Научная статья на тему 'Олий таълим тизимида интерфаол технологиялар воситасида талабалардаги ижодий фикрлашни ривожлантириш'

Олий таълим тизимида интерфаол технологиялар воситасида талабалардаги ижодий фикрлашни ривожлантириш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
2146
576
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
интерфаол технологиялар / таълим жараёни / билим / кўникма / малака / шакллантириш / мустақил ўрганиш / ижодий фаолият / интерактивные технологии / процесс образования / знания / навыки / формирование / самостоятельное обучение / творческая деятельность

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ибрагимова Г. Н

Мақолада интерфаол технологияларнинг таълим жараёнида талабалар ижодий фикрлашини ривожлантиришдаги роли ёритилган. Шунингдек, мақолада бу жараённи амалга оширишда педагогнинг педагогик-психологик имкониятлари, ижодий фикрлашни ривожлантириб боришга хизмат қилувчи таълим технологиялари хусусида фикр-мулоҳазалар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ СТУДЕНТОВ В СИСТЕМЕ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ ПОСРЕДСТВОМ ИНТЕРАКТИВНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ

В статье освещается роль интерактивных образовательных технологий в развитии творческого мышления студентов. Обозначены педагогико-психологические задачи, решаемые в процессе развития творческого мышления на основе прогрессивных образовательных технологий.

Текст научной работы на тему «Олий таълим тизимида интерфаол технологиялар воситасида талабалардаги ижодий фикрлашни ривожлантириш»

30 ОЛИЙ ТАЪЛИМ / ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч___/

Ибрагимова Г.Н.,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети «Умумий педагогика» кафедраси доценти

ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ИНТЕРФАОЛ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВОСИТАСИДА ТАЛАБАЛАРДАГИ ИЖОДИЙ ФИКРЛАШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

ИБРАГИМОВА Г.Н. ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ИНТЕРФАОЛ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВОСИТАСИДА ТАЛАБАЛАРДАГИ ИЖОДИЙ ФИКРЛАШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Маколада интерфаол технологияларнинг таълим жараёнида талабалар ижодий фикрлашини ривожлантиришдаги роли ёритилган. Шунингдек, маколада бу жараённи амалга оширишда педагогнинг педагогик-психологик имкониятлари, ижодий фикрлашни ривожлантириб боришга хизмат килувчи таълим технологиялари хусусида фикр-мулох,азалар келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: интерфаол технологиялар, таълим жараёни, билим, куникма, малака, шакллантириш, мустакил урганиш, ижодий фаолият.

ИБРАГИМОВА Г.Н. РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ СТУДЕНТОВ В СИСТЕМЕ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ ПОСРЕДСТВОМ ИНТЕРАКТИВНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ

В статье освещается роль интерактивных образовательных технологий в развитии творческого мышления студентов. Обозначены педагогико-психологические задачи, решаемые в процессе развития творческого мышления на основе прогрессивных образовательных технологий.

Ключевые слова и понятия: интерактивные технологии, процесс образования, знания, навыки, формирование, самостоятельное обучение, творческая деятельность.

IBRAGIMOVA G.N. DEVELOPMENT CREATIVE THINKING ON STUDENTS ON THE BASIS OF INTERACTIVE TECHNOLOGIES IN HIGHER EDUCATION SYSTEM

In article role of interactive educational technologies in developing creative activity of students considered. Substantiated pedagogical-psychological tasks, solved in the process of creative thinking on the basis of progressive educational technologies.

Keywords: interactive technology, process of education, knowledge, skills, formation, independent education, creative education.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

Ч.

Цозирги кунда таълим жараёнида интерфаол технология-ларни цуллашга булган эътибор кундан-кунга кучайиб бормоцда. Замонавий технологиялар уцувчи эгаллаётган билимларни узи цидириб топиш, мустацил урганиб, тацлил цилиш, хулосаларни %ам узи келтириб чицаришга ургатади.

Урганувчиларнинг мустакил, ижодий фаолият курсатишларига кумаклашиш уларнинг уз мавкеларини аниклашлари ва амалда татбик этишлари учун шароит яратиш, ижодий фао-лиятларини педагогик куллаб-кувватлашга йуналтирилган топширикларни такдим этишни англатади.

