайтириш керак. Педагог талабаларни мустакил ишларни бажаришга йуналтириши учун малакасини ошириш лозим, педагоглар мустакил таълимни самарали ташкил этиши ва талабаларни мустакил ишларни бажаришга психологик тайёрлаши керак.

Маълумки, илFор хорижий давлатлар таж-рибасида таълим кредит соатлар асосида олиб борилади. Талабаларнинг мустакил иши расмий равишда кредит соатларга киритил-майди ва назорат килинмайди, чунки техник жихатдан назоратни амалга ошириш жуда мураккабдир. Лекин хар бир кредит соатига 2 соатдан мустакил иш режалаштирилади ва талабалар томонидан бажарилади1.

Узбекистон Республикасида Кадрлартайёрлаш миллий дастури талабига мувофик талабаларнинг мустакил ишини ташкил этишга катта эътибор бериб келинмокда. Бу борада Узбекистон Республикаси Олий ва урта мах-сус таълим вазирлигининг 2005 йил 21 фев-

1 Интеграция в мировое образовательное пространство: повышение качества обучения в вузах на основе системы кредитных часов. Материалы семинара о Западной системе академических программ и степеней в системе образования, основанной на кредитных часах, проведенного Ассоциацией учреждений образования «Educftion Network». - Душанбе, CARANA CORPORATION, 2004.

ралдаги «Талабалар мустакил ишини ташкил этиш туFрисида»ги 34-сонли буйруги билан тасдикланган «Талабалар мустакил ишини ташкил этиш, назорат килиш ва бахолаш тар-тиби туFрисида»ги Намунавий низомда куйидагилар аник белгиланган:

- талабалар мустакил ишининг максад ва вазифалари;

- талаба мустакил ишининг ташкилий шакллари;

- талаба мустакил ишининг ахборот таъ-миноти;

- талаба мустакил ишини назорат килиш ва бахолаш.

Мазкур Низомда талабалар мустакил ишининг максад ва вазифалари, шакллари, ахборот таъминоти, назорат килиш турлари ва бахолаш мезонлари курсатиб берилган.

Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлигининг 2009 йил 14 ав-густдаги 286-сонли буйругининг 1-иловасида «Талабалар мустакил ишини ташкил этиш ва назорат килиш буйича йурикнома»да талабалар мустакил ишини самарали олиб бориш учун янада кенгрок ва чукуррок маълумот берилган.

Маълумки, республикамизнинг барча олий таълим муассасаларида хамма фанлардан, шу жумладан, Тошкент давлат техника универси-тетида укитиладиган барча фанлардан хам укув услубий мажмуалар (УУМ) тайёрланган.

Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлигининг талабига бино-ан, педагоглар уз модули, электрон мажмуани куйидаги муддатларда шакллантирилиши керак: 2014/2015 укув йилининг бошланишига-ча 20%; 2015/2016 йилининг бошланишигача 50%; 2016/2017 йилининг бошланишигача эса 100% фанлардан.

2015/2016 укув йилида Тошкент давлат техника университетида укитиладиган барча бакалавриатура йуналиш ва магистратура му-тахассислик фанларининг аксариятидан те-гишли кафедралар педагоглари томонидан электрон мажмуалар яратилди, 2016/2017 укув йилининг бошланишига эса 100% фан-лардан электрон мажмуалар яратилади. Бу эса талабаларнинг мустакил ишини ташкил этиш ва назорат килишда яна бир кадам олFа куйишга асос булади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 4

30 ОЛИЙ ТАЪЛИМ / ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч___/

1-чизма. Тошкент давлат техника университетида электрон модулдан фойдаланиш жараёни.

Ч.

Педагоглар фан буйича яратилган такдимотлар, таркатма материаллар, силла-бус1, кейс-стади, вазиятли масалалар ва шу каби топшириклар жой олган уз модулини, яъни электрон мажмуани шакллантирди ва махсус порталга жойлаштирди. Талабалар ушбу блогга педагогнинг рухсати асосида ки-риб, керакли булган маълумотларни олдин-дан юклаб олиш ва мустакил таълим олиш имкониятига эга булади. Педагог ва талабалар янгиликлар форуми оркали онлайн усул-да узаро мулокатга чикадилар, яъни педагог янгиликлар форумига узининг фани буйича топшириклар, эълонлар, янгиликлар ва хоказоларни жойлаштиради.

Педагог ва талаба уртасида алока электрон почта оркали хам амалга оширилиши мум-кин. Электрон почта оркали мулокот вакти педагогнинг силлабусида курсатилади. Электрон мажмуа педагогнинг уз педагогик усул-ларини намоён этишга янада кенгрок имко-ниятлар яратади хамда узига тегишли маълу-мотларнинг маълум кисмини узгартириш имкониятига эга. Электрон мажмуа талабаларни фанлардан мустакил ишни педагогнинг ишти-роки ва унинг иштирокисиз бажариши учун катта имкониятлар яратади.

