Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ ВА ТАШКИЛ ЭТИЛИШИ'

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ ВА ТАШКИЛ ЭТИЛИШИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
672
91
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновацион технологиялар / масофали таълим / масофали ўқитиш / масофали таълимни режалаштириш / таълим платформаси / масофали таълим технологиялари / услублари / таҳлиллар. / инновационные технологии / дистанционное образование / дистанционное обучение (ДО) / планирование ДО / образовательные платформы / технологии ДО / методы ДО / статистика.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Эшназарова Марғубахон Юнусалиевна, Тошбоев Сайфиддин Муҳаммадинович

Ушбу мақолада замонавий инновацион технологиялар, уларни ташкил этишнинг педагогик асослари, масофали таълим бўйича республикамиздаги олимлар томонидан олиб борилган илмий тадқиқот ишлари таҳлиллари баён қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ И ОРГАНИЗАЦИЯ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ В СОВРЕМЕННОМ ОБРАЗОВАНИИ

В этой статье обсуждаются педагогические основы современных инновационных технологий, а также проевдён анализ научно-исследовательских работ, проведённых учёными республики в области дистанционного обучения.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ ВА ТАШКИЛ ЭТИЛИШИ»

V____

Эшназарова Mapfy6axoH Юнусалиевна,

Наманган давлат университети, "Амалий математика" кафедраси, педагогика фанлари номзоди, доцент

Тошбоев Сайфиддин Мух,аммадинович,

Наманган давлат университети, "Амалий математика" кафедраси укитувчиси

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА МАСОФАВИЙ ЦИТИШНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ ВА ТАШКИЛ ЭТИЛИШИ

УДК: 37.01:007

ЭШНАЗАРОВА М.Ю., ТОШБОЕВ С.М. ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМДА МАСОФАВИЙ УКИТИШНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ ВА ТАШКИЛ ЭТИЛИШИ

Ушбу маколада замонавий инновацион технологиялар, уларни ташкил этишнинг педагогик асослари, масофали таълим буйича республикамиздаги олимлар томонидан олиб борилган илмий тадкикот ишлари тах,лиллари баён килинган.

Таянч суз ва тушунчалар: инновацион технологиялар, масофали таълим, масофали укитиш, масофали таълимни режалаштириш, таълим платформаси, масофали таълим технологиялари, услублари, тах,лиллар.

ЭШНАЗАРОВА М.Ю., ТОШБОЕВ С.М. ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ И ОРГАНИЗАЦИЯ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ В СОВРЕМЕННОМ ОБРАЗОВАНИИ

В этой статье обсуждаются педагогические основы современных инновационных технологий, а также проевдён анализ научно-исследовательских работ, проведённых учёными республики в области дистанционного обучения.

Ключевые слова и понятия: инновационные технологии, дистанционное образование, дистанционное обучение (ДО), планирование ДО, образовательные платформы, технологии ДО, методы ДО, статистика.

ESHNAZAROVA M.Y., TOSHBOYEV S.M. PEDAGOGICAL BASICS AND ORGANIZATION OF DISTANCE TEACHING IN MODERN EDUCATION

In the article the pedagogical foundations of modern innovative technologies are justified, as well research work carried out by scientists of the country in the field of distance teaching is analyzed.

Key words and concepts: innovative technologies, distance education, distant learning, distance education planning, educational portals, distance education technology, distance education methods, statistics.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

Кириш.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 июндаги "Олий таълим муассаса-ларида таълим сифатини ошириш ва улар-нинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора тадбирлар т^рисида" ПК.-3775 сонли карорига асосан таълим жараёнига илFор инновацион техно-логияларни жорий этиш такозо этади.

Мавзунинг долзарблиги.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралда кабул килган "2017-2021 йилларда Узбекистонни ривожлантириш-нинг бешта мухим устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегияси"да олий таълим олди-даги бир катор мухим вазифалар белги-лаб берилган. Жумладан, Ижтимоий сохани ривожлантиришга йуналтирилган таълимнинг фан ва ишлаб чикариш билан интеграцияси механизмларини ривожлантириш уни амали-ётга жорий этиш, таълим олишни, мустакил билим олишни индивидуаллаштириш (яккал-лаштириш) хамда масофали укитиш тизи-мини, унинг воситаларини ишлаб чикиш, узлаштириш, янги инновацион технология-лар асосида талабаларни укитишни кучайти-риш ана шундай долзарб вазифалар каторига киради.