Узбекистонда миллий мустакилликни мус-тах,камлаш ва катъий карор топтириш ни-х,оятда мураккаб тарихий ва ижтимоий-сиёсий вазиятларга туFри келмокда. Фукаролар онги ва дунёкараши, рух,иятини эскича караш-лардан, бокимандалик, ташаббуссизлик, мутеълик, карамлик каби иллатлардан сокит этиш, тозалаш яна х,ам мураккаб ижтимоий муаммодир. Бу даражада улкан ва кенг микёсли тадбирларни жамият х,аётининг барча жабх,аларида боскичма-боскич, бир текисда уЙFун ва изчил амалга ошира бориш учун янги замон талабларига жавоб бера ола-диган, янгича онг ва дунёкарашга эга булган, эркин, ижодий ва мустакил фикрлайдиган ёшларни тарбиялаб етиштириш энг мух,им вазифаларимиздан биридир.

Олий педагогик таълимнинг максади шахс ва жамиятнинг куплаб маданий-таълимий эх,тиёжларини кондириш учун олий педагогик таълим муассасасининг имкониятларини кен-гайтириш, таълим тизими учун мутахассис-ларни умуммаданий, илмий ва касбий лаёкат-ларини ривожлантириш тизимининг кулайли-гини ошириш, бунда мех,нат бозори ва иктисодиётнинг эх,тиёжларини аник х,исобга олишдан иборат.

Олий педагогик таълим тизимидаги укув жараёни талабаларнинг инсон ва жамият, тарих ва маданият х,акидаги билимларни узлаштириш, таянч фундаментал билимларни эгаллаш, илмий фаолиятга йуналтириш, касбий педагогик билим асосларини сингдириш, педагогик креативликни ривожлантириш имкониятларини кенгайтириш имконини беради. Шу билан бир каторда, булажак уки-тувчиларнинг таълим олиш ва ижодий педа-

гогик фаолиятини давом эттириш х,укукини таъминлашдан иборат.

Булажак укитувчи шахсини ривожланти-ришнинг умумилмий, психологик-педагогик асосларини ижтимоий x1ис-туЙFулар ва мосла-шиш асосида ижтимоий кийинчиликларни бартараф этиш, таълим жараёнини тавсиф-ловчи омил сифатида ижтимоий мух,итнинг устуворлиги, жамиятга муносабат ва жамият олдидаги бурчни адо этишга касбий фаолият нуктаи назаридан ёндашиш, шахснинг шакл-ланиш асоси сифатида майлларнинг ривожла-нишига оид назарий ёндашувлар ва ижтимоий педагогик Fоялар ташкил этади.

Хар кандай шахс касбий билимларнинг ривожланиши натижасида муайян фаолият тажрибасини эгаллайди. Шунинг учун х,ам шахс узининг ижодкорлиги билан касбий фаолият тажрибасини яратиши, бойитиши, тул-дириши лозим. Бундай тажрибаларни талаба олий педагогик таълим муассасаларида узлаштириб, бутун х,аёти давомида бойитиб боради. Укитувчи шахси х,ар доим мух,им ах,амиятга эга булган ижодий фаолият куник-маларини намоён эта олиши керак. Шунда-гина у уз касбий фаолияти давомида ижод-корлигини намоён эта олади.

Бугунги кунда укитишда шахсга йуналти-рилган ёндашув талабалардаги ижодкорлик сифатларини шакллантиришда етакчи восита-лардан бири эканлигини «узини-узи бош-кариш», «узини-узи ривожлантириш», «шах-сий фаоллик», «узини-узи ташкил килиш» каби тушунчаларнинг шахсга йуналтирилган таълим амалиётида кулланиши х,ам асосий далил булиши мумкин. Буларнинг х,аммасини умумлаштирувчи жих,ат шундаки, субъектнинг узи узининг укиш, таълим ва ривожланиш жараёнининг ташаббускори ва ташкилотчиси булади, яъни таълим олувчи - талаба билиш-нинг субъектига айланмайди, балки аввал бошдан шундай саналади.