1-чизмада Тошкент давлат техник универ-ситетида фанлардан электрон мажмуа ярати-лиши ва ундан фойдаланиш жараёни курса-тилган.

Талабалар мустакил ишининг максади, ва-зифалари, ташкил этилиши, бошкариш ва на-зорат килиш хамда бахолашни тахлил килиш натижасида талабаларнинг мустакил ишининг самарадорлигини ошириш учун куйидаги хулоса-таклифларни беришни максадга муво-фик деб хисоблаймиз:

- бакалавриат йуналиши талабаларининг хафталик умумий юкламаси (аудитория ва ау-диториядан ташкари) хажми 54 соат килиб белгиланган булиб, мустакил таълим 22 соат-ни, яъни 40%ни ташкил этади (чет давлатлар-да эса бу курсаткич 60-70%). Лекин, шуни таъ-кидлаб утишимиз керакки, факатгина мустакил соат хажмини ошириш билан талабаларнинг

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1 Силлабус - профессор-укитувчи хакида маълумот, фаннинг кискача тавсифи, мавзулар режаси, бахолар мезони.

мустакил иши самарадорлигини ошириш мумкин эмас;

- хозирги даврда республикамизда кабул килинган Давлат таълим стандартлари асосида ишлаб чикилган укув режаларда (масалан, 2015 йил 21 августда Узбекистон Республика-си Олий ва урта махсус таълим вазири томо-нидан тасдикланган 5150900 - Дизайн (са-ноатда) таълим йуналиши, руйхатдан утган раками В 5150900-15 ва бошка укув режалар) аудитория соатлари хамма курсларда бирдек, яъни 32 соат мустакил таълимга, юкорида таъкидлангандек, 22 соатни ташкил этади. Бизнинг фикримизча, мустакил таълимнинг улуши юкори курсларда купрок булиши максадга мувофикдир, чунки айникса, 1-курс-да талаба катта микдорда мустакил ишни ба-жаришга тайёр булмайди;

- сифатли утказилган маъруза талабалар мустакил ишини бажаришига керакли маълу-мотлар беради. Бундан келиб чикадики, талабалар мустакил ишини бажаришга каратилган катта эътибор маъруза машFулотларининг ролини пасайтирмасдан, аксинча уларни янги педагогик ва ахборот технологияларни куллаб утказиш оркали самарадорлигини ошириш максадга мувофикдир;

- талабалар мустакил ишини туFри режа-лаштириш, ташкил этиш, назорат килиш ва бахолашнинг сунгги ютукларини чукур урганиш учун педагогларнинг малакасини ошириш максадга мувофикдир. Айтилганлар-ни амалга оширишда Узбекистон Республика-си Президентининг 2015 йил 12 июндаги «Олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини янада такомиллаш-тириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПФ-4732-сонли фармони ижроси буйича ташкил этилаётган кайта тайёрлаш курслари укув дас-турларида албатта мустакил таълим хакида махсус мавзулар уз урнини топиши керак;

- талабалар мустакил ишларини самарали бажаришлари учун компьютерлар ва интернет тармоFи билан таъминланишлари зарур;

- талабалар мустакил ишини туFри режа-лаштирмасдан керакли натижаларга эришиб булмайди.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 4

с 32 V ОЛИЙ ТАЪЛИМ / ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ л У

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2015 йил 12 июндаги «Олий таълим муассасаларининг рахбар ва педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва малакасини оши-риш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари т^рисида»ги ПФ-4732-сонли фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2015 й., 24-сон, 312-модда.

2. Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлигининг 2005 йил 21 февралдаги «Талабалар мустакил ишини ташкил этиш туFрисида»ги 34-сонли буй руги.

3. Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлигининг 2009 йил 14 августдаги «Талабалар мустакил ишини ташкил этиш ва назорат килиш буйича йурикнома туFрисида»ги 286-сонли буйруги.

4. Хусаинов Р. Касб-хунар коллежларида мустакил таълимни ташкил этишнинг ахамияти. «Академик лицей ва касб-хунар коллежлари фаолиятини такомиллаштириш-да олий таълим муассасалари олдида турган долзарб вазифалар». Олий ва урта махсус таълим вазирлиги микёсидаги илмий-амалий анжуман маърузалар туплами. - Т.: ТДТУ, 2015.

5. Интеграция в мировое образовательное пространство: повышение качества обучения в вузах на основе системы кредитных часов. Материалы семинара о Западной системе академических программ и степеней в системе образования, основанной на кредитных часах, проведенного Ассоциацией учреждений образования «Educftion Network». - Душанбе, CARANA CORPORATION, 2004.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.