2020 йил 28 май куни ЮНЕСКОнинг Олма-Ота шахридаги ваколатхонаси томонидан «COVID-19» пандемияси даврида «Масофа-вий таълим: методология ва техник ечимлар» мавзуидаги туртинчи вебинар ташкил этилди. Айнан ушбу ташкил этилган вебинар бизга таълимда инновацион технологиялардан фой-даланишни такозо этади.

Мацсад. Масофали таълим тушунчасининг мохиятини ёритиш ва мавзуга оид асосий илмий манбаларни тахлилий шархини келти-риш.

Асосий цисм.

Инновацион технологиялар таълим тизими, педагогик жараён хамда укитувчи ва талаба фаолиятига янгилик, узгаришлар киритишни англатади. Бу жараённи амалга оширишда асосан педагогик, масофали ва мобил укитиш технологияларидан фойдаланиш максадга мувофик.

Таълим жараёнида бундай инновацион технологиялардан фойдаланишнинг узига хос хусусиятлари мавжуд булиб, уларга:

- талабанинг мустакил фикрлаш, ижод килиш ва изланишга мажбур этилиши;

- талабаларнинг укув жараёнида фанга булган мотивацияларини оширишга эришиш;

- талабалар мустакил равишда х,ар бир масалага ижодий ёндашиши;

- профессор-укитувчи ва талабаларнинг х,амкорликдаги фаолияти мунтазам ташкил этилиши киради.

Жах,ондаги барча таълим муассаса-лари янги укитиш тизимига утиб, омма-вий тарзда масофали укитиш тажрибасини куллашга мажбур булишди, шу жумладан, Узбекистондаги барча олий таълим муассаса-ларида масофали укитиш технологияси жорий этилди. Олий таълим муассасалари платфор-маларида Moodle тизими шакллантирилган булиб, унга барча укув предметлари буйича электрон ресурслар жойлаштирилди. Zoom интернет платформасида видеоконференция-лар, семинарлар ташкил этилишига муваффак булинди. Нафакат укитувчилар, балки талабалар х,ам янги куникмаларга эга булдилар.

Талабаларга улар танлаган сох,а буйича керакли билимлар ва етарли куникма ^осил килишларида укув жараёнига янги компьютер технология воситаларини кенг куллаш лозим. Таълим муассасаларида ахборот технология-лари ва масофали укитиш марказларини ташкил этиш, малакали дастурчилар, дизайнер-лар ва тажрибали укитувчилардан ишчи гурух, тузиш, хорижий ва ривожланган таълим муас-сасаларидан керакли воситалар ва дасту-рий таъминотлар олиш - масофали укитиш шаклини кенг татбик этишнинг асосий омили-дир.

Масофали услублардан фойдаланишга асосланган янги инновацион технологиялар ушбу максадга эришишда мухим хисобланади. Таълим сифатини оширишга каратилган ишлар, кабул килинган карорлар, масофали укитишни укув жараёнида куллаш долзарб масалалардан бири эканлигини курсатади.

Илмий муаммонинг куйилиши.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

Масофали укитиш нима? Масофали укитиш анъанавий укитишдан кандай фарк килади? Афзалликлари борми?

Шунга мувофик масофали таълим ва масофали укитиш ибораларига олимлари-миз томонидан берилган таърифлар тах,лил килинди.

А.А.Абдукодиров берган таърифига мувофик "Масофали укитиш - укув жараёнига тегишли булган барча компонентлар (максад, мазмун, усул, шакл, укитиш воситалари ва х,оказо), Интернет-технологиясининг махсус воситалари ва бошкалар билан амалга оши-риладиган ва интерфаолликни кузда тутган укитувчи ва талабаларнинг масофадан туриб узаро алока килишидир1.