Шу нуктаи назардан каралганда, илмий тадкикот ишида асосий максад интерфаол

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

укитиш жараёнида талабаларда креатив (ижодкорлик) кобилиятни ривожлантириш-нинг педагогик тизимини ишлаб чикиш х,амда педагогика олий укув юртлари талабаларида креатив кобилиятни ривожлантиришга йунал-тирилган илмий методик тавсиялар яратиш тарзида белгиланиб, зарурий тадкикот вази-фалари шакллантирилган. Талабаларда креатив кобилиятни ривожлантириш мазмунини ДТС талаблари асосида тах,лил этиб, тадкикот доирасидаги «креативлик», «креатив коби-лият», «педагогик креативлик», «интерфаол укитиш», «интерфаол укитиш шароити», «талабаларда креатив кобилиятни ривожлантириш» каби асосий тушунчалар мох,иятига нис-батан узининг мустакил карашлари ва наза-рий мушох,адаларини аник ва тартибли баён килган. Белгиланган тадкикот вазифаларининг амалдаги ижроси илмий тадкикот ишининг умумий мазмунида мавзуга оид фалсафий, илмий-педагогик, психологик манбалар ва мавжуд х,олатни тах,лил килиш асосида интерфаол укитиш жараёнида талабаларда креатив кобилиятни ривожлантиришнинг назарий асослари замонавий педагогик-психологик тадкикотлар мисолида ёритилган.

Бу жараёнда педагог-психолог олимлар-нинг фикрига кушилган х,олда, талабаларнинг билиш фаоллиги ва шу асосда улардаги ижо-дий интилишни куллаб-кувватлаш воситалари куйидаги максадларга йуналтирилган булиши кераклигини таъкидламокчимиз:

а) барча таълим олувчиларни умумий педагогик куллаб-кувватлаш (талабаларга диккат билан, яхши муносабатда булиш, уларни укув-билиш жараёнини режалаштиришга жалб килиш, узаро укитиш мух,итини яратиш, таъ-лимнинг фаолиятли мазмуни, ургатувчи уйин-лар, ранг-баранг ижодий ишлар, уларнинг ютукларини ижобий «муваффакият зинапоя-си»да бах,олаш, диалогик мулокотдан фойда-ланиш);

б) индивидуал-шахсий куллаб-кувватлаш (талабанинг шахсий муаммоларини аниклаш; ривожланиш, тарбияланганлик, укишни такт билан ташхислаш; х,ар бир талабанинг ривожланиш жараёнини кузатиб бориш; педагогик ёрдам ва куллаб-кувватлаш заруратини тала-

банинг индивидуал хусусиятларидан келиб чиккан х,олда таъминлаш ва б.)1.

Турли ёндашувларнинг тах,лили шуни кур-сатадики, булажак укитувчи касбий фаолияти-нинг ижодкорликка йуналтирилганлигини тулаконли тарзда урганиш учун муносабат назарияси нуктаи назаридан ёндашиш керак. Чунки муносабат шахснинг майлларини узида мужассамлаштиради. Шу аснода шахснинг касбий йуналганлигини аниклаш имконияти вужудга келади.

Булажак укитувчиларнинг укитувчилик кас-бини танлаш омилларини тах,лил этар экан-миз, касбий фаолиятнинг ах,амиятини талаба-лар кай даражада англашларига эътибор каратдик. Шу асосда куйидагиларни аниклашга муваффак булдик:

- укув предметига нисбатан кизикишнинг мавжудлиги;

- муайян предметнинг узлаштириш истаги-нинг мавжудлиги;

- узини укувчиларга, таълим-тарбия бе-ришга баFишлашга интилишнинг устунлиги;

- узининг педагогик лаёкатини англаши;

- олий таълим олиш истагининг кучлилиги;

- укитувчилик касбининг жамият учун мух,имлиги х,акидаги тасаввурининг мавжуд-лиги;

- педагогик ижодкорликка мойилликнинг мавжудлиги;

- моддий жих,атдан таъминланиш эх,тиёжи-нинг кучлилиги кабилар.

Укитувчилик касбини танлаган талабаларни уларнинг мазкур фаолиятни эгаллашга мойил-лиги, уларнинг укувчиларга булган кизикиш-лари нуктаи назаридан мужассамлаштиради-ган булсак, 60% булажак укитувчилар ушбу касбни узларининг касбий майллари ва укув-чилар билан ишлашга булган эх,тиёжларидан келиб чиккан х,олда танлаганликлари аён булди.

Бизнинг илмий тадкикотимиз шуни курсат-мокдаки, укитувчилар муайян характердаги куйидаги педагогик-психологик вазифаларни бажаришлари лозим:

- уз ижодий фаолияти натижаларини руёбга чикаришнинг киммати, максади, унинг истикболлари, узининг бетакрорлигини англа-

1 Азизходжаева Н.Н. Педагогические технологии в подготовке учителя. - Т.: ТДПУ, 2000. -80-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

v.