Бегимкулов У. Ш., Джураев Р.Х. ва бошкалар х,аммуаллифлигида ёзилган "Педа-гогик таълимни ахборотлаштириш: назария ва амалиёт" номли монографияда: "Масофа-вий таълим - укитишнинг янги шакли булиб, у укитишнинг ишлаб чикаришдан ажралган ва ажралмаган х,олдаги куринишларидан фарк килади. У таълимнинг янги шакллари, метод-лари, воситалари, ташкил этилиши, педагог ва талаба уртасидаги х,амда талабаларнинг узаро мулокоти шаклларини назарда тутади" деб тадкик этилган2.

Масофавий укитиш дунёда х,ар хил йуллар билан амалга оширилади: каердадир бу онлайн укитиш, баъзи мамлакатларда масофавий укитиш таркибини электрон контент-лар ташкил этади. Бугунги кунда тубдан фарк киладиган ёндашувлар мавжуд: улардан бири масофавий технологиялар асосида анъанавий таълимни тулдиришга каратилган (электрон укув-услубий мажмуа, онлайн-тест синовлари ва бошкалар) булса, иккинчи тарафдан эса таълимнинг замонавий шаклига тулик утиш тушунилади: педагогик, технологик, техник ва х,.з.3

Масофали уцитиш (МУ) - укув жараё-нида информацион технологияларни куллаган

х,олда укитувчи ва талаба уртасидаги интерактив алока х,амда укувчининг берилган укув материални мустакил узлаштириш имкони-яти4.

Масофали укитиш - замонавий таълим шакли булиб, укитувчи билан олиб борила-диган педагогик муносабат жараёни видеокоммуникация, электрон почта ва Интернет воситалари асосида олиб борилади5.

С.С^уломов, А.Н.Романов, Р.Х.Алимов ва бошкалар х,аммуаллифлигида яратилган "Масофали иктисодий таълим" номли монографияда: "Масофали укитиш - бу укитувчи ва талабанинг интерфаол, асинхрон ёки синхрон узаро ва таълим воситаси ёрдамида алокасининг бир максадга йуналтирилган жараёни булиб, бу жараён уларнинг фазовий жойлашувига инвариант ва вакт буйича кели-шилганидир", деб таъриф берилган6.

Н.А.Муслимов уз докторлик диссертация-сида: "Масофали таълим - масофадан туриб, укув ахборотларни алмашиш воситаларига асосланувчи махсус ахборот мух,ити ёрдамида таълим хизматларини курсатиш тизими", деб таъриф беради7.

Тах,лиллар инновацион технологияларнинг бундай услубида талаба ва укитувчиларнинг х,амкорлиги бошка укитиш шаклларига нисба-тан самаралирок булишини курсатади. Маса-лан, IBM компанияси менежерлар тайёрлаш олти х,афталик курсида машFулотларнинг 75% ини масофали, 25 % ини анъанавий укитиш тарзида ташкил этилади. Ташкил этилган курс $24 миллион пул маблаFини тежаган-лиги, бир кунлик укитиш харажати уч мар-тага камайганлигини ($400 дан $135 га туш-ганини), укув материаллари х,ажми 5 мартага купайганлигини курсатади8.

1 Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х. Масофали укитиш назарияси ва амалиёти. -Т.: Фан, 2008. Б. 46

2 Бегимкулов У.Ш., Джураев Р. Х. ва бошк. Педагогик таълимни ахборотлаштириш: назария ва амалиёт. Монография. http://www.uzpfiti.uz/uz/index.php. Б. 54

3 http://news.rusoil.net/news/2020-07-23-sistemy-distancionnogo-obucheniya-opyt-vnedreniya-v-ugntu -Уфа давлат нефть ва техника университети сайти.

4 https://www.britannica.com/topic/distance-learning-масофали укитиш дастурлари буйича ахборот берувчи сайт.

5 http://en.wikipedia.org/wiki/Moodle - Moodle курс-ларни бошкарув тизими буйича маълумотлар.

6 Гулямов С.С., Романов А.Н., Алимов Р.Х., Торопцов В.С., Ходиев Б.Ю., Алимов К.А., Бегалов Б.А., Григорович Д.Б. Дистанционное экономическое образование. Монография. - Т.: "Шарк", 2004. Б. 15.

7 Муслимов Н.А. Касб таълими укитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий-методик асослари. Пед. фан. докт. ... дис. - Т.: УМКХ,ТТКМОУК,ТИ, 2007.Б. 183

8 http://en.wikipedia.org/wiki/Moodle - Moodle курс-ларни бошкарув тизими буйича маълумотлар.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

А.А.Абдукодировнинг фикрича, "Масофали укитишнинг асосий максади - тингловчи-ларнинг каерда яшашларидан катъий назар, ихтиёрий таълим муассасасида укиш имко-ниятини яратиш, профессор-укитувчилар салохиятидан фойдаланиш оркали, таълим сифатини, талабаларнинг узлуксиз таълим олишларини амалга ошириш ва таълимнинг турли шаклларидан фойдаланишдан иборат"1.

Масофали уцитиш услубиётининг асосий гояси - дидактик тамойиллар, укитиш методлари, педагогик технологиялар ва воси-талар (компьютер ахборот манбалари, электрон кутубхоналар, видео курслар, китоблар ва укув кулланма кабилар) асосида ахборот-таълим мухитини яратишдир.

Ахборот-таълим мухитининг мохияти.

Бундай ахборот-таълим мухитини ташкил этишда барча олий таълим муассасаларини ягона тармокка бирлаштириш, уларни Интернет тизимига чикиш имкониятларини яратиш, таълим муассасасида укув жараёнини назорат килиш, хужжатлар электрон алмашинувини ташкил этиш, ахборот технологиялари неги-зида махсус укув-методик мажмуаларни яратиш оркали талабаларнинг мустакил таълим фаолиятини ташкил этиш каби вазифаларни амалга ошириш зарур.

Ахборот-таълим мухити деганда укув ва касбий йуналтирилган ахборотларни туплаш, саклаш, узатиш ва кайта ишлаш воситалари ва технологиялари, шунингдек, укитувчи, талаба ва ахборот-коммуникация технологиялари воситалари уртасида ахборотли узаро таъсир вужудга келиши ва ривожланишига имкон берувчи шароитлар мажмуаси тушунилади.

Таълим муассасаларида ахборот-таълим мухитини шакллантириш укув жараёнининг куйидаги омилларини жадаллаштиришга ижо-бий таъсир курсатади:

- фанларга оид ахборотларни тезкор олишда таълим жараёнининг иштирокчи-лари эх^тиёжини каноатлантириш;

- йуналиш буйича мутахассислик фан-ларини укитишга ахборот-коммуникация технологияларини жалб этиш;

- мутахассислик фанларидан укув мате-риалларни туплаш ва купайтириш;

1 Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х. Масофали укитиш назарияси ва амалиёти. -Т.: "Фан", 2008. Б. 47.

- укув жараёнида глобал тармок имко-ниятларидан тулаконли фойдаланиш, мотива-цияни кучайтириш, укув фаолиятга кизикишни ошириш, укув х,аракатлари суръатини тезлаш-тириш, таълим олувчининг укув-билиш фаолиятини фаоллаштириш, укув-тарбия жараёнини ташкил этиш шаклини такомиллашти-риш;

- укитувчи фаолиятини фаоллаштириш;

- мустакил билим олиш куникма ва малакаларини ривожлантириш.

Мазкур ахборот-таълим мух,итини ташкил этишда олий таълим муассасалар таълим платформасини яратиш мух,им х,исобланади. Платформа (фр. Plateforme, plate - «ясси» + forme «шакл») таълим олишнинг янги замона-вий инновацион шакли булиб таълим олувчи-ларга хизмат курсатиш имкониятига эга булган Интернет-сайтдир. Таълим платформасининг яратилиши ахборотларни мантикий тарти-блаш ва тизимлаштиришга ёрдам беради.

Шу муносабат билан биринчи навбатда куйидаги масалаларга эътибор каратиш зару-рияти мавжуд, деб х,исоблайди Бегимкулов У.Ш., Джураев Р.Х. ва бошкалар2:

• эришилган ижобий натижаларни умум-лаштириш ва ривожлантириш асосида билим сох,алари буйича таълимнинг ягона таълим платформасини яратиш;

• узлуксиз таълим тизимида фаннинг ягона ахборот-методик таъминотини амалга ошириш имкониятини берувчи онлайн курслар яратиш;

• таълим муассасаси ёки унинг булинмалари (факультетлари) сайтларини ахборот-таълим сайти сифатида ишлаб чикиш;

• таълим платформанинг ресурсларидан укув жараёнида фойдаланиш методикаларини ишлаб чикиш.