шида урганувчиларга кумаклашиш ва шу йулда улар билан х,амкорлик килиш;

- урганувчиларнинг моддий борликка нис-батан тах,лилий, танкидий, конструктив муно-сабатини ижодий, яратувчилик максадларига йуналтириш;

- урганувчиларда назарий тах,лил куникма-ларини шакллантириш ва мунтазам ривож-лантириш;

- урганувчиларнинг уз ижодий фаолиятла-рига нисбатан миссий ва конструктив муноса-батларини тартибга солиш;

- урганувчиларни х,амкорликдаги ижодий фаолиятга жалб этиш учун кулай педагогик шароитларни вужудга келтириш;

- урганувчиларнинг ижодий жих,атдан уз фаолиятларини амалга оширишлари ва узлик-ларини намоён килишлари учун ёрдам кур-сатиш;

- урганувчиларнинг мустакил ривожланиш-ларига салбий таъсир курсатадиган тусик-ларни бартараф этиш йулида улар билан х,амкорлик килиш ва кумаклашиш;

- урганувчиларнинг шахсий муаммоларини ижодий фикрлаш мазмунига кучиришларига замин х,озирлаш кабилар.

Урганувчиларнинг ижодий фаолиятларини педагогик куллаб-кувватлашнинг натижалари уларнинг узига хосликлари ва ижодий сифат-ларини чукурлаштиришда намоён булади.

Ижодий фикрлаш уз навбатида урганувчиларни:

• мустакил ва онгли равишда билим олиш;

• доимо олFа интилиш;

• турли зиддиятли ва муаммоли вазият-ларни окилона х,ал этиш;

• ноанъанавий ва янгича фикр юритишга ургатади.

Ижодий фаолият - тафаккур, фикрлаш шакллари булиб, улар кобилият, лаёкат, х,авасни тарбиялаш йули билан ривожланти-рилади, янгилик, ижодкорлик ижодий фаолият белгилари х,исобланади.

Тадкикотимиз натижаси шуни курсатдики, талабалар фаолиятига кура, ижодий топши-рикларни уч гурух,га ажратиб тах,лил килиш максадга мувофик. Улар:

• ижодий мустакил иш;

• ижодий машк;

• укув муаммолари.

1. Ижодий мустацил иш ижодий топши-рикларнинг бошка турларидан икки жих,ати билан фарк килади: оператив ташкил этиш ва укув-билув фаолиятини давом эттириш имко-ниятига эга эканлиги. Ижодий мустакил иш таълимнинг шундай воситасики, уни таълимга татбик этиш йули билан:

- укиш, урганишга иштиёк давом эттири-лади, дарс доирасида х,осил килинган мотив-ларнинг давом этиши таъминланади;

- урганувчиларнинг билишга, билим, мала-калар доирасини кенгайтиришга олиб келади;

- урганилаётган укув материали устида урганувчиларнинг уз фаолиятларини мустакил давом эттиришга замин тайёрлайди;

- урганувчилар фаолиятига рах,барлик килишни маълум даражада осонлаштиради.

2. Ижодий машц. Хар доим билимларни эсга тушириб, машк килдириш таълимда урганувчиларнинг зерикишига сабаб булади. Машк килиш жараёнида урганувчиларнинг зерикишини бартараф этиш учун ижодий машклардан фойдаланилади.

Ижодий машк икки хил хусусиятга кура фарк килади:

1) урганилган билимлар доирасини кенгай-тиради. Бунда урганувчи олдин урганилган укув материалига такрорий кайтиб келганда, уз тушунчаси доирасини кенг билимлар, тасаввурлар, фактлар, боFланишлар билан янада бойитади;

2) ижодий машклар доимий шугулланишга мулжалланган машклардан фаркли равишда х,ам хотирага, х,ам тафаккурга мослаб тузи-лади. Бунда урганувчи мавзу билан бирга кушимча ахборот, фаолият усулларини х,ам ижодий урганади. Муаммоли машк - урга-нувчидан унга номаълум билимларни талаб этувчи укув материалларидан фойдаланиш-дир. Бу ундан фаол фикрлашни талаб этади.