Платформанинг максади, фойдаланувчига зарур булган ахборотларни киска вактда ва турли интерфейслар орасидаги утишларни ортикча хатти-х,аракатларсиз такдим этишдан иборат:

- такдим этилаётган ахборот ресурс-лари ишончли, фанга мос, тизимли,

2 Бегимкулов У.Ш., Джураев Р.Х. ва бошкалар. Педагогик таълимни ахборотлаштириш: назария ва амалиёт. Монография. -http://www.uzpfiti.uz/uz/index.php

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

кургазмалиликка эга х,амда амалиёт билан боFланган булиши;

- укув материаллари илмий, кабул килиниши мураккаб булмаслиги;

- укув-методик материалларининг баён этилиши талабалар учун тушунарли булиши лозим1.

Шу билан бирга ахборот ресурслари дастурларнинг мазмунига мос, талабаларда билим, куникма ва малакаларни шакллан-тирувчи топширик ва вазифалардан ташкил топиши, мантикий тизимда такдим этилиши, узвийлик ва узлуксизлик тамойилларига мос келиши х,амда тизимлилик тамойилига жавоб бериши зарур.

Таълим платформасига жойлаштирил-ган ресурслар, талабалар томонидан эгал-ланган билимларни текшириш учун назарий саволлар ва тест синовларини х,амда ама-лий топширикларни узида мужассамлаш-тирган, платформа учун укув материаллари ахборотларни осон узлаштириш учун хизмат киладиган, уларнинг мазмунини очиб беради-ган булиши лозим.

Масофали укитишнинг дидактик метод-лари.

Масофали укитишда, анъанавий укитиш каби илмий тадкикотларга таянган х,олда укитишнинг куйидаги бешта умумдидак-тик методларини ажратиш мумкин: ахборот-рецептив, репродуктив, муаммоли, тадкикий ва эвристик. Хозирги пайтда масофали укитишда куйидаги асосий методлар кенг кулланилмокда:

• таълим воситалари асосида талабани укитиш методлари;

• яккалаштирилган укитиш методлари (овозли почта, электрон почта, икки томон-лама чатдан фойдаланиш);

• укитувчи томонидан талабаларга укув материалини такдим этиш (аудио - ёки виде-окассеталарга ёзилган, радио ёки телевиде-ниедан укиладиган маърузаларни куллаш), уларни электрон маърузалар билан тулдириш методлари;

• талабалар узаро фаол таъсир характе-рига эга булган методлар.

1 Бегимкулов У.Ш., Джураев Р.Х. ва бошкалар. Педа-гогик таълимни ахборотлаштириш: назария ва амалиёт. Монография. - http://www.uzpfiti.uz/uz/index.php

Масофали уцитиш воситалари сифатида, ^озли ва тармокли укув нашрлар; компью-терли укитиш дастурлари, аудио ва видео укув-ахборотли материаллар; масофали лаборатория амалиётлари, тренажёрлар, ком-пьютерлар хизмат килиши мумкин. Масофали укитишда куйидаги укитиш воситала-ридан фойдаланиш х,ам мух,им х,исобланади:

1) китоблар (когоз ва электрон шаклда);

2) тармокли укув материаллари; 3) ком-пьютерли укитиш тизимлари; 4) аудио укув-ахборот материаллари; 5) видео укув-ахборот материаллари; 6) масофали лаборатория амалиётлари; 7) тренажёрлар; 8) маъ-лумотлар банки; 9) электрон кутубхоналар; 10) дидактик материаллар.

Масофали укитишнинг асосий шак-лларига маъруза, семинар, маслах,ат, ама-лий машFулотлар ва мустакил иш кабиларни киритиш мумкин.

Масофали укитишни ташкил этишнинг хусусиятлари.

В.Канаво масофали укитиш курсларини ташкил килишда куйидаги талабларга эътибор каратиш лозимлигини уз тадкикот ишларида курсатиб утади2 .