3. Уцув муаммолари «укув топшириклар мажмуи» булиб, уларни ижодий топшириклар тизими шаклида тасаввур килиш мумкин.

Талабаларни ижодий фаолиятга тайёр-лашда, аввало уларнинг узлари ушбу фаолиятга масъул эканликларини англатиш лозим1.

1 Ибрагимова Г.Н. Интерфаол укитиш методлари ва технологиялари асосида талабаларнинг креативлик кобилиятларини ривожлантириш. / Монография. - Т.: «Фан ва технологиялар», 2016. -77-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

Таълим олувчиларнинг ижодий фикрла-шини ривожлантиришда муаммоли таълим бошка таълим турларидан фаркли равишда урганувчиларда билим, куникма ва малакалар тизимини таркиб топтириш билан бирга, уларда юкори аклий фаолият, уз-узини ривож-лантиришни шакллантиради. Муаммоли топ-ширик урганувчини мустакил ижодий изла-нишга йуллашдан иборат. Масалан, иншо, реферат ёзиш, бирор нарса ихтиро килиш, тажрибадан утказиш кабилар муаммоли топ-ширик асосида амалга оширилади, бу эса уз навбатида интерфаол таълим мухитини яра-тади.

Интерфаол таълимда укитувчи укув фаоли-ятининг фаол ташкилотчиси булиб, укувчи бу фаолиятнинг субъекти сифатида намоён булади. Бунда укитишнинг максад ва вазифа-лари, унинг мазмуни ва кутилаётган натижа-лар бевосита таълим олувчининг индивидуал имкониятлари доирасида белгиланади ва шунга мослаштирилади. Интерфаол таълимни амалга оширишнинг мухим воситаси - интерфаол укитиш методларидир. Интерфаол укитиш методлари укувчилардан ахборот-ларни узлаштириш жараёнидаги фаоллик, ижодкорлик, мустакилликни шакллантириб-гина колмай, укитиш максадларининг тула-конли амалга ошишига ёрдам беради.

Булар урганувчидан фаол фикрлашни талаб этади, у далилларни тах,лил килади, объект-ларнинг келиб чикишини урганади. Бу техно-логиянинг таянч тушунчаси турли мураккаб-лик даражасидаги муаммоли топширикларда уз ифодасини топади, уларни ечиш оркали укувчи янги билимлар ва фаолият усулларини эгаллайди, натижада унда ижодий лаёкат: махсулдор тафаккур, тасаввур, билиш мотива-цияси, интеллектуал туЙFу шаклланади. Муаммоли савол оддий саволдан фарк килади, у оркали урганувчининг узлаштирган билимла-рига шунчаки мурожаат этилмай, балки ундан уз мустакил фикрини билдириш талаб эти-лади. Муаммоли таълим технологияси узининг кулайлиги билан диккатни жалб этади: у барча таълим боскичларида, барча укув фанлари мисолида кулланиши мумкин. Фан укитувчиси дарс жараёнида куллаш мумкин булган муаммоли таълим технологиясини яхши узлаштириб олгани маъкул. Ривожлантирувчи таълим тех-нологиялари таркибида такдим этилувчи

синквейн, «Бешинчиси ортикча», «Чархпа-лак», БББ («Биламан, билишни хохлайман, билиб олдим»), «Бумеранг», «Мулокот тренинги», «Блиц-уйин», «Занжир», «Мунозара», «Гурухларда ишлаш», «Такдимот», янги мав-зуни баён килишда «Кичик маъруза», «Ролли уйин», «Аклий хужум», «Хамма хаммага ургатади», «Импульс», «Хаёт йули», «Вазият-лар», «Акл чархи» каби катор интерфаол усул-лар ва кичик технологияларни дарснинг мак-садидан келиб чиккан холда лойихалаштириб куллаш дарс сифатини оширишда катта ах,а-миятга эга. Улар укувчининг назарий билим-ларни пухта эгаллаши; вактдан унумли фойда-ланиши; ижодий фикрлаши; дарсни фаоллаш-тириш; узгалар фикрини тинглай билиши; бил-дирилган фикрлардан хулоса чикаришига олиб келади1.