Мотивация. Укув жараёни давомида талабани кизиктириш лозим, унинг олдига куйилган максад аник булиши катта ах,амиятга эга. Агар куйилган масала даражаси талаба-нинг тайёргарлик даражасига мос келмаса мотивация тезда пасаяди.

Уцув мацсадининг к,уйилиши. Талаба компьютерда ишни бошлашдан аввал, ундан нима талаб килинганлигини билиши лозим. Дастурда талабанинг таълим олиш вазифа-лари аник ва тушунарли ёритилган булиши керак.

Уцув материалларини тайёрлаш. Укув материалларини тайёрлашда укитувчилар томонидан тайёрланган ёрдамчи материаллар (услубий кулланма, курсатма, тавсия кабилар) катта самара беради. Турли воси-талардан фойдаланган х,олда ташкил этилган укув дастурлари, чоп этилган материал, радио ёки телевидение оркали узатиш, видеоаудио кассеталардан фойдаланиш дастур-

2 Канаво В. Методические рекомендации по созданию курса дистанционного обучения через Интернет. - www. curator.ru/method.html

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ларини куллашдан аввал текширилган ва тасдикланган булиши талаб этилади.

Уцув материалларни узатиш. Курс буйича йиFилган материалларни электрон вариан-тини талаб даражасида узатиш учун мутахас-сис ходим танлаб олиш зарур.

Тескари алоца. Энг асосий талаблар-дан булиб, бунда асосан талаба уз-узини бахолашга эришади (тест, on-line, савол-жавоб, тренажёр машк кабилар).

Ба^о. Укув жараёнида талаба курс матери-алларини кай даражада узлаштираётганини билиб бориши керак. Масофали укитиш кур-сининг яна бир асосий жихатларидан бири, "талаба-укитувчи-талабалар" тармоFининг мавжудлиги. Бу тармокда талабалар бир-бири билан ёки укитувчи билан биргаликда савол-жавоб, дискуссиялар ташкил этиб, уз билим даражаларини аниклаш имкониятига эга буладилар.

Масофали укитишни ташкил этишдан аввал ишчи гурух тузиб олинади ва улар-нинг вазифалари белгиланади. Ишчи гурухга куйидагилар киради: тьютор-укитувчи, талаба, услубчи ва дастурчи. Уларнинг вазифалари куйидагилардан иборат:

Тьютор (ингл. tutor) - укув юртидаги мураббий, тарбиячи, укув муассасасининг масофали укитиш дастури доирасида талаба-ларга услубий ва ташкилий ёрдамни ошириб, масофали укитиш тизимидаги профессор-укитувчилар таркибига кирувчи сертифи-катланган услубчи, укитувчи- маслахатчи. Инглизлар тушунчасида тьютор мутахассиси - психолог, конфликтолог, дуст ва талабанинг ёрдамчисидир.

Тьютор-уцитувчи вазифаси:

- укув дастурлари асосида иш режасини ва укув курсини ишлаб чикиш;

- мавжуд дастурий воситаларни йиFиш ва тахлил килиш хамда фанни урганиш буйича йурикномани ишлаб чикиш;

- фан буйича маслахатларни бериш ва зарурий ёрдам курсатиш;

- укитиш натижаларини назорат килиш, текшириш, талабани кизиктирган саволларига жавоб бериш.

Талабанинг вазифаси:

• турли шаклдаги укув материаллари ва воситаларидан фойдаланган холда мустакил таълим олиш;

• укитувчи, услубчи ва бошка талабалар билан мулокот килиш.

Услубчининг вазифаси:

- талабаларнинг билим олиш фаолия-тини бошкариш;

- укув услубий материалларни талаба томонидан самарали фойдаланишда унга ёрдам бериш;

- талабаларга курснинг укув услубий таъминланиш масалалалари буйича гурух, ва якка тартибда маслахатларни утказиш;

- укув жараёни жадвалининг бажарили-шини назорат килиш;

- талабалар уртасидаги укув алокаларни таъминлаш.

Дастурчининг вазифаси:

• курснинг ёки фаннинг электрон верси-ясини яратиш учун дастурлар тузиш;

• курс ёки фан буйича янгиликларни дастурга киритиш, электрон дарсликни янги-лаб туриш.