Урганувчиларнинг ижодий фикрлашини ривожлантиришда шахсга йуналтирилган таъ-лим алохида ахамият касб этади. Унда урганувчига бериладиган топшириклар унинг узлигини ривожлантириши, намоён этиши, англаши ва бахолашига каратилади. Шунга кура, топширик турларида уз-узини бахолаш, уз хатоларини тахлил килиш, укув фаолияти-даги урнини бахолаш, уз кобилияти ва иктидорини юзага чикаришга алохида эъти-бор берилади. Урганувчига укув топшириFи ёки укув фаолияти турлари (мавзуни яхлит ёки булакларга булиб узлаштириш)ни танлаш имкони берилади. У гурух таркибида уз кобилият ва лаёкатларини ривожлантириши лозим. Шунга кура, таълим олувчиларнинг хамкорликда ишлашига шароит яратиш учун аклий хужум, «ролли уйинлар», гурухларда ишлаш, лойиха методи кабилардан самарали фойдаланилади.

Укув жараёнида шахсга йуналтирилган, муаммоли ва ривожлантирувчи таълим техно-логиялари билан боFлик интерфаол усуллар ва уйинларни дарснинг максадидан келиб чикиб, лойихалаштириб куллаш куйидаги натижаларга олиб келади:

- урганувчиларнинг укишга кизикишлари ортади;

- укув мотивацияси кучаяди;

1 Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион технологиялар. / Таълим муассаса-лари педагог-укитувчилари учун кулланма. - Т.: «Истеъ-дод», 2008. -180-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

Ч.

- урганувчиларнинг дарсда зерикиши ва чарчашининг олди олинади;

- укитувчи ва укувчининг х,амкорликда ишлаши таъминланади;

- урганувчиларнинг нутки ва мантикий тафаккури усади;

- урганувчида ижодий ишлаш куникмалари ва фаол фикр ривожланади1.

Лойих,а методи ижодий ва шахсга йунал-тирилган жамоавий характерга эга. Лойих,а доирасида бажариладиган барча вазифалар учун урганувчилар гурух,ининг барча аъзо-лари бирдек масъул х,исобланади. Бунда жамоавий иш урганувчиларнинг фаол муло-котига асосланади. Лойих,а мавзуси бир ёки бир неча фанни камраб олиши, уни танлашда урганувчилар ёши, билим даражаси, имкони-ятлари, кизикишлари эътиборга олиниши лозим. Лойих,а натижасида амалий ах,амиятга эга булган мах,сулот яратилади. Лойих,а куйи-даги бир неча боскичларда амалга ошири-лади: лойих,а мавзусини танлаш; ишчи гурух,ни тузиш; лойих,а устида ишлаш режасини тузиш; муддатларни белгилаш; вазифаларни таксим-лаш ва бажариш; ишчи гурухда бажарилган ишларни мух,окама килиш, натижаларни аниклаш, жамлаш ва такдимот учун тайёрлаш; лойих,а буйича х,исобот килиш; уни бах,олаш кабилар.

Лойих,а устида ишлаш урганувчилардан мустакил фикрлаш, ижодкорлик ва х,амкор-ликда ишлашни талаб этади. Бунда укитув-чининг вазифалари: урганувчиларни лойих,а технологияси асосида ишлашга тайёрлаш; мавзуларни танлаш; ишни режалаштириш ва унинг устида ишлаш жараёнида урганувчи-ларга маслах,атлар бериш х,амда йуналтириш кабилардан иборат.

Лойих,авий таълим технологияларини таш-кил этишда куйиладиган мух,им талаблардан бири ортикча куч сарф этмай, киска вакт ичида юксак натижаларга эришишдан иборат. Киска вакт ичида муайян назарий билимларни укувчиларга етказиб бериш, уларда маълум фаолият юзасидан куникма ва малакаларни х,осил килиш, шунингдек, укувчилар фаолия-тини назорат килиш, улар томондан эгаллан-ган билим, куникма х,амда малакалар даража-

1 Йулдошев Ж., Йулдошева Ф., Йулдошева Г. Интерфаол таълим сифат кафолати. - Т.: «Фан», 2008. -81-б.

сини бах,олаш, укувчида амалий машFулотга кизикишни уЙFотиш укитувчидан юксак педа-гогик майорат х,амда таълим жараёнига нис-батан янгича ёндашувни талаб этади2.

Фикримизча, талабаларда ижодий фикрлаш куникмаларини ривожлантиришга йуналти-рилган педагогик тизимни вужудга келтиришда куйидагиларга эътибор каратиш лозим:

• талабаларда ижодий фикрлашни ривож-лантиришнинг педагогик-психологик шароит-ларини яратиш;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• талабаларнинг ижодий фикрлашига куйилган талабларни аниклаш;

• талабаларда ижодий фикрлаш куникмаларини шакллантириш жараёнини узига хос педагогик технология жих,атларини аниклаш. Юкоридаги фикрлардан келиб чиккан х,олда, бизда х,озирги даврда х,ар томонлама барка-мол шахсни шакллантириш андозаси (модели) ишлаб чикилди. Зеро, комил инсон тарбияси республикамизни жах,оннинг тараккий этган мамлакатлари даражасида курсатишга хизмат килувчи салох,ияти, мустакил фикрлайдиган, эркин, ижодкор шахсни шакллантиришда мух,им ах,амият касб этади.

Шу билан бир каторда, булажак укитувчи-лар орасида ижодий мух,ит, муайян маънавий-рух,ий х,олат, ташкилий, методик, психологик чора-тадбирлар куллашга х,ам алох,ида эътибор каратиш лозим. Бундай чора-тадбирларни амалга оширмасдан туриб, талабалардаги ижодкорликни ривожлантириш, уларни ижодий педагогик фаолиятга тайёрлаш имконсиз-дир. Мазкур жараёнда булажак укитувчиларда мавжуд педагогик инновациялар, уларнинг характерли хусусиятлари, кулланиш параметр-лари, инновацион укитиш имкониятлари х,акида илмий асосланган ахборотлар бериш максадга мувофикдир. Муваффакиятли ижодий мух,итгина талабалар томонидан янгилик-ларни фаол узлаштириш ва уз фаолиятига татбик этишга ургатиш имконини беради. Бу эса уларнинг келгусидаги педагогик фаолият-ларида бир хилликдан воз кечишларига кумаклашади.

Юкоридагилар асосида шундай хулосага келиш мумкинки, бундай мутахассислар укув-

2 Йулдошев Ж^. Таълим янгиланиш йулида. - Т.: «Укитувчи», 2000. -207-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

чилаpга х,ам, узига х,ам пeдагогик жаpаённинг cyбъeкти ^фатида ижодий ёндаша олади.

Булажак yк1итyвчилаpда ижодкоpликни шакллантиpишнинг мух,им пeдагогик шаpти Уни мycтакил билим олиш ва ижодий фи^-лашга йyналтиpишдан ибоpат. Юкоpида кypcатиб утилган мyаммолаp ма^адли йуна-лишлаpни yзгаpтиpишга аcоc булади. Бунинг натижаcида куп даpажали олий пeдагогик таъ-лим тизими амалиётга татбик этилади. Шу

нуктаи назаpдан кeлиб чиккан х,олда айтиш мумкинки, интepфаол укитиш билиш фаолия-тини такшил этишнинг маxcyc шаклидиp. Укув жаpаёни шундай таpзда амалга ошиpилганда баpча талабалаp билиш жаpаёнига тулаконли таpзда жалб этиладилаp. Мазкyp жаpаёнда талабалаp yзлаpи билган наpcалаpи, уй-хаёл-лаpини тах,лил килиш имкониятига эга бyладилаp.

Адабиётлар руйхати:

1. Азизxоджаeва Н.Н. Пeдагогичecкиe тexнологии в подготовь yчитeля. - T.: TДПУ, 2000. -80-б.

2. Ибpагимова Г.Н. Интepфаол укитиш мeтодлаpи ва тexнологиялаpи аш^да тала-балаpнинг кpeативлик кобилиятлаpини pивожлантиpиш. I Моногpафия. - T.: «Фан ва тexнологиялаp», 2016. -77-б.

3. Ишмyx1амeдов Р., Абдyкодиpов А., Паpдаeв А. Tаълимда инновацион тexнология-лаp. I Tаълим мyаccаcалаpи пeдагог-yкитyвчилаpи учун кулланма. - T.: «^^^цод», 2008. -180-б.

4. Иyлдошeв Ж., Иyлдошeва Ф., Иyлдошeва Г. Интepфаол таълим ^фат кафолати. -T.: «Фан», 2008. -81-б.

5. Йyлдошeв Ж.F. Tаълим янгиланиш йулида. - T.: «Укитувчи», 2000. -207-б.

ЗAMOНAВИЙ TAЪЛИM I COВPEMEННOE ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.