Масофали укитишни ташкил килишдаги энг мухим масалалардан бири профессор-укитувчиларни танлашдир. Мазкур укитишни амалга ошириш учун укитувчилар энг тажри-бали ва ташкилотчилар орасидан танлаб оли-ниши лозим. Чунки, масофали укитиш куп жихатдан укитувчининг билимдонлик, ташки-лотчилик ва бошкарувчилик хусусиятларига боFлик. Масофали укитишга жалб килинувчи укитувчи бир вактнинг узида мохир педагог, доно маслахатчи ва тажрибали бошкарувчи булиши керак.

Илмий маколамизда замонавий инно-вацион технологияларнинг масофали услу-блари оркали мутахассис кадрларни тайёр-лаш холати, уни ташкил этишнинг педагогик асослари назарий урганилди. Бунда масофали укитишни ташкил этишга булган талаблар, таълим платформаси ишлаб чикиш зарурати урганилди ва тахлил килинди.

Хулоса.

Утказилган илмий, укув-услубий адаби-ётлар тахлили куйидаги хулосаларга келиш имконини берди:

1. Таълим жараёнига замонавий иннова-цион технологияларни шиддат билан кириб келиши укув жараёнининг мазмуни ва ташкилий шакллари узгаришига таъсир курсатади, шунингдек, укув жараёнида янги шаклларнинг пайдо булишига олиб келади, укув фаолияти

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

мазмунининг тузилишини, укитувчи фаолияти характерини узгартиради.

2. Масофали укитишнинг дидактик имко-ниятлари олий таълим муассасаларда фан-ларни узлаштириш жараёнини тезлашти-ради, шу билан бирга талабаларни ижодий ва билиш кобилиятларини ривожлантиришга йуналтирилган таълим платформаларни яра-тиш, укув мех,нати самарасини, мустакил узлаштириш самарадорлигини ошириш имко-ниятини беради.

Таклифлар.

Илмий макола юзасидан куйидаги амалий таклифларни берамиз:

• олий таълим муассасаларининг барча йуналишларига таълим платформасидан фой-

даланиб, масофали укитиш услубларини кенг жорий этиш лозим;

• таълим платформасида тегишли булган фанлардан етакчи олий таълим муас-сасасининг етук ва таникли профессор-укитувчиларнинг видео-маърузаларини жой-лаштириш керак;

• узлаштириши осон булган фанлар буйича талабалар мустакил билим олишлари учун таълим платформасини етарли электрон укув услубий материаллар (электрон контент) билан таъминлаш мух,им.

• ОТМда "кредит-модуль" тизимини ташкил этишда талабалар фанлар буйича мустакил укиш юкламасини бажариб, кредит туплашлари учун масофали таълим платфор-маларини ташкил этиш зарур.

Адабиётлар руйхати:

1. Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х. Масофали укитиш назарияси ва амалиёти. - Т.: "Фан", 2008. - 145 б.

2. Бегимкулов У.Ш., Джураев Р. Х. ва бошк. Педагогик таълимни ахборотлаштириш: назария ва амалиёт. Монография. http://www.uzpfiti.uz/uz/index.php

3. Гулямов С.С., Романов А.Н., Алимов Р.Х., Торопцов В.С., Ходиев Б.Ю., Алимов К.А., Бегалов Б.А., Григорович Д.Б. Дистанционное экономическое образование. Монография. - Т.: "Шарк", 2004.- 432 с.

4. Муслимов Н.А. Касб таълими укитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий-методик асослари. Пед. фан. докт. ... дис. - Т.: УМКХТТКМОУК.ТИ, 2007. - 315 б.

5. Канаво В. Методические рекомендации по созданию курса дистанционного обучения через Интернет. www.curator.ru/method.html.

6. http://news.rusoil.net/news/2020-07-23-sistemy-distancionnogo-obucheniya-opyt-vnedreniya-v-ugntu - Уфа давлат нефть ва техника университети сайти.

7. https://www.britannica.com/topic/distance-learning-масофали укитиш дастурлари буйича ахборот берувчи сайт.

8. http://en.wikipedia.org/wiki/Moodle - Moodle курсларни бошкарув тизими буйича маълумотлар.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.